REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC
Podstawy konstytucyjne ustroju RFN
Ustawa Zasadnicza z 1949 r., sama konstytucja miała powstać po zjednoczeniu Niemiec, będące głównym celem. Po 1990 nie ma procedury uchwalenia nowej. Uchwaliła Rada Parlamentarna, odmawia Bawaria. Doświadczenia Republiki Weimarskiej i hitleryzmu. Średnio sztywna - potrzeba uchwał Parlamentu i Rady 2/3 głosów. Niektóre zasadnie nienaruszalne: suwerenności Narodu, federalizmu, reprezentacji, trójpodziału władzy, legalizmu, nienaruszalności godności człowieka, państwa socjalnego. Prawo do sprzeciwu wobec zmiany ustroju. Wiele nowelizacji i modelowych rozwiązań.
Charakterystyka federalizmu niemieckiego
Zasada suwerenności ludu, od niego władza pochodzi, a nie do niego należy. Zasada reprezentacji, zrezygnowano z instytucji referendum, czysty system reprezentacyjny. Prawa zasadnicze są na czele regulacji. Są one niezmienialne, klasyczne rozwiązania praw obywatelskich, osobistych, politycznych i co ważne - socjalnych. Charakter państwa socjalnego, zapewnienie minimum, zdolność interwencjonizmu. Gwarancjami praw jest sądownictwo i skarga konstytucyjna. System partyjny jest pluralistyczny, choć określany paropartyjny. Jedynie rządy koalicyjne. Instytucjonalizacja partii, muszą odpowiadać demokratycznym zasadom, sprawozdania, niezagrażanie istnieniu RFN. Trójpodział władzy nie polega na separacji, a współdziałaniu, wyodrębnienie Kanclerza, trializm egzekutywy.
Federalizm funkcjonalny, podział kompetencji ze względu na funkcje lub federalizm wykonawczy, a działanie ograniczone do administracji. Składa się z 16 krajów, cechy państwowości: obywatelstwo, parlament, rząd, sąd, umowy. Zasada federalizmu niezmienialna. Można domagać się korekt w przynależności krajowej. Wymóg homogeniczności konstytucji krajów. Prawo federalne ma wyższość.
Podział kompetencji ustawodawczych z domniemaniem kompetencji krajów w zakresie ustawodawstwa (kwestie nieokreślone). Konstrukcja, co do materii ust. wyłącznego. Ust. konkurencyjne może być realizowane przez kraje, jak i federację, ze wskazaniem na tą drugą. Derogacja krajowego, gdy regulacja podjęta przez federację. Istnieje również ustawodawstwo wykonawcze. W administracji wykonywanie własnych ustaw oraz ustaw federalnych. Podział na sprawy własne oraz na zlecenie Federacji przy ogólnym nadzorze Rządu. Istnieje też własna administracja określona w konstytucji. W sądownictwie stosowane ustawy własne jak i federalne. Sądy krajowe są pierwszą i drugą instancją.
Federalizm jest połączony Radą Federalną. Dla federacji przeznaczono interwencję federalną (klęska żywiołowa) oraz przymus federalny (nie wypełnia obowiązków). Zmienia się tendencja na federalizm kooperatywny. Przekształcenie w jednolite nie jest możliwe, FTK jest gwarantem.
3. System wyborczy do Parlamentu Federalnego
Kadencja 4 lata, wybory pięcioprzymiotnikowe + wolne. 18 i 21 lat. Wybór 598 deputowanych, ale pojawia się superata, monopol partii do zgłaszania. System wyborczy to w zasadzie proporcjonalność z korektą większościową. Przez to długo jedynie 3 partie. Połowa jednomandatowo, konieczność wygrania w 3 okręgach. Druga połowa proporcjonalnie na listy, zależnie od mieszkańców, liczenie systemem Hare/Niemeyer'a. Głosy nie przepadają. Klauzula zaporowa 5% w skali kraju. Parlament musi być zdolny do konstytucyjnych działań. Zażalenia na proces wyborczy kierowane do FTK.
4. Bundestag (struktura wewnętrzna i zasady funkcjonowania)
Mandat wolny, podlegają własnemu sumieniu. Frakcje partyjne to 5% członków, istnieją grupy partyjne, proporcjonalna reprezentacja w komisjach. Immunitety materialne i formalne. Nie ma niepołączalności. Działa w permanencji, nie trzeba sesji. Posiedzenia ustala Rada Seniorów, istnieje możliwość sesji nadzwyczajnych. Z reguły 3 tygodnie w miesiącu.
Regulamin określa funkcjonowanie. Przewodniczący, wraz z zastępcami Prezydium, 23 osoby z frakcji to Rada Seniorów. Nie ma szczegółowych komisji w konstytucji - powołane resortowe. Istnieją śledcze, ankietowe, Komisja Wspólna i komisja mediacyjna.
5. Funkcje Bundestagu
Ustawodawstwo
Nie ma żadnych granic materialnych ustawy. Inicjatywa należy do Rządu, deputowanych, Rady. Projekty Rządu opiniowane przez Radę i na odwrót. Pierwsze czytanie to przekazanie do komisji, jednej lub wiodącej. Przy 2/3 nie trzeba kierować do komisji. W komisji można wzywać członków rządu, przesłuchiwać, powołać podkomisję. Drugie czytanie to odbycie generalnej debaty i dyskusji nad poszczególnymi artykułami. Trzecie czytanie to głównie głosowanie zwykłą większością.
Kontrola działalności Rządu
Żądanie obecności
Prawo żądania obecności Kanclerza i ministrów na posiedzeniu Parlamentu. Informacje, wyjaśnienia. Sprawozdanie finansowe, absolutorium oraz 5-letnie plany finansowe.
Kontrola komisji stałych
Resortowość pomaga im w realizacji tych uprawnień.
Komisje śledcze
Wyjaśnienie kwestii o szczególnym zainteresowaniu. Na wniosek ¼ deputowanych.
Komisje ankietowe
Badanie kompleksowe, obiektywność.
Korzystanie z Izby Obrachunkowej
Niezależna, co roku przedstawia sprawozdania
Zapytania
Podział na poważne (przez frakcję, krótkie i konkretne, wezwanie do deklaracji), bieżące (konkretne problemy, nie mogą być debatowane) oraz krótkie (pisemne lub ustne z odpowiedzią podczas godziny pytań.
Godzina aktualności
Po godzinie pytań, trwa godzinę. Dotyczy z reguły ostatniego posiedzenia Rządu.
Przesłuchanie Rządu
Pół godziny pytań krzyżowych, dot. ostatniego posiedzenia Rządu.
Pełnomocnik Bundestagu ds. wojskowych
Rezolucje
6. Skład i struktura wewnętrzna Rady Federalnej
Reprezentacja krajów na poziomie federacji. Współdziałanie w ustawodawstwie i administracji federalnej. Tworzą członkowie rządów 16 krajów, minimum 3, maksimum 6. Ogólna liczba aktualnie 69. Rozwiązania zależne od liczby mieszkańców. Wymóg jednolitego głosowania delegacji krajowych. W delegacji premier z współpracownikami oraz ambasador. Pewien mandat imperatywny. Skład polityczny może odbiegać od Bundestagu. RF nie ma kadencji.
Autonomia wewnętrzna. Przewodniczący wybierany corocznie, który kieruje działaniem izby. Zastępuje on prezydenta. Prezydium to przewodniczący + 3 zastępców. Stała Rada Doradcza to prezydium + ambasadorowie. Posiedzenia RF raz na 3 tygodnie, to SRD raz na tydzień. Oprócz tego komisje o charakterze resortowym, w składzie nawet ministrowie krajowi.
7. Funkcje Bundesratu
Udział w ustawodawstwie i zmianie konstytucji
Inicjatywa na podstawie praprojektu z dwoma czytaniami, zwykła większość. Opiniowanie projektów Rządu. Wyrażanie zgody na ustawy Parlamentu - cechy symetryczne, dla określonych ustaw w praktyce prawie połowa, odmowa zgody to konieczność Komisji Mediacyjnej (32 osoby, po połowie). Wyrażanie sprzeciwu na ustawy Parlamentu - może być odrzucony, cechy asymetryczne, pierwej Komisja Mediacyjna, wymóg odrzucenia sprzeciwu taką samą większością, co jego przyjęcie.
Udział w federalnej administracji
Wyrażanie zgody na uchwalane przez Rząd rozporządzenia wykonawcze, gdy do ustaw za zgodą Rady, ustaw krajowych, szczególnej regulacji. Dalej współdziała w wykonywaniu nadzoru nad krajami.
Uprawnienia kontrolne
Żądanie obecności, bieżące informowanie, sprawozdania budżetowe, materiały IO.
8. Powoływanie, skład i funkcje Rządu Federalnego
Wybierany przez Parlament Kanclerz większością kanclerską. Na okres trwania kadencji. Wniosek Prezydenta. Gdyby nie wybrano wskazanego są wyjście - kandydatury na wniosek ¼ deputowanych, musi uzyskać większość, jeśli nadal nie drugie głosowanie, jeśli to nie to decyzja do prezydenta czy rozwiązać czy kanclerz mniejszościowy. Ministrowie na wniosek kanclerza. Nie ma określonej liczebności rządu, ale z reguły niewielka. Rząd ma dużą trwałość - stany konieczności.
Funkcje władzy wykonawczej, w szczególności inicjatywa, komisja mediacyjna, wydatki bez ustawy, zgoda na ustawy, weto zawieszające, rozporządzenia, ogólne przepisy administracyjne, różnica zdań między ministrami, określanie polityki. Ustawy dotyczące wydatków mogą być wetowane. Rozporządzenia wykonawcze.
9. Pozycja, kompetencje i odpowiedzialność Kanclerza RFN
Decyzje na posiedzeniach Rządu Federalnego. Hierarchia wewnętrzna, Kanclerz określa wytyczne polityki, jej zasadniczą linię. Może przybrać różną formę. W ramach wytycznych resorty są samodzielne. Kanclerz czuwa nad jednolitością działania ministrów, kieruje pracami Rządu. Sankcją jest odwołanie ministrów.
Odpowiedzialność polega na posiadaniu zaufania parlamentu. Tylko on odpowiada, logicznie. A) Konstruktywne wotum nieufności - nowy Kanclerz, bez debaty. Wysokie wymogi, bo wniosek ¼ deputowanych, min. 2 dni do głosowania, większość kanclerska, jedna tura, głosowanie tajne B) Odmowa wotum zaufania - wniosek kanclerski, 48 godzin, debata, większość kanclerska, gdy nieuchwalenie to parlament rozwiązany. Nawet, gdy nierozwiązany to kanclerz sprawuje władzę - ułatwienia poprzez stan konieczności ustawodawczej. Pilne projekty, za zgodą RF, odrzucone przez Bundestag mogą zostać uznane za uchwalone, trwa 6 miesięcy. C) Nie ma odpowiedzialności konstytucyjnej.
10. Prezydent federalny
Słaba pozycja, powołany przez Zgromadzenie Federalne, czyli Bundestag + delegatów z krajów po równo. Kadencja na 5 lat. Trzy tury, dwie bezwzględna, jedna zwykła. Funkcje są reprezentacyjne (umowy, dyplomacja, posiedzenia parlamentu, kandydatura kanclerza, ministrowie, rozwiązanie parlamentu, ogłaszanie stanów konieczności). Większość wymaga kontrasygnaty, zwolnione desygnowanie kanclerza. Brak politycznej odpowiedzialności, ale odpowiedzialność konstytucyjna na wniosek ¼ deputowanych uchwałą 2/3.
11. FTK
Jeden z najstarszych, pierwowzór. Rozstrzyga wszystkie spory konstytucyjno prawne - sąd prawa i faktów. 16 sędziów, 12 letnia kadencja po połowie przez izby powołany w dwóch senatach. 1) zgodność z UZ innych przepisów, na wniosek organu lub sądu, orzeczenia ostateczne 2) spory kompetencyjne oraz orzekanie czy prawo jest krajowe czy federacyjne 3) spory wyborcze dot. ważności wyborów 4) odpowiedzialność konstytucyjna 5) zgodność działania partii 6) skargi konstytucyjne na naruszenia praw zasadniczych 7) pozbawienie praw zasadniczych 8) krajowy trybunał konstytucyjny, gdy spory w obrębie jednego kraju.