Fizjologiczne podstawy treningu

Wysiłek fizyczny stosowany w rehabilitacji ruchowej można podzielić na dwa rodzaje:

• Może mieć charakter pracy długotrwałej, wytrzymałościowej (tlenowej), np. nauka utraconej lokomocji.

• Wysiłek o charakterze szybkościowym, krótkotrwałym (anaerobowym) - często stanowi komponent pracy interwałowej w rehabilitacji kardiologicznej lub np. podczas ćwiczeń przyłóżkowych. Zużywa 3-4 razy więcej zasobów energetycznych organizmu.

Kryterium podziału wysiłków fizycznych:

• Intensywność (submaksymalne, maksymalne, supramaksymalne)

• Czas trwania (krótkotrwałe, długotrwałe)

• Rodzaj skurczu mięśnia (izotoniczny, izometryczny)

• Wielkość i liczba grup mięśniowych biorących udział w pracy (lokalne - poniżej 30% i ogólne - powyżej 30%)

• Rodzaj procesów energetycznych zachodzących w mięśniu (tlenowe, beztlenowe, mieszane)

Dług tlenowy - niedobór tlenu powstający w wyniku niedostatecznego zaopatrzenia mięśni w tlen, szczególnie na początku pracy.

Dług tlenowy (EPOC)- po zakończonym wysiłku w organizmie odnotowuje się zwiększony pobór tlenu. Jest to stan fizjologiczny organizmu lub jego narządu związany z czasowym (zwykle krótkotrwałym) przestawieniem procesów oddychania komórkowego z tlenowego na beztlenowy.

Znaczenie rozgrzewki przed wysiłkiem fizycznym

• Jest niezbędna przed każdym wysiłkiem fizycznym!

• Pozwala na lepsze wykorzystanie możliwości fizjologicznych i psychologicznych pacjenta (lub sportowca) i zmniejszyć lub wyeliminować zagrożenie kontuzją

Rodzaje rozgrzewki:

• Generalna - polega na wykonywaniu ćwiczeń nie związanych z daną dyscypliną sportu lub z charakterem danego wysiłku fizycznego.

• Specyficzna - bezpośrednio związana z typem wykonywanego wysiłku

Wpływ rozgrzewki na organizm:

• Zwiększa prędkość skracania i relaksacji mięśni szkieletowych

• Usprawnia ekonomię wysiłku:

• obniża lepkość mięśni;

• wzmaga oddawanie tlenu do mięśni na skutek podwyższenia ich temperatury (zwiększenie metabolizmu);

• przyspiesza przewodzenie nerwowe;

• przyspiesza przepływ krwi przez aktywne tkanki;

• przyspiesza wytworzenie równowagi czynnościowej;

• zmniejsza dług tlenowy;

• zmniejsza zaburzenia homeostazy ustrojowej.

Znaczenie treningu fizycznego

• Trening fizyczny ma na celu podniesienie zdolności wysiłkowej oraz umiejętności ruchowych człowieka.

• Umożliwia adaptację organizmu do wysiłków fizycznych o różnej (zwiększającej się) intensywności - prowadzi do superkompensacji.

SUPERKOMPERSACJA - polega na zwiększeniu zdolności do wykonywania wysiłku i utlenieniu tego zjawiska przez systematyczne powtarzanie ćwiczeń ruchowych. Pobudzenie mięśni przez dłuższy czas powoduje ich zmęczenie . po okresie wypoczynku następuje powrót do stanu wyjściowego, a następnie okres zwiększonej wydolności.

Odpowiednio przeplatane okresy wysiłku i wypoczynku decydują o wytworzeniu odpowiednich mechanizmów adaptacyjnych organizmu

Ogólne zasady treningu:

• Indywidualizacja - dobieranie obciążenia do możliwości osoby trenującej. Zależy od:

• poziomu progu anaerobowego;

• VO_2max

• siły mięśni szkieletowych.

• Specyficzność - dotyczy adaptacji do wysiłku układów zaangażowanych w pracę.

• Cykliczność - wysiłek musi być powtarzany w określonych odstępach czasu, dostosowanych do okresu superkompensacji.

• Stopniowe zwiększanie obciążenia - opiera się na zjawisku adaptacji zadanego bodźca. Obciążenie musi być większe niż wysiłek wykonywany w komfortowych warunkach i stopniowo zwiększane, gdyż po pewnym czasie następuje adaptacja do bodźca.

Skuteczność treningu zależy zatem od:

• Częstotliwości

• Intensywności

• Czasu trwania

• Rodzaju zastosowanego wysiłku

Adaptacja do treningu zależy od

• początkowego poziomu wydolności tlenowej lub siły mięśniowej (osoby mające mniejsze wartości wyjściowe maksymalnego poboru tlenu lepiej poprawiają wydolność tlenową organizmu. Poprawa ta zazwyczaj wynosi 5-25%)

• intensywności treningu (im większa, tym lepsza adaptacja)

• częstotliwości (zwiększenie częstotliwości powoduje większy wzrost wydolności tlenowej)

Po zaprzestaniu treningu, wzmocnione funkcje fizjologiczne słabną w krótkim czasie!

Cechy motoryczne poddawane treningowi w rehabilitacji ruchowej

• Siła mięśniowa

• Koordynacja nerwowo-mięśniowa

• Gibkość

• Zakres ruchów w stawach

Dla osoby młodszej ważne jest odzyskanie odpowiedniej wydolności i sprawności motorycznej.

Dla osób starszych - skutecznej koordynacji, zakresu ruchów i wydolności.

Zasady treningu fizycznego osób niepełnosprawnych:

• Najpierw należy kształtować odpowiednią wydolność i wytrzymałość pacjentów

• Następnie koordynację nerwowo-mięśniową

• Na końcu siłę i gibkość.

W rehabilitacji obciążenia fizyczne będą znacznie niższe niż stosowane w treningu sportowym, niemniej wobec obniżonej tolerancji wysiłu fizycznego u osób z niepełnosprawnością mogą mieć charakter osobniczego bodźca maksymalnego i wywoływać reakcje adaptacji podobne do efektu uzyskanego w treningu sportowców wyczynowych.

1

---