PROBLEMY SPOŁECZNE I NARODOWE W OPOWIADANIACH ŻEROMSKIEGO
Żeromski pisał, pisał, pisał, pisał, pisał i w końcu napisał wiele opowiadań, między innymi: rozdziobią nas kruki, i wrony", "Doktor Piotr", "Zmierzch", "Ludzie bezdomni", "Przedwiośnie", "Zapomnienie", "Siłaczka".
Demaskatorski charakter polega na tym, że Żeromski w swoich opowiadaniach, ukazuje prawdę, demaskuje w pewnym sensie zło. W "Rozdziobią nas kruki i wrony" ukazuje obrzydliwą, tragiczną śmierć powstańca, który stoi na straży mimo zakończenia walk. Poeta ukazuje realia jakie zachodziły podczas powstania,: np. Kiedy przychodzi chłop i nie interesuje się martwym powstańcem, po prostu okrada go, konia obdziera ze skóry. W "Zmierzchu", poeta ukazuje rzeczywistość w jakiej musieli żyć i pracować biedni ludzie. Aby zarobić na chleb, są zmuszeni do pozostawienia małego dziecka w domu. Bardzo mocno ukazana jest ciężka praca na roli. W "Ludziach bezdomnych" ukazuje nędzę w jakiej żyją ludzie w Warszawie, Cisach. Pokazuje ciężkie życie, kiedy dzieci zostają osierocone i muszą dalej same żyć. Opowiadania Żeromskiego są bardzo naturalne, poeta opisuje rzeczywistość taką jaką widzi, nie stara się jej ukryć, wręcz przeciwnie - demaskuje ją i przedstawia czytelnikowi. Żeromski w 1895r. opublikował dwie książki zawierające po 18 opowiadań. Przeważnie dotyczyły one powstania styczniowego oraz doli chłopskiej na wsi. "Zapomnienie" opowiada o tragedii ojca, kradnącego drzewo w pańskim lesie na trumnę dla zmarłego syna. "Siłaczka" ukazuje trud wiejskiej nauczycielki Stanisławy Bozowskiej, która jest pełna wiary w swoje społeczne posłannictwo i ideały pracy u podstaw. W "Doktorze Piotrze" jest ukazane jak Dominik Cedzyna, zdeklasowany szlachcic uszczupla wynagrodzenia najemnych robotników, by móc finansować zagraniczne studia medyczne syna. Syna zaś tytułowy doktor Piotr, uznając to za naganne postanawia zwrócić pieniądze robotnikom. Nawiązuje się kłótnia między ojcem a synem.
„Siłaczka”
Stanisława Bozowska i Paweł Obarecki to przedstawiciele ideologii lansowanej pod koniec XIX wieku. Postawa pozytywistyczna. Kontrast dwóch postaw:
Stasia Bozowska pseud. Wielka Stacha
Pochłonięta pracą, chciała zniszczyć analfabetyzm. Dlatego została nauczycielką i uczyła podstawowej wiedzy ubogich. Robiło to z przyjemnościom i jednoczesnym obowiązkiem, czuła satysfakcję. Zainteresowała ludzi literaturą. Jej sukces to napisanie książki i pozyskanie szacunku ludzkiego. Przejęli się oni jej chorobą. Miała autorytet. Charakteryzowały ją:
hart ducha
odwaga w pokonywaniu losu
bezkompromisowość w dążeniu do celu
upór w działaniu
Poświęciła swoje prywatne życie dla skromnych objawów wdzięczności i sympatii. Wzór moralny, który autor afirmuje. Stasia nie ma wad, jest krystalicznie idealna - nieprawdopodobne. Jako postać literacka może budzić oburzenie bo jest fałszywa w swej doskonałości.
Paweł Obarecki
Jest on bardziej realną postacią. Przyjechał do Obrzydłówka by leczyć ludzi. Po wsi jeździł z apteczką. Przeciw niemu wystąpił aptekarz i balwierz. Wmawiali ludziom, że jest on oszustem, szarlatanem posługującym się czarną magią. Ludzie nie ufali mu bo chciał leczyć za darmo. Nie zgodne to było z dotychczasowymi zasadami. Ktoś kto nie chce zapłaty jest podejrzany. Obarecki nie miał argumentów na obronę. Usiłował zgodnie z własnymi zasadami realizować zmiany. Zrezygnował na skutek presji, złośliwości i niechęci ludzkiej. Zabrakło mu sił, a ludzie nie traktowali go serio. Nie był w stanie tego pokonać i załamał się. Zrezygnował i przeszedł na mentalność ludzi, którymi gardził. Wieczorami przesiadywał w Duecie i przy kuflu Magnata myślał co będzie jutro.
„Rozdziobią nas kruki i wrony”
W tytule jest cytat z dramatu Żeromskiego „Sułkowski”. Uważał, że należy mówić i przedstawiać złe rzeczy historii. Przemilczenie jest równe przyzwoleniu na zło. Tematem opowiadania jest epizod z powstania styczniowego. Bohaterem jest Szymon Winrych (Andrzej Borycki). Przedziera się on w kierunku Nasielska by dostarczyć broń. Natknąwszy się na oddział Rosjan zostaje brutalnie zamordowany. Zabity jest też koń. Zlatują się wrony. Potem pojawia się chłop, który zabiera ubranie i skórę konia. Dziękuje Bogu za dary. Podczas spotkania z nieprzyjacielem Winrych jest nieugięty. Prosi o litość gdy chcą go zabić. Przypomina on bohatera romantycznego. Jest samotny, ale w obliczu klęski walczy do końca mimo świadomości porażki. Zerwanie z tradycją romantyczną. Demitologia walczących jako heroicznych bohaterów. Winrych to realistyczny bohater. Czuje strach przed śmiercią. Nie pasuje to do tradycji romantycznych. Chłop nim obszukał powstańca to pomodlił się nad zwłokami, niby wierzący, ale dziękuje Bogu za dary. Z pożądliwości zabrał buty i ubranie powstańca. Zwłoki i konia zepchnął do jednego dołu i przykrył gałązkami. Brak szacunku dla śmierci i martwego człowieka. Sprofanowanie zwłok, brak godnego pochówku. Brak świadomości, że depcze podstawowe uczucia ludzkie. Za takie bezduszne postępowanie chłopa autor posądza system społeczny, tych co się godzili na ciemnotę i zacofanie najuboższych warstw. Ci ludzie czerpią zyski z ciemnoty. Żeromski nie usprawiedliwia chłopa i jego poczynań. Rządzą nim zwierzęce instynkta. System tak go ukształtował. Chłop znajduje coś co może mu się przydać i nie zwraca uwagi, że czyni źle. Obojętny w stosunku do powstańca. Nie wiadomo czy zdaje sobie z tego sprawę. Wolność kraju nie zmieni jego sytuacji. Nadal będzie żył w nędzy i wszystko mu jedno czy panem będzie Polak czy ktoś inny. Autor ukazuje brak zrozumienia idei powstańczej przez chłopa. Nieświadomość i ideologiczna nie dojrzałość. Oskarża szlachtę, która powinna uświadomić chłopów i zainteresować ich walką. Żeromski uważa powstanie za słuszne. Oskarżą tych co nie zadbali o solidarność z chłopami. Kruki i wrony to symbol zaborców. Jeśli nie zostanie uregulowana kwestia przepaści między klasami, zaborcy lub inne siły destrukcyjne zniszczą Polskę. Jest to też przyzwolenie na zło, które doprowadzi do zniszczenia zasad moralnych. Chłop i szlachta to dwa środowiska nieprzygotowane do akcji powstańczej. Nie uświadomione, które doprowadzi do zagłady i zniszczenia idei powstańczej - ostrzeżenie przed błędami 1863 roku.
Impresjonizm: opisy przyrody
Naturalizm: opis śmierci Winrycha, cierpienia rannego konia, widok żerujących ptaków.
2