ROLA, MIEJSCE I ZNACZENIE AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ

Struktura K-F:

• wychowanie fizyczne

• rekreacja

• sport

• fizjoterapia

Jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności ogólnoustrojowej człowieka jest stopniowe zmniejszanie aktywności fizycznej.

Zmniejszenie aktywności fizycznej wpływa na:

• wzrost masy ciała

• zaburzenia w funkcjonowaniu układu krążeniowo- oddechowego

• nieprawidłowe funkcjonowanie i przeciążenie układu kostno- szkieletowego

• zaburzenia endokrynne (np. cukrzyca)

Wpływ aktywności fizycznej na organizm człowieka:

„Świat należy do sprawnych”

G.B. Shaw

„Jeśli nie biegasz pókiś zdrów, będziesz biegał jak zachorujesz”

Horacy

Otyłość- powstaje przede wszystkim w wyniku spożywania nadmiernej ilości tłuszczu oraz zbyt małej aktywności fizycznej.

• Przeprowadzone badania wykazały, że w 1960- 1980 nastąpiło znaczne obniżenie aktywności fizycznej społeczeństw cywilizowanych.

• Obecnie prawie ¼ Amerykanów powyżej 18 roku życia nie wykazuje żadnej aktywności ruchowej w wolnym czasie.

• Kobiety prowadzące siedzący tryb życia są siedmiokrotnie bardziej predysponowane do zwiększenia masy ciała, mężczyźni czterokrotnie.

Wskaźniki:

1. BMI [M_(kg):W_(cm2)]:

• norma 20-24,9

• nadwaga 25- 29,9

• otyłość powyżej 30

2. WHR

• ≤ 0,8 u kobiet

• ≤ 0,94 u mężczyzn

Negatywny wpływ otyłości:

• układ krążeniowo- oddechowy

• układ kostno- stawowy

• samoocena

Wskazówki do wykonywania aktywności fizycznej:

• aktywność fizyczna musi być dostosowana do aktualnego stanu zdrowia i wydolności pacjenta

• z uwagi na fakt, iż aktywność fizyczna powinna być podejmowana regularnie i długotrwale, musi odbywać się w warunkach przyjaznych i interesujących dla pacjenta

• wysiłek fizyczny powinien mieć charakter długotrwałej pracy (około 1 godzina dziennie) o umiarkowanym natężeniu (60-80% VO2max)

• wysiłek powinien na początku obejmować marsz, jazdę na rowerze po równym terenie lub pływanie

• stopniowo, wysiłek fizyczny można intensyfikować poprzez natężenie wysiłku przy tym samym czasie jego uprawiania

Szczególnie wskazane:

• spacery i marsz

• marszobieg i bieg

• jazda na rowerze

• turystyka piesza

• nordic walking

• pływanie

• gimnastyka ogólnie usprawniająca

• ćwiczenia na ergonometrach

Serce:

• zmniejszenie ryzyka chorób serca. Ludzie prowadzący aktywny tryb życia i regularnie uprawiający ćwiczenia fizyczne wykazują o połowę mniejsze ryzyko zachorowania na choroby serca

• obniża ciśnienie krwi (szczególnie u ludzi z granicznym ciśnieniem)

• wpływa na wzrost cholesterolu HDL i redukcję LDL

• zmniejszenie częstości skurczów serca w spoczynku i w czasie submaksymalnych obciążeń

• wydłużanie okresu rozkurczu serca (czasu odpoczynku serca)

• obniżenie ciśnienia tętniczego krwi w czasie submaksymalnych wysiłków

• obniżenie uwalniania katecholamin w czasie wysiłku (adrenalina, noradrenalina)

• wzrost stabilności elektrycznej serca (zapobieganie zaburzeniom rytmu serca)

Ze strony układu krążenia:

• nadciśnienie tętnicze

• choroba niedokrwienna mięśnia sercowego

• stan po incydencie niedokrwiennym mięśnia sercowego

• po zabiegach kardiochirurgicznych

• zaburzenia krążenia obwodowego (AO, TO)

Szkielet:

• regularnie wykonywane ćwiczenia prowadzą do wzmocnienia mięśni, ścięgien, więzadeł oraz zwiększają gęstość kości

• ćwiczenia takie jak bieganie, jazda na rolkach czy taniec zwiększają gęstość kości u młodzieży, pomagają utrzymać u dorosłych i spowalniają utratę gęstości kości u osób w starszym wieku

• organizm człowieka przyzwyczaja się w pewien sposób do pracy jakiej wymaga wykonywanie codziennych czynności. Aby zmobilizować organizm do działania kościotwórczego należy zastosować ćwiczenia o nietypowej lokalizacji lub dużej sile naprężeń

• obciążanie układu mięśniowo- szkieletowego większe niż zwykle powoduje korzystna przebudowę kości. Ponadto wyniki badań naukowców brytyjskich (Prince R.L., Smith M.; Dick I.M.) wskazują na to, że aktywność fizyczna wpływa korzystnie na przyswajanie wapnia z pożywienia co dodatkowo wzmacnia kości

• rekreacyjnie uprawiając różne formy aktywności fizycznej można uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji

• ważne jest aby ćwiczyć regularnie (3-4 razy w tygodniu)

• bez stałego, systematycznego treningu starzejące się tkanki tracą elastyczność, siłę i odporność na znaczne, sporadyczne obciążenia

Oddziaływania aktywności fizycznej na układ ruchu:

• aktywność fizyczna powinna być wykonywana w taki sposób, aby jednostajnie nie przeciążać struktur układu ruchu (zwłaszcza tkanki chrzęstnej i przyczepów ścięgnistych)

• niezwykle istotnym działaniem jest stosowanie okresów odciążenia dla regeneracji przeciążonych tkanek

• należy pamiętać aby ruch wykonywany był w jak najpełniejszym zakresie

Cukrzyca:

• wysiłek fizyczny powoduje obniżenie poziomu glukozy we krwi oraz podobnie jak ograniczenie ilości pożywienia zwiększa wrażliwość na insulinę

• dzięki obciążeniom wysiłkowym następuje poprawa tolerancji glukozy i zmniejszenie insulinooporności tkanek

Należy jednak pamiętać:

• u chorych na cukrzycę mimo prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych w mięśniach, w czasie wysiłku fizycznego mogą pojawić się groźne w skutkach zaburzenia homeostazy w postaci hiperglikemii lub hipoglikemii.

Zależność:

• podczas wysiłku o obciążeniach nie przekraczających 30- 40% VO2max stężenie glukozy we krwi na ogół nie zmniejsza się

• podczas wysiłku przekraczającego 60% VO2max może dojść do gwałtownego spadku glukozy we krwi

Należy pamiętać, że stopień adaptacji układu krążenia do wysiłków fizycznych w cukrzycy zależy od:

• rozwoju powikłań w układzie sercowo- naczyniowym

• neuropatii wegetatywnej

W cukrzycy dochodzi do zmian w postaci:

• retinopatii

• kardiomiopatii

• nadciśnienia tętniczego

• niedotlenienia mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych zwłaszcza w kończynach dolnych

Samopoczucie i psychika:

• poprawa samopoczucia (endorfiny)

• zwiększenie odporności na stres

• pozwala się „wyładować”

• poprawia humor

• poprawia samoocenę

Dzieciństwo:

• sprzyja mielinizacji i inerwacji

• pozwala nabyć nowe umiejętności ruchowe

• sprzyja prawidłowemu rozwojowi układu kostno- mięśniowego

• kształtuje właściwą postawę i nawyki ruchowe

• kształtuje prawidłową integrację poszczególnych zdolności sensorycznych

Wiek średni:

• istotne różnice w poziomie zdolności motorycznych i sprawności

• spore różnice w poziomie i intensywności uprawianej aktywności

• brak czasu na aktywność fizyczną

Wiek podeszły:

• rok 1931- 4,8% ludności w Polsce stanowiły osoby po 65 roku życia

• rok 1999- 12%

• rok 2050- 21,2%

• obniżenie potencjału biologicznego człowieka

• zmniejszenie wydolności tlenowej (aerobowa)

• zmniejszenie masy i siły mięśni szkieletowych

• wzrasta odsetek występowania niepełnosprawności, prawie 50% u osób po 80 roku życia

• wzrasta ilość współistniejących chorób przewlekłych

• zaburzenie koordynacji ruchowej i czucia sensomotorycznego

Aktywność osób starszych:

• zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej

• zwiększenie zdolności do pracy osób starszych

• promocja pozytywnego i aktywnego obrazu osób starszych

---