METODY HEURYSTYCZNE
1. Pojęcie i definicja prognozy
2. Klasyfikacja metod prognozowania
3. Założenia prognozowania heurystycznego
4. Metoda burzy mózgów
5. Metoda delficka
6. Metoda badań ankietowych
POJĘCIE PROGNOZY
„Prognozowanie” - przewidywanie przyszłych zdarzeń, którego celem jest:
MECHANIZM PROGNOZY
Prognozowanie - jest oparte na:
PODSTAWY PROGNOZOWANIA
Prognozujemy - że zdarzenie nastąpi ponieważ:
METODY PROGNOZOWANIA
PROCES PROGNOSTYCZNY
Wieloetapowy proces sekwencyjny przetwarzania:
danych (przesłanek) prognostyczn.
w zmienną prognozowaną (prognozę).
HEURYSTYKA (EUREKA )
Heurystyka - umiejętność wykrywania nowych związków i relacji miedzy faktami oraz dochodzenia do nowych prawd.
Metody heurystyczne - metody twórczego rozwiązywania problemów stosowane w procesie podejmowania decyzji i prognozowaniu
HEURYSTYKA - ALGORYTM
PROGNOZOWANIE HEURYSTYCZNE
1. Świadome wymyślanie przyszłości
2. Nieświadome kojarzenie faktów
3. Intuicyjna ekstrapolacja rzeczywistości
PRZYKŁADOWE PROGNOZY HEURYSTYCZNE
1. Wskazanie daty zajścia zdarzenia, wynalazku
2. Określenie poziomu badanej zmiennej
3. Wyznaczenie punktów zwrotnych
4. Określenie p-stwa wystąpienia zdarzenia
5. Tworzenie opinii i ocen krytycznych
6. Budowanie obrazów z pogranicza fantazji ...
METODY HEURYSTYCZNE
WYBÓR EKSPERTÓW
Grupy ekspertów wzajemnie:
- równoważą swoje poglądy i opinie
- uzupełniają swoją wiedzę i doświadczenie
- łatwiej podejmują ryzyko niż jednostka
- nie podlegają indywidualnym naciskom
- zachowują zbiorowy obiektywizm
- choć nie ponoszą żadnej odpowiedzialności
KRYTERIA WYBORU EKSPERTÓW
Grupa ekspertów powinna (dostatecznie liczna):
- mieć skład uniwersalny i interdyscyplinarny
- składać się z osób o wysokich kwalifikacjach
- musi reprezentować różne poglądy
- uczestnicy muszą być kreatywni i niezależni
- eksperci muszą mieć własną wizję przyszłości
- grupa powinna być niejednorodna
BURZA MÓZGÓW
Konferencje problemowe - A.F. Osborn
Aby zwiększyć efektywność pracy oddzielono:
- fazę tworzenia od
- fazy opiniowania
Zbiorowo generowane są pomysły w trakcie
tzw. sesji grupowej, które są zbierane bez
wstępnej krytyki jako produkty myślowe
BURZA MÓZGÓW
Sposób na znalezienie rozwiązania:
w krótkim czasie,
przy minimalnych nakładach
dla zadań niezbyt skomplikowanych
Koszty działania Grupy Ekspertów - niewielkie
Efekty - mogą być oryginalne i wartościowe
BURZA MÓZGÓW
1. Najpierw generować maksymalnie dużo dowolnych pomysłów
2. Dopiero potem twórczo krytykować na argumenty (a nie osoby)
Początkowo zgłaszane są rozwiązania znane i tradycyjne, potem coraz bardziej śmiałe, oryginalne i nowatorskie
WYMAGANIA METODYCZNE BM
1. Swobodnie zgłaszać wszystkie pomysły, nawet fantastyczne i nierealne
2. Wielka liczba różnych kombinacji, daje duży wybór i pozwala na optymalizację
3. Generować pomysły bez czekania na kolejkę i wzajemnej korelacji z tematem sesji
4. Prezentować pomysły jasno i zwięźle
5. Wykorzystywać pomysły innych uczestników (pomysły są własnością grupy)
FAZY BADAWCZE
FAZA TWORZENIA
1. Przedstawienie problemu i celu konferencji
2. Przypomnienie zasad burzy mózgów
3. Zgłaszane pomysły są notowane
4. Wszyscy mają dostęp do wszystkich pomysłów
5. Każdy pomysł otrzymuje swój numer identyf.
Można wprowadzić sesję dodatkową, po odpowiedniej refleksji i wstępnej analizie
FAZA OCENIANIA
1. Ustalenie kryteriów oceny
2. Analiza i ocena pomysłów
3. Wybór ostatecznego rozwiązania
4. Przedstawienie argumentacji
* Konstrukcja najlepszego rozwiązania poprzez kompilację różnych pomysłów
METODA DELFICKA
... starożytne Delfy - kapłanki Pytie - przyszłość
Początki Watykan - wybór papieża
- mimo opinii przeciwnych - szybki consensus
Profesjonalne narzędzie -
RAND ( Research and Development Corp. ) Santa Monica (USA).
Procedura ankietowa - przesyłane do ekspertów i statystycznie opracowywane przez zespół
ZALETY METODA DELFICKA
... Tradycyjne zbiorowe usługi eksperckie są:
- stosunkowo drogie
- dominacja indywidualności
- duża presja autorytetów
- brak odpowiedzialności
MD - zgodny sąd osób kompetentnych na określony temat np.. p-stwa zajścia zdarzenia
ZALETY METODY DELFICKIEJ
1. Niezależność opinii ekspertów ( izolacja
2. Anonimowość sądów i opinii ( brak kontaktu
3. Wieloetapowość postępowania (procedura
4. Koncentracja na przedmiocie badań (nie ego
5. Badania korespondencyjne (konkretność
6. Uśrednianie opinii osób kompetentnych (obiektywność i statystyczna wiarygodność
BUDOWA PYTAŃ I ANKIETY
Zasadniczym problemem są pytania w ankiecie
- sposób ich formułowania
- jasno i jednoznacznie
- niezależnie od siebie
- max 25 pytań
Celem weryfikacji diagnostyczności pytań buduje się tzw. ankietę próbną
ZGODNOŚĆ OPINII EKSPERTÓW
Odpowiedzi weryfikowane są przez organizatorów wg. statystycznych miar zgodności
1. Jeśli zgoda została osiągnięta - koniec badań
2. Jeśli brak zgody - kolejna ankieta wraz ze zbiorczymi wynikami z poprzedniej ankiety
Opinie skrajne (poza kwantylem dolnym lub górnym) muszą być uzasadnione, jakie czynniki
BUDOWA PYTAŃ I ANKIETY
Procedura delficka wymusza przejście do grupy większościowej - bo skrajna opinia wymaga uzasadnienia i akceptacji ogółu.
Dziś procedurę delficką realizuje się za pomocą Internetu w trybie on-line:
- usprawnia procedurę (likwiduje kwity papier.)
- skraca czas i przyspiesza wyniki
OPRACOWANIE I ANALIZA WYNIKÓW
Odpowiedzi na pytania są zazwyczaj pomiarami:
- w skali nominalnej- kategorie cech jakościowych (dobry, bardzo dobry ...
- w skali porządkowej - rangowanie wg kolejności ( liczby np.. 0,1,2,3,4,5 ...
Skale do badania cech jakościowych
ZESTAWIENIE WYNIKÓW BADAŃ
ANALIZA WYNIKÓW
Opracowanie wyników ankiety obejmuje:
- wyznaczenie miar położenia - aby określić wspólny pogląd w grupie ekspertów
- ocenę zgodności opinii - dla każdego pytania oraz dla całej ankiety kompetencje ekspertów
Przy ustalaniu prognozy - wspólny pogląd ekspertów - stosuje się regułę największego prawdopodobieństwa
METODA ANKIETOWA
Podstawą działania MA są wyniki badań respondentów, a nie ekspertów
Materiał ankietowy gromadzony jest przez zbieranie odpowiedzi od losowo wybranych respondentów
Podstawowym narzędziem pomiarowym w metodach ankietowych jest kwestionariusz
BUDOWA KWESTIONARIUSZA
1. Część nagłówkowa (adresowa) - temat, cel, nazwa instytucji badającej...
2. Część zasadnicza (merytoryczna) - pytania autorów i odpowiedzi respondentów
3. Część końcowa (metryczka) - dane środowiskowe respondentów (demograficzne, społeczne, ekonomiczne ...
KWESTIONARIUSZ
Zasady sporządzania pytań:
1. Od pytań ogólnych do szczegółowych
2. Stopniowe wzbudzanie zainteresowania
3. Sukcesywne wyczerpywanie tematu
KATEGORIE PYTAŃ
1. Pytania otwarte (niewyskalowane)
2. Pytania zamknięte (wyskalowane)
1. Pytania otwarte:
- swoboda w formułowaniu odpowiedzi
- pytania niewyskalowane
- celem uzyskania bliższych odpowiedzi
KATEGORIE PYTAŃ
1. Pytania otwarte (niewyskalowane)
2. Pytania zamknięte (wyskalowane)
2. Pytania zamknięte:
- ograniczona swoboda odpowiedzi
- wybór wariantu gotowej odpowiedzi
- pytania i odpowiedzi wyskalowane (Tak / Nie)
- łatwiejsze dla badacza i respondenta
BADANIA ANKIETOWE
Metody prowadzenia badań ankietowych:
- pocztowe, prasowe, telefoniczne, audytoryjne
- ogólne, bezpośrednie
Celem badań ankietowych jest:
- wykrywanie tendencji, prawidłowości ...
WYNIKI BADAŃ
Do opracowywania wyników badań ankietow.
- stosuje się różne metody analizy statystycznej
- głównie analizę wielowymiarową
Ze względu na wyróżnienie:
- zmiennych niezależnych
- zmiennych zależnych
METODY BADANIA WYNIKÓW
Dla zmiennych niezależnych:
- metody klasyfikacji
- porządkowania liniowego
- wielowymiarowe skalowanie
- analiza czynnikowa
METODY BADANIA WYNIKÓW
Dla zmiennych zależnych:
- analiza wariancji i kowariancji
- analiza dyskryminacyjna
- analiza regresji
analiza korelacji
6
Prognozowanie Stosunków Międzynarodowych
T. „Metody heurystyczne”. Notatki z wykładów - K.F.