Karol Marks (niem. Karl Heinrich Marx; ur. 5 maja 1818 w Trewirze, w Prusach, zm. 14 marca 1883 w Londynie) - filozof, ekonomista i działacz rewolucyjny. Twórca marksizmu, współzałożyciel Pierwszej Międzynarodówki.
Dzieciństwo i rodzina
Pochodził z zeświecczonej rodziny żydowskiej, która wydała w przeszłości wielu wybitnych rabinów. Jego ojciec, prawnik, był zwolennikiem filozofii oświecenia. Aby uniknąć antysemickich ograniczeń ustawy uniemożliwiającej Żydom dostęp do stanowisk prawniczych i lekarskich przeszedł z całą rodziną na luteranizm.
Studia
Po ukończeniu gimnazjum, Marks w 1835 podjął studia prawnicze na uniwersytecie w Bonn, a po roku przeniósł się na Uniwersytet Berliński, w tym czasie jeden z najlepszych na świecie. Na studiach uczęszczał na wykłady Savigny'ego i Gansa. W Berlinie przystąpił do grupy lewicowych heglistów, do której należał min. Bruno Bauer, doszukujących się w Heglu wątków rewolucyjnych i ateistycznych. Zaczął się interesować filozofią i historią, doktoryzował się na uniwersytecie w Jenie w 1840, na podstawie rozprawy o teoriach atomistycznych Demokryta i Epikura (Różnica między filozofią przyrody Demokryta a filozofią przyrody Epikura). Rozprawa doktorska utrzymana jest w duchu idealizmu.
Po ukończeniu studiów przeniósł się do Bonn licząc na karierę wykładowcy, ale plany te, z powodu zmian personalnych na uniwersytecie, nie powiodły się. Młody Marks żywo interesował się rozwijającą się w Niemczech filozofią heglowską i pozostawał pod mocnym wpływem pism Ludwika Feuerbacha wydawanych po 1836.
Gazeta Reńska.1 Stycznia 1842 w Kolonii zaczęło wychodzić opozycyjne pismo Gazeta Reńska (Rheinische Zeitung), które zaprosiło Bruno Bauera i Karola Marksa do współpracy. W październiku 1842 Marks został jej redaktorem naczelnym. Pismo spotykało się z represjami władz pruskich spowodowanymi jego demokratyczno-radykalnym charakterem, które spowodowały ustąpienie redaktora naczelnego i ostateczne zamknięciem w marcu 1843.
Wyjazd do Paryża W roku 1843 Marks żeni się w Kreuznach z Jenny von Westphalen i przenosi się do Paryża. We Francji ma wraz z Arnoldem Rugem wydawać radykalne pismo emigracyjne, jednak ze względu na rozbieżności ideowe redaktorów, jak i problemy z kolportażem, wychodzi tylko jeden numer zatytułowany "Roczniki Niemiecko-Francuskie". Marks publikuje w nim min. artykuły "Przyczynek do krytyki heglowskiej filozofii prawa" i "W kwestii żydowskiej", w których ostatecznie porzuca idealizm po raz pierwszy ujawnia się jako rewolucjonista i internacjonalista odwołujący się do mas i Proletariatu.
W 1844 stworzył "Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne”, którymi rozpoczyna swoją krytykę ekonomii politycznej i filozofii heglowskiej. Rozwijał w nich również teorię humanizmu socjalistycznego.
Współpraca z Engelsem wrześniu 1844 poznał Fryderyka Engelsa, przyszłego przyjaciela i głównego współpracownika. Obaj uczestniczyli aktywnie w życiu politycznym Paryża i wspólnie opracowywali idee socjalizmu proletariackiego, czyli komunizmu.
Pierwszym wspólnym pismem była "Święta rodzina, czyli krytyka krytycznej krytyki" krytycznie analizująca poglądy heglistów, ze szczególnym uwzględnieniem Bruno Bauera.
Wyjazd do Brukseli
W 1845 roku, zostaje na skutek działań rządu pruskiego wydalony z Paryża wyjeżdża do Brukseli. W latach (1845-1846) powstaje pierwszy wykład tez materializmu historycznego autorstwa obu teoretyków, zawarty w Ideologii niemieckiej. W latach (1845—1847) Marks pisze do gazet wydawanych zarówno we Francji jak i w Niemczech, jego artykuły można znaleźć w "Vor-warts", "Deutsche-Brusseler Zeitung", "Das Westphalische Dampfboot" i "Der Gesellschaftsspiegel".
Związek Komunistów
Marks zaangażował się w tworzenie Związku Komunistów, którego członkiem został wraz z Engelsem wiosną 1847. Obaj brali udział w londyńskim II Zjeździe tego związku w listopadzie 1847. Ich czynny udział w związku przejawiał się również w tym, iż obaj są autorami jego programu. Stanowił go wydany w 1848 roku "Manifest partii komunistycznej", który zawierał idee rozwiniętego materializmu, dialektyki, walki klas i przypisywał proletariatowi rewolucyjny potencjał. Był to pierwszy program, oparty w całości na zasadach socjalizmu naukowego. Marks prowadził w tym czasie działalność publicystyczną, w 1848 wyszło jego "Przemówienie w sprawie wolnego handlu".
Wyjazd do Londynu
Został oskarżony o przestępstwa prasowe i nawoływanie do stawiania oporu zbrojnego rządowi, stanął przed sądem, który go uniewinnił 9 lutego 1849. 16 maja 1849 został wydalony z Niemiec. Wyjechał do Paryża, skąd po demonstracji 13 czerwca 1849 udaje się do Londynu, w którym spędził resztę życia.
W Anglii, borykając się z dużymi problemami finansowymi, utrzymywał się z działalności publicystycznej oraz z bezzwrotnych pożyczek od Engelsa. W Londynie podjął ostrą polemikę z krytykami swojej teorii i osoby. Od 1851 do 1862 był stałym współpracownikiem New York Tribune, gdzie część jego artykułów jest publikowanych jako redakcyjne. W tym piśmie opublikował m.in. "Rewolucja i kontrrewolucja w Niemczech" oraz "Rewelacje z dziejów dyplomacji XVIII w". Współpracował również z "Neue Oder-Zeitung" oraz wiedeńskim "Presse".
Badał ekonomię polityczną i historię oraz tworzył kolejne dzieła. Podsumował wyniki rewolucji (1848-1851) w "Osiemnasty brumaire'a Ludwika Bonaparte" wydanym w 1852.
Pierwszym efektem studiów ekonomicznych był "Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej". Najpełniejszy wyraz praca Marksa na tym polu znalazła w wydanym w 1867 I tomie "Kapitału". Opisał w nim prawa rządzące ekonomią państw kapitalistycznych. W 1871 poddał analizie okres Komuny Paryskiej w "Wojnie domowej we Francji" zaś w "Krytyce programu gotajskiego" skrytykował niemiecką socjaldemokrację.
Śmierć
2 grudnia 1881 umarła żona Marksa, zaś 14 marca 1883 on sam. Oboje zostali pochowani na cmentarzu Highgate w Londynie . Według badaczy brytyjskich Marks przez znaczną część życia cierpiał na ropną chorobę skóry, która jako bolesna i upokarzająca prowadziła do obniżenia samooceny, conajdowało odbicie w jego twórczości.
Fryderyk Engels, Friedrich Engels, (ur. 28 listopada 1820, Barmen (obecnie Wuppertal), zm. 5 sierpnia 1895, Londyn) - niemiecki filozof i socjolog. Był jednym z głównych ideologów komunizmu, jednym z organizatorów i przywódców I i II Międzynarodówki.
Był synem właściciela zakładów włókienniczych w Barmen i w Manchesterze, gdzie produkcja bawełny stała się rodzinną tradycją. Do historii przeszedł jako jeden z najbliższych współpracowników Karola Marksa (którego rodzinę utrzymywał) oraz twórców marksizmu i socjalizmu naukowego. W dziele Zasady komunizmu nakreślił wizję społeczeństwa po rewolucji dając wiele ogólnych, ale praktycznych wskazówek jak osiągnąć realizację idei komunistycznych. Wskazówek tych nigdy nie wykorzystano w żadnym państwie komunistycznym (przykładem może być postulat takiej organizacji systemu nauczania, aby robotnicy mogli się szybko przekwalifikowywać, co mogłoby zapobiegać bezrobociu i potrzebie tworzenia sztucznych miejsc pracy). Pod maturę podjął pracę w biurze jednej z fabryk ojca, później pracował w dużej firmie handlowej w Bremie. Służbę wojskową odbył w Berlinie, gdzie poznał zwolenników Hegla. Poglądy heglistów wpłynęły na ukształtowanie się światopoglądu młodego Fryderyka. W latach (1842-1844) pracował w zarządzie fabryki ojca w Manchesterze. W roku 1844 wyjechał do Paryża, gdzie poznał Karola Marksa. Zapisał się także do związku komunistów i innych organizacji robotniczych. Od roku 1844 był współpracownikiem wydawanych przez Karola Marksa i A. Rugego: „Deutsch-französische Jahrbücher”.
W 1844 napisał wspólnie z Marksem traktat Święta rodzina, czyli krytyka krytycznej krytyki, w którym poddał krytyce heglizm. W latach (1845—1848) przebywa razem z Marksem w Paryżu i Brukseli. Na przełomie lat (1848/1849) należał do redakcji „Neue Rheinische.