biblioteki i czytelnictwo, poemat heroikomiczny, monitor Kamila Kowalska doc


Kamila Kowalska

BIBLIOTEKI:

W okresie stanisławowskim:

-wzrost zainteresowania piśmiennictwem, szerszy obieg książki niż w I poł. XVIII w.

-ilościowo i jakościowo pełniejsze nasycenie rynku

Składały się na to dwa czynniki:

1) olbrzymi dopływ publikacji książkowych z zagranicy

2) wielokrotnie wzmożona własna produkcja książek i drobniejszych druków

Książki, broszury stały się zatem przedmiotem kolekcjonowania, gromadzenia

Nowa forma pośrednictwa między książką a jej odbiorcami:

- sprzedaż

- czasowe udostępnianie publiczne w bibliotekach i czytelniach

Zwrot-> książka z przedmiotu kolekcjonowania i zbieractwa zamkniętego stała się publicznie dostępna

Tradycja zbiorów bibliotecznych w Polsce:

- XVI w. Zygmunt August i jego wielki księgozbiór- podstawa biblioteki późniejszego Uniwersytetu Wileńskiego.

- liczne biblioteki: Akademii Krakowskiej, Akademii Zamoyskiej, różnowiercze w Gdańsku, Toruniu, Elblągu

- rozwinięte w dobie kontrreformacji księgozbiory jezuitów

- biblioteki klasztorne i kościelne tworzone na bazie fundacyjnej

zbiory magnackie np. Krzysztofa Opalińskiego, Jabłonowskich, Załuskich

W czasach Oświecenie wszystkie księgozbiory ( prócz zakonnych z pewnymi wyjątkami) a mianowicie: publiczne, dworskie, fundacyjne, szkolne, pomniejsze zbiory prywatne szlacheckie i mieszczańskie przeszły okres intensywnego rozwoju.

Biblioteki publiczne:

- najznakomitszy polski księgozbiór w XVIII wieku- BIBLIOTEKA ZAŁUSKICH, urzeczywistniała ideę pierwszej biblioteki narodowej w Polsce. Oficjalne jej powołanie zapowiedział Józef Andrzej Załuski w swym Programma literarium ad bibliophilos w 1732 r. Pomysł ten korespondował z dawniejszymi zamysłami jego brata: połączone

księgozbiory Załuskich umieszczono w zakupionym w 1736r. pałacyku Daniłłowiczów, w którym po remoncie w 1747 r. dokonano otwarcia biblioteki. Księgozbiór obejmował wówczas:

-ok. 2000 000 książek i ok. 10 000 rękopisów, tysiące map, atlasów, sztychów ( zasób powiększał się w ciągu następnego półwiecza i w momencie likwidacji biblioteki w 1794 r. była jednym w największych w Europie księgozbiorem)

- w 1771 r. Załuski zapisał w testamencie bibliotekę Rzeczpospolitej, powierzając opiekę jezuitom ( po kasacji zakonów 1773r. bibliotekę nadzorowała Komisja Edukacji Narodowej)

- wzbogacanie zbiorów dokonywało się poprzez dary, dotacje, zakupy ( w 1780r. sejm uchwalił obowiązek składania w bibliotece tzw. egzemplarza obowiązkowego

- ułożenie książek: według języka ( osobno umieszczone łacińskie, polskie, niemieckie), podzielone na działy ( np. historia), w obrębie działu ułożone wg. formatu , w obrębie formatu ułożone w porządku alfabetycznym

- czytelnia i wypożyczalnia była czynna 2x w tygodniu od rana do wieczora

- pierwszy drukowany katalog rękopisów oprac. Janowski

- likwidacja biblioteki zbiegła się z upadkiem kraju

Na rozkaz Katarzyny zbiory jako łup wojenny wywieziono do Petersburga, gdzie stały się fundamentem zakładanej wówczas Petersburskiej Biblioteki Publicznej oraz innych bibliotek imperium rosyjskiego. W czasie wywożenia wiele ksiązek zostało zniszczonych i rozkradzionych ( do Petersburga dotarło wg. zapisów z 1808 r.

262 500 tomów)

Inne biblioteki publiczne:

- biblioteka senatu w Gdańsku, tzw. Biblioteka Miejska ( charakter zbioru: głownie humanistyczny z przewagą książek historycznych

- biblioteka Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, fundowana dzięki darowi A. Sapiehy, w 1814r. liczyła 15 000 tomów i 210 rękopisów

- fundacyjna biblioteka J.M. Ossolińskiego gromadzona przez niego w Wiedniu, zbiory do Lwowa przewieziono dopiero po jego śmierci w 1827r. ( 25 000 druków, 700 rękopisów, zbiór map, medali, rycin, portretów), biblioteka wchodziła w skład Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, którego drugim kierunkiem działania było wydawnictwo.

- biblioteka utworzona przy Uniwersytecie Warszawskim w 1817r. rok później była już samodzielna, odłączyła się jako Biblioteka Publiczna ( funkcjonowała do powstania listopadowego)

- biblioteka Stanisława Augusta nie była w pełnym znaczeniu zbiorem publicznym ( miała tylko pewne cechy). Kształtowana była wg. własnych upodobań właściciela, zwłaszcza w zakresie historii, sztuk, nauk wyzwolonych, literatury etc. Główny księgozbiór był udostępniany naukowemu i literackiemu środowisku kręgu królewskiego. Były one starannie oprawione

- pod koniec stulecia: pierwsza biblioteka stowarzyszenia mieszczańskiego-> Biblioteka Konfraterni Kupieckiej w Warszawie

- 1805r. Biblioteka Wileńskiego Towarzystwa Lekarzy

Biblioteki szkolne:

- poza kilkoma księgozbiorami większych kolegiów zakonnych były w stanie szczątkowym lub wcale nie istniały,

- KEN zadecydowała o podporządkowaniu spraw wszystkich kategorii bibliotek Komisji oraz o ich ogólnym udostępnianiu,

- miały powstać przy szkołach głównych i podlegać Komisji,

- początkowo księgozbiór stanowiły zasoby po szkołach jezuickich, wzbogacane później dzięki polityce podręcznikowej Komisji, wydającej wiele książek szkolnych

- z czasem połączono biblioteki szkolne z publicznymi lub nastąpiło pełne upublicznienie bibliotek szkolnych np. w Płocku-> biblioteka szkolna podniesiona do rangi Biblioteki Publicznej i Szkolnej Województwa Płockiego

Biblioteki specjalistyczne:

- biblioteka wojskowa: Biblioteka Szkoły Rycerskiej, organizacja powierzona A. K. Czartoryskiemu. Mieściła się w gmachu głównym Szkoły w Pałacu Kazimierzowskim. Po likwidacji Szkoły Rycerskiej w końcu 1794r. księgozbiór został przekazany powstającemu Liceum Warszawskiemu, a następnie wszedł w skład biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego

- inne biblioteki np. Korpusu Inżynierów Koronnych czy Głównej Szkoły Artylerii

Biblioteki dworskie:

- biblioteka Czartoryskich, założona przez Izabelę I Adama Kazimierza w Puławach (przed 1830r. liczyła ok. 3000 rękopisów oraz ok. 70 000 książek)

- księgozbiory Ignacego( ok. 2500 dzieł, 6000 woluminów) i Stanisława Potockich ( tyle co brat) zostały później połączone

- kodeńskie zbiory Sapiehów ( 4000 tomów) ofiarowane później Bibliotece Towarzystwa Przyjaciół Nauk

- księgozbiór warszawski Chreptowicza ( 8000 dzieł)

- olbrzymie zbiory Chodkiewicza

- duża biblioteka Radziwiłłów w Nieświeżu uległa całkowitemu zatraceniu (wywieziona do Petersburga)

Zbiory szlacheckie:

- życzeniowy zbiór dworu szlacheckiego przedstawił I. Krasicki w Panu Podstolim ( biblioteczka ta ograniczała się w zasadzie do pisarstwa okresy renesansu i I poł. XVIIw.

- typowy średnioszlachecki zbiór nie przekraczał 200 tytułów, były to książki współczesne.

Posiadacze takich zbiorów: A. Besierecki z Płowców (149 dzieł), P. Wodzicki (kasztelan, 125 dzieł), Koziebrodzki (150) itd.

Księgozbiory pisarzy:

- średnio duże zbiory o przewadze dzieł historycznych i literackich, pism klasyków

- księgozbiór I. Krasickiego ( ok.2000 dzieł)

- księgozbiór Trembeckiego nie jest znany, ale sąd o swoich zbiorach wydał b. wysoki -> ponad 2500 tomów

- biblioteczka T.K. Węgierskiego: 646 dzieł gł. francuskich, łacińskich, angielskich. Były opatrzone exlibrisem, na którym tytułował się hrabią!!!

- biblioteczka W. Bogusławskiego: 269 tytułów

- biblioteczka Przybylskiego tłumacz klasyków ( Wolter, Milton): 500 dzieł

Biblioteki klasztorne: ogólny kryzys, upadały ( poza nauczającymi zakonami jezuitów i pijarów), bieżący przypływ książek był nikły, ogólne zaniedbanie.

Biblioteki mieszczańskie: granica 200 dzieł, cecha znamienna-> wielojęzyczność nawet, kiedy właściciel był pochodzenia polskiego lub z rodu mocno w polskosć wrośniętego ( rodzina lekarska Gagatkiewiczów, Czenpińskich oraz Pułtarzewskich)

- małe zbiory należący do rzemieślników o polskich nazwiskach, zawierały przeważnie książki polskiego gł. o treści religijnej ( Biblie, żywoty świętych, egzempla moralne etc.)

Opracowania: rejestry książek obejmowały niemal wszystkie większe biblioteki, także prywatne. Katalogi przeważnie rękopiśmienne systematyzowały ksiązki według układów działowych. Bardzo liczne były katalogi drukowane, udostępniające szerszemu odbiorcy czytelniczemu informacje o zasobach danej biblioteki.

Konserwacja książek: nakaz oprawy niemal każdej pozycji. Znaczna częśc była oprawiana przez wydawcę, większe miasta miały zawodowe warsztaty introligatorskie sporządzające oprawy indywidualnie.

-superekslibrisy- na zewnętrznej stronie okładki, przedstawiały zazwyczaj herb, monogram lub inne symboliczne oznaczenia właściciela książki

-ekslibris- znak rozpoznawczy w postaci zazwyczaj ozdobnej kartki z nazwiskiem właściciela książki wklejany na odwrocie przedniej okładki

-pieczątki

CZYTELNICTWO:

- elitarność odbioru: cena publikacji zwłaszcza tych zagranicznych była dość wysoka; 2 czynnik-> analfabetyzm w społeczeństwie szlacheckim i mieszczańskim

- dane dotyczące czytelnictwa: jedni pisali o powszechnej ciemnocie np. K. Koźmian, inni wręcz przeciwnie o niebywałym rozpanoszeniu się książek gł. literatury franc., wolnomyślnej i libertyńskiej ( ukazywały że odbiorcami sa ludzie młodzi, równiez młode damy czytające romanse). Schulz pisze, że w ostatnich latach Rzeczpospolitej najwięcej sprzedano książek francuskich. Poszukiwano pism politycznych Roussou, Monteskjusza itp.

- znaczna poczytność aktualnych dzieł, broszur politycznych, wszelkiego rodzaju kalendarzy

- prasa polska słabo rozwinięta, zwłaszcza w zakresie gazet informujących o sprawach krajowych, stołecznych ( 80% w Warszawie, 20% prowincja)

W rozpowszechnianiu książek ważną rolę odegrała informacja o bieżących publikacjach zamieszczana w prasie, osobnych katalogach, "regestrach" dodrukowywanych lub dołączanych na końcu poszczególnych wydawnictw książkowych np. M. Groll Katalog książek polskich.... ( książki z lat 1764-1773)

Gabinety lektury: w Warszawie pojawiły się na wzór franc. cabinets de lecture- gabinety lektury, czytelnie, zainicjowane przez J. Lexa w 1778r. Gabinety lektury zapewniały dostęp do nowości czasopiśmienniczych i książek polskich oraz zagranicznych Czytelnie te były także wypożyczalniami w obrębie tych samych opłat, jakie pobierano za korzystanie z bieżących lektur, lecz za kaucją( u Gaya abonament roczny 54zł, miesięczny 7zł, wstęp jednorazowy 15gr.)

Kamila Kowalska

POEMAT HEROIKOMICZNY

- gatunek wywodzi się ze starożytności, ukształtowany w literaturze greckiej w V w. p.n.e.. Pierwowzorem była Batrachomyomachia ( parodia Iliady), czyli Wojna żab z myszami, utwór przypisywany Homerowi jak wiele innych:

Aranchomachia - wojna pająków

Geranomachia - wojna jeżów

Psaromachia - wojna szpaków

Powodem powstawania tych utworów był sukces Homera, który spowodował wybuch naśladownictwa. Powstające utwory dopowiadały to czego Homer nie powiedział ( jakieś wcześniejsze lub późniejsze wydarzenia).Są to tzw. poematy cykliczne, śmiano się z nich w żadnej mierze nie dorównujących Homeryckim. Miały one element parodii, naśladowały ale nieudolnie. Stąd pomysł parodii eposu. Narracja w eposie-> narrator 3 os. Obiektywny ( wyjątek inwokacja do np. Kaliope( patronka dzieł epicznych) z prośbą o natchnienie. Z kolei w poemacie heroikomicznym-> narracja 3 os. ale więcej jest wstawek w 1 os. I maja one dwojaką postać:

Refleksja- kwestie ogólne

Dygresja- kwestie konkretne, czasem jest to polemika osobista

Poemat heroikomiczny ( parodia epopei bohaterskiej)- nazwa gatunku:

W Polsce:

Kamila Kowalska

MONITOR

( na niektórych kartach tytułowych pierwszego rocznika nosił również tytuł Monitor Warszawki ) - czołowy periodyk społeczno- polityczny oświecenia polskiego. Wydawany w Warszawie od 21.03.1765r. do 31.12.1785 początkowo raz, a od 7 numeru dwa razy w tygodniu ( środy i niedziele). Nakład Mitzlera de Kolof w Drukarni Mitzlerowskiej. Numer periodyku o objętości półarkusza formatu małej ósemki kosztował 6 groszy miedzianych. Pierwszym redaktorem był kaznodzieja królewski Ignacy Krasicki ( wtedy król miał okazję poznać jego zdolności intelektualne).

Rodowód literacki: wcześniej 1763-> Mały Monitor - tylko z pozoru miał charakter moralny, była to ulotka polityczna, które ukazała się w ostatnim miesiącu panowania Augusta III w 7 numerach, wyszła spod pióra Czartoryskiego i była organem propagandowym Familii, odegrała znaczną rolę na sejmie elekcyjnym w 1764r. Miała pozyskać zwolenników dla Czartoryskich, celem miała być reforma pastwa wg. programu dążącej do władzy Familii. Ponadto Monitor nawiązywał do tradycji i programu czasopiśmiennictwa moralnego: Spectatora ( zaczerpnął niewiele, parę artykułów) wyd. w Londynie w 1711-1712, 1714 ( R. Steel, I. Addison)

Artykuły Monitora prezentują krótkie formy: esej, felieton, reportaż, list do redakcji.

7 okresów MONITORA:

  1. 1765-1767 : pisali Krasicki, Czartoryski, Lipski, Konarski etc. Program bohaterski: rewolucja oświeceniowa

  2. 1768: redakcja Bohomolca, problematyka obyczajowa, moralna, nastawienie apolityczne

  3. 1769-1772: okres „ byle przetrwać”, nastąpił spadek zainteresowania, spadek zaangażowania ideowego pisma, artykuły dotyczyły problematyki naukowej-> zmiana profilu pisma na półuczone

  4. 1773-1776: ożywienie polityczne, dużo aktualności, pojawia się motyw chudego literata ( inteligent, który z braków środków próbuje zarabiać pisaniem) gatunek bliski pismu uczonemu. 1773-> pismo prowadzi Mitzler

  5. 1777-1778: okres przetrwania, teksty sasko-klerykańskie, kryzys

  6. 1779-1783: okres poniewierki

  7. 1784-1785: wyd. Duffu, tematyka z życia społecznego, pismo się radykalizuje

Monitor: ostra, bezkompromisowa walka z sarmackim stylem życia; próbowano dokonać adaptacji oświeceniowych wzorów. Krytyka i negacja feudalnych instytucji, przywilejów, nurtów. Koncepcja bohatera mieszczańskiego, jego awans na razie na terenie publicystyki poprzez: słowa uznania dla rzemieślników, kupców, propagowanie mieszczańskich cnót takich jak uczciwość, ocenianie ludzie wg. ich pracy, zasług, a nie urodzenia. Monitor starał się ułożyć stosunki społeczne na nowych oswieceniowych zasadach: postać chłopa wysunięta na plan pierwszy, nobilitacja jego pracy jako zdobywania darów natury będących zródłem bogactw. 1765-1767 - walczy o równouprawnienie bohatera chłopskiego. Monitor był główną trybuną propagandową ośrodka królewskiego, nazywając rzeczy po imieniu skupia się na konkretach.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
biblioteki i czytelnictwo, Oświecenie
Określ?chy gatunku poematu heroikomicznego na podstawie 'Monachomachii'
Realizacja zasady uczyć?wiąc w satyrach i poematach heroikomicznych oświecenia
Przedstaw „ Monachomachię’’ I. Krasickiego jako przykład poematu heroikomicznego, matura, matura ust
Określ?chy gatunku poematu heroikomicznego na podstawie Monachomachii
Monitoring w srodowisku glebowym doc
Edukacyjna działalność bibliotek, czytelnictwo odpowiedzi
Poemat Heroikomiczny
Co może przynieść nowy dzień Kasia Kowalska doc
Realizacja zasady uczyć bawiąc w satyrach i poematach heroikomicznych oświecenia
Bugaj, Ewa Kompetencje pedagogiczne w procesie komunikowania się bibliotekarza z czytelnikiem w bib
27a Epos, poemat dygresyjny, poemat heroikomiczny, powieść poetycka Odmiany stylizacji i ich history
Monachomachia jako przykład poematu heroikomicznego
świerk Kamila Ambrosiewicz doc
08 Twórczość Ignacego Krasickiego (poematy heroikomiczne, satyry, bajki, powieść, publicystyka)
Interpretację wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego doc
Coś optymistycznego Kasia Kowalska doc

więcej podobnych podstron