106.USTRÓJ ZIEM POLSKICH POD OKUPACJAMI W LATACH II W.Ś.
Ziemie polskie podzielono na tereny włączone do Rzeszy, obszar z którego stworzono Generalne Gubernatorstwo i ziemie pozostające pod okupacją rosyjską.
Okupacja niemiecka
Po stronie niemieckiej znalazło się 48,5% obszaru II RP i 20,4 miliona ludności. Prawie połowa z tych ziem na mocy dekretu Hitlera z 08.10.1939 roku została włączona do Rzeszy, w granicach których znajdowało się Wolne Miasto Gdańsk. Przy podziale kierowano się względami historycznymi, narodowościowymi i gospodarczymi. Były to dwa okręgi adm Rzeszy: Gdańsk- Prusy Zachodnie (składające się z Rejencji gdańskiej, kwidzyńskiej i bydgoskiej) i Kraj Warty (Rejencje inowrocławska, poznańska i łódzka). Pozostałe obszary włączono do istniejących już prowincji niemieckich. W 1941 roku utworzono odrębną prowincję górnośląską z siedzibą w Katowicach. W 1942 roku po napaści Niemiec na ZSRR do Rzeszy włączono okręg białostocki. Rejencje dzieliły sie pod względem adm na powiaty miejskie i wiejskie. Jedynie rejencja białostocka dzieliła się na komisariaty dowodowe. Na ziemiach wcielonych wprowadzono adm niemiecką. Centralnym Urzędem Rzeszy dla ziem wcielonych był formalnie zgodnie z dekretem z 08.10.1939 Minister Spraw Wewnętrznych. Na czele okręgów Rzeszy stali Namiestnicy, którzy byli jednocześnie Szefami NSDAP. Namiestnika mianował Kanclerz Rzeszy. Personalnie podlegał Ministrowi Spraw Wewnętrznych, a rzeczony odpowiednim ministrom. W ręku namiestnika spoczywało ogólne kierowanie adm państwową łącznie z sądową. Adm zespoloną kierował bezpośrednio wobec adm niezespolonej, poczt i telegrafów oraz komunikacji przysługiwały uprawnienia instrukcyjno- nadzorcze. Namiestnicy byli jednocześnie Komisarzami Obrony Rzeszy i pełnomocnikami Komisarza Rzeszy do Umocnienia Niemczyzny. Mogli stanowić prawo droga rozporządzeń. Namiestnikiem G-P.Z. był Albert Forster, a Kraju Warty Artur Greiser. W Prusach Wschodnich i na Śląsku utworzono tradycyjny podział na prowincje z Nadprezydentami. Nadprezydentem w Prusach wschodnich był Erik Koch, a na Górnym Śląsku Fritz Bracht. Adm rejencji kierował prezydent rejencji. Adm powiatu wiejskiego kierował Starosta, a miejskiego Burmistrz. W adm zatrudniono wyłącznie Niemców.
Generalne Gubernatorstwo
Na mocy dekretu kancelaryjskiego z 12.10.1939 z pozostałych ziem okupowanych Niemcy utworzyli Generalne Gubernatorstwo. Dzieliło się na 4 dystrykty: krakowski, radomski, lubelski, warszawski. W 1941 roku utworzono galicyjski. Stolica GG był Kraków. Na czele adm GG stał Generalny Gubernator- Hans Frank. Był jednocześnie szefem NSDAP i skupiał w swym ręku prawie całą władzę państwową. Jego organem wykonawczym i nadzorczym był Urząd GG noszący od grudnia 1940 roku nazwę Rządu. Kierownikiem rządu był Sekretarz Stanu, a jego stałym zastępcą podsekretarz stanu. W Berlinie rezydował przedstawiciel GG. Na czele adm dystrykstwa stali Szefowie Dystryktu, od 1941 roku nazywano ich gubernatorami. Gubernatorzy Dystryktów podlegali pod względem personalnym i rzeczowym GG. Gubernatorowi podlegał podlegał z kolei urząd szefa dystryktu, dowódcy SS i policji. Administratorzy powiatów kierowali Starostowie Powiatowi i Miejscowi. Organy adm z II RP uległy likwidacji. Pozostawiono jedynie organy wykonawcze samorządu z burmistrzami w miastach i wójtami w gminach- podlegali nadzorowi niemieckiemu. Wójtom podlegali sołtysi. Burmistrzowie i wójtowi powoływani byli przez gubernatorów dystryktów. Podlegały im zarządy miejskie i gminne. W większych miastach powołani zostali niemieccy naczelnicy miast, którym podporządkowano burmistrzów. Kierownicze stanowiska w adm obsadzono Niemcami z Rzeszy i Polakami narodowości niemieckiej. Specjalne miejsce w adm GG zajmował policja. Jej kierownikiem był Wyższy Dowódca SS i Policji (miał uprawnienia do wydawania, rozporządzeń policyjnych, był Pomocnikiem Komisarza Rzeszy do Umocnienia Niemczyzny). Podlegali mu Dowódca Bezpieczeństwa, Dowódca Policji Porządkowej, Dowódcy SS i policji w dyskryptach. Działała też policja polska zwana granatową. W 1942 utworzono specjalny sekretariat stanu do spraw bezpieczeństwa w rządzie GG.
Ziemie okupowane przez Rosję
ZSRR zagarnął 201 tysięcy km kwadratowych ( 50 % ziem RP), 14,3 mln ludzi w tym 5 mln Polaków. Przejściowa władzę na tym terenie przejęły władze państwowe podlegające lokalnych placówkom NKWD. Na początku października 1939 roku zarządzono przeprowadzenie wyborów do Zgromadzeń Ludowych, odmawiając Polaków wysuwania własnych kandydatów. Odbyły się 22.10. i zostały całkowicie zbojkotowane przez Polaków z wyjątkiem komunistów. Wybrane w ich wyniku Zgromadzenie Ludowe Zachodniej Białorusi w Białymstoku i Zachodnie j Ukrainy we Lwowie podjęły jednomyślne uchwały tych ziem do Radzieckiej Republiki Białorusi i Ukrainy. Realizując je wysłali do Moskwy swoje delegacje na posiedzenie Rady Najwyższej ZSRR. Ta na sesji ½ 11.1939 roku podjęła uchwałę o włączeniu tych obszarów do odpowiednich republik. Następnie dekretem prezydium Rady najwyższej SRR w Mińsku włączono województwo białostockie i nowogródzkie do Białoruskiej SRR, a dekretem Rady Najwyższej SRR Galicję Wschodnią i Wołyń do ukraińskiej SRR. Na obszarach zabranych RP zorganizowano sieć adm radzieckiej. Zarówno państwowe rady, partyjne komitety i policyjnej formie rozbudowanego aparatu NKWD. Dekretem 29.11. nadano mieszkańcom wcielonych terenów obywatelstwo radzieckie. Osoby, które ukończyły 16 lat musiały przyjąć paszporty radziecki, podlegać prawu i obowiązkowi służby w Armii Czerwonej. 10.10.1939 ZSRR postąpił Liwie terytorium 7000 km kwadratowych, w zamian za utworzenie na jej terytorium baz wojskowych, których miało stacjonować 30 tys. W czerwcu 1939 roku Armia Czerwona zajęła te terytorium, a nowo wybrany parlament i rząd komunistyczny zwrócił się do RN ZSRR z prośbą o przyłączenie do państw ZSRR co nastąpiło 08.1940 roku.