HISTORIA POLSKI
SPRAWA POLSKA W OKRESIE I WOJNY ŚWIATOWEJ.
??
POLSKIE FORMACJE WOJSKOWE PODCZAS I WOJNY ŚWIATOWEJ
Legion Puławski w zaborze pruskim, niewielki polski legion, rozwiązany w 1915 r.
Legiony polskie - przy armii austriackiej, składały się z 3 brygad :
I brygada - Piłsudski, założona głównie z członków ZWC, walczyła w Galicji
II brygada - płk. Haller, uczestniczyła w działaniach w Galicji Wschodniej i na Węgrzech
III brygada - płk. S.Szeptycki , walczyła na Lubelszczyźnie i Wołyniu
POW [ tajna Polska Organizacja Wojskowa ] założona przez Piłsudskiego we wrześniu 1914 roku, od 1915 r. Dowodził nią kpt. T. Kasprzycki
Dywizja Strzelców Polskich - powstała w kwietniu 1917 r. , pod dowództwem gen. T. Bylewskiego
Związek Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie powstały w 1917 r.
NACZPOL [ Naczelny Polski Komitet Wojskowy ] powołany na obradach I ogólnego zjazdu Związku Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie w 1917 r. Na czele z W. Raczkiewiczem.
Naczpol zorganizował I Korpus Polski na Białorusi pod dowództwem J. Dowbora - Muśnickiego w 1917 r.
Kryzys Przysięgowy - czyli odmówienie złożenia przysięgi wierności przez Piłsudskiego wobec cesarza Niemiec i Austro - Węgier. Nie złożyły jej brygady I i III legionów polskich.
Żołnierze legionów polskich którzy złożyli przysięgę stworzyli Polski Korpus Posiłkowy pod dowództwem austriackim.
Konwent A - czyli specjalny sztab Komendy Naczelnej POW, który kierował pod nieobecność Piłsudskiego akcją polityczną.
ODBUDOWANIE PAŃSTWA POLSKIEGO
(Zwrócić uwagę na traktat wersalski )
Po długich debatach podpisano traktat wersalski 28 czerwca 1919 r. ( traktat pokojowy z Niemcami).
Ustalił on granice polsko - niemiecką przyznając Polsce :
Pomorze Wschodnie bez Gdańska
Prawie cała Wielkopolskę
Przewidywał przeprowadzenie plebiscytów na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach
Gdańsk proklamowano wolnym miastem pod zarządem komisarza Ligi Narodów, utworzonej jednocześnie międzynarodowej organizacji politycznej
Podpisując traktat wersalski Polska została też nakłoniona do podpisania dodatkowego traktatu o ochronie praw mniejszości narodowych, do czego nie były zmuszone Niemcy.
Państwa Ententy zajęły się też sprawą polskiej granicy na wschodnie, choć nie dotyczyła ona pokoju z Niemcami Ostatecznie granica wschodnia została ustalona wg linii Curzona ( linia Bug - Kużnica - Puńsk).
7 X 1918 r. Rada Regencyjna wydała MANIFEST DO NARODU POLSKIEGO formułując zasadę niepodległości Polski na podstawie 13 punktu orędzia Wilsona. Był to chronologicznie pierwszy akt władzy polskiej proklamujący odbudowę państwowości .
Reakcja na manifest ukazała zróżnicowanie polityczne wśród Polaków.
23 X 1918 r. Rada Regencyjna powołała nowy rząd Józefa Świerczyńskiego . Ogłosił on pobór rekruta do Polskiej Siły Zbrojnej.
W zaborze pruskim
Ostatnie miesiące wojny przyniosły ożywienie wśród polskich kół niepodległościowych w zaborze pruskim.
Luty 1918 r. powstała POW zaboru pruskiego
Lipiec 1918 r. - CKO [ Centralny Komitet Obywatelski ] działający w porozumieniu z paryskim KNP
CKO wyłonił specjalny komitet wykonawczy z księdzem S. Adamskim na czele.
10 XI - komitet ujawnił się jako NRL [ Naczelna Rada Ludowa ]
w Galicji
19 października - powołano do życia polską Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego
28 października powstała w Krakowie PKL [ Polska Komisja Likwidacyjna ] która ogłosiła się tymczasowym rządem dzielnicowym, na czele z Witosem
WOJNA POLSKO - BOLSZEWICKA
Nie czekając na atak bolszewicki na Białorusi 25 kwietnia 1920 r. Piłsudski podjął wspólnie z oddziałami Petlury ofensywę na Ukrainę. Ponieważ bolszewicy wycofali swe siły, wojska polskie i ukraińskie posuwały się szybko naprzód. Piłsudski i Petlura wydali odezwy do narodu ukraińskiego tłumacząc cel wspólnej akcji - czyli wyparcie bolszewików i odbudowę państwa ukraińskiego.
7 maja 1920 r. - oddziały polskie i ukraińskie weszły do Kijowa, powołując tu ukraiński rząd Izaaka Mazepy
Na początku czerwca bolszewicy rozpoczęli operacje zaczepne na Ukrainie.
10 czerwca - wojska polskie opuściły Kijów ( ewakuowały się ;))
WALKI:
bitwa pod Równem
4 lipca 1920 r. - rozpoczęła się właściwa ofensywa frontu północno - zachodniego przez Armię Czerwoną , dowodził bolszewikami Michaił Tuchaczewski. Bolszewicy uderzyli na odcinku białoruskim , przerwała front zajmując obszary północno - wschodniej dawnej przedrozbiorowej Polski. Padały kolejne miasta, aż doszli do okolic Torunia, a z innej do Lwowa ( bo było dużym błędem strategicznym Stalina )
12-15 sierpnia 1920 r. BITWA WARSZAWSKA ( decydująca bitwa) , a dokładnie pod Radzyminem, nieopodal Warszawy ;) Dowodził tam Tadeusz Rozwadowski. Starano się bronić przed bolszewikami w samej Warszawie, natomiast Piłsudski wraz z armią podszedł bolszewików, co się powiodło, bolszewicy się wycofali [ tzw. „cud nad Wisłą”] .. Nazwaną później ją 18 najważniejszą bitwą świata ;) . Jednak nie było to ostateczne załatwienie sprawy, wojska polskie parły na wschód w kierunku Niemna.
20-26 września - BITWA NIEMEŃSKA , wojska polskie przełamały opór bolszewicki
12 października 1920 r. W Rydze doszło do zawarcia rozejmu, tam zaczęły się rokowania pokojowe, trwające 5 miesięcy ;]
POKÓJ RYSKI podpisano 18 marca 1920 r. [ traktat pokojowy miedzy Polską, a rosyjską i ukraińską SRR ] . Ustalał on:
wspólną granicę na linii Dzisna - Dokszyce - Słucz - Ostróg - Zbrucz ( granica wschodnia PL)
gwarantowane prawa w dziedzinie kultury, szkolnictwa
Polska miała otrzymać zwrot dóbr kultury wywiezionych po 1772 r.
PL miała otrzymać 30 mln złotych rubli za udział ziem polskich w życiu gospodarczym Imperium Rosyjskiego
GRANICE POLSKI ODRODZONEJ
USTALENIE GRANICY ZACHODNIEJ I PÓŁNOCNEJ
WIELKOPOLSKA I POMORZE
W pierwszej połowie 1919 roku Wielkopolska znajdowała się pod tymczasową administracją polską. Traktat wersalski dał podstawy prawne do przejęcia Wielkopolski przez Polskę. Postanowiona stopniowo włączać Wielkopolskę do systemu ogólnopolskiego.
11 VII 1919 zniesiono granice celną między Wielkopolską a resztą polski
1 VIII 1919 Sejm ustawodawczy uchwalił ustawę o tymczasowej organizacji administracji byłej Dzielnicy Pruskiej
Administrację polską na Pomorzu Wschodnim zaczęto wprowadzać po podpisaniu traktatu wersalskiego.
10 II 1920 gen. Haller dokonał symbolicznych zaślubin Polski z Bałtykiem
GÓRNY ŚLĄSK
Zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego o przynależności Górnego Śląska miał zadecydować plebiscyt.
11 II 1920 działalność w Opolu rozpoczęła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa
WARMIA I MAZURY
O przynależności tego obszaru również miał zdecydować plebiscyt. Nad porządkiem przygotowań czuwały dwie komisje alianckie w Olsztynie i Kwidzynie
11 VII 1920 odbył się plebiscyt na Warmii i Mazurach
Głosowanie skończyło się dla Polski klęską. Nie dość, że Armia Czerwona zbliżała się do granicy Prus Wschodnich, to jeszcze przyznano jedynie skrawki terytorium Mazur i nad Wisłą.
ŚLĄSK CIESZYŃSKI
28 VII 1920 na podstawie konferencji w Spa Rada Ambasadorów podjęła decyzję o zaniechaniu plebiscytu
arbitralnym podziale tego regionu
POWSTANIA ŚLĄSKIE
17-26 VIII 1919 wybuchło I powstanie śląskich Polaków pod wodzą Alfonsa Zgrzebnioka związku z aresztowaniem śląskich przywódców POW. Jedynym celem, jaki osiągnięto, było zmuszenie władz niemieckich do ogłoszenia amnestii, ale ogólnie powstanie zostało stłumione, zaś na obszarze plebiscytowym wciąż panowały siejące terror liczne bojówki - zarówno niemieckie jak i polskie.
19/20 VIII 1920 wybuchło II powstanie pod wodzą Wojciecha Korfantego wymierzone w
niemiecką dominację we władzach administracyjnych i bezpieczeństwa. Niemal od razu objęło swym zasięgiem cały obszar Górnego Śląska. Wstrzymania walk zażądała Komisja Międzysojusznicza, ale Korfantemu udało się uzyskać dostęp Polaków do tymczasowej administracji oraz udział w organach bezpieczeństwa. W ten sposób cele powstania zostały osiągnięte, zaś Polacy uzyskali znacznie lepsze warunki do kampanii przed plebiscytem.
28 VIII 1920 polskie działania powstańcze zakończono podpisaniem umowy polsko niemieckiej o zaniechaniu gwałtów ;)
2\3 V 1921 wybuchło III Powstanie Śląskie. Powstańcy zdołali opanować dużą część terytorium plebiscytowego, aż do Odry.
21 V 1921Niemcy przystąpili do ofensywy zdobywając Górę Św. Anny.
5 VII 1921podpisano zawieszenie broni
12 X 1921Rada Ligi Narodów podjęła ostateczną decyzję o podziale Górnego Śląska
POLSKA OTRZYMAŁA POWIATY:
katowicki
lubliniecki
pszczyński
rybnicki
świętokrzyski
tarnogórski
POWSTANIE WIELKOPOLSKIE
Wybuchło 27 grudnia 1918 r.
Pomimo kapitulacji na froncie Niemcy nie chcieli rezygnować z Wielkopolski, Pomorza i Górnego Śląska.
3-5 grudnia 1918 r. Obradował sejm dzielnicowy zaboru pruskiego
26 grudnia 1918 r. Do Poznania przybył Paderewski, grupy żołnierzy niemieckich zaczęły atakować ludność polską. Reakcja polska zamieniła się w powstanie przeciw Niemcom.
Doszło do starć.
Ciężkie walki toczono w :
Chodzieży
Inowrocławiu
Nakle
Wojskami powstańczymi dowodził mjr S. Taczak, a od 16 stycznia gen. Dowbor - Muśnicki
8 stycznia 1919 r. - władze na wyzwolonym terenie przejęła Naczelna Rada Ludowa
w styczniu doszło do kontrofensywy niemieckiej w Bydgoszczy.
Krwawe walki trwały :
- nad Odrą, Notecią i wokół Leszna
16 lutego 1919 r. przerwano walki, obszar wyzwolony znalazł się pod kontrolą NRL.
PROBLEM WILEŃSZCZYZNY
W połowie lutego 1919 r. polskie siły Frontu Litewsko - Białoruskiego, dowodzone przez gen. Szeptyckiego, podjęły kontrofensywę przeciw oddziałom bolszewickim. W marcu Polacy zajęli Pińsk
19 kwietnia 1919 r. wkroczyli do Wilna. Po wejściu wojsk polskich do Wilna Piłsudski wydał odezwę „ Do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego” zapowiadającą stworzenie możliwości samookreślenia politycznego tego obszaru
26 lipca 1919 r. Rada Najwyższa konferencji pokojowej w Paryżu zatwierdziła projekt rozgraniczenia Polski i Litwy wg linii Focha , pozostawiając Wilno po stronie polskiej.
KONSTYTUCJE 1921 I 1935
K O N S T Y T U C J A M A R C O W A
17 marca 1921 r.
1919 r. - sejm rozpoczyna gorączkowe prace nad konstytucją.
Konstytucja oznacza stabilne państwo wg tradycji polskiej. Ważne było dla Polaków aby nawiązać dl tradycji.
1919 r. - zostaje powołana Komisja Konstytucyjna Sejmu Ustawodawczego. Na czele kolejno z :
M. Seyda
M. Rataj
Komisja ta musiała rozpatrzyć wszystkie projekty konstytucji jakie do niej napływały. Było poważnych 11 pomysłów. Żaden z nich nie został w całości przyjęty. Komisja stworzyła własny projekt, oparty na konstytucji III republiki Francuskiej ( z 1875 r. ) .
Jako podstawową formę wybrano ustrój parlamentarny.
Od połowy roku 1920 sejm rozpoczynał prace nad projektem Komisji Konstytucyjnej. Były liczne polemiki:
np. czy sejm ma być 1 czy 2 izbowy
spierano się o zakres władzy głowy państwa i tryb jego wyboru
o kościół katolicki ( jak ma być umiejscowiony w państwie)
W toku tych sporów - wykuto tą konstytucję.
Cały naród czekał na ta konstytucję.
Cecha charakterystyczną tej konstytucji było ustanowienie dominacji władzy ustawodawczej nad wykonawczą . Partie polityczne nieprzychylne Piłsudskiemu obawiały się iż zostanie prezydentem. Chciano go jak najbardziej ograniczyć ( kompetencje prezydenta).
Po uchwaleniu konstytucji miał się rozwiązać sejm ustawodawczy, ale sam przedłożył swoje obradowanie aż do momentu zebrania się nowego parlamentu.
Lipiec 1922 r. - uchwalono ordynację wyborczą do sejmu i senatu
28.11.1922 r. - obie izby zebrały się pierwszy raz. Wtedy przestaje działać sejm ustawodawczy.
Naczelnik Państwa - składa swoją funkcję na ręce prezydenta II RP ( Narutowicz).
14.12.1922 r. - kończy się urzędowanie Naczelnika Państwa
ZASADY KONSTYTUCYJNE [ Konstytucji Marcowej] :
Zasada ciągłości państwa polskiego - czyli nawiązanie do I RP
Zasada republikańskiej formy ustroju politycznego - czyli Polska miała być republiką
Zasada zwierzchnictwa narodu - oznacza, że wszyscy obywatele są odpowiedzialni za państwo i wszyscy decydują o jego losach
Zasada demokracji reprezentacyjnej - czyli istnienie posłów i senatorów wybieranych w 5cio przymiotnikowych wyborach
Zasada podziału władzy ( trójpodział)
Zasada systemu rządów parlamentarnych - czyli, że rząd może tak długo funkcjonować jak długo ma poparcie parlamentu.
Zasada państwa liberalnego - mówi o tym, że państwo jest nastawione na chronienie interesów indywidualnych obywateli. Cele jednostkowe są ważniejsze od zbiorowych.
- szeroki katalog praw i swobód obywateli w konstytucji
Zasada jednolitości państwa - Polska jest niepodzielna , z nienaruszalnymi granicami.
Jeden wyjątek od tego :
15. 07.1920 r Ustawa Konstytucyjna która przyznawała Autonomię Śląska.
Miała ona polegać na tym, iż istniał sejm Śląski gdzie załatwiano wszystkie sprawy jak w sejmie RP.
Organem wykonawczym była Rada Województwa. Obie te instytucje mieściły się w Katowicach.
Ustawa ta straciła moc obowiązywania dopiero w momencie wejścia w życie Konstytucji Kwietniowej.
SEJM i SENAT
Prawo wyborcze - określone przez ordynację wyborczą i konstytucję.
Czynne 5cio przymiotnikowe, sejm - 21 lat, senat - 30 lat.
Bierne sejm - 25 lat , senat - 40 lat
Sejm - 444 posłów
Senat - 111 senatorów
Kadencja 5 lat.
Rozwiązanie przed upływem kadencji mogło nastąpić za zgodą prezydenta i za poparciem 3/5 senatorów.
Kompetencje sejmu i senatu:
Ustawodawcze - polegały na stanowieniu prawa ( ustaw)
Funkcje sejmu:
inicjatywa ustawodawcza
funkcje kontrolne
powoływał NIK
elekcyjna - sejm i senat jako Zgromadzenie Narodowe wybierało prezydenta
ustrojodawcza - tylko sejm był władny do zmiany i rewizji konstytucji
PREZYDENT
Zajmował stanowisko głowy państwa. Kadencja trwała 7 lat.
Był wybierany przez Zgromadzenie Narodowe
stał na czele państwa i organów władzy wykonawczej
reprezentował państwo w stosunkach międzynarodowych
Władza wykonawcza prezydenta:
Mianował i odwoływał Rząd
Miał zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi
Obsadzał wyższe urzędy cywilne i wojskowe
Zawierał umowy międzynarodowe
Wypowiada wojny i zawiera pokój
Miał prawo do wydawania rozporządzeń wykonawczych i zarządzeń
Władza ustawodawcza prezydenta:
zwoływał , zamykał i odraczał posiedzenia sejmu
rozwiązywał sejm za zgodą 3/5 senatorów
podpisywał ustawy wraz z ministrami ( wymóg asygnaty).
Uprawnienia związane z władza sadowniczą
mianuje sędziów
stosuje prawo łaski
Inne :
Wszelkie akty państwowe wymagają kontrasygnaty premiera i odpowiedniego ministra.
Prezydent jest pozbawiony całkowitej samodzielności, nie odpowiada za nic, oprócz Trybunału Stanu za zdradę stanu, pogwałcenie konstytucji i za sprawy karne.
RZĄD
Ministrowie pod przewodnictwem premiera. Ministrowie byli powoływani przez prezydenta na wniosek premiera. Rząd musiał mieć poparcie większości parlamentu.
Najważniejsze zadanie:
określenie ogólnego kierunku polityki zagranicznej i wewnętrznej
Rząd miał :
inicjatywę ustawodawczą
wydawał rozporządzenia wykonawcze
wydawał zarządzenia
PRAWA I OBOWIĄZKI OBYWATELSKIE
P R A W A :
Prawa polityczne - zabezpieczają demokratyzm życia politycznego np. prawa wyborcze, czy zagwarantowanie dostępu do urzędów państwowych
Prawa obywatelskie :
równość wobec prawa
prawo do obrony życia i mienia
prawo do dochodzenia w drodze sądowej własnych krzywd
Prawa społeczne:
prawo do pracy
zakaz pracy dzieci poniżej 15 roku życia
prawo do ubezpieczeń społecznych
prawo do bezpłatnej nauki w szkołach państwowych
Prawa wolnościowe
wolność słowa i prasy
wolność sumienia i wyznania
wolność nauki i nauczania
nietykalność własna
O B O W I Ą Z K I
Wierność dla RP
Przestrzeganie ustaw i rozporządzeń
Obowiązek służby wojskowej - dla mężczyzn
Ponoszenie ciężarów świadczeń społecznych
Pobieranie nauki w zakresie szkoły podstawowej
K O N S T Y T U C J A K W I E T N I O W A
23 kwietnia 1935
1928 r. wybory BBWR uzyskało przewagę.
1931 rok - powołano Komisję Konstytucyjną na czele ze Stanisławem Carem
Komisja ta zakończyła prace w 1933 roku, przekazano ukończony projekt do parlamentu zawarty w 63 tezach konstytucyjnych.
Opozycja opuściła salę sejmową…
Styczeń 1935 r. senat odsyła ten projekt ustawy konstytucyjnej z powrotem.
prezydent Mościcki na zamku królewskim w Warszawie składa swój podpis na
oryginale.
Straciły obowiązywanie
Konstytucja Marcowa
Ustawa dotycząca autonomii śląskiej
Nowela Sierpniowa
Konstytucja Kwietniowa zawierała 81 artykułów, 14 rozdziałów. Początkowe rozdziały - najważniejsze, dotyczyły prezydenta.
ZASADY USTROJOWE
1. Zasada ciągłości państwa - utrzymano nazwę RP
2. Zasada jednolitości pastwa
3. Zasada nadrzędności państwa nad jednostką
4. Zasada koncentracji władzy państwowej w rękach prezydenta - czyli nie ma zasady zwierzchnictwa narodu czy zasady trójpodziału władzy.
Obowiązków było więcej niż praw obywatelskich. Prezydent był odpowiedzialny „ WOBEC BOGA I HISTORII”
PREZYDENT
Wybierany w 2 systemach wyborczych : demokratycznym i monarchistycznym.
Ustępujący prezydent mógł desygnować swojego następcę, ale nie musiał ;) Zawsze zbierało się Zgromadzenie Elektów ( 80 osób) i ono zawsze wybierało swojego kandydata. Jeśli i Zgromadzenie Elektorów i prezydent mieli swoich kandydatów wtedy odbywały się wybory powszechne. Jeżeli natomiast kandydatów miało tylko Zgromadzenie Elektorów wtedy nie odbywają się wybory powszechne.
Kadencja : 7 lat
W osobie prezydenta skupia się jednolita i niepodzielna władza.
Kompetencje prezydenta:
USTAWODAWCZE
Wydawał dekrety z mocą ustaw
Prawo veta zawieszającego w stosunku do ustaw
Mianował 1/3 senatorów
Zwoływał sejm i senat ( otwierał, zamykał obrady )
USTROJODAWCZE
Mógł przedstawić sejmowi własny projekt konstytucji, który był rozważany przez sejm na zasadzie zwykłej ustawy
Veto w stosunku do projektu poselskiego
WYKONAWCZE
Decyzja związana z obsadzaniem nowego prezydenta
Mianowanie rządu
Zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi
Reprezentowanie państwa na zewnątrz
KONTROLNE
Prawo rozwiązania sejmu i senatu
Prawo odwoływania premiera i ministrów
RZĄD
Kieruje sprawami państwa nie zagwarantowanymi dla innych organów. Kierował ogólnymi założeniami polityki państwa: inicjatywa ustawodawcza, wydawanie rozporządzeń wykonawczych
SEJM I SENAT
Sejm - 208 Senat - 96
Zmieniono ordynacje wyborczą, podwyższono próg wieku pracy.
sejm senat
prawo czynne 25 30
prawo bierne 30 40
Wybory do sejmu
Zniesiono zasadę proporcjonalności wybory 4ro przymiotnikowe ( tajne, powszechne, równe, bezpośrednie).
104 okręgi wyborcze dwu- mandatowe
Chodziło o ograniczenie roli partii politycznych w życiu politycznym.
Wybory do senatu
1/3 - mianowana przez prezydenta
Reszta - wybierana przez tzw. „elitę” w wyborach powszechnych.
Kompetencje sejmu i senatu
USTAWODAWCZE
ograniczone przez prawo veta prezydenckiego ( czyli prawie żadne)
KONTROLNE
dwie izby mogły żądać np. odejścia rządu czy ministra
żądanie pociągnięcia danego ministra do odpowiedzialności
KONKORDAT Z 1925 r.
Został podpisany w okresie rządów Grabskiego. Rozmowy były podjęte w 1921 roku, a zakończono je
10 lutego 1925 r. podpisaniem KONKORDATU pomiędzy Polska a Stolica Apostolską.
Przewidywał on:
nominację biskupów i arcybiskupów przez papieża po zasięgnięciu opinii rządu polskiego
uznano i potwierdzono prawa majątkowe kościoła w Polsce
konkordat dopuszczał odpowiedzialność cywilną i karną kleru katolickiego przed sądami duchownymi w myśl prawa kanonicznego
przewidywał nowy podział administracyjny kościoła w Polsce
Prymasem polskim w 1926 r. został August Hlond ( mianowany arcybiskupem poznańsko - gnieźnieńskim) .
13. POLITYKA WEWNĘTRZNA SANACJI 1926 - 1939 r.
( z wykładów )
Zamach majowy - koniec II RP . zamach ten wyniósł sanacje do władzy. Nazwa sanacja od sanos - uzdrawiać.
Duże znaczenie miało to w sytuacji międzynarodowej, Polska znajdowała się w złym położeniu.
W Polsce:
istniało pogorszenie koniunktury, inflacja, niezadowolenie społeczne, bezrobocie.
W tym okresie właśnie krystalizuje się obóz sanacji. Nie jest jednolitą grupą o wyraźnej ideologii. Obóz sanacji jest zlepiony z różnych polityków z różnych kręgów i stanowią jego otoczenie.
W tej sytuacji kryzysowej zaczyna się uważać Piłsudskiego za męża opatrznościowego ;) Cieszy się on dużym autorytetem.
Piłsudski miał wielu zwolenników w wojsku wiec łatwo było doprowadzić do przegrupowania wojsk i sprowadzić pod Warszawę.
12 maja 1926 r. wkroczenie do Warszawy od strony Pragi. Dochodzi do 3dniowych walk pomiędzy wojskami P. a wiernymi rządowi i prezydentowi Wojciechowskiemu.
Zamach ten popierali:
PSL „Wyzwolenie”
Partie chłopskie
Rząd podał się do dymisji, oddano władzę ówczesnemu Marszałkowi - M. Ratajowi. Piłsudski w porozumieniu z Ratajem powierzył tworzenie rządu Bartlowi.
Piłsudski nie chciał zostać prezydentem, ale zgodnie z jego wola został nim Ignacy Mościcki ( 1 czerwca 1926 r. ) .
Jednak tam naprawdę Piłsudski był takim umiarkowanym dyktatorem ;)
Rządy sanacyjne
Piłsudczycy po zamachu majowym zaczynają rządzić przy pomocy struktur pozapartyjnych. W miarę upływu czasu PPS się rozczarowuje Piłsudskim.
Zwolennicy P. tworzą
Związek Naprawy Rzeczpospolitej - na kształt składało się szereg organizacji społecznych jak np. Związek Strzelecki, Związek Obronny Kresów Śląskich, Związek Powstańców Śląskich.
Powoli zaczyna się określać ten związek lewica sanacyjną.
Powstanie BBWR - Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
Tu zawiera się niechęć do partyjaniactwa. W rzeczywistości nie do końca był bezpartyjny. Jest to formacja niejednolita.
BBWR operuje hasłami „praca dla państwa”, „Polska mocarstwowa” .
Wybory 1928 r. - BBWR zdobył 1/3 mandatów. Zgłosił wniosek o ograniczenie roli parlamentu.
( Roszkowski )
Nowe ustawodawstwo sanacyjne
Dysponująca większością sejmową sanacja przeprowadziła wiele zmian ustawodawczych. Np.:
ustawa o zgromadzeniach z marca 1932 r. ograniczała swobodę organizowania zebrań publicznych warunkując je zgodą władz
zmieniono ustawy o stowarzyszeniach i ustawę samorządowa
ustawa porządkująca system szkolny
ograniczono autonomię uniwersytetów
ograniczono wolność adwokatury
Sanacja bez Piłsudskiego
Śmierć Piłsudskiego - 12 maja 1935r. , co skomplikowało sytuacje w obozie sanacji
Kryzys wewnątrz sanacji, związany ze śmiercią Piłsudskiego i nieudanymi wyborami, spowodował w pażdzierniku 1935 r. likwidacje BBWR .
Nowy rząd sanacyjny
Grupa wyższych oficerów i zwolenników rządów silnej ręki skonsolidowała się wokół osoby gen. Śmigłego - Rydza, którego rola zdecydowanie rosła. W wyniku porozumienia Mościckiego z Rydzem 15 maja 1936 r. ustąpił dotychczasowy rząd, a nowym premierem został gen. Sławoj - Składkowski . Skład rządu świadczył o stabilizacji i równowadze między dwiema głównymi frakcjami sanacyjnymi:
umiarkowaną grupą zamkową Mościckiego
frakcja wojskowa Śmigłego - Rydza
3