TOKSYKOLOGIA - W1
1. Przyczyny zgonów:
choroby układu krążenia
nowotwory
urazy
zatrucia przypadkowe, samobójcze, zawodowe
2. Toksykologia - to nauka o truciznach, nauka pochodzi od greckiego słowa toksikon - trucizna.
3. Trucizna - to każda substancja (stała, płynna, gazowa), która po wprowadzeniu do organizmu zakłóca jego funkcje życiowe. W pewnych warunkach prawie każdy lek może stać się trucizną zależnie od dawki, drogi wprowadzenia, stanu zdrowia osoby przyjmującej lek i wielu innych czynników.
4. Rys historyczny:
definicja trucizny wg Paracalusa:
„Sola dosis facit venerum”- „Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest”. - „Dawka decyduje tylko, czy coś nie jest trucizną.”
5. Toksykologia teoretyczna dzieli się na:
ogólną - zajmującą się definicją podstawowych pojęć, tj. trucizna, zatrucie itd.
szczegółową - bada i opisuje trucizny
doświadczalną - opracowuje modele badawcze i zajmuje się śledzeniem losu trucizn w organiźmie
6. Toksykologia stosowana (praktyczna) obejmuje:
toksykologię kliniczną - dyscyplina medyczna diagnozująca i lecząca zatrucia
toksykologię sądowo- lekarską - czyli ekspertyza i opiniowanie
7. O przeżyciu decydują:
dawka wchłonięta - czyli ile trucizny przedostało się do organizmu, oznacza się jej stężenie w płynach ustrojowych lub narządach
szybkość wchłaniania i eliminacji trucizny - ma bardzo duże znaczenie w leczenie ostrych zatruć
droga wprowadzenia do organizmu:
droga oddechowa - bezpośrednie wchłonięcie trucizny do krążenia dużego, najczęściej zatrucia te to zatrucia parami lub gazami
droga pokarmowa - trucizna pokonuje na swej drodze żołądek i wątrobę
poprzez skórę - poprzez skórę nieuszkodzoną lub błony śluzowe
rozpuszczalność
stężenie trucizny
indywidualne cechy ustroju
większość zatruć przypadkowych (30%) dotyczy małych dzieci - spowodowane są nieodpowiednio zabezpieczonymi, ogólnodostępnymi środkami chemicznymi i lekami
8. Zatrucia dorosłych:
ekspozycja trucizn w czasie pracy (5%)
tentament suicidi (65%) - próby samobójcze
leki (nasenne, uspakajające, psychotropowe)
alkohole (etanol, metanol, glikole)
gazy (tlenek węgla)
śmiertelność zatruć wynosi ok. 1%
najczęściej wystarczają klasyczne metody terapeutyczne aby doprowadzić do całkowitego wyleczenia
9. Dawka ma zasadnicze znaczenie w definicji trucizny:
dawka toksyczna (dosis toxica) - jest to najmniejsza ilość substancji, która po wchłonięciu do organizmu wywołuje efekt toksyczny, określana jest w g/kg
dawka śmiertelna (dosis letalis) - jest to ilość substancji powodująca śmierć organizmu po jednorazowym podaniu, powoduje 50% śmiertelność u użytych doświadczalnie zwierząt
10. Stężenie:
ilość obecna w medium podlegającym badaniu
kwas solny odpowiednio rozcieńczony stosowany jest jako lek, natomiast jego normalne stężenie jest silną substancją żrącą
11. Stężenie krytyczne w komórce - stężenie, przy którym zachodzą zmiany czynnościowe komórki odwracalne lub nieodwracalne, niepożądane lub szkodliwe.
12. Narząd krytyczny - narząd, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne substancji toksycznej.
13. Podział trucizn:
pod względem toksyczności
podział ze względu na zmiany w organizmie
14. Trucizny powodujące wyraźne zmiany:
działające miejscowo - kwasy, ługi, brom, jod - powodują martwicę i denaturację tkanek
miąższowe - metale, sole metali ciężkich - uszkadzają nerki, wątrobę, serce
15. Trucizny mogące nie wywoływać wyraźnych zmian:
lotne - działają na ośrodkowy układ nerwowy - rozpuszczalniki, alkohole, węglowodory
krwi - CO, cyjanki, fenole, leki, narkotyki, benzen, pestycydy
16. O toksyczności swoistej i odległych skutkach działania różnych związków chemicznych świadczą:
choroby nowotworowe
zmiany genetyczne
uszkodzenie immunologiczne
zaburzenia psychiczne
wady rozwojowe
17. Ekspozycja (narażenie):
fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym, wyrażony stężeniem lub natężeniem i czasem trwania
podczas narażenia może dojść do pobrania substancji chemicznej, a następnie jej wchłonięcia, które określa dawka wchłonięta
obecność w próbkach materiału biologicznego może być dowodem narażenia
18. Efekt - każda biologiczna zmiana w organizmie, narządzie lub tkance spowodowana lub związana z narażeniem na substancją chemiczną.
19. Efekt szkodliwy - nieodwracalna zmiana biologiczna, skutek narażenia (czynnościowa, morfologiczna).
20. Skutki zatrucia
miejscowe
uogólnione - systemowe
łagodne (nudności, wymioty)
ostre - poważne (zaburzenia oddychania, zaburzenia rytmu serca) - to stan spowodowany nagłym wchłonięciem substancji, która w wyniku swoistych właściwości toksyczno - dynamicznych powoduje ciężkie zaburzenia czynności organizmu do jego śmierci włącznie
21. Drogi skażenia:
spożycie (przewód pokarmowy) - dzieci, samobójcy, alkoholicy
iniekcja - narkomani, ukąszenia, użądlenia
inhalacja - gazy, pary, aerozole
absorpcja (skóra) - związki fosfoorganiczne