Wrogowie rozumu
Autor tekstu: Andrzej Koraszewski
Prasa brytyjska informuje o nowym (dwuczęściowym) programie telewizyjnym Richarda Dawkinsa. Pierwsza część będzie pokazana już w poniedziałek, 13 sierpnia, w Channel 4 (mój boże, oni mają telewizję dla dorosłych). Tym razem światła reflektorów skierowane są na wszelkiego rodzaju uzdrawiaczy, jasnowidzów, przywoływaczy duchów, i innych czerpiących zyski z urojeń własnych i cudzych. Brytyjczycy wydają ponad półtora miliarda funtów rocznie na medycynę alternatywną. Nie są tu w żaden sposób osamotnieni. Ludzkość nie szczędzi grosza ani na szamanów oferujących zbawienie wieczne, ani na tych, którzy obiecują cudowne odroczenie spotkania z Bogiem.
Nie jest to dla Dawkinsa teren nowy. Jego specjalność zawodowa to nie, jak się niektórym wydaje, walka z Panem Bogiem, a biologia oraz popularyzacja nauki. (Pracuje na Uniwersytecie w Oxfordzie gdzie w New College jest profesorem Public Understanding of Science. Osobliwa to pozycja — naukowego popularyzatora nauki — ale też Richard Dawkins znakomicie się z niej wywiązuje i można tylko mieć nadzieję, że podobne katedry powstaną również na innych uniwersytetach i w innych krajach.)
Jak wynika z zapowiedzi prasowych Dawkins postanowił osobiście skorzystać z szerokiej rynkowej oferty jasnowidzów i uzdrawiaczy. Wróżka dostrzegła ducha ojca Dawkinsa przybywającego z zaświatów i przekonywała, że mimo swojej oschłości, był kochającym ojcem. Zmieszała się nieco, kiedy dowiedziała się, że ojciec uczonego nadal odwiedza go co tydzień w swojej ziemskiej postaci. Obok homeopatów, energoterapeutów, staromodnych uzdrowicieli, mamy również zupełnie nową postać (przynajmniej dla mnie) angelo-terapeutki. Rozmarzyłem się zgoła, zastanawiając się jak wygląda angelo-terapia, okłady z aniołów suchych lub mokrych, anielskie masaże i temu podobne. Zazdroszczę uczonemu, który osobiście zajrzał do angelo-terapeutki, ale jak donosi „The Telegraph", angelo-terapeutka najwyraźniej wykręciła się sianem i nie dostarczyła mu rozkoszy intymnego spotkania z aniołem.
Jeśli jakaś uzdrowicielka życzy sobie za wizytę 140 funtów (a więc grubo ponad 700 złotych) to znaczy, że ma klientów gotowych tę sumę zapłacić. Prawdopodobnie gdyby żądała sto razy mniej, miała by również sto razy mniej klientów. Co taka pani ma do zaproponowania? "Uśmiechnij się swoim najpiękniejszym uśmiechem, a następnie połknij swój uśmiech wraz z śliną, tak, aby spłynął do serca i pozwól, aby uśmiech serca do ciebie wrócił." Ta propozycja musiała wywołać anielski zgoła uśmiech Richarda Dawkinsa, bo jak się dowiadujemy, sama uzdrowicielka zauważyła, że śmiał się tak, że aż nie mógł przestać.
Śmiech, śmiechem, a sprawa jest poważna. To nie tylko przemysł dla idiotów, ale cała kultura. Przesąd zdobywa coraz to nowe pola, wypierając rozsądek i zainteresowanie nauką. Lobby tego wielkiego przemysłu domaga się wsparcia z budżetu i coraz częściej udaje się uzyskać budżetowe wsparcie na różne formy medycyny alternatywnej mimo, że jej uprawianie nie wymaga żadnych kwalifikacji, zaś jej reklamy są oczywistym nadużyciem, które powinno być ścigane prawem.
Lobby szamańskich praktyk ma swoich wielkich aktorów. Mamy tu postaci ze świata kultury i polityki, przedstawicieli królewskich rodzin, jak brytyjski książę Walii, i pierwsze damy, jak żona Tony Blaira, byłego premiera, Cherie Blair, która nosi meksykańską broszkę, dającą jej ochronę przed złą energią. (Dziś prasa nie donosi o jej prywatnym życiu, ale w czasach prezydentury Ronalda Reagana, jego żona Nancy regularnie zasięgała porady astrologa przed każdą poważną decyzją męża.).
Szamańskie lobby korzysta również z potężnego wsparcia środków masowego przekazu. Oczywiście zależność jest dwustronna — im więcej gazeta (telewizja, radio) zajmuje się medycyną alternatywną, uzdrowicielami, jasnowidzami, horoskopami, tym więcej zdobywa klientów i tym tłustszy jest jej udział w rynku reklam. Im więcej i im bardziej bezkrytycznie środki masowego przekazu mówią o szamańskich praktykach, tym więcej ludzi zwraca się ku przesądom.
Zapewne program Richarda Dawkinsa nie zmieni tego trendu. Dobrze, że powstał, dobrze, że pojawiają się głosy protestu, że pojawia się ruch, który z czasem może doprowadzić do tego, iż przynajmniej dziennikarze renomowanych środków masowego przekazu będą odczuwali jakiś rodzaj zażenowania promując ewidentne bzdury. Miejmy nadzieję, że ucieczkę od rozumu można zatrzymać. Sama nadzieja jednak tu nie wystarczy, trzeba coś robić. Dawkinsowi energii nie brakuje i jest to zdecydowanie pozytywna energia.
Mam również nadzieję , że jego program o „Wrogach rozumu" z czasem dotrze również do Polski. Tymczasem być może przynajmniej niektórym uda się go obejrzeć dzięki telewizji satelitarnej.