Zdzisław Augustynek „Zdarzenia, rzeczy, procesy”

Problem: Jaka ontologia jest adekwatna do umiarkowanego monizmu w wersji zdarzeniowej oraz do współczesnej fizyki, a szczególnie teorii względności?

Warunki, które powinna spełniać taka ontologia:

(a) założenie, że istnieją zdarzenia fizyczne i tworzą one zbiór zwany światem zdarzeń, oraz że zbiór ten wyposażony jest w strukturę czasoprzestrzenno-fizyczną

(b) założenie, że istnieją momenty stanowiące zbiory zdarzeń i tworzą one zbiór zwany czasem, oraz że zbiór ten wyposażony jest w określoną strukturę

(c) założenie, że istnieją rzeczy (ciała) i procesy fizyczne, oraz że mają one własności i wchodzą - jak zdarzenia - w relacje czasowe, przestrzenne i fizyczne

Kategorie ontologiczne:

(1) rzeczy, procesy, zdarzenia (absolutne)

(2) własności, relacje, zbiory (relatywne, odniesione do kategorii typu pierwszego)

Redukcja kategorii ontologicznych:

(1) przez definicję (uznanie istnienia kategorii zdefiniowanych, ale w sensie pochodnym)

(2) przez eliminację (negacja istnienia pewnych kategorii)

Cztery ontologie:

1. reizm

2. pluralizm

3. reizm liberalny

4. ewentyzm

1. Reizm [T. Kotarbiński]

Tezy:

1. Istnieją jedynie rzeczy

Świat materialny - stanowi zbiór mereologiczny ciał

Niespełnione warunki adekwatności:

(a) warunek wymaga istnienia zdarzeń

(b) warunek wymaga istnienia momentów - zbiorów zdarzeń oraz zbioru takich zbiorów

(c) warunek wymaga istnienia procesów

2. Pluralizm [R. Ingarden]

Tezy:

1. Istnieją rzeczy, które trwają w czasie

2. Istnieją procesy, które rozpościerają się w czasie

3. Istnieją zdarzenia, które dokonują się w czasie

4. Rzeczy, procesy i zdarzenia są na tyle odrębne co do swoich własności, że nie dają się zredukować do jednego z tych rodzajów przedmiotów

Niespełnione warunki adekwatności:

(b) warunek wymaga istnienia momentów - zbiorów zdarzeń oraz zbioru takich zbiorów

3. Reizm liberalny

Tezy:

1. Istnieją rzeczy i stanowią one bazową kategorię, są jedynymi indywiduami

2. Istnieją procesy i zdarzenia, ale podlegają one redukcji przez definicję do bazowej kategorii

Świat materialny - zbiór mereologiczny ciał wraz ze związanymi z nimi procesami i zdarzeniami

3.1. Reizm liberalny w wersji czasowej K. Ajdukiewicza

Zdarzenie = fakt, że rzecz x ma własność φ w momencie t

3.2. Reizm liberalny w wersji czasowej R. Wójcickiego

Zdarzenie = fakt, że rzecz x jest w momencie t

Niespełnione warunki adekwatności dla 3.1 i 3.2:

(b) warunek wymaga istnienia momentów - zbiorów zdarzeń oraz zbioru takich zbiorów*

* warunek nie jest spełniony, bo określając zdarzenia za pomocą momentów nie można określić momentów za pomocą zdarzeń

Próby spełnienia warunku (b):

(I) rezygnacja z definicji momentów, odwołującej się do zdarzeń

(II) rezygnacja z definicji zdarzeń, odwołującej się do momentów

Ad I

jest to niemożliwe, ponieważ oznacza odrzucenie definicji momentów przez abstrakcję, co powoduje konieczność zaakceptowania koncepcji momentów indywiduów

Ad II

stworzenie definicji zdarzeń nie odwołującej się do momentów to przyjęcie aczasowej wersji reizmu liberalnego

niedefiniowanie zdarzeń jest niemożliwe, ponieważ reizm liberalny wymaga definicji zdarzenia

3.3 Reizm liberalny w wersji aczasowej

Zdarzenie = fakt, że rzecz x ma własność φ

Niespełnione warunki adekwatności dla 3.3:

reizm liberalny w wersji aczasowej spełnia wszystkie wymienione wyżej warunki, ale posiada następujące niedoskonałości:

• przyjęte w nim określenie zdarzeń nie pozwala na zdefiniowanie przez abstrakcję jednocześnie: czasu, przestrzeni fizycznej i czasoprzestrzeni

• przyjęta w nim definicja zdarzenia jest za szeroka

4. Ewentyzm [H. Reichenbach, H. Mehlberg]

Tezy:

1. Istnieją zdarzenia fizyczne i stanowią one kategorię bazową, są jedynymi indywiduami

2. Istnieją procesy i rzeczy, ale podlegają one redukcji przez definicję do kategorii bazowej

+ konieczne założenie - zdarzenia wchodzą w relacje czasowe, przestrzenne i czasoprzestrzenne oraz w rozmaite relacje fizyczne, łącznie z tak uniwersalną relacją, jak kauzalna

Świat materialny - mnogościowy zbiór wszystkich zdarzeń

Niespełnione warunki adekwatności:

ewentyzm spełnia wszystkie wymienione wyżej warunki, ale posiada następujące niedoskonałości:

• nie formułuje normalnych, ewentystycznych definicji rzeczy i procesów (oferuje jedynie cząstkowe definicje tych kategorii, a więc nie realizuje ich zupełnej redukcji do zdarzeń)

• problem pojęcia układu odniesienia

---