Metoda Grama
Barwienie bakterii metodą Grama (zobacz schemat) pozwala wyodrębnić dwie zasadniczo odmienne grupy bakterii.
Jakkolwiek sama metoda barwienia wykorzystuje różnicę w budowie ściany komórkowej bakterii, to tak się szczęśliwie składa, że bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne różnią się pod wieloma innymi względami.
Nie wszystkie obecnie poznane bakterie możemy bezpośrednio zaklasyfikować do bakterii Gram-dodatnich lub ujemnych. Należą do nich np. mykoplazmy (Mycoplasma), które nie posiadają ściany komórkowej.
Ponadto niektóre bakterie bardzo słabo wybarwiają się metodą Grama i w związku z tym do ich identyfikacji nie stosuje się tej metody barwienia. Tak się dzieje w przypadku
mykobakterii (Mycobacterium), które określamy je jako kwasooporne, gdyż raz zabarwione fuksyną karbolową, nie odbarwiają się pod wpływem kwaśnego alkoholu (95% ETOH, 3% HCl) . Bakterie te barwi się metodą Ziehl-Nielsena.
krętków (Treponema, Borrelia)
Należy także pamietać, że bakterie, których nie zaliczamy do bakterii Gram-dodatnich, także mogą się wybarwiać na niebiesko. Przykładem są archebakterie (pseudomureina). Podobnie, ze względu na obecność ściany komórkowej, Gram-dodatnio wybarwiają się niektóre komórki eukariotyczne np. drożdżaków Candida i Saccharomyces (co mogliście zaobserwować na ćwiczeniach).
Poniżej podane są rodzaje bakterii zaliczane do Gram (+) lub Gram (-)
Gram-dodatnie |
Gram-ujemne |
|
|
Actinomyces |
Acinetobacter |
Bacillus * |
Bordetella |
Bifidobacterium |
Branhamella |
Clostridium * |
Brucella |
Corynebacterium * |
Campylobacter |
Enterobacter |
Citrobacter |
Enterococcus |
Escherichia |
Gaffkya |
Flavobacterium |
Lactobacillus |
Francisella |
Lactococcus |
Gardnerella * |
Listeria |
Haemophilus |
Micrococcus |
Helicobacter |
Nocardia |
Klebsiella |
Propionibacterium * |
Legionella |
Sarcina |
Moraxella |
Staphylococcus |
Neisseria |
Streptococcus |
Pasteurella |
Streptomyces |
Photobacterium |
|
Proteus |
|
Pseudomonas |
Mycobacterium |
Rhodospirillum |
|
Salmonella |
|
Serratia |
|
Shigella |
|
Vibrio |
|
Yersinia |
|
|
|
Borrelia |
|
Coxiella |
|
Rickettsia |
|
Treponema
|
kolorem czarnym oznaczone są te bakterie, w przypadku których nie używa się do identyfikacji metody Grama.
* gwiazdką oznaczone są bakterie Gram-zmienne
Gram-chwiejność
Zjawisko Gram-chwiejności dotyczy głównie bakterii Gram-dodatnich z rodzaju Bacillus, Clostridium, Corynebacterium, Propionibacterium.
Pewne gatunki bakterii rosnąc w „starej” hodowli (poźne fazy wzrostu, zwykle około 8-10 godz.) tracą swoją cechę barwliwości. Dzieje się tak na skutek wyczerpania się w pożywce składników niezbędnych do syntezy ściany komórkowe (są to dla bakterii warunki stresowe). Podobnie zachowują się bakterie podczas podziału (etap wytwarzania przegrody podziałowej).
Bakterie Gram-zmienne (Gram-chwiejne) oznaczone są gwiazdką
Kiedy bakterie Gram-dodatnie nie są niebieskie
Działanie czynników, które zaburzają proces syntezy ściany komórkowej (np. penicylina) bądź uszkadzają ścianę komórkową (lizozym) powoduje, że bakterie Gram-dodatnie barwią się ujemnie.
„Inne bakterie”