Podstawowe komendy i polecenia w Linux 

1. Polecenia związane z użytkownikami, grupami, loginami i zamykaniem systemu 
* shutdown(zamykamy Linuxa) 
* adduser (dodajemy nowego użytkownika) 
* newgrp (dodajemy nową grupę) 
* passwd (zmieniamy hasła) 
* logout (wylogowanie się) 
* who (sprawdzamy kto jest aktualnie zalogowany) 
* users (j/w) 
* w (j/w) 
* whoami (sprawdzamy kim jesteśmy) 
* mesg (zezwolenie na przyjmowania komunikatów) 
* write (wysłanie wiadomości do danego użytkownika) 
* wall (j/w tylko do wszystkich użytkowników) 
* rwall (j/w tylko do wszystkich w sieci) 
* ruser (wyświetla użytkowników pracujących w systemie) 
* talk (możliwość interaktywnej rozmowy) 
* finger(szczegółowe informacje o użytkownikach) 
* su (zmieniamy się w innego użytkownika) 
* chmod (zmieniamy parametry pliku) 
* chown (zmieniamy właściciela pliku) 
* chgrp (zmieniamy jaka grupa jest właścicielem pliku) 
2. Polecenia związane z plikami i katalogami 
* Polecenia związane z katalogami 
o ls (pokazuje nam zawartość katalogu) 
o dir (okrojona wersja ls, pochodząca z msdos'a) 
o pwd (pokazuje nam katalog w którym się znajdujemy) 
o cd (zmieniamy katalog) 
o rmdir (usuwamy katalog) 
o mkdir (nowy katalog) 
* Polecenia związane z plikami 
o cat (edytowanie tekstu) 
o rm (usuwamy plik(i)) 
* Polecenia związane z kopiowaniem i przenoszeniem, plików i katalogów 
o mv (przenosimy plik lub zmieniamy jego nazwę) 
o cp (kopiujemy plik) 
o mvdir (przenosimy katalog lub zmieniamy jego nazwę) 
3. Polecenia związane z procesami 
* ps (pokazuje nam jakie procesy są aktualnie wykonywane) 
* kill ("zabijamy" procesy) 
4. Polecenia związane z pomocą 
* help (wyświetla nam wszystkie polecenia w Linuxie) 
* man (pokazuje nam pomoc do programu) 
5. Polecenia związane z kompresją i archiwilizacją 
* gzip(kompresuje nam archiwum *.gz) 
* tar (archiwizuje nam archiwum *.tar) 

I. Polecenia związane z użytkownikami, grupami, loginami i zamykaniem systemu: 
shutdown 
|-Przeznaczenie: zamykanie systemu 
|-Parametry: shutdown [minuty] [informacja dla zalogowanych użytkowników] 
| shutdown - natychmiastowe zamknięcie systemu 
| shutdown now - j/w 
| shutdown 0 (zero) - j/w 
| shutdown 2 - system zamknie się za 2minuty 
| shutdown 2 2minuty do wył. systemu - system zamknie się za 2minuty pokazując komunikat 
|-Opis: to polecenie służy do zamykania systemu, jest możliwość ustawienia tej komendy, żeby 
| zamyknęła Linuxa za np. 2 min. powiadamiając zalogowanych użytkowników 
|-Patrz także: --- 
|_________________________________________________________________ 
adduser 
|-Przeznaczenie: dodawanie nowego użytkownika 
|-Parametry:adduser [nazwa użytkownika] 
| adduser jan - dodaje użytkownika do komputera o nazwie(imieniu) jan 
|-Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root masz prawo dostępu do tej komendy, jeśli nie jesteś musisz 
| się najpierw przelogować na root'a 
|-Patrz także: [passwd] [newgrp] 
|_________________________________________________________________ 
newgrp 
|-Przeznaczenie: dodawanie nowej grupylub przełączanie na inną 
|-Parametry:newgrp [nazwa grupy] 
| newgrp programmers - dodaje nową grupę o nazwie programmers 
|-Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root masz prawo dostępu do tworzenia grupy, jeśli nie masz 
| prawo do zmieniania się międz nimi 
|-Patrz także: [adduser] 
|_________________________________________________________________ 
passwd 
|-Przeznaczenie: zmiana hasła 
|-Parametry: passwd [użytkownik] 
| adduser - zmienia hasło loginu na którym jesteś zalogowany 
| adduser thomson - zmienia hasło użytkownika thomson, jeśli jesteś zalogowany jako root i nie 
| musisz znać poprzedniego hasła zwykłego użytkownika 
|-Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root masz prawo dostępu do tej komendy, jeśli nie jesteś musisz 
| się najpierw przelogować na root'a 
|-Patrz także: [adduser] 
|_________________________________________________________________ 
logout 
|-Przeznaczenie: służy do wylogowania się 
|-Parametry: brak 
|-Opis: po wpisaniu polecenia widzimy napis do zalogowowania się 
|-Patrz także: [adduser] 
|_________________________________________________________________ 
who 
|-Przeznaczenie: sprawdzamy kto jest aktualnie zalogowany 
|-Parametry: who [parametry] 
| who - pokazuje np: root tty01 Dec 13 12:42 
| who am i - pokazuje nam informacje o naszym loginie 
|-Opis: możesz za pomocą tego polecenia sprawdzić kto jest zalogowany lub "kim" jesteś w systemie 
|-Patrz także: [users] [w] [whoami] 
|_________________________________________________________________ 
users 
|-Przeznaczenie: pokazuje kto jest zalogowany 
|-Parametry: brak 
|-Opis: ta komenda jedynie pokazauje po przecinku nazwy użytkowników zalogowanych w systemie 
|-Patrz także: [who] [w] [whoami] 
|_________________________________________________________________ 
w 
|-Przeznaczenie: pokazuje kto jest zalogowany 
|-Parametry: brak 
|-Opis: po wpisaniu widzisz napisy : 
| 8:43pm up 13 min, 3 users, load average: 0.07, 0.20, 0.20 
| USER TTY FROM LOGIN@ IDLE JCPU PCPU WHAT 
| ^^^a co poszczególne rzeczy oznaczają^^^ 
| 8:43pm - bieżaca godzina (20:43) 
| up 13 min - jak długo pracuje nasz system (13min) 
| 3 users - ilu użytkowników pracuje w systemie 
| load average - obciążenie systemu przez programy 
| USER - identyfikator użytkownika 
| TTY - nazwa terminalu 
| FROM - informacja dodatkowa 
| LOGIN@ - godzina zalogowania 
| IDLE - ile czasu upłynęło od ostatniego naciśnięcia klawisza 
| JCPU - czas zużyty przez wszystkie programy na danym terminalu 
| PCPU - oraz przez wszystkie programy w danym momencie 
| WHAT - nazwa aktywnego procesu 
|-Patrz także: [who] [whoami] [whoami] [users] 
|_________________________________________________________________ 
whoami 
|-Przeznaczenie: sprawdzamy nazwą loginu na którym się zalogowaliśmy 
|-Parametry: brak 
|-Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root to wyśwetla napis w następnej linijce "root" 
|-Patrz także: [who] [w] [users] 
|_________________________________________________________________ 
mesg 
|-Przeznaczenie: zezwolenie lub nie na przyjmowania komunikatów 
|-Parametry: adduser [Yn] 
| mesg y - możesz otrzymywać wiadomości 
| mesg n - nie możesz otrzymywać wiadomości 
|-Opis: jest to możliwość ustawienia czy do ciebie mają przychodzić komunikaty 
|-Patrz także: [write] [wall] [rwall] [ruser] 
|_________________________________________________________________ 
write 
|-Przeznaczenie: wysyłanie komunikatów 
|-Parametry: write [użyykownik] [wiadomość] 
| write pasternak wiadro - wysłanie wiadomości do użytkownika pasternak, u pasternaka pojawi się tekst: 
| Message from silverstar!root on tty1 at 23:33 wiadro 
| po polsku i ludzku: "Wiadomość od root wysłana o godz. 23:33" i teraz wiadomosc "wiadro" 
|-Opis: polecenie daje możliwość wysłania komunikaty do wybranej osoby 
|-Patrz także: [mesg] [wall] [rwall] [ruser] 
|_________________________________________________________________ 
wall 
|-Przeznaczenie: wysyłanie komunikatów 
|-Parametry: wall [plik tekstowy] 
| wall mes.txt - wysłanie do wszystkich użytkowników wiadomści z pliku mes.txt 
|-Opis: polecenie daje możliwość wysłania wiadomości do wszystkch osób 
|-Patrz także: [mesg] [write] [rwall] [ruser] 
|_________________________________________________________________ 
rwall 
|-Przeznaczenie: wysyłanie komunikatów 
|-Parametry: wall [plik tekstowy] 
| wall mes.txt - wysłanie do wszystkich sieci wiadomści z pliku mes.txt 
|-Opis: polecenie daje możliwość wysłania wiadomości do wszystkch sieci 
|-Patrz także: [mesg] [write] [wall] [ruser] 
|_________________________________________________________________ 
ruser 
|-Przeznaczenie: wysyłanie komunikatów 
|-Parametry: wall [plik tekstowy] 
| wall mes.txt - wysłanie do wszystkich pracujących w systemie użytkowników wiadomści z pliku mes.txt 
|-Opis: polecenie daje możliwość wysłania wiadomości do wszystkch sieci 
|-Patrz także: [mesg] [write] [wall] [ruser] 
|_________________________________________________________________ 
talk 
|-Przeznaczenie: interaktywna rozmowa 
|-Parametry: talk [login][@sieć] 
| talk parker - wtedy pokaże się wiadomość 
| No connect yet - brak polaczenia 
| Waiting for your party to respond - czekanie na odp. 
| Your party is not logged on - brak partnera w sieci 
| Ringing your party again - ponowne wezwanie 
| Connection established - nawiazano polaczenie 
| U odbiorcy pojawi napis 
| Message from [e-mail] at 23:33 
| talk: connection requested by root 
| talk: respond with: talk root 
| Czyli jesli adresat po odczytaniu tego napisze 
| talk root, to polaczenie zostanie nawiazane 
|-Opis: mozemy nawiazac interaktywny kontakt nie tylko z 
| osoba z naszego komputera, ale tez innego z sieci 
|-Patrz także: [mesg] [write] [wall] [rwall] [ruser] 
|_________________________________________________________________ 
finger 
|-Przeznaczenie: informacja o użytkownikach 
|-Parametry: finger [user] 
| finger - pokarze się nam okienko w rodzaju: 
| LOGIN NAME TTY IDLE WHEN WHERE 
| root root ttyp1 1.01s Jan 20:33 Unknow 
| finger root - pokarze się nam okienko w rodzaju: 
| Login name: root In real life: root 
| Directory: /root Shell: /bin/bash 
| On since Jan 27 20:33:11 on ttyp1 at Unknow 
| No unread mail 
| No Plan. 
| ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ 
| Jak widac dowiadujemy się, jakie są prawdziwe personalia użytkownika 
| (In real life), nazwy jego kartoteki prywatnej (Directory), 
| rodzaj shell'a (Shell), kiedy się zalogowal (On since), lub kiedy ostatnio 
| byl w sieci (Last login), czy dostal/czytal ostatnią paczkę poczty 
|-Opis: Są to szczegółowe informacje o użytkownikach 
|-Patrz także: [who] 
|_________________________________________________________________ 
su 
|-Przeznaczenie: szybka zmiana loginu 
|-Parametry: su [user] 
| su root - zmieniamy się w użytkownika root po podaniu jego hasła 
|-Opis: jesli jestesmy jako root nie trzeba podawać hasła 
|-Patrz także: [logout] 
|_________________________________________________________________ 
chmod 
|-Przeznaczenie: zmieniamy parametry pliku 
|-Parametry: chmod [u(user)|g(grupa)|o(właściciel)|a(wszyscy)][+|-][r(czytanie)|w(pisanie)|x(uruchamianie)][nazwa pliku] 
| chmod ugo-rw file - odbieramy prawa dostępu do czytania i modyfikowania pliku właścicielowi,grupie oraz użytkownikom 
| chmod a-rw - j/w 
| chmod a+r - wszyscy mają prawo do czytania pliku 
| chmod a+rwx - wszyscy mają prawo do czytania,zapisywania i uruchamiania pliku 
|-Parametry: chmod [liczba od 000 do 777][nazwa pliku] 
| pierwsza liczba to użytkownik, druga liczba to grupa a trzecia pozoztali 
| 0 lub --- brak praw dostępu 
| 1 lub --x wykonywanie 
| 2 lub -w- czytanie 
| 3 lub -wx zapis 
| 4 lub r-- zapis i wykonywanie 
| 5 lub r-x odczyt 
| 6 lub rw- odczyt i zapis 
| 7 lub rwx odczyt, zapis i wykonywanie 
| chmod 777 file - dajemy pełny dostęp właścicielowi,grupie oraz użytkownikom 
| chmod 000 file - zabieramy pełny dostęp właścicielowi,grupie oraz użytkownikom 
| chmod a+r - wszyscy mają prawo do czytania pliku 
| chmod a+rwx - wszyscy mają prawo do czytania,zapisywania i uruchamiania pliku 
|-Opis: są to prawodostępu dające lub nie prawa do zapisu, czytania i wykonywania 
| jakie są prawa można zobaczyć wpisując ls -l na początku jest -rwxr--r-- pierwszy znak oznacza 
| plik, katalog..., jeśli zwykły plik to jest minus-, 9 następnych to prawa dostępu 3 pierwsze dla 
| włąściciela 3 następe dla grupy a 3 ostatnie dla wszystkich 
|-Patrz także: [write] [wall] [rwall] [ruser] 
|_________________________________________________________________ 
chown 
|-Przeznaczenie: zmieniamy parametry pliku 
|-Parametry: chmod [user] [plik] 
| chown rex doc6 - rex jest właścicielom pliku doc6 
| chown rex doc* - rex jest właścicielom wszystkich plików w katalogu zaczynających się na doc np. doc5, doc98 
| chown rex ??? - rex jest właścicielom wszystkich plików mających 3 litery np. doc, abc 
|-Opis: jest to możliwość ustawienia właściciela pliku lub plików 
|-Patrz także: [chmod] [chgrp] [newgrp] 
|_________________________________________________________________ 
chgrp 
|-Przeznaczenie: ustawiamy która grupa jest właścicielem pliku pliku 
|-Parametry: chgrp [grupa] [plik] 
| chgrp gracze spis - gracze są właścicielami pliku spis 
| chgrp gracze * - gracze są właścicielami wszystkich plików 
|-Opis: jest to możliwość ustawienia czy d ciebie mają przychodzić komunikaty 
|-Patrz także: [write] [wall] [rwall] [ruser] 
|_________________________________________________________________ 
II. Polecenia związane z plikami i katalogami: 
|-Polecenia związane z katalogami: 
|--ls 
|--|-Przeznaczenie: sprawdzanie zawartości katalogu 
|--|-Parametry: ls [parametr] [katalog] 
|--| ls - zostaną wyświetlone pliki i katalogi jeden po drugim 
|--| ls -a - zostaną wyświetlone wszystkie pliki (ukryte) i katalogi 
|--| ls -l - zostaną wyświetlone pliki i katalogi w postaci listy 
|--|-ls -t - zostaną wyświetlone pliki i katalogi według daty, najpierw wyświetlane są pliki nowsze 
|--| ls -r - zostaną wyświetlone pliki i katalogi według daty, najpierw wyświetlane są pliki starsze 
|--|-Opis: jest możliwość łączenia parametrów w postaci ls -al jednak źle będą rozpoznawane ls -a -l 
|--|-Patrz także: [dir] 
|--|_________________________________________________________________ 
|--dir 
|--|-Przeznaczenie: sprawdzanie zawartości katalogu 
|--|-Parametry: -brak- 
|--|-Opis: to samo po napisaniu ls (bez parametrów) 
|--|-Patrz także: [ls] 
|--|_________________________________________________________________ 
|--pwd 
|--|-Przeznaczenie: sprawdzanie w którym jesteśmy katalogu 
|--|-Parametry: -brak- 
|--|-Opis: po wpisaniu komendy pokazuje się odpowiedź 
|--|-Patrz także: --- 
|--|_________________________________________________________________ 
|--cd 
|--|-Przeznaczenie: zmiana katalogu 
|--|-Parametry: ls [parametr lub katalog] 
|--| cd .. - cofamy się o 1 katakog na dół 
|--| cd ../.. - cofamy się o 2 katakogi na dół 
|--| cd gry - otwieramy katalog gry 
|--|-cd gry/tetris - otwieramy katalog tetris w katalogu gry 
|--| cd ../programy - otwieramy katalog programy w katlogu niżej 
|--| cd /programy - otwieramy katalog programy na samym "dole" 
|--| cd - otwieramy własny katalog 
|--|-Opis: jest to możliwość zmieniania aktualnego katalogu 
|--|-Patrz także: --- 
|--|_________________________________________________________________ 
|--rmdir 
|--|-Przeznaczenie: usuwanie katalogu 
|--|-Parametry: rmdir [katalog(i)] 
|--| rmdir kat1 - usuniencie katalogu kat1 
|--| rmdir kat1 kat2 - usuniencie katalogu kat1 i kat2 
|--| rmdir kat1/kat10 - usuniencie katalogu kat10 w katalogu kat1 
|--|-Opis: jest możliwość usunięcia katalogu, UWAGA katalog musi być pusty 
|--|-Patrz także: [mkdir] 
|--|_________________________________________________________________ 
|--mkdir 
|--|-Przeznaczenie: sprawdzanie zawartości katalogu 
|--|-Parametry: mkdir [katalog] 
|--| mkdir kat8 - zostanie utworzony katalog kat8 
|--| mkdir kat1 gry - zostanie utworzony katalog kat8 i gry 
|--| mkdir gry/nethach - zostanie utworzony katalog gry a wnim utworzony katalog nethack 
|--|-Opis: jest możliwość utworzenia katalogu 
|--|-Patrz także: --- 
|--|_________________________________________________________________ 
|-Polecenia związane z plikami: 
|--cat 
|--|-Przeznaczenie: edytowanie tekstu 
|--|-Parametry: cat [parametr] [katalog] 
|--| cat >nowy.w - wpisany tekst jest zapisany do pliku nowy.w 
|--| cat nowy.w > dwa - plik nowy.w kopiujemy do pliku dwa 
|--|-cat dwa nowy.w >tr3 - plik nowy.w i dwa (złączony jeden po drugim) kopiujemy do tr3 
|--| cat tr3 > one > two > tree - plik tr3 kopiujemy do one, one do two, two do tree 
|--|-Opis: UWAGA przy plikach binarnych grozi ta metoda zawieszeniem terminala lub systemu 
|--|-Patrz także: --- 
|--|_________________________________________________________________ 
|--rm 
|--|-Przeznaczenie: usuwanie pliku 
|--|-Parametry: rmdir [plik(i)] 
|--| rmdir plk1 - usuniencie pliku kat1 
|--| rmdir plk1 plk2 - usuniencie pliku kat1 i kat2 
|--|-Opis: jest możliwość usunięcia pliku 
|--|-Patrz także: [rmdir] 
|--|_________________________________________________________________ 
|-Polecenia związane z kopiowaniem i przenoszeniem, plików i katalogów : 
|--mv 
|--|-Przeznaczenie: przenoszenie plików 
|--|-Parametry: mv [plik] [cel] 
|--| mv qfile /tmp - przenosimy plik qfile do katalogu /tmp 
|--| mv f* kat - przenosimy wszystkie pliki zaczynające się litere f do katalogu kat 
|--|-Opis: za pomocą tej komendy możemy także zmienić nazwę 
|--|-Patrz także: --- 
|--|_________________________________________________________________ 
|--cp 
|--|-Przeznaczenie: kopiujemy plik 
|--|-Parametry: cp [plik/katalog] [cel] 
|--| cp plk1 plik198 - kopiujemy zawartość plk1 do plik198 
|--| cp plk1 c - kopiujemy zawartość pliku plk1 do c 
|--|-Opis: jest możliwość kopiowania plików i katalogów 
|--|-Patrz także: [mv] [mvdir] 
|--|_________________________________________________________________ 
|--mvdir 
|--|-Przeznaczenie: przenoszenie katalogu 
|--|-Parametry: mvdir [katalog] [cel] 
|--| mvdir homm3 gry - przenosimy katalog homm3 do gry 
|--| mvdir kosz /tmp - przenosimy katalog kosz do /tmp 
|--|-Opis: to polecenie działa podobnie jak mv 
|--|-Patrz także: [mv] 
|--|_________________________________________________________________ 
III. Polecenia związane z procesami: 
ps 
|-Przeznaczenie: sprawdzanie komunikatów 
|-Parametry: ps [parametry] 
| ps - zotanie wyświetlone 
| PID TTY STAT TIME COMMAND 
| 282 1 S 0:02 /bin/login -- root 
| 285 4 S 0:00 (mingetty) 
| 286 5 S 0:00 (mingetty) 
| 287 6 S 0:00 (mingetty) 
| 301 1 S 0:01 (bash) 
| 399 1 R 0:00 ps 
| ps -aux - zotanie wyświetlone 
| USER PID %CPU %MEM SIZE RSS TTY STAT START TIME COMMAND 
| bin 95 0.0 0.6 896 44 ? S 20:32 0:00 (portmap) 
| news 296 0.0 7.9 1580 516 ? S 20:33 0:00 /sbin/innd -p5 -r 
| news 300 0.0 0.3 872 24 ? S 20:33 0:00 (overchan) 
| jasio 283 0.1 11.0 1012 716 2 S 20:33 0:01 /bin/login -- jasio 
| jasio 344 0.1 10.1 1220 656 2 S 20:38 0:01 -bash 
| asia 358 0.2 10.7 1012 700 3 S 20:39 0:01 /bin/login -- asia 
| asia 359 0.1 9.7 1216 632 3 S 20:39 0:00 -bash 
| root 1 0.3 1.6 880 104 ? S 20:30 0:04 init 
| [...] 
| root 465 0.0 6.2 928 404 1 R 20:53 0:00 ps -aux 
|^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ 
| USER - uzytkownik procesu 
| PID - numer identyfikacyjny procesu 
| TTY - procesy zwiazane z naszym terminalem 
| STAT - status procesu 
| R - proces dzialajacy (ang. running) 
| T - proces zatrzymany (ang. stopped) 
| P - proces w stanie spoczynku (ang. page wait) 
| D - proces w stanie spoczynku (ang. disk wait) 
| S - proces w stanie spoczynku (ang. sleeping) 
| I - proces w stanie spoczynku (ang. idle) 
| Z - proces duch (ang. zombie), zakonczyl sie ale nie rozliczyl 
| sie jeszcze z procesami nadrzednymi! 
| TIME - jak dlugo dziala proces 
| COMMAND - nazwa programu, ktorej odpowiada proces 
| %CPU - ilosc zaangazowania procesora w procesie 
| %MEM - jaka czesc pamieci operacyjnej 
|-Opis: jeśli chcesz zobaczyć kot jakie procesy wykonuje jest to polecenie dla ciebie 
|-Patrz także: [kill] 
|_________________________________________________________________ 
kill 
|-Przeznaczenie: zabijanie procesów 
|-Parametry:kill [parametr] [PID] 
| kill 200 - zabija proces z numerem 200 (PID) 
| kill -9 200 - jeśli jest oporny i nieche się wyączyć jest to prawie pewny sposób 
| kill -9 -1 - zabija wszystkie procesy procesy 
| kill -9 0 - !!!samobójstwo!!! 
|-Opis: wyłączanie procesów 
|-Patrz także: [ps] 
|_________________________________________________________________ 
IV. Polecenia związane z pomocą: 
help 
|-Przeznaczenie: wyświetla nam wszystkie polecenia w Linuxie 
|-Parametry: -brak- 
|-Opis: wyświetlenie komunikatów dostępnych w systemie 
|-Patrz także: [man] 
|_________________________________________________________________ 
man 
|-Przeznaczenie: pokazuje nam pomoc do programu 
|-Parametry: man [program] 
| man mount - wyświetla pomoc do polecenia mount 
|-Opis: pomoc do konkretnych programów 
|-Patrz także: [man] 
|_________________________________________________________________ 
V. Polecenia związane z kompresją i archiwilizacją: 
gzip 
|-Przeznaczenie: kompresuje nam archiwum *.qz 
|-Parametry: gunzip [parametry] [*.gz] 
| gzip arx - tworzy nam zkompresowany plikp arx.gz 
| gzip -d arx.gz - odkompresuje nam archiwum arx.gz 
|-Opis: Można tylko kompresować jeden plik, w przypadku większej ilości trzeba użyć TAR'a 
|-Patrz także: [tar] 
|_________________________________________________________________ 
tar 
|-Przeznaczenie: achiwizuje nam archiwum *.qz 
|-Parametry: tar [parametry] [*.tar] 
| tar -cvf plik* - archwzuje nam wszystkie pliki do sk.tar 
| tar -xvf - rozarchwzuje nam wszystkie sk.tar 
|-Opis: TAR nie kompresuje nam plików, żeby były z kompresowane trzeba użyć GZIP'a 
|-Patrz także: [man] 

last Pokazuje listing uytkowników ostatnio logujacych sie na twój system. Bardzo dobry pomysl na jeden z elementów sprawdzania od czasu do czasu bezpieczenstwa systemu. 

lastb last bad czyli "ostatnie zle") Pokazuje ostatnie zle (nieudane) logowanie do systemu. 
uptime - Pokazuje ilosc czasu od ostatniego restartu maszyny. 

ps "drukuj status" lub "status procesĂłw" [oryg. "print status", "proces status" - dop. tlum.]) Pokazuje liste procesĂłw aktualnie dzialajacych i bedacych wlasnoscia akutalnego uzytkownika. 

ps axu | more Pokazuje liste procesĂłw aktualnie dzialajacych, nawet tych pozbawionych terminala sterujacego, razem nazwa ich wlasciceli. 

top Staly wykaz aktualnie uruchomionych procesĂłw, posortowanych wedlug uzycia procesora (najwiecej obciazajace najpierw). Nacisnij <Ctrl>c by zakonczyc. 

free Informacja o pamici (w kilobajtach). Pamiec "shared" [wspĂłdzielona - dop. tum.] to pamiec, ktĂłra moze byc dzielona pomiedzy procesami (na przyklad kod wykonywalny jest "shared). "Buffered' i "cached" to czesc, w ktĂłrej trzymane sa czesci ostatnio otwieranych plikĂłw -- moze ona byc zwolniona, gdy proces wymaga wiecej pamieci. 

df -h disk free Drukuje informacje o wszystkich dyskach w systemie plikĂłw (w formie wygodnej dla czlowieka). 

du / -bh | more (=uzycie dysku) Drukuje doklade informacje o tym , ile miejsca na dysku zajmuje kazdy katalog, zaczynajac od "/" (w fromie wygodnej dla czlowieka). 

cat /proc/cpuinfo 
Cpu info-- pokazuje to zawartosc pliku cpuinfo. ZwrĂłc uwage, ze pliki w /proc nie sa realnymi plikami -- sa to "zaczepki" [oryg. hooks -dop. tlumacza], ktĂłre pozwalaja ogladac informacje dostepne dla jadra. 

cat /proc/interrupts 
Pokaz uzywane przerwania. Mozesz potrzebowac tej wiedzy przed wlozeniem nowego sprzetu. 

cat /proc/version 
Wersja Linuksa i inne info. 

cat /proc/filesystems 
Pokazuje rodzaje systemĂłw plikĂłw aktualnie uzywanych. 

cat /etc/printcap |more 
Pokazuje konfiguracje drukarek. 

lsmod 
(= "list modules". Jako root, uzyj /sbin/lsmod by wykonac ta komende jesli jestes zalogowany jako inny uzytkownik). Pokazuje aktualnie zaladowane moduly jadra. 

set|more 
Pokazuje aktualne srodowisko uzytkownika. 

echo $PATH 
Pokazuje zawartosc zmiennej srodowiskowej "PATH". Ta komenda moze byc uzyta do sprawdzania wartosci innych zmiennych srodowiskowych. Uzyj "set" by zobaczyc cale srodowisko. 

dmesg | less 
Drukuje wiadomosci jadra (zawartosc tak samo zwanego bufora kernela). Nacisnij "q" by wyjsc z "less". Uzyj less /var/log/dmesg by zobaczyc jakie "dmesg" zostalo zrzucone do tego pliku zaraz po starcie systemu. 

chage -l my_login_name 
Pokazuje informacje o wygasaniu waznosci mojego hasla. 
--------------------------------- 
--------------------------------- 


5.1 Podstawowe skrĂłty klawiaturowe w Linuksie i zasadnicze polecenia. 
<Ctrl><Alt><F1> 
Przelacza na pierwszy terminal. W Linuksie mozesz miec wiele (6 w normalnej instalacji) terminali uruchomionych rĂłwnoczesnie. 

<Ctrl><Alt><Fn> (n=1..6) 
Przelacza na nastepne terminale. (Ten sam efekt moze byc uzyskany przez zadko uzywana komende chvt n.) 

tty 
Drukuje nazwe terminalu, na ktĂłrym wpisales ta komende. 

<Ctrl><Alt><F7> 
Przelacza na pierwszy terminal graficzny (jest na tym terminalu uruchomiony jest X-window). 

<Ctrl><Alt><Fn> (n=7..12) 
Przelacza na nastepny terminal graficzny (jesli terminal GUI jest uruchomiony na ekranie n-1). Domyslnie nic nie jest uruchamiane na terminalach #8-12, ale mozesz uruchomic tu inne serwery. 

<Tab> 
(Na terminalu tekstowym) Auto-dokanczanie komendy, jesli jest tylko jedna mozliwa, albo wyswietlenie wszystkich dostepnych opcji. TEN KLAWISZ JEST SUPER! Dziala nawet przy znaku zacheli LILO! 

<ArrowUp> 
Przewija i modyfikuje historie komend. Nacisnij <Enter> by wykonac 

<Shift><PgUp> 
Scroll terminal output up. Work also at the login prompt, so you can scroll through your bootup messages. 

<Shift><PgDown> 
Przewin dane wyjsciowe z terminala w dĂłl. 

<Ctrl><Alt><+> 
(W X-window) Zmien rozdzielczosc X-serwera (jesli skonfigurowales X-serwer do pracy z wieloma rozdzielczosciami). Aby uzyskac wiele mozliwych rozdzielczosci na moim standardowym monitorze i karcie SVGA, mam nastepujaca linie w moim /etc/X11/XF86Config (pierwsza rozdzielczosc jest domyslna przy starcie, najwiesza wyznacza rozmiar "virtualnego ekranu"): 
Modes "1024x768" "800x600" "640x480" "512x384" "480x300" "400x300" "1152x864" 
Oczywiscie najpierw musialem skonfigurowac Xserwer, uzywajac Xconfigurator'a albo recznie modyfikujac plik /etc/X11/XF86Config, 
aby obsluguiwal on powyzsze rozdzielczosci (glĂłwnie w drodze odkomentowania linii okreslajacych chipset mojej karty graficznej i podania czestotliwosci synchronizacji mojego monitowa). 

<Ctrl><Alt><-> 
(w X-window) PowrĂłc do poprzedniej rozdzielczosci X-serwera. 

<Ctrl><Alt><Esc> 
(W X-window) Zabija okno, w ktĂłre klikniesz mysza (wskaznik myszy zamienia sie w cos na ksztalt trupiej czaszki). Podobny efekt mozna uzyskac wywolujac w xterminalu komende xkill. Uzyteczne, gdy jakis program X-window nie chce sie zamknac (zawiesi sie?). 
<Ctrl><Alt><BkSpc> 
(in X-windows) Kill the current X-windows server. Use if the X-windows server cannot be exited normally. 

<Ctrl><Alt><Del> 
Zamkniecie systemu i ponowne jego uruchomienie. Jest to zwyczajny sposĂłb zamkniecia systemu dla uzytkownika na konsoli. Nie naciskaj samego przycisku reset aby wyjsc z systemu! 

<Ctrl>c 
Zabij biezacy proces (dziala przede wszystkim z malymi, tekstowymi aplikacami). 

<Ctrl>d 
Wylogu sie z biezacego terminala. Zobacz takze nastepna komede. 
Log out from the current terminal. See also the next command. 

<Ctrl>d 
Wyslij znak [Koniec-pliku] do biezacego procesu. Nie wcisnij tego dwukrtonie, bo wylogujesz sie z konsoli (zobacz poprzednia komende). 

<Ctrl>s 
Zatrzymuje transfer do terminala. 


<Ctrl>q 
Wznawia transfer do terminala. SprĂłbuj, jesli twĂłj terminal z tajemniczych powodĂłw przestaje odpowiadac. 


<Ctrl>z 
Wyslij biezacy proces w tlo. 

exit 
Wyloguj. Mozna rĂłwniez uzyc w tym samym celu logout. Jesli uruchomiles druga powloke, np. uzywajac bash'a, wyjdziesz z drugiej powloki i znajdziesz sie ponownie w pierwszej. 

reset 
PrzywrĂłc do domyslnych ustawien schrzaniony terminal (terminal pokazujacy zabawne znaczki). Uzyteczne, gdy prĂłbowales wyswietlic [cat] plik binarny. Mozesz nie byc w stanie przeczytac tej komendy, podczas jej wpisywania. 

<MiddleMouseButton> 
Wklej tekst, ktĂłry jest aktualnie zaznaczony gdzies indziej. Jest to normalna operacja kopiowania-wklejania w Linuksie. (Nie zadziala z Netscape i WordPerfect'em, ktĂłre uzywaja mechanizmĂłw kopiuj-wklej w stylu MS Windows. Dziala to na terminalu tekstowym, jesli uaktywniles proces "gpm", przy uzyciu "setup".). Najlepiej uzywac pod Linuksem myszy trzyprzyciskowej (Logitech albo podobnej) albo ustawic "3-mouse button emulation" [emulacje srodkowego klawisza myszy]. 

~ 
(tylda) MĂłj katalog domowy (normalnie /home/moja_nazwa_uzytkownika). Na przyklad komenda cd ~/my_dir zmieni mĂłj biezacy katalog na "my_dir" w moim katalogu domowym. Wpisanie samego "cd" jest rĂłwnoznaczne z wpisanie "cd~" 

. 
(kropka) Katalog bierzacy. Na przyklad, ./moj-program to prĂłba uruchomienia pliku "moj-program", znajdujacego sie w biezacym katalogu. 

.. 
(dwie kropki) Katalog nadrzedny w stosunku do biezacego. Na przyklad komedna cd .. zmieni mĂłj biezacy katalog na katalog jeden poziom wyzej. 

5.2 Komendy sluzace do uzyskiwania pomocy 
any_command --help |more 
Wyswietla krĂłtka pomoc na temat komendy (dziala z wiekszoscia komend). Na przyklad, sprĂłbuj cp --help |more. "--help" dziala podobnie do dosowego "/h". Potok do "more" jest potrzebny, gdy wynik wykonania tej komendy jest dluzszy niz jeden ekran. 

man temat 
Wyswietla zawartosc systemowych stron podrecznika (nanual) na dany temat. Nacisnij "q" gdy skonczysz czytac. Zobacz man man jesli potrzebujesz zaawansowanych opcji. Komenda info temat dziala podobnie do man temat, ponadto moze zawierac aktualniejsze informacje. Strony podrecznika moga byc bardzo trudne do czytania -- zostaly napisane dla programistĂłw UNIX'a. SprĂłbuj dowolna_komenda --help by zobaczyc krĂłtki, latwy do zrozumienia opis komendy. NiektĂłre programy zawieraja plik README lub inne -- zobacz do katalogu /usr/doc. By zobaczyc strone podrecznika z okreslonej sekcji, mozesz uzyc czegos takiego: man 3 exit (by wyswietlic informacje o komendzie z sekcji 3 stron podrecznika) albo man -a exit (by wyswietlic strony podrecznika dla exit ze wszystkich sekcji). Sekcje podreczika to: Sekcja 1 - komendy uzytkownika, Sekcja 2 - wywolania systemowe, Sekcja 3 - wywolania biblioteczne, Sekcja 4 - urzadzenia [Pliki specjalne - dop. tlum.], Sekcja 5 - formaty plikĂłw, Sekcja 6 - gry, Sekcja 7 - rĂłzne, Sekcja 8 - Komendy zarzadzania systemem, Sekcja 9 - wywolania jadra, Sekcja n - nowe. By wydrukowac strone podrecznika, uzyj topic | col -b | lpr (opcja col -b usuwa wszelki znaki "backspace" [cofniecia karetki] albo inne znaki, ktĂłre mogly by utrudniac czytanie wydrukowanej strony podrecznika). 


info temat 
Wyswietla zawartosc pliku info odnosnie szczegĂłlnej komendy. info jest zamiennikiem stron podrecznika, wiec zawiera najnowsze poprawki w dokumentacji systemowej. Uzyj <Spacji> i <BackSpace> by poruszac sie po tekscie. Nacisnij "q", aby zakonczyc. 

apropos temat 
Daje liste komend, ktĂłre maja cos wspĂłlnego z podanym tematem. 

help komenda 
Wyswietl krĂłtka informacje o rezydentnej komendzie bash'a. Uzywajac help bez komendy pokaze liste rezydentnych komend bash'a. 

NajkrĂłtsza lista rezydentnych komend bash'a najpewniej zawiera: alias, bg, cd, echo, exit, export, fg, help, history, jobs, kill, logout, pwd, set, source, ulimit, umask, unalias, unset. 

kdehelp 
(w X-terminalu). Przeglada caly system pomocy przy uzyciu graficznego nawigatora KDE. Normalnie w KDE pomoc wywoluje sie klikajac na ikone z "ksiazka i lampa" na panelu kontrolnym KDE. 
5.3 Informacje o systemie 
pwd 
Drukuje biezacy katalog roboczy, czyli wyswietla na ekranie nazwe katalogu, w ktĂłrym sie znajduje. 

hostname 
Drukuje nazwe hosta (maszyny, na ktĂłrej aktualnie pracujesz). Uzyj netconf (jako root) aby zmienic ta nazwe. 

whoami 
Drukuje moja nazwe uzytkownika. 

id username 
Drukuje identyfikator uzytkownika (uid) i jej/jego grupy (gid), efektywny id (jesli jest rĂłzny od realnego) i dodatkowe grupy. 

date 
Drukuj albo zmien date w systemie operacyjnym. Na przyklad mĂłglbym zmienic date i czas na 200-12-31 23:57, uzywajac tej komendy 
date 123123572000 
By ustawic zegar sprzetowy (BIOS) z poziomu Linuksa, uzyj komendy (jako root) setclock 

time 
Okresla ilosc czasu, ktĂłry zuzywa proces na wykonanie zdania + inne info. Nie myl jej z komenda date . Na przyklad mozesz nia sprawdzic jak dlugo zajmuje wyswietlenie zawartosci katalogu: 
time ls 

who 
Okresla uzytkownikĂłw zalogowanych w systemie. 

w 
Okresla kto jest zalogowany w systemie, co kto robi, uzycie procesora przez poszczegĂłlnych uzytkownikĂłw, etc. Poreczna komenda, wykorzystywana w celach bezpieczenstwa. 

rwho -a 
(=zdalne who) Okresla uzytkownikĂłw zalogowanych na innych komputerach w sieci. Usluga rwho musi byc wlaczona, zeby ta komenda dzialala. Jesli nie jest, uruchom setup (sposĂłb specyficzny dla RedHat'a) i jako root wlacz "rwho". 

finger nazwa_uzytkownika 
Informacje systemowe o uzytkowniku. Zobacz finger root 

last 
Pokazuje listing uytkownikĂłw ostatnio logujacych sie na twĂłj system. Bardzo dobry pomysl na jeden z elementĂłw sprawdzania od czasu do czasu bezpieczenstwa systemu. 

lastb 
("=last bad" czyli "ostatnie zle") Pokazuje ostatnie zle (nieudane) logowanie do systemu. 

history | more 
Pokazuje ostatnie (z 1000 lub wiecej) komend wykonanych z linii komend na biezacym koncie. "| mode" powoduje, ze ekran zatrzymuje sie co jeden pelny ekran. By zobaczyc co inny uzytkownik robic w systemie, zaloguj sie jako root obejzyj jej/jego "historie". Histora jest przechowywana w pliku .bash_history w katalogu domowym uzytkownika (owszem, w takim razie moze byc modyfikowana/kasowana). 

uptime 
Pokazuje ilosc czasu od ostatniego restartu maszyny. 

ps 
(="drukuj status" lub "status procesĂłw" [oryg. "print status", "proces status" - dop. tlum.]) Pokazuje liste procesĂłw aktualnie dzialajacych i bedacych wlasnoscia akutalnego uzytkownika. 

ps axu | more 
Pokazuje liste procesĂłw aktualnie dzialajacych, nawet tych pozbawionych terminala sterujacego, razem nazwa ich wlasciceli. 

top 
Staly wykaz aktualnie uruchomionych procesĂłw, posortowanych wedlug uzycia procesora (najwiecej obciazajace najpierw). Nacisnij <Ctrl>c by zakonczyc. 

gtop 
ktop 
(w X terminal'u) Dwa graficzne zamienniki top'a. Moim ulubionym jest gtop (dostarczany z gnome). W KDE ktom jest dostepny z "K-menu" pod "Uzytki" - "Zarzadca procesĂłw". 

uname -a 
(= "Unix name" z opcja "all") Informacja o twoim (lokalnym) sewerze. Mozesz takze uzyc guname (w terminalu X-window) by obejzec ja w ladniejszej formie. 

cat /etc/issue 
Sprawdzisz w ten sposĂłb jakiej dystrybucji uzywasz. Mozesz umiescic swĂłj wlasny tekst w tym pliku -- jest on wyswietlany w czasie logowania. Bardziej popularne jest jednak umieszczanie swoich wlasnych wiadomosci wyswietlanych przy logowaniu w pliku /etc/motd ("motd"="message of the day" [czyli "wiadomosc dnia" - dop. tlum.]. 

free 
Informacja o pamici (w kilobajtach). Pamiec "shared" [wspĂłdzielona - dop. tum.] to pamiec, ktĂłra moze byc dzielona pomiedzy procesami (na przyklad kod wykonywalny jest "shared). "Buffered' i "cached" to czesc, w ktĂłrej trzymane sa czesci ostatnio otwieranych plikĂłw -- moze ona byc zwolniona, gdy proces wymaga wiecej pamieci. 

df -h 
(=disk free) Drukuje informacje o wszystkich dyskach w systemie plikĂłw (w formie wygodnej dla czlowieka). 

du / -bh | more 
(=uzycie dysku) Drukuje doklade informacje o tym , ile miejsca na dysku zajmuje kazdy katalog, zaczynajac od "/" (w fromie wygodnej dla czlowieka). 

cat /proc/cpuinfo 
Cpu info-- pokazuje to zawartosc pliku cpuinfo. ZwrĂłc uwage, ze pliki w /proc nie sa realnymi plikami -- sa to "zaczepki" [oryg. hooks -dop. tlumacza], ktĂłre pozwalaja ogladac informacje dostepne dla jadra. 

cat /proc/interrupts 
Pokaz uzywane przerwania. Mozesz potrzebowac tej wiedzy przed wlozeniem nowego sprzetu. 

cat /proc/version 
Wersja Linuksa i inne info. 

cat /proc/filesystems 
Pokazuje rodzaje systemĂłw plikĂłw aktualnie uzywanych. 

cat /etc/printcap |more 
Pokazuje konfiguracje drukarek. 

lsmod 
(= "list modules". Jako root, uzyj /sbin/lsmod by wykonac ta komende jesli jestes zalogowany jako inny uzytkownik). Pokazuje aktualnie zaladowane moduly jadra. 

set|more 
Pokazuje aktualne srodowisko uzytkownika. 

echo $PATH 
Pokazuje zawartosc zmiennej srodowiskowej "PATH". Ta komenda moze byc uzyta do sprawdzania wartosci innych zmiennych srodowiskowych. Uzyj "set" by zobaczyc cale srodowisko. 

dmesg | less 
Drukuje wiadomosci jadra (zawartosc tak samo zwanego bufora kernela). Nacisnij "q" by wyjsc z "less". Uzyj less /var/log/dmesg by zobaczyc jakie "dmesg" zostalo zrzucone do tego pliku zaraz po starcie systemu. 

chage -l my_login_name 
Pokazuje informacje o wygasaniu waznosci mojego hasla. 
5.4 Podstawowe operacje 
ls 
dir 
Listuje zawartosc biezacego katalogu. Komenda dir jest aliasem ls, tak wiec te dwie komendy robia dokladnie to samo. Lista plikĂłw jest normalnie kolorowa: ciemnoniebieski=katalogi, jasnozielony = zwykle pliki, zielony = pliki wykonywalne, magenta (karmazynowy) = pliki graficzne, czerwony = kompresowane (zzipowane), jasno niebieski = dowiazania symboliczne, zĂłlty = pliki urzadzen, brazowy = FIFO (potoki typu "First-In First-Out" ) 

ls -al |more 
Listuje zawartosc biezacego katalogu, wszystkie pliki (takze te zaczynajace sie od kropki), w formi dlugiej. Przekierowanie potoku wyjsciowego do "more" powoduje, ze ekran zatrzymuje sie po kazdym wypelnieniu. 

cd katalog 
Zmien katalog. Uzycie "cd" bez nazwy katalogu przeniesie cie do twojego katalogu domowego. "cd -" przeniesie cie do poprzedniego twojego katalogu, jest to wygodny sposĂłb na poruszanie sie miedzy dwoma katalogami. "cd.." przeniesie cie o jeden katalog wyzej (bardzo uzyteczne). 

./nazwa_programu 
Uruchom plik wykonywalny z biezacego katalogu, jesli tenze katalog nie znajduje sie w PATH. Pliki wykonywalne, ktĂłre znajduja sie w PATH moza uruchomic wpisujac po prostu nazwa_programu. 

shutdown -h now 
(jako root) Zamyka dzialanie systemu i wstrzymuje go. Uzywane glĂłwnie do zdalnego wylaczania. Uzyj <Ctrl><Alt><Del> by zamknac system z konsoli (moze to zrobic kazdy uzytkownik). 

halt 
reboot 
init 6 
(jako root, trzy komendy) Zamknij lub zrestartuj system. Uzyteczne przy zdalnym wylaczaniu, prostsze niz poprzednia komenda. Ponadto doskonale, gdy komputer "zawiesza sie" (tracisz kontrole nad klawiatura) -- telnetuje sie wtedy na niego z innej maszyny z sieci i zdalnie restartuje go. Uzywam <Ctrl><Alt><Del> dla normalnego restartu z lokalnej konsoli. 

vlock 
(Tego programu nie ma na RedHat CD, ale jest na Mandrake). Blokuje virtualny terminal tekstowy. Mozna takze uzyc vlock -a by zablokowac wszystkie terminale (chyba niezbyt dobry pomysl). Uzyteczne prawdopodobnie przy wylogowywaniu. 

5.5 Zarzadzanie plikami 


cp zrĂłdlo cel 
Kopiuje pliki. Na przyklad, cp /home/stan/istniejacy_plik . zkopiuje plik do mojego biezacego katalogu. Uzyj opcji "-r" (rekulsywnie) by skopiowac zawartosc calego katalogu, na przyklad cp -r my_existing/dir/ ~ skopiuje podkatalog w moim katalogu roboczym do mojego katalogu domowego. 

mcopy zrĂłdlo cel 
Kopiuje z/na DOS'owy system plikĂłw (nie trzeba montowac tego systemu plikĂłw). Na przyklad mcopy a:\autoexec.bat ~/junk. Zobacz man mtools gdzie znajdziesz opis innych komend, przy pomocy ktĂłrych uzyskasz dostep do DOS'owego systemu plikĂłw, bez montowania go: mdir, mcd, mren, mmove, mdel, mmd, mrd, mformat .... My nie uzywamy czesto narzedzi z mtools --operacje na plikach DOS/MS Windows moga byc wykonane przy uzyciu normalnych komend Linuksa po zamontowaniu systemu plikĂłw DOS'a/Windows'a. 

mv zrĂłdlo cel 
Przenies lub zmien nazwe pliku. Ta sama komenda jest uzywana w stosunku do plikĂłw jak i katalogĂłw. 

rename string replacement_string filename 
Wygodne narzedzie do zmiany czesci nazw plikĂłw. Na przyklad: 
rename .htm .html *.htm 

ln zrĂłdlo cel 
Tworzy twardy link o nazwie cel do pliku o nazwie zrĂłdlo . Link wydaje sie byc kopia oryginalnego pliku, ale w rzeczywistosci tylko jedna kopia pliku jest przechowywana, a dwa lub wiecej wpisy w katalogu na niego wskazuja. Dowolna zmiana w tym pliku jest automatycznie widoczna wszedzie. Kiedy jeden wpis do katalogu jest kasowany, inny (inne) pozostaja nienaruszone. Ograniczeniami twardych dowiazan (linkĂłw) sa: pliki musza znajdowac sie na tym samym systemie plikĂłw, dwarde linki do katalogĂłw albo do plikĂłw specjalnych sa niemozliwe. 

ln -s zrĂłdlo cel 
Tworzy dowiazanie symboliczne (soft link) o nazwie "cel" do pliku "zrĂłdlo". Dowiazanie symboliczne zwyczajnie okresla sciezke, gdzie znajduje sie "realny" plik. W przeciwienstwie do twardych linkĂłw, zrĂłdlo i cel nie musza byc na jednym systmie plikĂłw. W porĂłwnaniu do trwadych dowiazan, wadami dowiazan symbolicznych sa: jesli oryginalny plik zostaje skasowany, link jest "zepsuty" -- wskazuje do nikad; dowiazania syboliczne moga takze tworzyc zapentlone referencje (jak zapentlone referencje w arkuszu kalkulacyjnym lub bazie danych, na przyklad "a" oznacza "b" a "b" oznacza "a"). W skrĂłcie, dowiazania symboliczne sa wspanialym narzedziem i bardzo czesto sie je stosuje, moga one jednak stwarzac dodatkowe problemy. 

rm pliki 
Usuwa (kasuje) pliki. Musisz byc wlascicielem pliku, aby mĂłc go skasowac (albo byc "root'em"). W wielu systemach zostaniesz zapytany o potwierdzenie, jesli nie chcesz uzyc opcji "-f" (=wymus), na przyklad rm -f * skasuje wszystkie pliki w moim biezacym katalogu, bez zadawania pytan. 

mkdir katalog 
Tworzy nowy katalog. 

rmdir katalog 
Usuwa pusty katalog. 

rm -r files 
(rekursywne usuwanie) Usuwa pliki, katalog i ich podkatalogi. Z konta root'a uzywaj tej komendy ostroznie -- mozesz latwo usunac wszystkie pliki w systemie, gdy wykonasz ta komende na szczycie drzewa katalogĂłw, a niema zadnej mozliwosci przywrĂłcenia pliku po skasowaniu w Linuksie (na razie). Ale jesli na prawde chcesz to zrobic (pomysl jeszcze raz), oto przepis (jako root): 
rm -rf /* 

rm -rf files 
(rekursywne wymuszone usuwanie). Jak powyzej, ale pomin pytania o potwierdzenie, jesli takie sa ustawione w twoim systemie. Ostroznie z ta komenda, szczegĂłlnie z konta root'a -- zobacz komenda wyzej. 

mc 
Uruchom menadzera plikĂłw "Midnight Commander" (wyglada jak "Norton Commander" dla Linuksa). 


5.6 Przegladanie i edycja plikĂłw 
cat nazwa_pliku | more 
Pokazuje zawartosc pliku tekstowego o nazwie "nazwa_pliku", jeden ekran na raz. Pionowa kreska "|" to symbol "rury" [w jezyku polskim uzywa sie raczej terminu "potok"] (na wielu amerykanskich klawiaturach znajduje sie on na tym samym klawiszu co "\"). more powoduje, ze ekran zatrzymuje sie po kazdym zapelnieniu. W przypadku dlugich plikĂłw, czasem wygodniej jest uzyc komend head i tail ktĂłre wyswietlaja tylko poczatek lub tylko koniec pliku. Jesli zdarzylo ci sie uzyc cat do wyswietlenia binarnego pliku i twĂłj terminal wyswietla zabawne znaki zamiast normalnych liter, mozesz przywrĂłcic go do normalnego stanu, uzywajac komendy reset. 

cat nazwa_pliku | less 
less nazwa_pliku 
(dwie komendy, uzywane zamiennie) Umozliwia poruszanie sie po pliku tekstowym. Nacisnij "q" aby zakonczyc. "less" jest ekwiwalentem "more", komendy, ktĂłra znasz z DOS'a, ale czesto "less" jest bardziej wygodny niz "more". 

head nazwa_pliku 
Drukuje pierwsze 10 linii (dlugiego) pliku tekstowego. 

tail nazwa_pliku 
Drukuje ostatnie 10 linii (dlugiego) pliku tekstowego. Uzyj tail -f filename by sledzic nowe linie, pojawiajace sie na koncu pliku -- na prawde wygodne, by monitorowac pliki z logami. 

pico nazwa_pliku 
Modyfikuj plik tekstowy, przy uzyciu prostego i standartowego edytora tekstowego o nazwie pico. Uzyj <Ctrl>x aby zakonczyc. Istnieje wiele edytorĂłw tekstowych pod Linuksa, w tym rĂłwniez pracujacych w srodowisku graficznym. 

pico -w nazwa_pliku 
Modyfikuj plik tekstowy, nie pozwalajac na lamanie dlugich linii. Wygodne przy modyfikowaniu plikĂłw konfiguracyjnych, na przyklad /etc/fstab. 

kwrite 
(w X terminalu) Bardzo przyjemny, "zaawansowany edytor". Potrafi zaznaczac pionowe bloki tekstu! 

kedit 
gedit 
(w X terminalu). Male ale przyjemne edytory tekstowe (pracujace w srodowisku graficznym). 

gxedit 
(w X terminalu) Nastepny bogato wyposazony edytor tekstowy ogĂłlnego stosowania. Ten nawet posiada automatyczne nagrywanie kopii bezpieczenstwa co jakis czas. 

ispell nazwa_pliku 
Sprawdza poprawnosc pisowni pliku tekstowego ASCII. AbiWord, WordPerfect, StarOffice i inne procesory tekstu posiadaja mechanizmy sprawdzania pisowni w czasie wstukiwania tekstu, wiec nie musisz sie zajmowac uzywaniem prostego ispell'a, zanim na prawde nie bedziesz go potrzebowal. Nowsze dystrybucje Linuksa zawieraja ulepszony program do sprawdzania pisowni o nazwie aspell, jednak ta powyzsza komenda ciagle dziala. 

touch nazwa_pliku 
Zmienia date/czas pliku nazwa_pliku na akutalna w systemie. Tworzy pusty plik, jesli plik o podanej nazwie nie istnieje. 

5.7 Odnajdywanie plikĂłw 
find / -name "nazwa_pliku" 
Znajdz plik o nazwie nazwa_pliku w twoim systemie plikĂłw, zaczynajac poszukiwania od katalogu "/". "nazwa pliku" moze zawierac metaznaki (*,?). 

locate nazwa_pliku 
Znajdz plik o nazwie, ktĂłra zawiera w swojej nazwie lancuch znakĂłw nazwa_pliku. Latwiejsze i prostsze niz poprzednia komenda, ale opiera ona swoje dzialanie na bazie danych o plikach, ktĂłra normalnie uaktualniana jest w nocy. 

which executable_name 
Pokaz pelna sciezke pliku wykonywalnego, ktĂłry uruchomil by sie, jesli wpisal bym go normalnie w linii komend. Na przyklad, ta komenda: 
which netscape 
na moim systemie zwraca: 
/usr/bin/netscape 

rgrep -r 'ciele' . |more 
Skanuje wszystkie pliki w biezacym katalogu i jego podkatalogach, pod katem wystepowania w nich lancucha znakĂłw "ciele". Drukuje nazwe pliku i linie, zawierajaca poszukiwany lancuch. 
5.8 Podstawy X-window 
xinit 
Uruchamia czysty X-serwer (bez menadzera okien). 

startx 
Uruchamia X-window serwer i domyslny menadzer okien. Dziala jak wpisanie "win" w DOS'ie z Win3.1 

startx -- :1 
Uruchamia kolejna sesje X-window na ekranie 1 (domyslny ekran ma numer 0). Mozesz miec wiele terminali graficznych uruchomionych rĂłwnoczesnie. Przelaczaj pomiedzy nimi, uzywajac <Ctrl><Alt><F7>, <Ctrl><Alt><F8>, etc. 

xterm 
(w X terminalu) Uruchamia prosty termial X-window. Wpisujac exit zamkniesz go. Istnieja inne, bardziej zaawansowane "wirtualne" terminale dla X-window. Ja lubie bardziej popularne: konsole oraz kvt (obydwa zawarte sa w KDE) i gnome-terminal (zawarty w gnome). Jesli potrzebujesz czegos na z prawde bajeranckim wygladem, sprĂłbuj Eterm. 
5.9 Aplikacje sieciowe 
netscape 
(w X-terminalu) Uruchom netscape (wymaga oddzielnej instalacji Netscape'a). Aktualna wersja Netscape'a (4.x) znana jest ze swoich duzych rozmiarĂłw i sporej ilosci bledĂłw. Okazjonalnie pada bez powodu (nie powodujac dalszych strat). Ponadto, gdy nie jestes podlaczony do sieci, Netscape lubi odmawiac jakichkolwiek dzialan (wyglada jakby wisial) - dziala znĂłw, gdy sie polaczysz. [Dokladniej, gdy dostanie odpowiedz z DNS - dopisek tlumacza]. 

netscape -display host:0.0 
(w X-terminalu0 Uruchom netscape na biezacej maszynie i przekieruj wyswietlanie na maszynie o nazwie "host" i jej ekran 0. Twoja biezaca maszyna musi miec prawa do wyswietlania na maszynie "host" (typowo nadaje sie je przez uruchomienie komendy xhost current_machine_name w xterminalu na maszynie hosta). Inne programy X-window moga byc uruchamiane w ten sam sposĂłb. 

lynx plik.html 
Ogladaj plik html lub przegladaj internet w trybie tekstowym. Aczkolwiek wyglad i sposĂłb uzywania nie jest tak dobry, jak przgladarek graficznych, jest on niewielki, dziala prawie zawsze i nie potrzebuje zadnego konfigurowania, jesli tylko siec dziala prawidlowo. 

pine 
Dobry klient poczty w trybie tekstowym. Nastepnym dobrym i popularnym jest elm. TwĂłj Netscape bedzie czytal poczte z twojego konta internetowego, pine mozesz czytac "lokalna" poczte, na przyklad poczte swojego syna albo poczte wysylana do ciebie przez proces cron, z komputera w lokalnej, domowej sieci. Komenda mail moze byc takze uzywana do czytania/pisania listĂłw, ale bylo by to niewygodne -- komenda ta jest przeznaczona do uzycia w skryptach. 

elm 
Dobry czytnik poczty w trybie tekstowym. Zobacz poprzednia komende. 

mutt 
Na prawde prosty, ale ekstremalnie uzyteczny i szybki czytnik poczty. 

mail 
Podstawowe narzedzie systemu operacyjnego do poczty elektronicznej. Zobacz na poprzednie komendy, jesli szukasz lepszych narzedzi dla siebie. mail jest dobry, jesli zamierzasz wysylac poczte elektroniczna z skryptĂłw powloki. 

kmail 
(w X-terminalu) Przyjemny program pocztowy, dzialajacy w srodowisku graficznym. 

licq 
(w X terminal'u) Klient icq. Innym dobrym jest kxicq. Starsze dystrubucje nie maja zainstalowanego klienta icq, musisz sciagnac i zainstalowac jakiegos. 

talk nazwa_uzytkownika1 
Rozmawiaj z innym uzytkownikiem, aktualnie zalogowanym na twojej maszynie (albo uzyj ""talk username1@machinename" by rozmawiac z uzytkownikiem na innym komputerze). By zaakceprowac zaproszenie do rozmowy, wpisz komende "talk username2". Jesli ktos usilnie prĂłbuje z toba rozmawiac i przeszkadza ci w pracy, mozesz uzyc komendy "mesg n" by zablokowac te komunikaty. Mozesz rĂłwniez uzyc "who" albo "rwho", by dowiedziec sie, jacy uzytkownicy sa aktualnie zalogowani. 

telnet server 
Polacz sie z inna maszyna, uzywajac protokolu TELNET. Uzyj nazwy zdalnej maszyny albo jej adresu IP. Bedziesz zapytany o nazwe uzytkownika i haslo -- musisz miec zalozone konto na zdalnej maszynie, aby sie na nia zalogowac. Telnet polaczy cie z zdalna maszyna i pozwoli ci pracowac na niej tak, jakbyc siedzial przed jej klawiatura (prawie). Telnet jest niezbyt bezpieczny -- wszystko co wpisujesz przekazywane jest otwartym tekstem, nawet twoje haslo! 

rlogin server 
(=zdalne logowanie) Laczy z inna maszyna. Do zalogowania jest uzywana nazwa uzytkownika i haslo, ktĂłre masz na biezacej maszynie, jesli to zawiedzie, zostaniesz zapytany o haslo. 

rsh server 
(=zdalna powloka) Jeszcze jeden sposĂłb na polaczenie ze zdalna maszyna. Do zalogowania jest uzywana nazwa uzytkownika i haslo, ktĂłre masz na biezacej maszynie, jesli to zawiedzie, zostaniesz zapytany o haslo. 

ftp server 
"Eftepowanie" na inna maszyne. (Istnieje ponadto program ncftp , ktĂłry dodaje dodatkowe mozliwosci oraz gftp dla srodowiska graficznego. Ftp jest dobre do kopiowania plikĂłw z i na zdalna maszyne. SprĂłbuj uzytkownika "anonymous", jesli nie masz konta na zdalnym serwerze. Po polaczeniu uzyj "?" by zobaczyc liste dostepnych komend ftp. Elementarne komendy ftp to: ls (listuj pliki na zdalnym systemie) , ASCII, binary (ustawia rodzaj transferu albo na tekstowy albo na binarny, wazne, abys wybral wlasciwy), , get (kopiuje plik ze zdalnego systemu na lokalny), , mget (kopiuje wiele plikĂłw na raz), put (kopiuje plik z lokalnego systemu na zdalny system), mput (kopiuje wiele plikĂłw na raz) bye (rozlaczenie). Dla zautomatyzowania czynnosci skryptem, mozesz uzyc ncftpput i ncftpget, na przyklad: 
ncftpput -u my_user_name -p my_password -a remote.host.domain remote_dir *local.html

minicom 
Program minicom [nazwa prawdopodobnie od "mini - komunikacji" - dop. tlum.] (wyglada jak "Procomm dla Linuksa"). 

rx 
Odbiera pliki, uzywajc protokolĂłw Zmodem, Ymodem lub Xmodem. Xmodem wymaga nazwy pliku. 
Uzyj rx --help by dowiedziec sie wiecej. 
5.10 Kompresja i dekompresja plikĂłw 


tar -zxvf nazwa_pliku.tar.gz 
(=archiwizator tasmowy) Rozpakuj ztarowana i skompresowana paczke (*.tar.gz lub *.tgz), ktĂłra sciagnales z internetu. 


tar -xvf filename.tar 
Zozpakuja ztarowana ale nie kompresowana paczke (*.tar). 

gunzip filename.gz 
Rozpakowuje zzipowany plik (*.gz" or *.z). Uzyj gzip (ponadto zip lub compress), jesli chcesz skompresowac pliki do tego formatu. 

zcat nazwapliku.gz | more 
(=zip cat)Wyswietla zawartosc skompresowanego pliku. 

bunzip2 nazwapliku.bz2 
(=duzy unzip) Rozkompresuj plik zzipowany przy uzyciu bzip2 (*.bz2). Uzywany przy duzych plikach. 

unzip filename.zip 
Rozkompresuj plik (*.zip) zzipowany przy uzyciu narzedzi kompatybilnych z PKZIP dla DOS. 

unarj e filename.arj 
Ekstraktuj zawartosc archium *.arj. 

uudecode -o outputfile filename 
Rozkoduj plik zakodowany przy uzyciu uuencode. Pliki zakodowane algorytmem uu-encoded sa najczesciej uzywane przy transferze nie-tekstowych plikĂłw przez e-mail. (uuencode zamienia dowolny plik w plik ASCII) 
5.11 Zarzadzanie procesami 
ps 
(="drukuj status" albo "status procesĂłw") Pokaz liste procesĂłw aktualnie dzialajacych z ich identyfikatorami (PID). Uzyj ps axu by zobaczyc wszystkie procesy aktualnie uruchomione w twoim systemie (takze tez te nie podlaczone do zadnego terminala sterujacego), oraz wlasciciela kazdego z nich. Uzyj "top" by uzyskac ciagly wykaz akutalnie dzialajacych procesĂłw. 

dowolna_komenda & 
Uruchamia komende w tle (symbol "7" oznacza "uruchom poprzedzajaca komende w tle"). Numer_pro 
Run any command in the background (the symbol "&" means "run the proceeding command in the background"). The job_number is printed on the screen so you can bring the command in the foreground (see below) if you want. 

jobs 
Pokazuje liste moich dzialajacych w tle lub zatrzymanych procesĂłw, oraz ich numery. 

fg job_number 
PrzywrĂłc dzialajacy w tle albo zatrzymany proces "na wierzch" [to foreground czyli na konsole - dop' tlum]. 

bg job_number 
Umiesc proces w tle, co jest dokladnie rĂłwnoznaczne z uruchomieniem go z &. Komenda ta rĂłwniez zrestartuje zatrzymany proces. Aktualny proces moze byc czesto zatrzymany przy uzyciu <Ctrl>z. Jesli zatrzymales lub poslales proces w tlo, musisz napisac exit dwukrotnie, aby sie wylogowac. 

batch dowolna_komenda 
Uruchom dowolna komende (zwykle taka, ktĂłra potrzebuje wiele czasu), gdy obiciazenie systemu jest niskie. Moge sie wylogowac a proces bedzie wciaz dzialal. 

at 17:00 
Wykonaj komende o okreslonym czasie. Bedziesz zapytywany o kolejne komendy, zanim nie nacisniesz <Ctrl>d. 
Pokrewna komenda jest atq (wyswietla kolejke procesĂłw do wykonania przez at) oraz atrm (wyswietla proces z kolejki "at"). 

kill PID 
Wymus zakonczenie dzialania procesu. Najpierw musisz dowiedziec sie, jaki PID ma proces, ktĂłry chcesz zabic. Mozesz to zrobic przy uzyciu ps. 

killall program_name 
Zabij program(y) na podstawie ich nazw. 
Kill program(s) by name. 

xkill 
(w X-terminal'u) Zabij program, pracujacy w srodowisku graficznym. (Najedz wskaznikiem myszy na okno procesu, ktĂłry chcesz zabic i kliknij.) 

kpm 
(w X-terminal'u) Zarzadca procesĂłw KDE. 

lpc 
(jako root) Sprawdz i kontroluj drukarke(ki). Wpisz "?" a zobaczysz liste dostepnych komend. 

lpq 
Pokaz zawartosc kolejki drukarki. Pod KDE (X-window) mozesz uzyc graficznego "Kolejka drukarki", dostepnego z "K-Menu" - Narzedzia. 

lprm numer_zadania 
Usuwa z kolejki drukarki zadanie do drukowania o podanym numerze. 

nice nazwa_programu 
Uruchom nazwa_programu zmieniajac jego priorytet. Jako, ze priorytet nie jest okreslony w tym przykladzie, bedzie on zwiekszony o 10 (czyli proces bedzie dzialal wolniej). Nizszy numer (wiekszy stopien bycia "niemilym" dla innych uzytkownikĂłw systemu) ["nice" - ang. "mily", przyjemny" -dop tlum.] oznacza wyzszy priorytet. Priorytet moze miec wartosc od -20 do 19. Tylk oroot moze nakazywac negatywne wartosci. Uzyj top by zobaczyc priorytety dzialajacych procesĂłw. 

renice -18 PID 
(jako root) Zmien priorytet uruchomionego procesu do minus 18. Normalny uzytkownik moze modyfikowac tylko swoje wlasne procesy, i tylko w gĂłre od biezacego priorytetu (moze sprawiac, by dzialaly wolniej). Mozna takze wykonac polecenie renice +10 -u peter by sprawic, ze uzytkownik peter bedzie mniej obciazal procesor, a inni nie beda cierpiec, gdy wlacza swoje, mocno obciazajace maszyne programy. 

<Ctrl>c, <Ctrl>z, <Ctrl>s, i <Ctrl>q takze mieszcza sie w tematyce tego rozdzialu, ale byly opisane poprzednio. W skrĂłcie oznaczaja one: zatrzymaj biezace zadanie, przenies aktualne zadanie w tlo, zatrzymaj transfer danych i wznĂłw transfer danych.
5.12 Basic administration commands 
printtool 
(jako root w X-terminalu) Narzedzie konfiguracyjne do twojej drukarki (drukarek). Ustawienia sa zapisywane w /etc/printcap i (glĂłwnie w) /var/spool/lpd. 

setup 
(jako root) Konfiguruje mysze, karte dzwiekowa, klawiature, X-window uslugi systemowe. Istnieje wiele narzedzi konfiguracyjnych, wlasciwych dla danych dystrybucji, setup jest domyslnyw RedHat'cie. Mandrake 7.9 oferuje bardzo przyjemny DrakConf . 

linuxconfig 
(jako roo, albo w trybie tekstowym albo w X-terminal'u). Masz dostep i mozesz modyfikowac setki ustawien tym programem. Bardzo uzyteczny -- nie zmieniaj zbyt wielu rzeczy w tym samym czasie, i badz ostrozny ze zmienianiem rzeczy, ktĂłrych nie rozumiesz. Redhat'owskie narzedzie konfiguracji sieci netconf jest wycinkiem z linuxconfig, dzieki czemu jest prostsze i czasami latwiejsze w uzyciu. 

xvidtune 
(w X-terminal'u) Zmienia ustawienia Xserwera dla wszystkich rozdzielczosci, w celu zlikwidowania czarnych bokĂłw, przesuniecia ekranu w lewo/prawo/gĂłre/dĂłl etc. (Najpierw uzyj regulatorĂłw na twoim monitorze, by dopasowac ekran w trybie tekstowym). Nastepnie uzyj xvidtune by dopasowac czestotliwosci monitora dla kazdej rozdzielczosci, tak, aby ekran dobrze miescil sie w twoim monitorze. By zmiany zostaly na stale, wyswietl czestotliwosci na ekranie a nastepnie przenies je do /etc/X11/XF86Config. 

alias ls="ls --color=tty" 
UtwĂłrz alias dla komendy "ls", by zmienic jej format na kolorowy. W tym przykladzie, alias jest nazwany takze "ls" i opcja "kolor" jest przywolywana tylko wtedy, gdy wynik jest kierowany na terminal (nie do pliku). Umiesc alias w pliku /etc/bashrc jesli chcesz, aby byl on zawsze dostepny dla wszystkich uzytkownikĂłw w systemie. Aliasy to bardzo wygodny sposĂłb na dostosowania systemu do swoich potrzeb. Wpisz samo "alias", aby zobaczyc liste wszystkich aliasĂłw w systemie. Uzyj unalias nazwa_aliasu by usunac jeden z nich. 

adduser nazwa_uzytkownika 
useradd nazwa_uzytkownika 
(Dwie komendy robiace to samo. Uzywaj zamiennie). Tworzy nowe konto (musisz byc na koncie root'a). Na przyklad adduser barbara Nie zapomnij o ustawieniu hasla dla nowego uzytkownika. Katalogiem domowym nowego uzytkownika bedzie /home/user_name. 

userdel nazwa_uzytkownika 
Usuwa konto (musisz byc root'em). Katalog domowy uzytkownika i niedoslana poczta wymagaja osobnego potraktowania (recznie, poniewaz musisz zdecydowac, co zrobic z tymi plikami). 

groupadd group_name 
(jako root) Tworzy nowa grupe w twoim systemie. Nie jest to niezbedne na domowym komputerze, ale moze byc bardzo przydatne, nawet na domowej maszynie z kilkoma uzytkownikami. 

Na przyklad, moge utworzyc grupe "przyjaciele", nastepnie zmodyfikowac plik /etc/group i dodac nazwe mojego konta i nazwy kont moich przyjaciĂłl do linii, opisujacej wlasnie ta grupe. Linia ta moze wtedy wygladac tak: 
przyjaciele:x:502:stan,pete,marie 
Nastepnie moge zmienic prawa dostepu do wybranych plikĂłw, tak zeby pliki nalezaly do mnie i do grupy "przyjaciele" 
chgrp przyjaciele mĂłj_plik 
Dzieki temu, wymienieni czlonkowie tej grupy moga posiadac specjalne prawa dostepu do tych plikĂłw, ktĂłrych reszta swiata nie posiada: 
chmod g=rw,o= mĂłj_plik 
Alternatywa moglo by byc nadanie praw do zapisu dla kazdego, co bylo by definitywnie niebezpieczne, nawet na domowym komputarze. 


groups 
Wymienia grupy, do ktĂłrych biezacy uzytkownik nalezy. 

passwd 
Zmienia haslo na aktualnym koncie. Jesli jestes root'em, mozesz zmienic haslo dowolnego uzytkownika, uzywajac: 
passwd nazwa_uzytkownika 

chfn 
(="change full name" czyli zmien pelna nazwe). Zmienia informacje o tobie (pelne imie i nazwisko, numer pokoju, numer telefonu, etc.). Informacja ta jest wyswietlana, gdy wykona sie komende finger z twoja nazwa_konta. 

chage -M 100 nazwa_uzytkownika 
(= "change age" czyli zmien wiek). Ustawia wygasniecie hasla na 100 dni dla nazwa_uzytkownika. 

chmod perm filename 
(=change mode czyli zmien prawa dostepu) Zmienia prawa dostepu do pliku, ktĂłry jest twoja wlasnoscia (chyba, ze jestes root'em, bo wtedy mozesz zmienic dowolny plik). Mozesz ustawic prawa dostepu w trzech aspektach: czytanie (r), zapis (w), wykonanie (x) dla trzech klas uzytkownikĂłw: wlasciciel (u), czlonkowie grupy, do ktĂłrej nalezy plik (g), inni w systemie (o). Sprawdz aktualne prawa dostepu, uzywajac: 
ls -l filename 
Jesli do pliku dostep maja wszyscy we wszystkich aspektach, komenda ta pokaze: 
rwxrwxrwx 
Pierwsze trzy znaki pokazuja prawa dla wlasciciela pliku, drugie trzy dla grupy, do ktĂłrej nalezy plik, i kolejne trzy to prawa dla pozostalych ("reszty swiata"). Brak zezwolenia jest pokazywany jako "-". 
Gdy nadajesz prawa, uzywane sa nastepujace symbole: "u" = wlasciciel pliku, "g" = grupa, do ktĂłrej nalezy plik, "o" = inni, "a"=all, czyli wszyscy, mianowicie wlasciciel, grupa i reszta, "=" =ustaw prawo na ..., "+" (dodaj prawo), "-" = zabierz prawo, "r" = prawo do czytania pliku, "w" = prawo do zapisu do pliku, czyli jego modyfikowania, "z" = prawo do wykonania pliku. 

Na przyklad ta komenda doda prawa do czytania pliku junk dla wszystkich (=uzytkownik+grupa+reszta): 
chmod a+r junk 
Ta komenda usunie prawa do wykonania pliku przez reszte swiata: 
chmod o-x junk 

Zobacz takze tutaj jesli potrzebujesz wiecej informacji. 
Mozesz ustawic domyslne prawa dostepu do wszystkich plikĂłw, ktĂłre tworzysz, uzywajac komendy umask (zobacz man umask). 

chown nazwa_nowego_wlasciciela nazwa_pliku 
chgrp nazwa_nowej_grupy nazwa_pliku 
Zmien wlasciciela i grupe pliku. Powinienes uzyc tych dwĂłch komend po skopiowaniu pliku, w celu uzywania przez kogos innego. Tylko wlasciciel pliku moze go skasowac. 

lsattr files 
Pokazuje atrybuty pliku (plikĂłw). Niezbyt czesto uzywanym gdyz wiekszosc atrybutĂłw wciaz nie jest zaintempletowana. Atrybuty moga byc zmieniane, przy uzyciu komendy chattr . Atrybuty to: 
A=nie uaktualniaj czasu ostatniego dostepu do pliku, gdy jest on modyfikowany, S=synchroniczne uaktualnianie, a=do tego pliku mozliwe jest tylko dopisywanie, c=kompresja pliku na poziomie jadra - jeszcze nie zaimplentowany, i=plik niezmienny, d=no dump [ktos wie o co chodzi? - dop. tlum.], s=bezpieczne kasowanie, u=plik, ktĂłry mozna odkasowac (undelete) - jeszcze nie zaimplentowany. 

su 
(=podmiana identyfikatora uzytkownika) Przejscie na konto superuzytkownika (=root) (bedziesz zapytany o haslo). Wpisz "exit" by wrĂłcic na swoje poprzednie konto. Nie wyrabiaj sobie nawyku codziennej pracy na koncie root'a. Konto to sluzy celom administracji systemem, a komenda su ulatwia ci do niego dostep, gdy go potrzebujesz. Mozesz takze uzyc "su" by przejsc na konto dowolnego innego uzytkownika w systemie, np. su barbara sprawi, ze bede "barbara" (potrzebne jest haslo, chyba, ze jestes na koncie root'a). 

cat /var/log/httpd/access_log 
Pokazuje, kto laczyl sie z twoim serwerem http (apache), od czasu gdy logi ostatnio byly "rotowane" (normalnie "rotowane" raz dziennie, gdy uruchamia sie cron) [w RedHat'ach, ktĂłre widzialem bylo to raczej raz w tygodniu - dop. tlum.] Poprzednim plikiem logu jest access_log.1, jeszcze starszy to access_log.2, etc. 

cat /var/log/secure 
(jako root) Sprawdz wazny log systemowy. Dobrym pomyslem jest robienie tego od czasu do czasu, jesli jestes podlaczony do internetu. 

ftpwho 
(jako root) Pokazuje, kto jest aktualnie podlaczony do twojego serwera ftp. 

SVGATextMode 80x25x9 
SVGATextMode 80x29x9 
(jako root) Zmienia rozdzielczosc tekstu na terminalu tekstowym. W powyzszym przykladzie (druga linia) zmienilem ekran tekstowy na 80 kolumn i 29 linii, ze znakiem o wielkosci 9 piksli. Pierwsza linia okresla rozdzielczosc, ktĂłra zawsze dziala, wiec jesli druga rozdzielczosc nie zadzialala na moim systemie, moge nacisnac dwukrotnie <Strzalke_w_gĂłre> i <Enter> by odzyskac kontrole nad ekranem. Mozliwe tryby graficzne zaleza od twojej karty graficznej i czestotliwosci synchronizacji twojego monitora -- musialem zmodyfikowac (jako root) plik /etc/TextConfig i odkomentowac wlasciwe linie, by SVGATextMode wiedzial, co mĂłj system potrafi. 

kernelcfg 
(jako root w X-terminal'u) Graficzna aplikacja do dodawania/usuwania modulĂłw z jadra. Modul to jak sterownika urzadzenia -- kawalek jadra Linuksa, ktĂłry zapewnia wsparcie dla poszczegĂłlnego kawalka sprzetu. Mozesz uzyskac to samo na linii komend, uzywajac komendy insmod. 

lsmod 
(= list modules czyli listuj moduly). Pokazuje liste aktualnie zaladowanych modulĂłw jadra. 
List currently loaded kernel modules. A module is like a device driver--it provides operating system kernel support for a particular piece of hardware or feature. Modul to jak sterownika urzadzenia -- kawalek jadra Linuksa, ktĂłry zapewnia wsparcie dla poszczegĂłlnego kawalka sprzetu lub jakiejs jego funkcji. 

modprobe -l |more 
Pokazuje liste wszystkich modulĂłw dostepnych dla twojego jadra. Aktualnie dostepne moduly sa okreslane poprzez kompilacje jadra. Kazdy dostepny modul/funkcja moze byc skompilowana albo "na stale" (szybkie, nieusuwalne), "modul" (moze wolniej, ale ladowane/usuwalne na zadanie), albo mozna jej w ogĂłlne nie dodawac. Wszystkie moduly, ktĂłre sa dostepne dla twojego jadra (z ktĂłrymi jadro bylo skompilowane) sa umieszczone jako pliki w katalogu /lib/modules wiec przegladanie go moze byc czasami pomocne. 

modprobe sb 
Laduje modul soundblaster'a (sb). 

insmod parport 
insmod ppa 
(jako root) Laduje do jadra moduly (modul to w duzym przyblizeniu odpowiednik DOS'oweg sterownika uzadzenia). W tym przykladzie pokazuje jak zaladowac do jadra moduly odpowiedzialne za wsparcie dla zewnetrznego napedu ZIP na porcie rĂłwnoleglym (wydaje sie, ze istnieja problemy ze zmuszeniem zewnetrznego napedu ZIP do dzialania w zaden inny sposĂłb w RH 6.0 i RH 6.1). 

rmmod nazwa_modulu 
(jako root, nie musisz tego koniecznie wiedziec). Usuwa modul nazwa_modulu z jadra. 

depmod -a 
(jako root) Zbuduj tablele zaleznosci modulĂłw dla nowego jadra. Nie jest to niezbedne, chyba ze zmodyfikowales /etc/modules i zamierzasz zrestartowac system. 

setserial /dev/cua0 port 0x03f8 irq 4 
(jako root) Ustaw niestandartowe parametry portu szeregowego. Ten przyklad pokazuje standartowe ustawienia dl pierwszego portu szeregowego (cua0 lub ttyS0). Standartowe ustawienia PC dla drugiego portu szeregowego (cua1 lub ttyS1) to: adres portu wejscia/wyjscia 0x02f8, przerwanie 3. Trzeci port szeregowy (cua2 lub ttyS2): 0x02e8, przerwanie 3. Dodaj swoje ustawienia do /etc/rc.d/rc.local jesli chcesz, aby byly one uaktywniane przy starcie systemu. Zobacz man setserial, jest tam dobry opis. 

tunelp 
(jako root, zadko potrzebne) Ustawia parametry portu rĂłwnoleglego. 

fdisk /dev/hda 
(= "fixed disk" czyli "gotowy dysk". Jako root.) Linuksowe narzedzie do partycjowania dysku (DOS ma narzedzie o tej samej nazwie). W powyzszym przykladzie, okreslilem ze chcialbym partycjonowac pierwszy twardy dysk na pierwszym kanale IDE, czyli hda. Na twoim miejscu zrobil bym kopie bezpieczenstwa swoich danych przed uzyciem fdisk'a na dowolnej partycji. Nie znam nikogo, kto lubi uzywac fdisk (zarĂłwno wersji DOS'owej jak i linuksowej) -- wole latwiejszego w uzyciu cfdisk, zobacz nastepna komende. 

cfdisk /dev/hda 
(jako root) Narzedzie do dzielenia na partycje twardego dysku przy pomocy menu. Latwiejsze w uzyciu, niz fdisk. 

cd /usr/src/linux-2.2.14 
make xconfig 
(jako root w X-terminal'u). Mila graficzna nakladka na konfiguracje opcji jadra, potrzebna przed jego kompilacja. 
(Nazwa katalogu zawiera wersje twojego jadra Linuksa, wiec mozesz potrzebowac uzyc innej nazwy katalogu, jesli wersja twojego jadra to nie 2.2.14, uzyta w tym przykladzie. Ponadto, potrzebujesz miec zainstalowanego "Tk" oraz kod zrĂłdlowy jadra.) Alternatywa do "make xconfig" jest "make config" (uruchamia skrypt, zadajacy ci pytania w trybie tekstowym) oraz "make menuconfig" (uruchamia menu w trybie tekstowym). Zobacz less /usr/doc/HOWTO/Kernel-HOWTO jesli potrzebujesz wiecej informacji. 
Po konfiguracji opcji nowego jadra, mozesz przystapic do jego kompilacji, wydajac nastepujace komendy: 
make dep 
make bzImage 
Ostatnia z tych komend bedzie potrzebowala nieco czasu (moze 0,5 godz. albo 2 godz. w zaleznosci od twojego sprzetu. Tworzy ona plik "bzImage", ktĂłry jest twoim nowym jadrem. Nastepnie: 
make modules 
make modules_install 
Masz teraz nowe jadro i moduly, wiec mozesz je zainstalowac -- instalacja obejmuje skopiowanie nowych plikĂłw do katalogu /boot i zmodyfikowaniu pliku /etc/lilo.conf bys mĂłgl wybrac w czasie uruchamiania systemu, ktĂłre jadro (stare czy nowe) uruchomic. Przeczytaj ten rozdzial, gdzie sa szczegĂłly odnosnie konfiguracji jadra. Pomocnym moze byc takze przeczytanie /usr/doc/HOWTO/Kernel-HOWTO i zapewne man depmod. Konfiguracja, kompilacja i instalacja nowego jadra nie jest wcale trudna ale MOZE doprowadzic do problemĂłw, jesli nie wiesz, co robisz. (w najgorszym wypadku, jesli nie bedziesz w stanie uruchomic komputera ani nie bedziesz potrafil naprawic systemu po uruchomieniu z dyskietki, mozesz potrzebowac reinstalacji). Kompilacja nowego jadra jest tez dobrym sposobem na przetestowanie sprzetu, poniewaz wymaga ona ogromnych ilosci przeliczen. Jesli twĂłj sprzet jest "walniety", najprawdopodobniej w czasie kompilacji otrzymasz blad "signal 11" (przeczytaj bardzo dobry /usr/doc/FAQ/txt/GCC-SIG11-FAQ). 


ldconfig 
(jako root) 
Odtwarza dowiazania i cache "ladowacza" dynamicznych bibliotek ("ld"). Mozesz potrzebowac uruchomic ldconfig po instalacji nowej dynamicznej biblioteki w systemie. (Jest on takze uruchamiany przy kazdym starcie komputera, wiec jesli zrestartowales maszyne, nie musisz go uruchamiac recznie). 

mknod /dev/fd0 b 2 0 
(=utwĂłrz node, jako root). Recznie tworzy plik urzadzenia. Ten przyklad pokazuje, jak utworzyc plik urzadzenia, oznaczajacego pierwszy naped dyskietek i moze byc byc uzyteczny, jesli kiedys przypadkiem go sobie skasujesz. Opcje to: b=urzadzenie blokowe, c= urzadzenie znakowe (character), p= urzadzenia FIFO, u=niebuforowane urzadzenie znakowe (character). Dwie liczby oznaczaja glĂłwny i podrzedny numer urzadzenia. Normalnie nie znal bym parametrĂłw wymaganych przez mknod. Zeby wiec utworzyc urzadzenia, przywyklem czytac man MAKEDEV gdzie mozna znalezc nazwe urzadzenia a nastepnie uruchamiam skrypt /dev/MAKEDEV ktĂłry rozpoznaje urzadzenia po ich nazwach --zobacz nastepna komende. 

cd /dev 
./MAKEDEV audio 
(jako root). Odtwarza urzadzenia "audio", ktĂłre w jakis sposĂłb zniszczylem. Zobacz ponadto poprzednia komende. 

fdformat /dev/fd0H1440 
mkfs -c -t ext2 
(=formatowanie dyskietki, dwie komendy, jako root) Przeprowadz niskopoziomowe formatowanie dyskietki w pierwszym napedzie (/dev/fd0), w wysokiej gestosci (1440 kB). Nastepnie utwĂłrz na niej system plikĂłw Linuksa (-t ext2), ze sprawdzaniem/zaznaczaniem zlych blokĂłw (-c). Tworzenie systemu plikĂłw jest rĂłwnowazne z wysokopoziomowym formatowaniem. 

badblocks /dev/fd01440 1440 
(jako root) Sprawdz dyskietke o wysokiej gestosci pod katem wystepowania zlych blokĂłw i wyswietl rezultat na ekranie. Parametr "1440" okresla, ze 1440 blokĂłw jest sprawdzanych. Tak komenda nie modyfikuje zawartosci dyskietki. 

fsck -t ext2 /dev/hda2 
(=sprawdzanie systemu plikĂłw, jako root) Sprawdz i napraw system plikĂłw, na przyklad po "nieczystym" zmaknieciu systemu, z powodu awarii zasilania. Powyzsza komenda sprawdza partycje hda2 i system plikĂłw ext2. Zdecydowanie powinienes uruchomic Linuksa w trybie jednouzytkownikowym, by to wykonac (wpisz "linux single" po znaku zachety LILO albo uzyj init 1 jako root, by przejsc do tego trybu). Jesli w czasie naprawiania program napotka bledy, zaakceptuj jego propozycje naprawy. 

dd if=/dev/fd0H1440 of=floppy_image 
dd if=floppy_image of=/dev/fd0H1440 
(dwie komendy, dd="data duplicator") UtwĂłrz obraz dyskietki o nazwie "floppy_image" w biezacym katalogu. Nastepnie skopiuj floppy_image (plik) na inna dyskietke. Dziala jak dosowy "DISKCOPY". 

/sbin/chkconfig 
Narzedzie do sprawdzania/wlaczania/wylaczania uslug systemowych na rĂłznych poziomach pracy. Typowo, zwyczajnie uzywam RedHat'toskiego narzedzia setup jesli potrzebuje wlaczyc/wylaczyc usluge, ale chkconfig daje dodatkowe mozliwosci, jakich tylko mozesz potrzebowac. 

SuperProbe 
(jako root). Narzedzie do okreslania typu karty grafiki i ilosci jej pamieci. 
5.13 Instalacja programĂłw 
rpm -ivh nazwa_pakietu-wersja.platforma.rpm 
(jako root) Instaluje pakiet (opcja "i" musi byc pierwsza litera po myslniku), mĂłwiac przy tym duzo (opcja "v"=gadatliwie) i drukujac "##.." by pokazac, jak postepuje instalacja (opcja "h") .rpm oznacza "Redhat Package Manager" 

rpm -Uvh nazwa_pakietu-wersja.platforma.rpm 
(jako root) Uaktualnia (opcja "U" musi byc pierwsza litera po myslniku), pakiet, mĂłwiac przy tym duzo (opcja "v"=gadatliwie) i drukujac "##.." by pokazac, jak postepuje instalacja (opcja "h") 

rpm -ivh --force --nodep nazwa_pakietu-wersja.platforma.rpm 
(jako root) instaluje pakiet, ignorujac mozliwe konflikty i problemy zaleznosci. 

rpm -e nazwa_pakietu 
(jako root) Odinstalowuje (opcja "e"=erase) pakiet nazwa_pakietu. ZwrĂłc uwage na brak "-wersja.platforma.rpm" na koncu nazwy pakietu (nazwa pakietu jest ta sama nazwa, ktĂłra byla w nazwie pliku *.rpm, z ktĂłrego pakiet zostal zainstalowany, ale nie ma kreski, wersji, platformy i ".rpm"). 

rpm -qpi nazwa_pakietu-wersja.platforma.rpm 
Odpytuje (opcja "q" musi byc pierwsza litera po myslniku) jeszcze nie zainstalowany pakiet (opcja "p") wyswietlajac informacje (opcja "i"), zawarte w pakiecie. 

rpm -qpl nazwa_pakietu-wersja.platforma.rpm 
Odpytuje (opcja "q" musi byc pierwsza litera po myslniku) jeszcze nie zainstalowany pakiet (opcja "p") wyswietlajac liste plikĂłw (opcja "l") zawartych w pakiecie. 

rpm -qf plik 
Znajdz nazwe zainstalowanego pakietu, do ktĂłrego "plik" nalezy lub nalezal. Uzyteczne, jesli przypadkowo skasowales plik i poszukujesz wlasciwego pakietu, ktĂłry nalezy przeinstalowac. 

rpm -qi nazwa_pakietu 
Odpytuje zainstalowany pakiet o informacje o nim. ZwrĂłc uwage na brak "wersji.platformy.rpm" na koncu nazwy pakietu. 

rpm -qai | more 
Odpytuje wszystkie pakiety zainstalowane w systemie o ich podstawowe informacje. W moim prostym systemie mam ~600 zainstalowanych pakietĂłw, tak wiec potrzeba wiele czasu, aby przeczytac wszystkie informacje o nich. By policzyc swoje pakiety, sprĂłbuj: rpm -qa | grep -c '' 

rpm -Va 
Weryfikuje (opcja "V") wszystkie pakiety (opcja "a") zainstalowane w systemie. Komenda ta pokaze wszystkie pliki, ktĂłre byly modyfikowane od czasu instalacji. Oto opis wyniku jej dzialania. 

. Test zakonczony 
c To jest plik konfiguracyjny 
5 Suma kontrola MD5 nie zgadza sie 
S Rozmiar pliku sie zmienil 
L Dowiazanie symboliczne sie zmienilo 
T Zmienil sie czas ostatniej modyfikacji pliku. 
D Plik urzadzenia jest zmodyfikowany 
U Zmienil sie wlasciciel pliku 
G Zmienila sie grupa pliku 
M Tryb pliku (prawa i/lub typ pliku) zostal zmodyfikowany d 

kpackage 
gnorpm 
glint 
(w X-terminalu, jako root, jesli chcesz mĂłc instalowac pakiety). Graficzne nakladki na Red Hat Package Manager (rpm). "glint" jest dostarczany z RH5.2 i wydaje sie juz niepotrzebny. gnorpm jest "oficjalnym" instalerem pakietĂłw RedHat'a, starsze wersje byly bardzo wolne i nieintuicyjne, ale nowsze wersje (ta, ktĂłra jest dostarczana z RH 7.0) jest zdecydowanie ulepszona. kpackage jest "oficjalnym" programem KDE i jest dobry w calej rozciaglosci. Uzywaj dowolnego z tych programĂłw do przegladania pakietĂłw zainstalowanych w twoim systemie oraz nie-zainstalowanych, ktĂłre masz na swoim CDrom'ie z RedHat'em, mozesz ogladac informacje o nich i instalowac je (instalacja wymaga praw root'a). 
5.14 Accessing drives/partitions 
mount 
Zobacz tutaj jesli potrzebujesz szczegulĂłw odnosnie montowania napedĂłw. Przyklady sa pokazywane w nastepnych komendach. 

mount -t auto /dev/fd0 /mnt/floppy 
(jako root) Montuje naped dyskietek. Katalog /mnt/floppy musi istniec, byc pusty i NIE byc biezacym katalogiem. 

mount -t auto /dev/cdrom /mnt/cdrom 
(jako root) Montuje CD. Mozesz potrzebowac wczesniejszego stworzenia/zmodyfikowania pliku /dev/cdrom , w zaleznosci od tego, gdzie podpiety jest twĂłj CD. Katalog /mnt/cdrom musi istniec, byc pusty i NIE byc katalogiem biezacym. 

mount /mnt/floppy 
(jako zwykly uzytkownik lub root) Montuje dyskietke jako uzytkownik. Aby zwykly uzytkownik mĂłgl zamontowac dyskietke, musza byc dokonane odpowiednie wpisy w pliku /etc/fstab. Katalog /mnt/floppy nie moze byc katalogiem biezacym. 

mount /mnt/cdrom 
(jako zwykly uzytkownik lub root) Montuje CD jako uzytkownik. Aby zwykly uzytkownik mĂłgl zamontowac CD, musza byc dokonane odpowiednie wpisy w pliku /etc/fstab. Katalog /mnt/cdrom nie moze byc katalogiem biezacym. 

umount /mnt/floppy 
Odmontowuje dyskietke. Katalog /mnt/floppy nie moze byc twoim (ani kogokolwiek innego) biezacym katalogiem. W zaleznosci od twojej konfiguracji, mozesz nie byc w stanie odmontowac napedu, ktĂłrego nie zamontowales samodzielnie. 
5.15 Network administration tools 
netconf 
(jako root) Bardzo dobry program do konfiguracji sieci, sterowany przez menu. 

ping nazwa_maszyny 
Sprawdz czy mozna sie polaczyc z inna maszyna (podaj nazwe maszyny lub jej adres IP), nacisnij <Ctrl>C, gdy skonczysz (bez tego komenda bedzie dzialala w nieskonczonosc) Jak wszystkie komendy linuksowe, ping rĂłwniez ma opcje, w tym atak "ping smierci", wydaje sie wiec, ze mozesz doprowadzic niektĂłre serwery do smierci, prĂłbujac opcji -f i -s. 

route -n 
Pokazuje tablice routingu jadra. 

nslookup host_do_znalezienia 
Zapytuje TwĂłj domyslny serwer nazw domenowych (DNS) o nazwe internetowa (albo numer IP) host_do_znalezienia W ten sposĂłb mozesz sprawdzic swĂłj DNS. Mozesz takze dowiedziec sie, jaka nazwe ma komputer o podanym adresie IP. 

traceroute host_do_znalezienia 
Zobacz jak twoje pakiety biegna do hosta_do_znalezienia (ktĂłry moze byc okreslony zarĂłwno przez nazwe, jak i przez IP. 

ipfwadm -F -p m 
(Dla RH5.2, zobacz nastepna komende dla RH 6.0) Ustaw masquerading jako zasade przekazywania pakietĂłw przez firewall. (Niezbyt bezpieczne, ale proste). Cel: wszystkie komputery w twojej domowej sieci beda widoczne w sieci, jako jedna bardzo obciazona maszyna, i bedziesz mĂłgl przegladac Internet ze wszystkich komputerĂłw rĂłwnoczesnie. 

echo 1 > /proc/sys/net/ipv4/ip_forward 
ipfwadm-wrapper -F -p deny 
ipfwadm-wrapper -F -a m -S xxx.xxx.xxx.0/24 -D 0.0.0.0/0 
(trzy komendy, RH6.0). Robia to samo, co poprzednia komenda. Podmien x-y na cyfry klasy "C" adresu IP, ktĂłre przypisales do swojej lokalnej sieci. Zobacz tutaj po wiecej szczegulĂłw. 

ipchains -P forward DENY 
ipchains -A forward -s xxx.xxx.xxx.0/24 -d 0.0.0.0/0 -j MASQ 
(dwie komendy, RH7.0). To samo, co poprzednio, ale dziala pod RH 7.0. 

ipchains -L 
Listuj wszystkie zasady firewall'a. Uzyj tego, jesli chcesz sprawdzic, czy firewall dziala. 

ifconfig 
(jako root) Wyswietl informacje o interfejsach sieciowych aktualnie aktywnych (ethernet, ppp, etc). Twoja pierwsza karta sieciowa powinna byc widoczna jako eth0, druga jako eth1, etc, pierwszy interfejs ppp przez modem jako ppp0, drugi jako ppp1, etc. "lo" to "loopback only" czyli pentla zwrotna i powinna byc zawsze aktywna. Uzyj opcji (zobacz ifconfig --help) by skonfigurowac interfejsy. 

ifup nazwa_interfejsu 
(/sbin/ifup by uruchomic to jako zwykly uzytkownik) Podnies interfejs sieciowy. Np: 
ifup eth0 
ifup ppp0 
ifup ppp1 
Uzytkownicy moga podnosic i zamykac interfejs ppp, tylko gdy zostaly im do tego nadane prawa w konfiguracji ppp (przy uzyciu netconf ). By uruchomic interfejs ppp (polaczenie dial-up), normalnie uzywam kppp, dostepne w menu KDE => "Internet" (albo poprzez wpisanie kppp w X-termial'u) 

ifdown nazwa_interfejsu 
(/sbin/ifdown by uruchomic to, jako zwykly uzytkownik). Zdezaktywizuj interfejs sieciowy. Np. ifdown ppp0 . Zobacz ponadto poprzednia komende. 

netstat | more 
Wyswietl duzo (za duzo?) informacji o twojej sieci. 

nmap numer_ip 
Mapuje porty na maszynie o podanym numerze_ip NA PRAWDE uzyteczne, by zorientowac sie w bezpieczenstwie twojej sieci. nmap nie jest dostarczany na RH CD, musisz wiec zaladowac go samodzielnie. Wygodna nakladka graficzna "nmapfe" jest rĂłwniez dostepna. 

ethereal 
(jako root, w Xterminal'u) Analizator sieci -- zobacz ruch sieciowy, przechodzacy przez twĂłj komputer. 
5.16 Komendy zwiazane z muzyka 
cdplay play 1 
Graj pierwsza sciezke z plyty audio CD. Uzyj cdplay by odtwarzac caly CD. Uzyc cdplay stop gdy chcesz wylaczyc. 

eject 
Wysun podstawke pod filizanke z kawa :))) (wysun tacke CD ROM'u). Ta komenda dymyslnie dziala w stosunku do CD ROM'u, ale mozesz przy jej pomocy wysunac dowolne wymienne nosniki, okreslajac punkt zamontowania urzadzenia. Na przyklad, moge wysunac dysk zip z napedu (jako root), uzywajac: eject /dev/sda4 

play moj_plik.wav 
Odtwarza plik wave. 

rec my_file.wav 
Nagrywa plik wave z mojego mikrofonu. 

mpg123 my_file.mp3 
Zagraj plik mp3. 

mpg123 -w my_file.wav my_file.mp3 
UtwĂłrz plik wave z pliku mp3. Uzyteczne, jesli chcialbys nagrac zwykla plyte CD z plikĂłw mp3 -- musisz wtedy przekonwertowac pliki mp3 do formatu *.wav. Nie dziw sie, ze proces konwersji jest powolny -- rozkompresowywanie plikĂłw mp3 wymaga duzych mocy procesora. 

xmms 
(w X terminal'u) Przyjemny odtwarzacz plikĂłw mp3, dzialajacy w srodowisku graficznym. 

freeamp 
(w X terminal'u) Kolejny odtwarzacz plikĂłw mp3, dzialajacy w srodowisku graficznym. 

lame input_file output_file 
MP3 enkoder. 

knapster 
(w X terminal'u) uruchamia program do sciagania plikĂłw mp3 od innych uzytkownikĂłw napstera. Mozesz wspĂłldzielic swoje pliki mp3 takze. Na prawde dobre, jesli dziala. Gnutella i FreeNet niedlugo go zastapia -> sa nawet lepsze. 

cdparanoia -B "1-" 
(CD ripper) Czyta zawartosc plyty audio CD i zapisuje ja w pliki wave w biezacym katalogu, kazda sciezka w osobnym pliku. Opcja "1-" oznacza "od sciezki 1 do konca". -B wymusza nagrywanie kazdej sciezki w osobnym pliku. 

playmidi moj_plik.mid 
OdtwĂłrz plik midi.. playmidi -r moj_plik.mid wyswietli tekstowe efekty na ekranie. 

sox audio_file another_format_audio_file 
(="SOund eXchange") Konwertuje pomiedzy niemal wszystkimi formatami dzwieku (ale bez mp3). Zobacz man sox na pelna liste obslugiwanych formatĂłw. sox umozliwia takze dodawanie specjalnych efektĂłw do twojego pliku dzwiekowego. 

kscd 
(w X terminal'u) odtwarzacz CD. 

kmidi 
(w X terminal'u) odtwarzacz MIDI. 

kmid 
(w X terminal'u) odtwarzacz MIDI/caraoke. 

kmix 
(w X terminal'u) Mikser dzwieku. 

5.17 Komendy zwiazane z grafika 
kghostview my_file.ps 
(w X terminal'u) Wyswietla zawartosc pliku postcriptowego na ekranie. Mozna takze uzyc stazej wygladajacego hostview lub gv i uzyskac ten sam efekt. Z przegladerek postcriptu mozna takze wydrukowac plik. 

enscript my_file.txt -U 2 
Konwertuje plik tekstowy do poscriptu i drukuje go na domyslna drukarke. Mozna takze przeslac wynik do pliku poscriptowego. enscript my_file.txt -U 2 -o my_file.ps 
Opcja -U2 powoduje, ze enscript drukuje dwie logiczne strony na jednej fizycznej stronie, co oszczedza papier i stwarza bardziej wygodne, mniejsze wydruki. Mozesz takze drukowac cztery strony na jednej, powoduje to jednak, ze wydruk jest trudny do odczytania. enscript ma niewatpliwie duze mozliwosci, przeczytaj wiec o nich w man enscript, znajdziesz tam wiele opcji formatowania. 

ps2pdf my_file.ps my_file.pdf 
UtwĂłrz plik pdf (Adobe portable document format) z pliku postscriptowego. 

mpage -2 moj_plik.ps > new_file.ps 
Drukuj plik postriptowy moj_plik.ps wypuszczajac dwie logiczne strony na jednej fizycznej. Zapisz rezultat do pliku new_file.ps. 

ps2ps file.ps new_file.ps 
psnup -nup 2 -pletter new_file.ps new_file2.ps 
Nastepny sposĂłb na stworzenie pliku postcriptowego, zawierajacego 2 logiczne strony na jednej fizycznej. Najpierw uzylem "destylera poscriptu" ps2ps by stworzyc prostszy plik poscriptowy (kosztem tego, ze staje sie on znacznie wiekszy). Nastepnie uzylem narzedzia psnup by stworzyc new_file2.ps ktĂłry zawiera 2 strony logiczne na jednej fizycznej. MĂłglym umiescic 4 lub 8 stron logicznych na jednej fizycznej. 

gimp 
(w X terminal'u) Skromnie wygladajacy, ale potezny procesor grafiki plaskiej. Wymaga nieco czasu do opanowania, jest jednak wspanialym narzedziem dla artystĂłw, niemal nie ma takiej rzeczy, ktĂłrej nie mozna zrobic w gimp'ie. Uzyj prawego klawisza myszy by miec dostep do lokalnych menu i naucz sie jak uzywac wartw (layers). Nagrywaj pliki w natywnym dla gimp'a formacie *.xcf (zachowuje warstwy dla przyszlej edycji) a nastepnie tylko splaszczaj obrazek by nagrac go jako png (albo cokolwiek). 

gphoto 
(w X terminal'u) Potezny edytor fotografii i program do sciagania obrazkĂłw z kamer. 

kpaint 
(w X terminal'u) Prosty program do malowania bitmap (w rodzaju "paintbrush'a"). 

xfig 
(w X terminal'u) Prosty program do rysowania. Uzyteczny do tworzenia prostych szkicĂłw lub diagramĂłw. 

dia 
(w X terminal'u) Narzedzie do tworzenia diagramĂłw z przedefiniowanych komponentĂłw. 

display moj_obrazek 
(w X terminal'u) Wyswietl obrazek wylacznie w celu jego ogladania. Czesc pakietu ImageMagic (podobnie jak wiele innych narzedzi, opisywanych tutaj). 

giftopnm my_file.giff > my_file.pnm 
pnmtopng my_file.pnm > my_file.png 
Konwertuj zastrzezony format grafiki giff do postaci surowego, przenosnego pliku pnm. Nastepnie konwertuj pnm w plik png, ktĂłry jest nowszy i lepiej sie nadaje do zastosowan internetowych (lepszy pod wzgledem technicznym i nie stwarza zagrozenia pozwu do sadu ze strony wlascicieli patentu giff). 

xwd -out my_cupture_screen_file.xwd 
(w X terminal'u) Lapie zawartosc ekranu X-window do "surowego" pliku (*.xwd). Mozesz nastepnie przekonwertowac plik xwd do swojego ulubionego formatu, uzywajc narzedzia do konwersji. 

convert my_capture_screen_file.xwd my_capture_screen.jpg 
Konwertuje zawartosc "surowego" pliku ze zlapanym ekranem X-window (*.xwd) do pliku w formacie jpeg. Narzedzie convert moze takze konwertowac grafike z/na wiele innych formatĂłw. 

import -display 192.5.100.10:0 -window root my_file.jpeg 
Przechwytuje zawartosc glĂłwnego ekranu z X-window uruchomionego na komputerze 192.5.100.10 display 0. Wynik jest zapisywany w my_file.jpeg (zmien format, modyfikujac odpowiednio rozszerzenie pliku). Potrzebujesz uprawnien do zapisu na tym ekranie by mĂłc przechwycic jego zawartosc (prawa dla kazdego moga byc nadane poprzez uruchomienie xhost + w X-terminal'u). Opcje znajdziesz w man import. 

ksnapshot 
(w X terminal'u) Graficzny program do przechwytywania zawartosci ekranu. 

identify -verbose moj_obrazek 
Daj mi opis pliku graficznego moj_obrazek: format, typ, rozmiar w pikslach, liczba kolorĂłw, rozmiar w bajtach, etc. 

animate -delay 6x5 pic1 pic2 pic3 
Pokazuj dwa lub wiecej obrazkĂłw sekwencyjnie. Przerwa pomiedzy ich wyswietlaniem to 6/100 sekundy. Cala sekwencja jest pokazywana przez 5 sekund. 
5.18 Male gierki 
Wiele malych gier jest prawdopodobnie zainstalowanych w twoim systemie. Oto kilka, ktĂłre lubie -- pochodza one ze standartowej dystrybucji Linuksa. 

kpat 
(w X-terminal'u) Pasjans. 

xboing 
(w X-terminal'u) Bardzo przyjemna gra typu pin-ball. 


xboard 
(w X-terminal'u). Szachy. 

konquest 
(w X-terminal'u). Przeprowadz ze swoim synem podbĂłj galaktyki. Przyjemna gra planszowa. 

kmines 
(w X-terminal'u). Saper. 

---