Zabawy ruchowo-muzyczne w przedszkolu

Chłopcy i dziewczynki lubią rytmikę, tańce ze śpiewaniem, wykonywane w kostiumach, a nade wszystko najprostsze spośród niech koła, które stanowią jeden ze skarbów dziecięcego folkloru i sprzyjają, podobnie jak równowaga ciała i kształcenie ucha, narodzinom tego, co ma charakter zupełnie w tym wieku wyjątkowy, mianowicie poczucie więzi z grupą.

M. Debesse

Młodszy wiek przedszkolny (3. - 4. rok życia), tak jak każdy inny okres, ma swoje prawa. Wychowanie (zrozumienie jako wspomaganie rozwoju) respektuje te prawa, ale jednocześnie przygotowuje do następnej fazy rozwojowej: podejmowania nowych, trudniejszych, bardziej złożonych przedsięwzięć. Zatem jednocześnie realizuje zadania ze sfery aktualnego rozwoju (gdy dziecko działa samodzielnie, z niewielką pomocą dorosłego), jak i najbliższego (gdy dziecko działa z dużą pomocą dorosłego)

Dominacja zabawy samotnej i równoległej są charakterystyczne dla dzieci 3-letnich. W 4 roku życia coraz większego znaczenia nabiera wspólna zabawa, z próbami współpracowania. Najbardziej dojrzałą dla wieku przedszkolnego jest zabawa zespołowa, której znacznemu udoskonaleniu ulega współdziałanie. Tak więc zespołowe zabawy ruchowo-muzyczne inspirowane i prowadzone przez nauczycielkę z 3 -4 latkami są podtrzymywaniem naturalnego rozwoju dziecka, by przebiegał optymalnie (z naciskiem na zadania czekające w następnych fazach rozwojowych). Zajęcia przy muzyce można uznać za sytuacje wychowawcze, które mieszczą się w swerze najbliższego rozwoju dziecka 3 -4 letniego. spełniają więc jeden z warunków wspomagania rozwoju społecznego malucha.

Zabawy ruchowo - muzyczne to sytuacje zadaniowe i zabawowe, w których jest miejsce i na pomysły dzieci, i nauczycielki, tzn. w trakcie organizowania zajęć przez wychowawcę jest czas oraz miejsce na swobodną, spontaniczna aktywność maluchów.

Ważny jest też sposób przechodzenia do formy aktywności, jaką są zabawy ruchowo - muzyczne. Dobry wychowawca musi sobie zdawać sprawę z konsekwęcji podejmowanych przez siebie działań. Najlepiej wykorzystywać naturalne sytuacje.

W przypadku aranżowania sytuacji, najkorzystniejszy jest płynny, zindywidualizowany sposób pozwalający na bez konfliktową zmianę typu działania realizowanego przez dziecko. Zdecydowanie złą formą wpływania na zmianę aktywności jest dawany przez nauczycielkę umówiony sygnał czy wręcz polecenie . Rezultatem będzie przerwanie zabawy, uniemożliwienie jej zakończenia. Pożba o sprztanięcie zabawek jest sfinalizowaniem zabawy. Niewiąze się jednak z treścią i przebiegiem, ma charakter pomadkowy, nie może dać dziecku satysfakcji i poczucia, że zrealizowało swoje zamierzenia. Okazywanie zwykłego poszanowania dla podjętych przez dziecko działań może zapobiec wielu poważnym konsekwencją. Jeżeli malec nie może kończyć stawianych przednia zadań, zmniejsza nie jego samodzielność z trudem skupia uwagę i przestaje realizować swoje cele, a nawet ich nie określa. Staje się mało aktywny i samodzielny.

Powyższe warunki należy uwzględnic, aby prezentowane zabawy ruchowo- muzyczne wspomagały rozwój społeczny wychowanków.

Zabawy ruchowo - muzyczne mają specyficzne walory. Sa rozrywką integrującą rówieśników, pozwalają na tworzenie nowych więzi społecznych, eliminują u dzieci cechy ego centryczne, uwrażliwiają na troski i kłopoty innych osób. Gry przyzwyczajają do postępowania zgodnie z ustalonymi regułami; wdrażają do wytrwałości i wytrzymałości, co stanowi konieczna zaprawę do następnej fazy rozwojowej.

Aby dziecko mogło zaspokoić charakterystyczną dla swojej fazy rozwojowej potrzebę aktywności, musi mieć zapewniony różnorodny i bogaty sytuacje związane zarówno ze światem ludzi jak i ze światem przedmiotów.

Taką funkcję spełniają zajęcia ruchowe przy muzyce.

Tego typu zabawy umożliwiają przedszkolakowi odkrycie czegoś nowego, zdobycie wiedzy, opanowanie różnych umiejętności. Ale niosą receptą na wychowanie, są tylko jedną z propozycji bo dziecko musi mieć zapewniony kontakt z bogactwem przedmiotów sytuacji, osób, zdarzeń. Musi mieć dostęp do różanych materiałów i miejsc oraz możliwość realizowania pomysłów. Musi mieć zapewnioną swobodę działania.

Jednocześnie życie dziecka nie moze być pozbawione jasno określonych granic, zasad, stawiania celów, odmowy. Dziecko potrzebuje przykładu ze strony dorosłych. Ważne jest zainteresowanie nauczycielki, która wysłuchuje wychowanka daje mu pewność ze się z nim liczy. Okazując zaciekawieni, dajemy sygnał, że jesteśmy gotowi wymieniać emocje i informacje. Nauczyciel powinien kierować się „rozumną swobodą”, dostarczając dziecku bogatych, różnorodnych doświadczeń, stawiając otwarte, o różnych rozwiązaniach zadania, bez warunkowo akceptując, zapewniając poczucie bezpieczeństwa, rozumiejąc potrzeby malucha, dzieląc się z nim swoimi doświadczeniami, rzadko oceniając, a często nagradzając. Dzięki temu wychowankowie stają się ludźmi umiejącymi coraz lepiej dostosować się do wymagań życia społecznego, realizującymi wszystkie swoje potencjalne możliwości i potrzeby, ludźmi współpracującymi zgodnie i bez nieporozumień, lecz nie unikającymi konfliktów zawszelką cenę, umiejącymi walczyć, gdy to konieczne i ustępować, gdy możliwe.

Chcąc ułatwić proces asymilacji przedszkolaka w grupie i przyspieszyć nawiązanie kontaktu z rówieśnikami, wprowadziłam proste, wesołe zabawy, dzięki którym wszyscy traktowani są jednakowo. Treść piosenki trafi do wyobraźni, pobudza zainteresowania. Proste utwory niewymagaja „wykazania się” umiejętnościami, dlatego pobudzają i uaktywniają dzieci nieśmiałe, dają poczucie bezpieczeństwa,.

Przykłady zabaw ruchowo -muzycznych

„MAŁO NAS”

Mało nas, mało nas

Do pieczenia chleba,

Jeszcze nam, jeszcze nam

(imię dziecka) tu potrzeba.

Przebieg:

Znam wasze imiona. Kto chce bawić się ze mną i posłuchać piosenki, w której wymienione zostanie jego imię, niech usiądzie na dywanie? Nauczycielka obracając się w kółeczku, śpiewa przy akompaniamięcie muzyki. Po słowach „ jeszcze am ...” wymawia imię dziecka i kieruje do niego uśmiech; wyciągając rękę, zaprasza je do wejścia do koła. Teraz już we dwoje śpiewają piosenkę zapraszając kolejną osobę. Ważne jest, by wprowadzając tę zabawę przywoływać do środka koła najpierw odważniejsze maluchy (ewentualnie już wcześniej chodzące do przedszkola), a potem nieśmiałe, gdy upewnimy się, że nic im „nie grozi”. W pieszych dniach zżywania się grupy niewskazane jest prowadzenie drugiej części zabawy, w której dzieci odchodzą z koła.

Dużo nas, dużo nas

do pieczenia chleba,

Wiec już nam, więc już nam

(imię dziecka) nie potrzeba

Dzieci traktują wszystko bardzo poważnie i niektórym takie odsunięcie mogłoby kojarzyć się z brakiem akceptacji. Jednak w późniejszym okresie wprowadzenie drugiej części ma sens. Malec opuszcza grupę (koło). Zmienia swoje miejsce: ta trudna sytuacja trwa jednak krótko, gdyż na zewnątrz koła tworzy się druga grupa (dzieci odchodzących z koła). Konieczne jest zachowanie odpowiedniej kolejności „wychodzenia na zewnątrz”. Osoba, z którą wychowawczyni rozpoczęła zabawę, (co może być odebrane jako szczególne wyróżnienie), musi odejść (być wyłączona) jako pierwsza, ostatni (Sam z nauczycielką) zostaje ten, kto swoim przyjściem zakończył część pierwszą. Dzieci biorące udział w zabawie uczą się życia w sposób nie tyle świadomy, co doświadczalny.

„KARUZELA Z IMIONAMI”

(dwoje dzieci z nauczycielką)

1.Każdy z was, kto się ośmieli,

Będzie mknął na karuzeli.

Karuzela śmiałka przyjmie,

Powiedz nam, jak masz na imię?

Dzieci i nauczycielka wskazują dziecko (każde jedno), które podaje swoje imię i włącza się do koła: wszyscy śpiewają wolno, ciężko, stopniowo przyspieszając, tak jak sugeruje muzyka.

2.Chodź do koła, podaj ręce.

Baw się z nami, koło kręć się!

(taniec w kółku aż do zakończenia melodii)

Przebieg tej zabawy sugeruje treść drugiej zwrotki. Do „karuzeli” dołączają osoby zaproszone przez będących już w kółku, aż do momentu przyłączenia się wszystkich.

Można wtedy zaproponować dzieciom „przejście na inna karuzelę:

Chłopcy, dziewczęta, dalej spieszmy się,

Karuzela czeka, wita nas z daleka,

Starsi już poszli, a młodsi jeszcze nie

Hej, hop sa sa,

Jak ona szybko mknie?

Hej dalej, dalej do zabawy

Spieszmy się (bis).

Zabawia ta umożliwia ćwiczenie specyficznych umiejętności (wysuwania nogi do przodu, cofania jej, podskoku), co wplecione w zabawę stwarza szansę, że dziecko opanuje je szybciej, nie będzie, bowiem skupiało uwagi na tym, co może sprawić kłopoty. W efekcie poprawi orientację we własnym ciele, zyska wiedzę o sobie:, co potrafi, czego jeszcze nie umie; ukształtuje pozytywną ocenę siebie związaną z uzyskaniem sukcesu przy zdobywaniu nowych sprawności. Z moich doświadczeń wynika, że jest to pierwsza zabawa, którą dzieci trzyletnie podejmują samodzielnie, spontanicznie, same organizując się w kilkuosobowe kółko.

„Balonik”

Balonik nasz malutki rośnij duży, okrąglutki,

Balon rośnie, że aż strach, taki duży, no i trach!

Zabawa ta daje okazję do podjęcia i zrealizowania wspólnego zadania; stwarza warunki do współdziałania; wyzwala wspólne, pozytywne przeżycia, ćwiczy wyobraźnię.

Przed pierwszym rozpoczęciem gry, dzieci otrzymały baloniki, w swobodny sposób bawiły się nimi, próbowały opóźnić ich upadek na podłogę; obserwowały ich ruchy, gdy się na nie dmucha i gdy ulatuje z nich powietrze. Po takim wprowadzeniu maluchy z radością przyjęły propozycję „bycia balonikiem”

Przebieg:

Dzieci ustawione w kole wiązanym bawią się w „nadmuchiwanie balonika”. Zbliżają się do środka koła naśladując wylatujące powietrze (sssssss). Nauczycielka śpiewa piosenkę, a malcy zgodnie z jej treścią cofają się, ponownie tworząc duże koło. Na zakończenie wszyscy rozłączają ręce i przewracają się na podłogę.

Dzięki tej zabawie przedszkolaki uczą się współpracy, odpowiedzialności, dzielą się przestrzenią, nawiązują bliski kontakt z rówieśnikami.

„STARY NIEDŹWIEDŹ”

Stary niedźwiedź mocno śpi (bis)

My się go boimy,

Na palcach chodzimy,

Jak się zbudzi, to nas zje (bis?

Recytacja:

Pierwsza godzina, niedźwiedź chrapie.

Druga godzina niedźwiedź sapie.

Trzecia godzina niedźwiedź łapie!

Przebieg:

Przedszkolaki podając obie ręce tworzą koło i przesuwają się na palcach, (co podpowiada treść piosenki). W środku znajduje się „Śpiący niedźwiedź”. Przy odpowiednich słowach „budzi się” i łapie jedno z uciekających dzieci, które zostaje następnym „niedźwiedziem”.

Zabawa rozładowuje energię, zaspokaja potrzebę ruchu. Muzyka pełni funkcję porzatkującą, w czasie przygrywki maluchy same z rozsypki szybko tworzą koło. Osoba, która pełni rolę wiodącą (niedźwiedź), podejmuje decyzję złapania wybranego przez siebie kolegi (koleżanki). Nauczycielka powinna podkreślić, (gdy inne dzieci dopominają się: „złap mnie”): Jaś decyduje, kogo wybiera.

„SAMOCHODY”

Zabawa należy do rozgrywek ilustrujących określonych typem twórczych. Prowadzi do zaspokojenia naturalnej potrzeby ruchu, wymaga koordynacji duchowej, uczy dzielenia przestrzeni z innymi, budzi zamiłowanie do ruchu przy muzyce. Dziecko nie odwzorowuje czynności, ale samo je wymyśla, jest zarówno aktorem, jak i autorem.

Przebieg:

Propozycja zabawy. Zanim kierowca wyjedzie na ulicę, musi otrzymać „Prawo jazdy”. Proszę wybierzcie sobie pojazdy (krążki, laski gimnastyczne). Dzieci trzymają w rękach „kierownice”; przy szybkiej melodii naśladują jazdę w różnych kierunkach. Reagując na wolne takty zatrzymują się i cofają. Pauzę w muzyce wyróżniają zatrzymaniem się i trąbieniem (inwencja własna dzieci). Warunkiem otrzymania „Prawa jazdy” jest poruszanie się bez potrącenia innych „pojazdów”.

Opowieść ruchowa

Dziś na ulicy panuje wielki ruch: jadą samochody, skręcają, hamują. Po szynach mkną tramwaje. Nagle zmiana świateł (nauczycielka podnosi czerwony krążek - czerwone światło). Pojazdy zatrzymują się, przez ulicę przechodzą piesi. (Muzyka marszowa, pieszą jest nauczycielka i dobrowolnie zmieniające się dzieci). Na ulicę wyjeżdżają rowerzyści (wolna muzyka - pod górę, szybka - zjazd). Pojazdy znowu się poruszają (efekty muzyczne ruchu ulicznego). Słychać różne odgłosy: rowerów, samochodów, tramwajów, motocykli.

Co to za odgłosy? (Sygnał karetki pogotowia). Tak, to pędzi karetka pogotowia, by ratować komuś życie. Dobry kierowca zawsze zatrzymuje się, gdy usłyszy ten sygnał. Nagle ruch na ulicy cichnie, samochody wyjeżdżają do garażu, a dzieci maszerują do przedszkola.

Przy powtórzeniu treść opowiadania zostaje prawie wyeliminowana, aby rozwinąć całkowicie swobodę wypowiedzi ruchowej dziecka, inspirowanej muzyki i efektami dźwiękowymi.

„ZABAWA W POGODĘ”

Muzyka ilustruje pogodny, słoneczny dzień. Dzieci „wyrażają się w ruchu”, tak jak chcą i potrafią. Atmosfera niewymuszonej dyscypliny i nastrój radości podczas tego ekspresyjnego tańca pozwala osobom „dynamicznym” (nadpobudliwym) na ruchowe wyżycie się, a tym „zamkniętym w sobie” - na pokonanie nieśmiałości, natomiast jednym i drugim - na rozwijanie wiary w siebie i odwagi w poszukiwaniu własnych form i własnej estetyki ruchu.

Gdy muzyka naśladuje spadające krople deszczu (efekty akustyczne z instrumentu elektronicznego), najpierw słabego, potem przybierającego na sile - sugeruje kontrole czynności i kieruje reakcjami maluchów. Spacerujące dzieci ilustrują gestami otwieranie parasola, trzymanie go nad głową, chodzenie miedzy kałużami (na stoliku leżą rekwizyty: pałeczki gimnastyczne - parasole, krążki - trzymane nad głową wyobrażają kapelusze). Gdy deszcz przechodzi w burzę (efekty wyładowań atmosferycznych „grzmoty”) wszyscy chowają się „pod dach”, tj. stają przy ścianie, przywierając do niej plecami, tak, „aby żadna kropla deszczu nie spadła na głowę”. Czekają, aż burza się skończy, by znowu w słabym deszczu spacerować pod parasolami, przechodząc do radości wywołanej ładną, słoneczną pogodą.

Tyle samo zadowolenia i satysfakcji z własnej aktywności daje „Zabawa w wycieczkę pociągiem do lasu”.

„ZIMA” (zabawa porta na metodzie R. Labana)

Gimnastyka twórcza R.Labana pozwala na wyrażenie własnej indywidualności, rozwinięcie inwencji i na ruchowe wyżycie się bez ograniczających schematów.

Zadania ruchowe dotyczą pięciu zasadniczych tematów:

• Wyczucia własnego ciała;

• Wyczucia ciężaru i czasu;

• Wyczucia przestrzeni;

• Doskonalenia płynności ruchów oraz wyczucia ciężaru ciała w przestrzeni i czasie;

• Adaptacji własnych ruchów do gestów partnera i grupy.

Każde ćwiczenie można wykonać na wiele sposobów; wybór należy do dziecka, które wykorzystuje własne pomysły, fantazję i doświadczenie.

Założeniem gimnastyki twórczej R. Labana jest połączenie ruchu z takimi elementami jak słowo rytm i muzyka. Bogactwo form oraz sposobów organizacji zajęć stwarza możliwość twórczego działania. Liczy się nie efekt, lecz sposób działania.

Gimnastyka twórcza rozwija inteligencję, rozbudza zainteresowanie ruchem, daje okazję do samo wyrażania się, do określania swej indywidualności. Kształtuje także społeczną postawę dziecka, współpracę i współdziałanie w grupie.

W zabawie „Zima” ruch jest powiązany ze słowem, rytmem, muzyką. Dzieci mają idealne warunki do twórczego działania poprzez bogactwo form ruchowych i dzięki atmosferze towarzyszącej zajęciom (swoboda, humor, śmiech). Ważne, by malec nie odwzorowywał czynności, ale sam je wymyślał.

Zabawa związana jest z tematem kompleksowym w zimowym miesiącu - lutym.

Część Wstępna

• Adaptacja własnych gestów do ruchów partnera „Przywitanie” (reagowanie na przerwę w muzyce). Zapraszam was do zaczarowanej krainy Pani Zimy. Kto ma ochotę udać się tam razem ze mną, niech zatańczy, gdy włączę muzykę, a gdy ją przerwę, niech każdy dotknie dowolną częścią ciała (ręką, nogą, głową, nosem itp.) tego, kół kogo stoi?

• Wyczucie własnego ciała „Przywitanie. Przywitajmy się z własnym ciałem (przytykanie jednej częścią ciał do drugiej; nauczycielka proponuje np. nosek wita się z kolanem, rączka wita się z brzuchem itp.; J. Strauss, „Wiedeńska krew”).

Część Główna

• Wyczucie przestrzeni i czasu „Szukam Pani Zimy”. Spójrzmy za okno, czy przyszła do nas Pani Zima? Gdy usłyszycie dźwięki wysokie, będziemy jej szukać wysoko na niebie, czy pada śnieg? Na dźwięki niskie, szukamy jej na ziemi, czy leży śnieg?

• Wyczucie przestrzeni „Płatki śniegu”. Zamieniamy się w taki śniegu, które tańczą, a następnie opadają (na przerwę w muzyce). Każdy płatek wiruje jak chce.

• Rozwijanie wyczuci płynności ruchów i ciężaru ciała ”Mróz maluje wzory na szybach”. Nauczycielka rozdaje wstążki. Pani Zima maluje kwiaty na szybach. Wy też malujecie „pędzle”, spróbujcie malować kwiaty na szybach.

• Wyczucie własnego ciała „Silny wiatr”. Nagle zerwał się wiatr słyszycie? Jesteśmy drzewami, które wiatr kołysze, ciężkie gałęzie uginają się, falują.

• Wyczucie własnego ciała i przestrzeni (bez zmiany miejsca) „Rozgrzewka” - ćwiczenia wieloznaczne. Ale zimno, mróz rozgrzejmy się. Każdy sam decyduje, jak to zrobi.

• Wyczucie własnego ciała „Kładka”- ćwiczenie z elementami równowagi. Podczas zimowego spaceru doszliśmy do kładki. Musimy po niej przejść (rozłożona wstążka). Ojej, jaki wiatr, trzeba utrzymać równowagę, żeby nie spaść z kładki w zaspę.

• Wyczucie przestrzeni „Pokłon”. Podziękujmy Pani Zimie za bezpieczne przejście po kładce. Złóżmy jej piękny pokłon, każdy tak jak potrafi.

• Wyczucie płynności ruchów: adaptacja ruchów partnera do ruchów grupy „Zwalone drzewo”. Dobierzcie się parami. Jedno z was będzie drzewem, drugie wiatrem. gdy przestanie grać muzyka, drzewa przewrócą się , a wiatr będzie nimi poruszał (efekty akustyczne).

• Wyczucie płynności ruchów „Porządki”. Wiatr mocno wieje. Jesteśmy jak wiatr, który chce sprzątnąć śnieg, z całej siły dmuchamy na wstążki (płatki śniegu) i robimy porządki.

• Kształcenie słuchu, wyrabianie poczucia rytmu - próby samodzielnego tworzenia. Będziemy dyrygentami. Spróbujcie poprowadzić zimową orkiestrę („batuta” - pałki gimnastyczne; „Jezioro łabędzie”, suita baletowa „Taniec łabędzi”)

• Rozwijanie wyczucia płynności ruchów i ciężaru ciała w czasie. Wracamy już do przedszkola. Napadało tyle śniegu, musimy go odgarnąć. Bierzemy łopaty „na niby” (laski gimnastyczne) i odgarniamy (efekty akustyczne - nabieranie śniegu na łopatę i odrzucanie go.)

Część końcowa

Adaptacja ruchów partnera do gestów grupy „Wesoły taniec”. Dobierzcie się parami. Pani Zima żegna się z wami i patrzy jak potraficie tańczyć („Wanna be with you” - popularny przebój)

Literatura]

1. A. Brzezińska „ O warunkach rozwoju aktywności u dziecka. wychowanie w przedszkolu” 1984 nr 6

2. K. Zachwatowicz - Jasieńska „ Piosenki które spiewali dziadkowie, gdy byli mali” WSiP Warszawa 1991.

3. U. Smoczyńska - Natchman „ Mózyka dla dzieci”

WSiP Warszawa 1992

4. M. Kielat - Turska „Zabawy tradycyjne w wychowaniu dziecka. wychowanie w przedszkolu” 1996

5. W. Gniewskowski „Gimnastyka twórcza (ekspresyjna) Rudolfa Labana. Wychowanie w przedszkolu 1985 nr 5

6. M. Janiswzewski „Muzyko terapia aktywna” Warszawa - Łusdz PWN 1993

---