SOCJOLOGICZNE KONCEPCJE ZDROWIA I CHOROBY

ZDROWIE

Współczesne rozumienie zdrowia obejmuje:

1. Zdrowie może być rozumiane jako pojęcie przeciwstawne chorobie w tym sensie, iż stwierdzenie, że jestem zdrowy, oznacza, że nie jestem chory, a człowiek uznany zostaje za zdrowego, jeśli lekarz na podstawie przeprowadzonych badań fizykalnych i diagnostycznych nie stwierdza objawów chorobowych. W tym sensie zdrowie nie zawiera w sobie aspektu pozytywnego- a wyłącznie stwierdzenie braku choroby.

2. Może wyrażać fizjologiczno- biologiczną charakterystykę zdrowia. Zdrowie rozpatrywane jest tu jako stan pozytywny.

3. Oznacza stan pełnej równowagi, na którą nakłada się fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan (tzn. obok sprawności fizycznej, brak zmęczenia, skuteczność w działaniu, dobre relacje z innymi ludźmi). W tym zakresie mieści się zdrowie doskonałe- jestem zdrowy, jeśli czuję, że mogę robić to, co chcę.

Koncepcja zdrowia odnosząca się do biologicznych i psychospołecznych wyznaczników obejmują następujące wymiary:

• trwanie życia,

• brak choroby,

• brak złego samopoczucia (odczuwanie bólu fizycznego i psychicznego, dyskomfortu, cierpienia),

• zdolność do funkcjonowania- wykonywanie określonych zadań i ról społecznych przypisanych danej jednostce z racji zajmowanych przez nią pozycji społecznych,

• warunek nieodzowny dla zajmowania określonego ekonomicznego i społecznego statusu,

• zdolność do zaspokajania własnych potrzeb, redukowania napięć,

• zdrowie jako niezależność, brak potrzeby korzystania ze świadczeń medycznych i socjalnych,

• zdrowie jako element porządku społecznego.

Być (istnieć)

Zdrowie Czynić (działać)

Mieć (relacje)

Wielowymiarowa ocena zdrowia obejmuje:

• wymiar ogólny, czyli samoocena stanu zdrowia

• zdrowie społeczne mierzone zakresem społecznych interakcji i kontaktów, rodzajem więzi łączących ludzi z ich środowiskiem, rodzajem i zakresem pełnionych ról społecznych,

• stan umysłowy związany nie tylko z dobrostanem psychicznym i brakiem objawów depresji, ale także z panowaniem nad zachowaniami i stanami emocjonalnymi oraz orientacją w czasie i przestrzeni,

• wymiar fizyczny zdrowia wskazujący na zdolność wykonywania podstawowych czynności związanych z podstawowymi potrzebami, wydolność fizyczna, ilość dni spędzonych w łóżku ze względu na stan zdrowia, subiektywną ocenę stanu fizycznego.

WYMIAR ZDROWIA

Wymiar fizyczny

Wykazanie fizycznej aktywności, zróżnicowanie diet, bezpieczna jazda samochodem, samo-opieka w zakresie zdrowia.

Wymiar społeczny

Satysfakcjonujące, dające zadowolenia relacje ze współmałżonkiem, z przyjaciółmi, bycie aktywnym w życiu publicznym, troska o środowisko, zdolność do interakcji z ludźmi i ze środowiskiem.

Wymiar emocjonalny

Umiejętność wyrażania i akceptowania własnych uczuć, ograniczeń, możliwości, umiejętność panowania nad emocjami, pokonywanie stresu.

Wymiar intelektualny

Poczucie kreatywności i pokonywania wyzwań, rozwijanie wiedzy i umiejętności.

Wymiar duchowy

Rozumienie wartości życia, spokój „ducha”, posiadanie systemu wierzeń i wartości, które decydują o celu życia.

Wymiar zawodowy

Satysfakcja z pracy, równowaga pomiędzy życiem zawodowym i czasem wolnym, satysfakcja z nowych wyzwań, osiągnięć, postawy wobec pracy- interakcje ze współpracownikami.

CHOROBA

Mówiąc o chorobie, można stan ten określić w trzech wymiarach:

Wymiar pierwszy. Obiektywnej patologicznej zmiany w organizmie, co odpowiada biologiczno- medycznej koncepcji choroby.

Wymiar drugi. Indywidualnej interpretacji i sposobie reagowania na symptomy chorobowe, gdzie najważniejsze znaczenie ma samopoczucie człowieka.

Wymiar trzeci. Społecznej tożsamości, która staje się udziałem ludzi uznanych przez innych za niezdrowych (chorych) lub takich, którzy sami publicznie określili się jako niezdrowi (chorzy), a w konsekwencji, poza otrzymaniem etykiety „chorych”, zaczęli być traktowani w sposób inny niż osoby uważane za zdrowe.

T. Parsons potraktował chorobę jako jedną ze specyficznych ról pełnionych przez człowieka, charakteryzującą się pewnymi zakłóceniami w umiejętnościach wykonywania innych ról i zadań zgodnych ze społecznymi oczekiwaniami. Jeżeli zdrowie oznacza podporządkowanie się normom sprawności fizycznej i psychicznej, umożliwiającym optymalne uczestnictwo w życiu społecznym, to choroba jest wyrazem tej zdolności, jest, więc typem zachowania dewiacyjnego.

T. Parsons wyróżnił cztery specyficzne cechy choroby jako roli społecznej:

1. Człowiek chory ma prawo być zwolnionym z pełnienia normalnych ról i zadań, przy czym zakres i czas trwania tego przywileju może być różny.

2. Przezwyciężenie choroby jest niemożliwe jedynie poprzez podjęcie decyzji o wyzdrowieniu. Przyjęcie postawy wyrażającej chęć powrotu do zdrowia jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym do jego osiągnięcia.

3. Osoba chora powinna uważać stan choroby za niepożądany i podejmować samodzielnie lub przy pomocy otoczenia wysiłki w celu wyzdrowienia.

4. Osoba chora lub odpowiedzialni za nią członkowie jej otoczenia mają obowiązek szukania kompetentnej pomocy i współdziałania w celu doprowadzenia do wyzdrowienia. Pomocy tej udziela system opieki medycznej.

Chory ma prawa, przywileje:

-bycie zwolnionym z innych ról społecznych,

-nie ponoszenie odpowiedzialności za stan choroby

Obowiązki:

-chęć wyzdrowienia

-szukać fachowej pomocy, współpracować w procesie leczenia

Pojęcie dewiacji można definiować w różny sposób:

• zachowanie zakłócające porządek społeczny,

• zachowanie niezgodne z oczekiwaniami społecznymi odnośnie do spełnionych przez jednostkę ról i zadań,

• zachowanie wykraczające poza obszar społecznej tolerancji,

• zachowanie polegając na braku akceptacji celów kulturowych,

• zachowanie świadomie sprzeczne z normami społecznymi,

• zachowanie tak zwane przez ludzi.

Inni socjologowie także posługiwali się pojęciem dewiacji w odniesieniu do choroby.

Fredison wyróżnił dwa rodzaje dewiacji:

-Pierwotną, gdy odchylenia w stanie zdrowia modyfikują jedynie sposób pełnienia normalnych ról społecznych,

-Wtórną, kiedy choroba zmusza do przyjęcia nowych ról społecznych.

Field i Lemert:

-dewiacja pierwotna- choroba ostra i krótkotrwała,

-dewiacja wtórna- choroba przewlekła, kiedy jednostka musi zmienić swoje dotychczasowe zachowanie, chcąc się przystosować.

---