Ewaluacja wewnętrzna w praktyce - część I - PRZYGOTOWANIE

Anna Stalmach
dyrektor Grupy Edukacyjno - Szkoleniowej SOKRATES


W związku ze zmianą rozporządzenia o nadzorze pedagogiczny, a przy tym nowym podejściem do formy sprawowania nadzoru pedagogicznego w placówkach oświatowych, każdy dyrektor od dłuższego już czasu mierzy się z problemem , praktycznego wymiaru prowadzenia ewaluacji wewnętrznej czyli wywiązania się z nowego obowiązku. Nasuwa się szereg pytań: kto tak naprawdę powinien przeprowadzać proces ewaluacji placówce? W jaki sposób zaplanować to praktyczne badanie oceniające? Czym w rzeczywistości ma być przebieg oraz raport z tego badania? No i wreszcie sprawa nadrzędna - jak wytłumaczyć radzie pedagogicznej o co w tym wszystkim chodzi? Zdarza się, że pomocną dłoń w procesie analizy problemu wyciągną osoby, które wdrożyły się w poprzednim systemie nadzoru w tzw. proces mierzenia wewnętrznego - nie ma jednak wielu odważnych i śmiałych a przy tym zdeterminowanych na tyle, aby odpowiedzieć na wszystkie pytania, co więcej mieć pewność w swoim działaniu, że będzie ono zgodne z wszelkimi wymaganiami określonymi odgórnie.

Czym jest zatem EWALUACJA?

Pozwolę sobie przytoczyć tylko jedną definicję, chociaż repertuar dostępnych opisów owego procesu jest niezmiernie bogaty. Prof. H. Mizerek w swojej definicji ewaluacji stwierdza, że:
„... jest to systematyczny proces obejmujący zbieranie informacji oraz zdawanie relacji (w postaci raportu) z tego, jak się rzeczy mają, z intencją dostarczenia danych ułatwiających podejmowanie decyzji”

W związku z tym mamy do czynienia z pewnym procesem, na który składają się:
-zbieranie danych
-analiza zebranych informacji
-wyciąganie wniosków
-formułowanie rekomendacji co do decyzji, jakie powinny być podjęte

Jest to proces nierozerwalnie związany z wartościowaniem, a do tego potrzebne są kryteria opisujące wartości, do których odnosimy się w ewaluacji. Dlatego każdy dyrektor ma możliwość - nie obowiązek- korzystać ze swoistego rodzaju kryteriów, jakie zostały zdefiniowane i umieszczone w czterech obszarach umieszczonych w załączniku do rozporządzenia. Innymi słowy
Ewaluacja w szkole to systematyczne gromadzenie, porządkowanie i ocena danych dotyczących procesów jakie zachodzą w placówce, a na które składają się dokumenty, działania i osoby.
Żaden dyrektor nie może sobie pozwolić na brak zaangażowania w proces ewaluacji nauczycieli jego szkoły (wymaganie 4.2) ponieważ nie spełni wymagania na elementarnym poziomie D. Co więcej, wielu dyrektorów szkół, przedszkoli oraz innych typów placówek typuje zespoły nauczycieli i zleca im prowadzenia ewaluacji zgodnie z ustalonym planem nadzoru. W tym właśnie momencie zaczynają się problemy. Nie tylko dyrektorzy ale również nauczyciele zaczynają mieć dylematy w odniesieniu do przedmiotu ewaluacji, celu bądź innych elementów, które muszą logicznie wiązać proces badawczy w całość. Wspólne zaplanowanie i właściwe określenie przebiegu ewaluacji jest podstawą sukcesu i możliwości zrozumienia na czym tak naprawdę mają polegać działania „ewaluatorów wewnętrznych”. Dlatego każdy zespół przystępujący do pracy oprócz planu ewaluacji wewnętrznej określonego w planie nadzoru dyrektora placówki, potrzebować będzie narzędzi, które w jasny i klarowny sposób pozwolą na stworzenie konkretnego schematu działania wraz z celowym doborem metod i narzędzi badawczych. Poniżej zamieszczam najprostszy przykład projektu ewaluacji wewnętrznej, wykorzystany i wypróbowany w ok. 70 placówkach szkolnych oraz przedszkolnych na terenie Górnego Śląska.
 

Przedmiot ewaluacji

Cel ewaluacji

Pytania kluczowe

Wskaźniki

Źródła

Metody i narzędzia

Odpowiedzialni /terminy

Przedmiot ewaluacji określa dyrektor placówki w swoim planie nadzoru, należy zwrócić uwagę , aby nie pomylić przedmiotu ewaluacji z wymaganiem określonym w wybranym obszarze znajdującym się w załączniku do rozporządzenia o nadzorze. Co więcej, dyrektor może zdecydować, o wyborze takiego przedmiotu ewaluacji, który nie wynika bezpośrednio z żadnego z wymagań. Przykładem jest szkoła, która od trzech lat realizuje program profilaktyki agresji i w zeszłym roku odnotowała wzrost zachowań agresywnych - w tej szkole przedmiotem ewaluacji będzie ten konkretny program.

Cel ewaluacji może mieć formę pytania lub formę twierdzenia, dla jednego przedmiotu ewaluacji można wyznaczyć kilka celów. Najłatwiej jednak i najprościej jest ustalić jeden konkretny cel, który jest niczym innym jak doprecyzowaniem tego, co dokładnie chcemy sprawdzić, dowiedzieć się o wskazanym przedmiocie. Stąd właśnie należy uważać na gotowe propozycje ewaluacji wewnętrznej, w których cele zaprezentowane są w formie pytań zamkniętych rozpoczynających się od słowa „Czy..”. To uniemożliwia dalsze budowanie procesu badawczego.

Pytania kluczowe to najtrudniejszy etap dla zespołu ewaluacyjnego. Tak naprawdę to pierwszy element, który nauczyciele wspólnie z dyrektorem muszą dookreślić. Są one w najprostszym ujęciu rozbiciem celu na mniejsze. Nie ma określonej, właściwej liczby pytań kluczowych, powinno być ich tyle, aby po udzieleniu na nie odpowiedzi móc osiągnąć cel. Na tym etapie nadal należy uważać, aby nie rozpoczynać pytań od wyrazu „czy...”. Pytania kluczowe mogą się rozpoczynać od wyrazów : „ W jaki sposób …”, „Jak przebiega…”, „Jakie są efekty …”, „ Na czym polega …” itp. Pytania te mają stawiać problemy, na które „ewaluatorzy wewnętrzni” będą poszukiwać odpowiedzi.

Kolejne etapy projektowania, ich powiązania i zależności jakie pomiędzy nimi funkcjonują a także gotowe propozycje projektów prawidłowo zbudowanej ewaluacji wewnętrznej zostaną umieszczone w kolejnej części materiału.

---