PROGRAM ZAJĘĆ Z ZAKRESU
EDUKACJI EKOLOGICZNEJ DLA KLAS I - III
SZKOŁY PODSTAWOWEJ
WSTĘP
Coraz częściej spotykamy się z informacjami w środkach masowego przekazu o niszczeniu środowiska. Często słyszymy: płoną lasy, katastrofa ekologiczna, śnięcie ryb, kwaśne deszcze, zatrucie wody gruntowej. Środowisko naturalne tworzy się dzięki współdziałaniu wielu czynników takich jak: światło, woda, gleba, powietrze a także roślin i zwierząt. Ich wzajemne relacje i reguły są tak ustalone, aby zapewnić równowagę. Człowiek także jest cząstką przyrody. Jednak od zarania dziejów, niewłaściwie eksploatując naturalne bogactwa ziemi przyczynia się do degradacji środowiska. W Polsce świadomość ekologiczna jest bardzo niska. Bardzo ważne, wręcz konieczne okazuje się propagowanie idei edukacji ekologicznej i to już od najmłodszych lat. Dzieci są bacznymi obserwatorami tego wszystkiego, co się wokół nich dzieje. Właściwe kształtowanie postaw najmłodszych wobec przyrody będzie stanowiło dobry fundament dla ich dalszego rozwoju i umiejętnego korzystania z darów Ziemi, gdy dorosną.
CELE PROGRAMU
Cele ogólne:
rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą,
wpajanie silnego związku ze środowiskiem,
dostrzeganie zmian zachodzących w ekosystemach i ich wartościowanie,
rozwijanie wrażliwości na problemy środowiska,
kształtowanie szacunku wobec przyrody i jej piękna,
ukazywanie zależności stanu środowiska od działalności człowieka,
kształtowanie pozytywnych postaw uczniów mających na celu ochronę i zapobiegania dewastacji środowiska,
rozwijanie poczucia odpowiedzialności i szybkiej reakcji na problemy ekologiczne,
kształtowanie postawy człowieka odpowiedzialnego i świadomego faktu, że każde jego działanie ma wpływ na środowisko.
Cele szczegółowe:
W wyniku realizacji programu uczeń powinien:
Zdobyć wiadomości w zakresie:
podstawowych pojęć w zakresie ochrony i kształtowania środowiska,
wpływu codziennych czynności i zachowań na stan środowiska naturalnego,
korzystnych i niekorzystnych zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym,
poznania różnych gatunków roślin i zwierząt,
struktur i zależności występujących w środowisku przyrodniczym,
poznania różnych środowisk przyrodniczych i sposobów poznawania przyrody,
poznania gatunków chronionych, wymarłych oraz zagrożonych wymarciem,
przyczyn degradacji środowiska i związku z formami działalności człowieka,
motywów i sposobów ochrony,
sposobów unikania różnych zagrożeń,
Opanować umiejętności w zakresie:
przeprowadzania prostych badań, pomiarów, doświadczeń, eksperymentów z wykorzystaniem przyrządów pomiarowych,
dokonywania analizy, syntezy, porównywania, klasyfikowania, wykrywania związków przyczynowo - skutkowych oraz związków czasowych,
korzystania z wszelkich dostępnych źródeł informacji,
mądrego korzystania z dóbr przyrody bez jej degradacji i bezmyślnego niszczenia,
dostrzegania zjawisk w ekosystemach, przewidywania i oceny pewnych następstw obserwowanych zjawisk,
rozróżniania pozytywnych i negatywnych aspektów ingerencji człowieka w środowisko,
przestrzegania czystości najbliższego otoczenia,
formułowania wniosków dotyczących stanu środowiska i jego niekorzystnych przekształceń.
Prezentować postawy i nawyki świadczące o:
szacunku wobec przyrody i konieczności racjonalnego korzystania z jej dóbr,
odpowiedzialności i poszanowaniu każdego życia, a także własnego zdrowia,
rozumieniu konieczności ochrony otaczającego środowiska,
zdolności oceny niewłaściwego zachowania się innych wobec przyrody,
wrażliwości i odpowiedzialności za stan przyrody ,
kulturze zachowania i obcowania z przyrodą w czasie wycieczek i zajęć w terenie.
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Najważniejszym elementem w procesie poznania, zdobywania wiedzy i umiejętności, kształcenia postaw w edukacji ekologicznej powinno być aktywizowanie uczniów, pozwolenie im na samodzielne poszukiwanie, obserwowanie, badanie sytuacji z różnych punktów widzenia, przy użyciu różnych zmysłów, odkrywanie, wyrażanie swoich przeżyć za pomocą różnych form ekspresji. Ścisły wpływ na osiąganie założonych celów mają właściwie dobrane środki dydaktyczne, formy pracy i metody nauczania.
Metody pracy:
obserwacje i pokazy,
doświadczenia i eksperymenty,
spacery, wycieczki, zajęcia terenowe,
pogadanki,
elementy metody problemowej,
praca z książką,
wystawy, konkursy, gry dydaktyczne,
wywiady, ankiety, sondaże,
„burza mózgów”,
giełda pomysłów,
drama.
Formy pracy:
zajęcia z całą klasą z zastosowaniem aktywnych metod pracy,
zajęcia warsztatowe wyzwalające swobodną ekspresję,
zajęcia w grupach,
indywidualna aktywność jednolita i zróżnicowana,
gry i zabawy dydaktyczne wyrabiające nawyki ekologiczne.
Ewaluacja:
Narzędziami sprawdzającymi i badającymi zmiany między osiągnięciami końcowymi a początkowymi będą obserwacje dzieci, skale postaw, wywiady, testy, analiza wytworów dzieci. Formami sprawdzania osiągnięć, umiejętności i wiadomości będą różne konkursy, quizy, testy, wystawy, dobre uczynki dla przyrody. Przy ocenianiu postaw będziemy brać pod uwagę zaangażowanie ucznia w pracy, jego aktywność w realizacji działań, samodzielność w rozwiązywaniu problemów, umiejętność pracy w grupie.
OŚRODKI TEMATYCZNE
Ja i środowisko:
Dom, rodzina i ja - to integralna część przyrody.
Czy mój dom jest ekologiczny?
Segregacja śmieci.
Odpady - ich wtórne przetwarzanie i wykorzystanie.
Oszczędne gospodarowanie wodą i energią elektryczną.
Opieka nad zwierzętami domowymi.
Dokarmianie zwierząt zimą.
Ćwiczenia i działalność praktyczna:
Obserwacja i ocena własnego domu pod względem ekologicznym. Czy mój dom jest zdrowy i oszczędny?
Poprawienie mikroklimatu swojego mieszkania przez dobór roślin zielonych zwiększających wilgotność powietrza (paproć), dostarczających dużych ilości powietrza (szeflera) niwelujących dym z papierosów (radermachera) oraz „zbierających” kurz wirujący w powietrzu (calceolaria).
Segregowanie śmieci.
Ekoksiążeczka mojego pupila.
Organizowanie zimowej stołówki dla ptaków.
Zdrowy styl życia:
Z higieną na co dzień.
Ruch to zdrowie.
Odżywiamy się prawidłowo.
Zachowujemy się bezpiecznie.
Żyjemy bez nałogów.
Ćwiczenia i działalność praktyczna:
Pogadanka z pielęgniarką na temat higieny osobistej.
Ćwiczenia w prawidłowym myciu zębów.
Doświadczenie wykazujące ruch powietrza podczas wietrzenia klasy.
Doświadczenie: wpływ ruchu na pracę różnych narządów człowieka.
Przygotowanie i analiza kwestionariusza ankiety „Jak się żywimy?”
Układanie zdrowych jadłospisów.
Przygotowanie soku z warzyw i owoców sezonowych.
Przygotowanie surówek i sałatek z warzyw i owoców.
Wykonanie „kanapki zdrowia” (ciemne pieczywo, pomidor, natka pietruszki lub szczypiorek).
Rozmowa z pielęgniarką na temat szkodliwości używek oraz znaczenia prawidłowego żywienia.
Ziemia - moja planeta:
Co to jest środowisko? Czym jest Ziemia?
Największe zagrożenia Ziemi.
Kto może być ekologiem? Co to jest ekologia?
Przekształcanie środowiska przez człowieka.
Degradacja środowiska.
Ekologiczne rolnictwo.
Ćwiczenia i działalność praktyczna:
Sporządzenie listy zagrożeń: co najbardziej przeszkadza i zagraża ci w twoim otoczeniu?
Doświadczenie: z czego składa się gleba?
Przeprowadzenie obserwacji drzewostanu w pobliżu zakładu przemysłowego.
Wykonanie plakatu, prospektu reklamującego walory turystyczne okolicy.
Wskazanie najpiękniejszych, nie skażonych miejsc okolicy oraz zdewastowanych.
Przygotowanie przedstawienia o tematyce proekologicznej.
Wykonanie albumu „Drzewa iglaste i liściaste”.
Projektowanie „Miejscowości marzeń” - z punktu widzenia bezpieczeństwa ekologicznego.
„Ekoalarm” - konkurs o ochronie przyrody.
Redagowanie gazetki klasowej o charakterze proekologicznej.
Świat roślin i zwierząt:
Przyroda w różnych porach roku.
Roślinność wokół nas.
Warunki życia roślin.
Znaczenie roślin w życiu człowieka.
Pielęgnacja roślin doniczkowych.
Zwierzęta żyjące w różnych środowiskach.
Rośliny i zwierzęta będące pod ochroną.
Ekosystemy w najbliższym otoczeniu: las, pole, łąka, park, rzeka.
Zależności między roślinami a zwierzętami żyjącymi w różnych ekosystemach.
Ćwiczenia i działalność praktyczna:
Obserwacja zmian zachodzących w przyrodzie w różnych porach roku.
Sadzenie i opiekowanie się roślinami doniczkowymi.
Założenie i pielęgnowanie ogródka kwiatowego przed szkołą.
Obserwacja tempa rozwoju roślin w różnych warunkach: ograniczona ilość światła, wody.
Kolekcjonowanie liści drzew, krzewów, owoców, nasion, kory itp.
Wycieczki tematyczne do różnych ekosystemów.
Hodowla fasoli, rzeżuchy, szczypiorku.
Wykonanie albumu „Wiosenne rośliny chronione”.
Wykonanie prac plastycznych oraz literackich na temat: „Przyroda wokół nas”.
Czyste powietrze:
Co to jest powietrze? Jaka jest jego rola w przyrodzie?
Źródła zanieczyszczeń atmosferycznych.
Ozon, jego szkodliwość.
Szkodliwy wpływ motoryzacji na środowisko i zdrowie człowieka.
Ekologiczne środki transportu.
Uciążliwy hałas.
Sposoby ochrony powietrza.
Ćwiczenia i działalność praktyczna:
Doświadczenie: ocena czystości powietrza.
Ćwiczenie oceniające natężenie ruchu na ulicy obok szkoły.
Ocena zanieczyszczenia powietrza przez motoryzację.
Obserwacja lokalnych źródeł zanieczyszczeń.
Doświadczenie: czy powietrze w naszej miejscowości jest zanieczyszczone (pomiar w różnych miejscach).
Woda - źródłem życia:
Znaczenie wody w przyrodzie.
Krążenie wody w przyrodzie.
Zasoby wody w Polsce i w najbliższej okolicy.
Czystość naszych wód
Zanieczyszczenie wód przez ścieki komunalne i przemysłowe..
Ochrona zasobów wodnych w naszym środowisku.
Oszczędne gospodarowanie wodą.
Ćwiczenia i działalność praktyczna:
Doświadczenie: jaka jest woda deszczowa?
Sprawdzanie czystości śniegu.
Doświadczenie: zanieczyszczenie wody rzecznej.
Doświadczenie: oczyszczanie wody - filtrowanie.
Obserwacja faz oczyszczania wody w oczyszczalni ścieków.
Wykonanie plakatów wskazujących możliwości oszczędzania wody w różnych sytuacjach życiowych.
7. Śmieci wokół nas:
Sposoby segregacji odpadów.
Opakowania przyjazne i nieprzyjazne środowisku, czas ich rozkładu.
Co to jest recykling?
Skąd się bierze papier? Jak przerabia się makulaturę?
Co to jest plastyk? Dlaczego się nie rozkłada? Symbole opakowań.
Szkło i jego rola.
Co to jest aluminium - dokąd z puszkami?
Problem dzikich wysypisk.
Ćwiczenia i działalność praktyczna:
Obserwowanie szybkości rozkładania się śmieci.
Zbieranie surowców wtórnych.
Systematyczne sprzątanie terenu wokół szkoły.
Praktyczne ćwiczenia w segregowaniu śmieci.
Przystąpienie do akcji „Sprzątanie świata”.
Konkurs na najciekawsze zwierzątko wykonane z surowców wtórnych.
Projektowanie ulotki propagującej wykorzystanie zużytych opakowań.
PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW
Uczeń:
rozumie, że człowiek jest częścią przyrody,
obserwuje otaczającą rzeczywistość, dostrzegając zachodzące w niej zmiany i związki przyczynowo - skutkowe,
dokonuje świadomych obserwacji w wybranych środowiskach w różnych porach roku,
rozumie zależności i powiązania w świecie przyrody,
rozpoznaje i nazywa podstawowe rośliny i zwierzęta różnych biocenoz,
rozpoznaje niektóre gatunki roślin i zwierząt chronionych,
szanuje każdą formę życia,
rozumie, że człowiek powinien być odpowiedzialny za przyrodę,
nawiązuje emocjonalną więź z przyrodą i dostrzega jej piękno,
dostrzega wpływ codziennych czynności swoich i innych ludzi na stan środowiska,
dostrzega zależności między odżywianiem się, uprawianiem sportu a zdrowiem,
zna wartość odżywczą warzyw i owoców,
rozumie szkodliwość używek dla zdrowia człowieka,
dostrzega przyczyny i wymienia źródła zanieczyszczeń,
rozumie wpływ rozwoju przemysłu na degradację środowiska,
rozumie znaczenie roślin zielonych w produkcji tlenu, zmniejszaniu zanieczyszczeń,
dba o czystość własnego otoczenia,
określa rodzaje odpadów, segreguje śmieci,
rozumie konieczność ochrony przyrody,
włącza się do działań mających na celu ochronę środowiska,
umie kulturalnie obcować z przyrodą.
UWAGI DO REALIZACJI
Program jest skierowany do uczniów klas I - III, zaplanowany na 3 lata nauki i jest zgodny z głównymi zadaniami naszej szkoły.
Może być realizowany na zajęciach dodatkowych lub w trakcie zajęć wynikających z programu zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej danej klasy.
Ma charakter modelowej propozycji, która może być modyfikowana, udoskonalana i dostosowywana do potrzeb i możliwości dzieci.
Nauczyciel pełni rolę koordynatora działań i pomocnika.