Katarzyna Kujawa III rok język polski z bibliotekoznawstwem
Praca zaliczeniowa z literatury powszechnej
Krótka biografia
Julio Cortazar to pisarz argentyński, zaliczany do najwybitniejszych prozaików XX wieku. Jeden z najbardziej znanych twórców nowatorskiej prozy latynoamerykańskiej. Urodził się w Brukseli jako syn dyplomaty argentyńskiego. Ukończył studia dające mu prawo wykładania literatury w szkołach i uczelniach argentyńskich. Jako młody i wykształcony człowiek nie mógł się pogodzić z ograniczeniami wolności, jakie przyniosła Argentynie dyktatura Juana Perona, więc wyjechał do Europy. Przez wiele lat mieszkał i tworzył w Paryżu, jednak nie zatracił związku ani z ojczyzną, ani też z językiem. Swoje książki pisał argentyńską odmianą hiszpańskiego, a nostalgia pozwalała przywoływać na kartach powieści wspomnienia o ukochanym Buenos Aires.
Gra w klasy
Cortazar to jeden z tych pisarzy, którzy wywarli ogromny wpływ na pisarstwo europejskie XX wieku. Tworzył przede wszystkim prozę społeczno-obyczajową, pełną jednak fantastyki i humoru, ukazującą dramat człowieka osamotnionego we współczesnym świecie. Wydał liczne zbiory opowiadań, eseje i powieści, z których najbardziej znana, uważana za jedno z niekwestionowanych arcydzieł drugiej połowy XX wieku, jest Gra w klasy. Zasługuje ona na szczególną uwagę ponieważ dostarcza swym czytelnikom wciąż nowych wrażeń i odkryć. Nowoczesne teorie literackie uznają ją za jeden z pierwszych przykładów hipertekstu.
Cortazar pisał ją z założenia jako tzw. powieść z kluczem, a więc dzieło, które można czytać na dwa sposoby: tradycyjnie i poruszając się po wytyczonym przez pisarza szlaku, który polega na przemieszczaniu się od rozdziału do rozdziału w innej niż normalna kolejności
Treść
Głównym bohaterem powieści jest około czterdziestoletnie Argentyńczyk, Horatio Oliveira, intelektualista i pisarz, który z kompleksami prowincjusza przybywa do Paryża jako światowego centrum sztuki. W Argentynie „należał do klasy średniej, pochodził z Buenos Aires, był uczniem państwowego gimnazjum”, teraz nowe, fascynujące miejsce każe mu określić swoją tożsamość i podjąć decyzję o zerwaniu z „argentyńskością”, odczuwaną jako specyficzne obciążenie, które nie pozwala na ponadnarodowe poczucie wolności i duchowej autonomii. W Paryżu poznaje międzynarodową cyganerię artystyczną i kobietę imieniem Maga, która dostarczy mu intensywnych doznań miłosnych. Horatio ima się rozmaitych przypadkowych zajęć, które czasem przynoszą niewielką ilość pieniędzy, pozwalającą na przeżycie z Magą w Paryżu kolejnych paru tygodni. Jednak główną podstawą jego budżetu są pieniądze przysyłane przez brata z Rosario. Dnie spędza leniwie, kocha się z Magą, wieczorami spotykają się z gronem artystów rozmaitych nacji, nazywających swoje długie rozmowy o sztuce i filozofii, którym towarzyszy picie alkoholu i słuchanie jazzu, spotkaniami Klubu Węży. Kiedy z powodu choroby mały synek Magi, Racamadour, zostaje przywieziony z prowincji do Paryża, Oliveira chętnie wymyka się z mieszkania przesyconego zapachem pieluch i lekarstw i błądzi po mieście. Przypadkiem staje się jednym z nielicznych słuchaczy dość żałosnego recitalu fortepianowego niejakiej Berthe Trepat, co wplątuje go w epizod z jej prywatnego życia. Po powrocie do mieszkania Magi jest świadkiem tragedii - Racamadour umiera podczas kolejnego spotkania towarzyskiego Klubu Węży. Wkrótce po po pogrzebie synka Maga znika i Oliveira daremnie usiłuje się dowiedzieć, dokąd wyjechała. Przybity zniknięciem ukochanej błąka się nadal po Paryżu, a nawet przebywa przez jakiś czas wśród kloszardów. Ostatecznie powraca do Argentyny przez Urugwaj, gdzie podczas postoju w Montevideo daremnie rozpytuje się o Magę. W Buenos Aires zatrzymuje się u swojego przyjaciela Travelera, który jest administratorem cyrku „ Las Estrellas”, i podejmuje pracę jako domokrążny sprzedawca gabardyny. Wkrótce przyjaciel załatwia mu dorywcze zajęcie w
cyrku. Horatio spędza wiele czasu z Traveleram i jego żoną Talitą oraz swoją kochanką, Gekrepten. Po sprzedaniu cyrku i nabyciu kliniki psychiatrycznej wraz z ze znajomymi przyucza się do nowego zajęcia: pielęgniarza umysłowo chorych. Sam także odczuwa psychiczne - zwiduje mu się Maga, nawiedzają go myśli samobójcze, odczuwa dziwaczne uczucie duchowego powinowactwa z chorymi. Wraz z chorymi psychicznie buduje nocami „umocnienia” przed niewiadomym zagrożeniem: przeciągają sznurki i rozstawiają jako płapki miski z wodą. W ostatniej scenie powieści Horatio Oliveira wychylony z okna drugiego piętra kliniki zastanawia się na wykonaniem samobójczego skoku w dół.
Krótkie opracowanie
Gra w klasy eksperymentalna powieść Julio Cortázara, składająca się ze 155 krótkich rozdziałów, podzielonych na trzy części: Z tamtej strony, Z tej strony oraz Z różnych stron (rozdziały, bez których można się obejść).
Z tamtej strony to sugestywny obraz żyjących w Paryżu młodych intelektualistów (głównie emigrantów z Ameryki Południowej), spędzających niezliczone wieczory na spotkaniach w ciasnym mieszkaniu. W dymie papierosowym i oparach alkoholu słuchają oni jazzu, starych bluesów i muzyki klasycznej oraz toczą niekończące się metafizyczne dyskusje. Zgromadzeni przyjaciele tworzą spontanicznie dadaistyczne łańcuchy skojarzeń i upijają się do nieprzytomności tanią wódką. Charakterystyczny dla tej części książki jest klimat artystycznej bohemy, odkrywanie piękna w codzienności i w strzępach cywilizacji. Z drugiej jednak strony bohaterowie książki tak naprawdę nie rozmawiają ze sobą, są bezustannie zagubieni w złożonych rozważaniach intelektualnych, z których nic nie wynika. Nawet najbardziej tragiczne fakty oglądają przez pryzmat niezliczonych skojarzeń literackich i filozoficznych. W końcu jeden z głównych bohaterów, Horacio Oliveira, na pół ucieka, a na pół zostaje wyrzucony z grona towarzyszy i wraca do Ameryki Południowej.
W następnej części, Z tej strony, czytelnik znajduje się po drugiej stronie Oceanu Atlantyckiego. Akcja toczy się w Buenos Aires, wciąż w atmosferze wyrafinowanych intelektualnych potyczek, które zwykle kryją za sobą walkę w świecie rzeczywistym. Oliveira np. gra ze swoimi przyjaciółmi w liczne zabawy językowe, polegające na wyławianiu dziwnych słów czy budowaniu wyrafinowanych i piętrowo złożonych zdań; często jednak tego typu rozgrywki prowadzą do spięć między graczami. Cortázar wciąga nas w świat, w którym niezwykle subtelne rozróżnienia filozoficzne wpływają bezpośrednio na zachowania bohaterów, ludzie kłócą się ze sobą z powodów nie do końca zrozumiałych, a sąsiadujący ze sobą Oliveira i Traveler bezustannie walczą mimo pozornej przyjaźni. Nawet samo zakończenie utworu nie jest jednoznaczne.
Z różnych stron to zbiór luźnych, niezwiązanych ze sobą notatek, które w pewnym sensie uzupełniają kolejne rozdziały książki. Powieść można bowiem czytać na dwa podstawowe sposoby. Pierwszy z nich to rozpoczęcie na rozdziale 1 i zakończenie na 56, czytając kolejno. Można jednak podejść do lektury w inny sposób. Na końcu każdego rozdziału umieszczony jest numer rozdziału, zwykle inny od kolejnego, do którego można przejść w przypadku alternatywnej lektury powieści. Rozdziały "podstawowe" są więc uzupełnione o krótkie fragmenty dialogu, wycinki z gazet, cytaty z filozofów czy refleksje na temat bohaterów powieści. Lektura książki wzbogacona o te "uwagi na marginesie" jest dużo bogatsza i zmienia odbiór powieści. Ponieważ tematyka tych dodatkowych fragmentów jest nierzadko bardzo odległa od toku opowieści, wymaga to od czytelnika dużej samodzielności i pozostawia sporą przestrzeń do samodzielnej interpretacji. Nie da się jednoznacznie powiedzieć, co wynika z tego innego sposobu czytania powieści. A ów drugi sposób czytania Gry w klasy nie jest ostateczny - autor otwiera nam drzwi do własnych poszukiwań, dzięki czemu jest to "książka otwarta". Każdy czytelnik znajdzie w niej swoją własną powieść
Gra w klasy to książka szczególna, można ją czytać w nieskończoność, odkrywając coraz to inne konteksty, układając za każdym razem nowe warianty zakończenia poszczególnych wątków, zmieniając kolejność rozdziałów i stron. Gra w klasy, najsłynniejsza pozycja w dorobku Cortazara, to "zabawka dla dzieci starszych"; autor daje klocki, a sam staje z boku i patrzy, co też czytelnik z nich ułoży, zmuszając go tym samym do współdziałania. Gra w klasy ukazała się w Polsce w roku 1968, stając się niemal z miejsca i na długie lata biblią ówczesnej młodzieży. Czy dzisiejszy Czytelnik będzie jeszcze umiał mówić po "gliglińsku"? Czy wzruszy się do łez, czytając list Magi do Rocamadoura? Żeby się o tym przekonać, trzeba sięgnąć po tę książkę.