. Istotą decyzji jest rozstrzygnięcie sprawy co do istoty w całości lub w części (art. 104 §2 k.p.a). Decyzja to akt administracyjny wydawany na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego, jednostronnie rozstrzygający konkretną sprawę, skierowany do indywidualnie oznaczonego adresata niezwiązanego z organem administracji ani węzłem podległości organizacyjnej, ani służbowej. Aby akt administracyjny mógł być uznany za decyzję powinien zawierać:
1. oznaczenie organu administracji publicznej, od którego pochodzi;
2. datę wydania decyzji;
3. oznaczenie strony lub stron;
4. powołanie podstawy prawnej;
5. rozstrzygnięcie;
6. uzasadnienie faktyczne i prawne;
7. pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie. Decyzja, od której przysługuje powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego powinna zawierać pouczenie o dopuszczalności powództwa lub skargi;
8. Podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji.
Zasadą jest, iż decyzję doręcza się stronie w formie pisemnej, wyjątkowa dopuszczalne jest ustne ogłoszenie decyzji, tzn. gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie (art. 14 §2 k.p.a).
Postanowienie jest to procesowa forma indywidualnego aktu administracyjnego Istotą postanowienia nie jest rozstrzygnięcie co do istoty sprawy lecz przesądzają o poszczególnych czynnościach procesowych. Wydawane są w celu wyjaśnienia kwestii wynikających z toku sprawy. Elementy składowe postanowienia nie różnią się zasadniczo od decyzji, poza następującymi wyjątkami:
1 adresatem postanowienia obok strony są także inne osoby: biegli, świadkowie, uczestnicy rozprawy administracyjnej,
2 uzasadnienia wymagają tylko te postanowienia, które można: zaskarżyć w drodze zażalenia lub skargi do NSA, lub postanowienia wydane na skutek zażalenia na postanowienie.
Postanowienia mogą mieć formę pisemną lub ustną. Postanowienia, od których na mocy wyraźnego przepisu kodeksu służy zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, organ doręcza na piśmie. Ustne ogłoszenie postanowienia, na które służy zażalenie dopuszczalne jest gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie (art. 14 §2 k.p.a).
Decyzja merytoryczna rozstrzyga sprawą administracyjną co do jej istoty w całości lub w części (art. 104 $ 2). Ustala zatem konsekwencje prawa materialnego w stosunku do strony postępowania. Decyzje mogą nie rozstrzygać sprawy co do istoty , lecz w inny sposób kończyć postępowanie w danej instancji są to decyzje niemerytoryczne, np. decyzja o umorzeniu postępowania.
8. Zwyczajne a nadzwyczajne środki zaskarżenia.
Istotą środka zaskarżenia jest prawo do zaskarżania rozstrzygnięć wydanych w pierwszej instancji. Środki zaskarżenia obejmują instytucje procesowe służące uprawnionym podmiotom do żądania weryfikacji podjętych rozstrzygnięć administracyjnych. Mogą być one uruchamiane jedynie na wniosek wskazanego przez prawo podmiotu, zaś ich celem jest doprowadzenie do uchylenia lub zmiany rozstrzygnięcia.
Ze względu na kryterium zaskarżonego rozstrzygnięcia (ostateczne czy nieostateczne) środki zaskarżenia można podzielić na zwyczajne i nadzwyczajne.
Zwyczajne środki zaskarżenia to takie, które kwestionują decyzje, postanowienia nieostateczne. Są to: odwołanie (służy kwestionowaniu decyzji, wnoszone w terminie 14 dni od doręczenia decyzji lub ogłoszenia jej ustnie), zażalenie (wnoszone na wydane w toku postępowania postanowienia, wnoszone w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji lub jej ogłoszenia ustnego).
Środki nadzwyczajne to, te które przysługują od rozstrzygnięć ostatecznych. Są nimi: wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, żądanie wznowienia postępowania, żądanie stwierdzenia nieważności decyzji, sprzeciw prokuratora, a także: powództwo do sądu powszechnego oraz skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
9. Przesłanki wznowienia postępowania administracyjnego.
Wznowienie postępowania ma charakter nadzwyczajny, gdyż dotyczy kontroli prawidłowości trybu wydania decyzji ostatecznej. Tym samym nie może być wszczęte, zanim decyzja nie nabrała cech ostateczności ani też dotyczyć spraw zakończonych w innej formie niż decyzja (postanowienie). Wznowienie postępowania stwarza prawną możliwość ponownego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczna (postanowieniem), jeżeli postępowanie, w którym ją wydano, było dotknięte kwalifikowana wadliwością wymienioną w art. 145 § 1 i art.145a k.p.a.
Przesłankami wznowienia postępowania są:
1. dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się faktyczne. Zaistnienie tej podstawy następuje po łącznym zaistnieniu 3 przesłanek:
a. w postępowaniu wyjaśniającym prowadzonym przez organ administracji w toku instancji sfałszowano dowód;
b. sfałszowanie dowodu zostało stwierdzone orzeczeniem sądu lub innego organu;
c. sfałszowany dowód stał się podstawą ustalenia istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych.
2. decyzja wydana została w wyniku przestępstwa. Również i w tym przypadku muszą łącznie pojawić się 3 przesłanki:
a. popełnienie przestępstwa;
b. stwierdzenie tego faktu prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu;
c. istnienie związku przyczynowego pomiędzy wydaniem decyzji i popełnieniem przestępstwa.
3. decyzja została wydana przez pracownika lub organ, który podlega wyłączeniu.
4. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu. Wymaganymi przesłankami, muszącymi wystąpić są:
a. strona nie brała udziału w postępowaniu;
b. fakt ten nastąpił bez winy strony.
5. wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję. Przesłanki zawarte w tym punkcie muszą wystąpić łącznie.
6. decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu.
7. zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji.
8. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które następnie zostało uchylone lub zmienione.
9. można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (art. 145a § 1 k.p.a)
10. Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji.
Stwierdzenie nieważności decyzji przewidziane jest w art. 156 k.p.a., służy ono usunięciu z obrotu prawnego wadliwych decyzji i postanowień. Kodeks nie zawiera zamkniętego katalogu przyczyn stwierdzenia nieważności decyzji, poprzez zawarcie w pkt 7 art. 156 § 1 k.p.a. odesłania do przepisów szczególnych, które mogą wskazywać także inne wady decyzji uzasadniającej jej nieważność.
Przesłankami (pozytywnymi) zastosowania tej instytucji są:
1. decyzja została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości;
2. decyzja została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;
3. decyzja dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną;
4. decyzja została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie;
5. decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;
6. decyzja w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą;
7. decyzja zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
Przesłanki (negatywne), powodujące niedopuszczalność stwierdzenia nieważności:
1. upływ 10 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji obarczonych wadą wymienioną w art. 156 § 1 pkt 1, 3, 4 i 7;
2. wywołanie przez decyzję ostateczną nieodwracalnych skutków prawnych.
Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego w sposób bardzo formalny regulują treść decyzji administracyjnej. Leży to w interesie strony, która powinna wiedzieć, co może ją czekać i od kiedy otrzyma określone uprawnienia albo zostanie na nią nałożony dany obowiązek. Stąd urzędnicy powinni przykładać dużą wagę do treści i formy decyzji.
Kodeks postępowania administracyjnego w art. 107 (dalej k.p.a.) par. 1 wymienia obligatoryjnie elementy decyzji. Należy do nich dokładnie oznaczenie organu, który ją wydał. Decyzja powinna więc co najmniej zawierać adres organu i jego nazwę. Pozwoli to w ewentualnym późniejszym postępowaniu sprawdzić, czy decyzja została wydana przez organ właściwy i czy ten organ nie pod-legał wyłączeniu. Ważnym elementem jest data wydania.
Dzięki niej można ocenić, czy decyzja została wydana we właściwym terminie oraz czy nie dotyczy sprawy już zamkniętej, a nowa decyzja narusza powagę rzeczy osądzonej. Decyzja powinna być skierowana do określonych stron lub strony. Ważne jest bowiem, aby było
wiadomo, kto ponosi skutki prawne jej wydania.
Podstawa prawna.
W decyzji nie może zabraknąć podstawy prawnej. Nie może ona ograniczać się jedynie do przepisów procedury. Obarczenie strony obowiązkiem lub nadanie jej określonego prawa powinno wynikać z przepisów prawa materialne-go, przy czym, jak wielokrotnie podkreślał to NSA, chodzi tu o przepis prawa powszechnie obowiązującego, a więc ustawy albo rozporządzenia wydanego na podstawie ustawy. Akty wewnętrzne organów administracji nie stanowią pod-stawy prawnej wydania decyzji. Centralnym elementem decyzji jest jej rozstrzygnięcie, bez którego nie może być mowy o tym, że mamy do czynienia z tym aktem prawnym. Stąd NSA wielokrotnie podkreślał w swoich wyrokach, iż nie są decyzjami administracyjnymi takie pisma, jak wyjaśnienia organów co do zajętego przez nie stanowiska. Nie są też decyzjami protokoły kontroli NIK czy też innych organów kontroli. Nie zawierają one bowiem rozstrzygnięć, a jedynie opis zastanego stanu faktycznego. Po rozstrzygnięciu powinno być uzasadnienie faktyczne i prawne. Uzasadnienie faktyczne zgodnie z zapisem z art.. 107 par. 3 k.p.a. powinno zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, dla których nie dał wiary dowodom przeciwnym. Natomiast uzasadnienie prawne powinno zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa.
Przygotowując uzasadnienie, należy zawsze pamiętać o tym, że tak naprawdę możemy je
pisać do dwóch odbiorców:
? strony, która najczęściej nie zna przepisów prawa i zasad postępowania, stąd powinno ono być pisane prostym, przystępnym językiem,
? organu odwoławczego, który nie zna strony ani stanu faktycznego, dla-tego tez czytając uzasadnienie powinien on poznać dokładnie sprawę i przebieg rozumowania wydającego decyzję.
Jeżeli uzasadnienie spełnia te wymogi, jest duża szansa, że w przypadku odwołania decyzja zostanie utrzymana w mocy. W decyzji powinno być po-uczenie o przysługujących jej środkach odwoławczych. Brak pouczenia nie może mieć negatywnych następstw dla strony. NSA podkreślał, że w tym przypadku termin do wniesienia środka odwoławczego nie biegnie. Tak więc decyzja de facto nie jest prawomocna. Decyzja powinna być podpisana przez osobę podaną z imienia i nazwiska oraz osoby uprawnionej do wydania decyzji. Brak podpisu
pozbawia pismo charakteru decyzji administracyjnej.
Są to podstawowe elementy decyzji. Niekiedy może ona zawierać dodatkowo rygor natychmiastowej wykonalności, gdy jest to niezbędna dla ochrony zdrowia i życia ludzkiego, dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami lub ze względu na
Przepisy prawa materialnego wymagają, aby decyzja miała jeszcze dodatkowe elementy.
Decyzja powinna być sporządzona pisemnie i doręczona stronom. Może też być wyjątkowo ogłoszona ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Treść i motywy decyzji powinny być jednak utrwalone w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji. Organ administracji państwowej, który ją wydał, jest nią związany z chwilą do-ręczenia lub ogłoszenia. Natomiast strona ma prawo odwołać się od decyzji w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia. Jeżeli tego nie uczyni, decyzja jest ostateczna i strona jest nią związana.
Zgodnie z art. 111 par. 1 k.p.a., jeżeli decyzja zawiera wady nieistotne, strona może w czternastodniowym terminie żądać jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia bądź co do prawa do odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do NSA. Jeżeli w decyzji są proste błędy rachunkowe lub pisarskie, organ administracji może z urzędu lub na wniosek strony wydać postanowienie o sprostowaniu. W trybie postanowienia organ administracji może na wniosek strony dokonać wykładni decyzji.
Konsekwencje niewydania decyzji.
Uchylanie się przed wydaniem decyzji może spowodować, że osoba, która na nią czeka, złoży skargę na bezczynność organu administracji, a NIK czy regionalne izby obrachunkowe, znajdując taką sprawę, mogą żądać wyciągnięcia wobec osób odpowiedzialnych za opieszałość konsekwencji służbowych. W skrajnych wypadkach brak wydania w terminie decyzji może skończyć się po-pełnieniem przestępstwa z art. 231 kodeksu karnego, polegającego m.in. na działaniu na szkodę interesu publicznego lub prywatnego przez niedopełnienie obowiązków.
Decyzją jest akt administracyjny stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publicznej o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach.
Decyzje przyznają lub odmawiają przyznania uprawnień jednostce. Gdy normy prawa administracyjnego upoważniają organ administracji publicznej do przyznania lub odmowy uprawnień dla jednostki, a także, gdy upoważniają organ administracyjny do nałożenia obowiązku lub zwolnienia z tego obowiązku, organ ten powinien podjąć stosowną w tym zakresie czynność prawną w formie decyzji administracyjnej. W szczególności, organ administracji publicznej nie może ograniczyć się do udzielenia jednostce informacji, np. o braku możliwości przyznania uprawnienia lub braku możliwości zwolnienia z obowiązku.
W polskim prawie administracyjnym decyzja administracyjna ogłaszana jest expressis verbis w normach prawa administracyjnego materialnego.
3