Spis treści:

1. Wykład nr 1. „Psychologia jako nauka”.

2. Wykład nr 2. Podstawowe procesy psychiczne człowieka.

3. Wykład nr 3. Emocje i motywacja - ich wpływ na działanie człowieka.

4. Wykład nr 4. Temperament (temat zrealizowany na zajęciach).

5. Wykład nr 5. Stres i jego wpływ na życie człowieka.

6. Wykład nr 6. Komunikacja interpersonalna.

7. Wykład nr 7. Komunikacja interpersonalna-cd.

8. Wykład nr 8. Jednostkowe zachowania na poziomie organizacyjnym (temat zrealizowany na zajęciach).

Wykład nr 1.

„Psychologia jako nauka”

Psychologia - to naukowe badanie zachowania organizmów ludzkich i zwierzęcych. Jest to nauka, która pozwala ustalić, co „porusza” ludźmi i jak funkcjonuje ich psychika, dlaczego ludzie zachowują się w określony sposób, w jaki sposób i na jakiej podstawie podejmują decyzje. Psychologia jest dziedziną, która poniekąd jest pewnym sposobem myślenia o tym, jak żywe stworzenia radzą sobie ze swoim środowiskiem i jak zachowują się względem siebie. Jest to taka dziedzina, która współpracuje z wieloma innymi dyscyplinami, np. filozofią, antropologią, biologią, medycyną, socjologią, fizjologią, ekonomią.

Psychologia bada psychikę i zachowanie człowieka.

Psychika - jest szczególną postacią regulacji stosunków między jednostką a otaczającym światem. Jest to ogół zjawisk i procesów psychicznych charakterystycznych dla danego człowieka.

Założenia psychologii jako nauki oraz podstawowe problemy:

1. Porządek w przyrodzie, determinizm i empiryzm.

W przyrodzie istnieje pewien porządek (czyli system przewidywalnych, powtarzających się z pewną regularnością zdarzeń, procesów i zjawisk), który organizuje życie.

Celem badań psychologii jest odkrycie tego porządku (tej prawidłowości), czyli dostrzec wszelkie zasady ogólne rządzące przemianami. W psychologii zakłada się, że wszelkie zdarzenia mają przyczyny-warunki, które je poprzedzają i determinują to, co się stanie. Wszystkie istotne warunki o inaczej zmienne.

Psychologowie przyjmują założenie, że w nauce jedynym uznawalnym rodzajem wiedzy jest wiedza empiryczna, tzn.: informacje o otoczeniu, zdarzeniach i działaniach uzyskuje się za pośrednictwem doświadczeń zmysłowych-wzrokowych, słuchowych, węchowych i dotykowych. Te informacje muszą być też tego rodzaju, aby mogły być zweryfikowane przez jednego lub wielu innych, niezależnych obserwatorów czy też wykryte przez odpowiednie narządy (np. tęcza na niebie, określony zapach, dźwięk o zmiennym natężeniu wydobywający się spod szafy, wzrost ciśnienia krwi, zmiany morfologiczne krwi). Wszelkie stwierdzenia lub zagadnienia, które wychodzą poza zakres tego, co da się zaobserwować i sprawdzić empirycznie, dla nauki nie istnieją.

2. Natura czy wychowanie?

Psychologia stawia sobie pytanie, czy człowiek jest „wytworem” swego wyposażenia genetycznego, czy też swoich doświadczeń życiowych?

John Locke - człowiek w chwili narodzin to czysta tablica (tabula rasa), na której zostawiają ślady nasze \doświadczenia. Zwolennicy tego stanowiska to enwironmentaliści (ang. environment-środowisko), którzy kładą nacisk na wychowanie jako czynnik decydujący o naszej indywidualności. Przeciwne stanowisko zajmują natywiści, według których o tym, jacy jesteśmy decydują nasze geny, układ nerwowy, budowa ciała. Wszystkie te cechy są wrodzone, a wychowanie jedynie rozwija naturę, z jaką się rodzimy.

3. Czy z natury jesteśmy dobrzy czy źli?

W psychologii pytanie to jest odbiciem religijnych poglądów dotyczących tego, jacy właściwie jesteśmy i co nas motywuje do postępowania w określony sposób. Istnieją na ten temat dwa poglądy:

a. Hedoniści uważają, że natura ludzka jest z gruntu zła (dążąca do przyjemności), skoncentrowana na sobie, kierująca się irracjonalnymi impulsami, mechanistyczna, materialistyczna, dążąca do władzy, panowania nad innymi, wywyższania się i niszczenia. Zadaniem instytucji społecznych i państwa jest poskramianie owej złej natury.

b. Natura ludzka jest potencjalnie dobra, o ile nie została wypaczona, a pełnia życia polega na stawaniu się, realizowaniu, rozwoju piękna i dobra oraz radości.

Zadaniem instytucji społecznych i państwa jest stwarzanie możliwości rozwojowych, a nie ograniczeń.

4. Przyczyny zachowań tkwią w człowieku czy w środowisku?

Aby odpowiedzieć sobie na to pytanie, psychologowie posługują się terminami atrybucji dyspozycyjnej (przyczyny zachowań leżą w zakresie wewnętrznych dyspozycji do działania danej osoby i jego cechach osobowości) i atrybucji sytuacyjnej (przyczyny zachowań leżą „na zewnątrz” , w sytuacji, w której znajduje się dana osoba).

5. Co i jak badać?

Od sposobu stawiania pytań zależy to, jakie uzyskamy odpowiedzi. Różne pytania prowadzą do rozpatrywania różnych zjawisk, co będzie się wiązać z zastosowaniem różnych narzędzi i strategii badawczych, zbieraniem różnych danych i dochodzeniem do różnych wniosków. Sposób postawienia pytania decyduje o tym, czy badacz:

a. studiuje tylko zachowanie zewnętrzne widoczne dla wszystkich, czy procesy psychiczne (np. myśli i uczucia),

b. uznaje tylko obiektywne, behawioralne dane czy uwzględnia też dokonywaną przez badanych subiektywną analizę ich własnych doznań?

c. kładzie nacisk na prostotę i precyzję, czy też na złożoność i bogactwo opisu?

d. rozkłada zachowanie na najmniejsze funkcjonalne części czy też rozpatruje całościowe, zintegrowane systemy zachowania?

e. koncentruje się na grupach czy jednostce?

f. koncentruje się na przeszłości, teraźniejszości czy przyszłości jednostki?

g. zbiera dane bez teoretycznego ukierunkowania czy przyjmuje za punkt wyjścia daną teorię?

h. prowadzi badania ze względu na ich wartość naukową czy ze względu na możliwość zastosowania ich do rozwiązań praktycznych problemów.

i. bada przebieg zjawisk psychicznych (np. sposób rozumowania czy rozwiązywania problemów) czy ich wynik (sukces, niepowodzenie).

Behawioryści - badają proste zależności miedzy bodźcem a reakcją S(stimulus-bodziec - R (response - reakcja), studiują bardziej zachowanie człowieka niż jego świat psychiczny. Według nich podstawę rzeczywistości stanowi świat materialny, obiektywny, który można precyzyjnie zmierzyć. Preferują „mocne” dane liczbowe od danych „słabych”. Badania prowadzą w warunkach kontrolowanych, używając komputerów i aparatury elektronicznej.

Fenomenolodzy - ich zdaniem podstawą przeczystości jest subiektywny świat doznań. Największą uwagę przywiązują do zrozumienia świadomości, a nie do kontroli zachowania. Badają wewnętrzne procesy psychiczne oraz introspekcyjne opisy nieobserwowalnych doświadczeń.

Introspekcja - to metoda obserwacji stanów świadomości człowieka dokonywana przez niego samego.

Cele psychologii:

1. opisywanie tego, co się dzieje naprawdę

2. wyjaśnianie tego, co się dzieje

3. przewidywanie tego, co się zdarzy

4. sterowanie tym, co się dzieje

5. podnoszenie jakości życia przez zmienianie tego, co się dzieje

Podział nauk psychologicznych:

1. nauki podstawowe (teoretyczne) - psychologia teoretyczna (ogólna) ustala ogólne prawidłowości psychicznego funkcjonowania jednostki.

2. nauki stosowane - (mające zastosowanie bezpośrednio w praktyce)

PSYCHOLOGIA

TEORETYCZNA STOSOWANA

OGÓLNA WYCHOWAWCZA

(ustala ogólne prawidłowości psychicznego (zajmuje się problemem wychowania człowieka:

funkcjonowania jednostki. nauczanie, samokształcenie, rozwijanie osobowości)

Jest pojęciowo-metodologicznym fundamentem

dla poszczególnych dyscyplin psychologicznych)

SPOŁECZNA PRACY

(zajmuje się funkcjonowaniem jednostki w grupie (zajmuje się analizą przebiegu działalności

i zachowaniem grup społecznych) zawodowej w handlu, przemyśle, wojsku, komunikacji)

GENETYCZNA KLINICZNA

(bada początki życia psychicznego- (bada zaburzenia w zachowaniu człowieka pod

jej przedłużeniem jest psychologia zwierząt) wpływem czynników środowiskowych i organicznych

oraz sposoby ich usuwania)

ROZWOJOWA SĄDOWA

(bada zmiany psychicznego funkcjonowania jednostki (bada przyczyny postępowania kolidującego z prawem,

związane z wiekiem i z uczestniczeniem w życiu społecznym niektóre elementy przewodu sądowego

oraz ustala prawidłowości tych zmian) sposoby reedukacji przestępców)

RÓŻNICOWA REHABILITACYJNA

PORÓWNAWCZA KULTUROWA

PSYCHOPATOLOGIA PROPAGANDY

Metody badawcze w psychologii

METODY PSYCHOLOGII

SPECYFICZNE NIESPECYFICZNE

OBSERWACJA: WYWIAD

(świadome, systematyczne, planowe spostrzeganie (jest to rozmowa kierowana, przebiegająca według

przedmiotów i zdarzeń, mające za cel znalezienie określonego planu, prowadzona w celu uzyskania

odpowiedzi na pytania wyznaczone zadaniem naukowym) informacji o życiu danej osoby)

a. innych ludzi lub zwierząt

b. samoobserwacja

EKSPERYMENT ANKIETA

(obserwacja zdarzeń, zachowań wywołanych przez badacza, ( jest to usystematyzowany zbiór pytań

dokonywaną w celach poznawczych w warunkach przez dotyczący jakiegoś stanu rzeczy,

niego kontrolowanych w celu ustalenia relacji między zjawiskami) zakres możliwości odpowiedzi

nie jest ściśle ograniczony)

a. naturalny (w warunkach naturalnych lub zbliżonych do naturalnych)

b. laboratoryjny (w warunkach sztucznych)

TEST KWESTIONARIUSZ

(jest to jednorazowo stosowane zadanie lub zbiór zadań, ( jest to system pytań ułożony w specjalny sposób,

które osoba badana ma wykonać. Wykonanie testu staje się możliwości odpowiedzi ograniczają się

wskaźnikiem stanów, procesów, cech osoby badanej) do „tak”, „nie”, „nie wiem”)

przykłady testów: uwagi, spostrzegawczości,

zainteresowań, temperamentu, zdolności, inteligencji,

pamięci, uwagi, wyobraźni

Wykład nr 2.

„Podstawowe procesy psychiczne człowieka”

Podstawą orientacji człowieka w otoczeniu jest percepcja, która u człowieka jest najczęściej świadoma. Według psychologów istnieją 2 poziomy percepcji:

a. świadomość ekstraspekcyjna („obraz świata”)

b. świadomość introspekcyjna („obraz siebie”)

Procesy poznawcze pozwalają na wymianę informacji pomiędzy organizmem a otoczeniem. Pierwszym źródłem informacji są bodźce docierające do organizmu poprzez narządy zmysłów i wywołujące w nich określone zmiany. Najprostszą formą procesów poznawczych są wrażenia i spostrzeżenia.

Wrażenia to prosty proces psychiczny (poznawczy), powstający pod wpływem działania podstawowych bodźców na receptory jednego rodzaju i polegający na odzwierciedleniu pojedynczych cech bodźca (np. zapach obiadu, słony smak paluszka w ustach, muśnięcie wiatru na skórze).

W praktyce nie uświadamiamy sobie poszczególnych wrażeń, ponieważ proces poznania świata opiera się na odzwierciedlaniu bardziej złożonych bodźców (przedmiotów, zjawisk) zwanych spostrzeżeniami.

Spostrzeżenia to proces poznawczy, polegający na odzwierciedlaniu złożonych bodźców (przedmiotów, zjawisk) oddziaływujących na narządy zmysłów.

Informacje zawarte w wyobrażeniach, spostrzeżeniach i pojęciach są przez człowieka przetwarzane za pomocą tzw. operacji umysłowych, do których zalicza się: analizę, syntezę, porównywanie, abstrahowanie, uogólnianie.

Analiza - to myślowe rozdzielanie elementów całości (przedmiotów, zjawisk, sytuacji, zadań).

Synteza - polega na myślowym scalaniu poszczególnych części składowych całości.

Porównywanie - jest operacją zestawienia ze sobą różnych elementów rzeczywistości (zjawisk, przedmiotów, sytuacji, zadań) z punktu widzenia ich podobieństw lub różnic.

Abstrahowanie - polega na wyróżnieniu jakiejś jednej właściwości elementu rzeczywistości (rzeczy, zjawiska, sytuacji) i jednocześnie pominięciu innych cech.

Uogólnianie - charakteryzuje się ujmowaniem właściwości, cech wspólnych dla jakiejś klasy rzeczy i zjawisk z pominięciem cech jednostkowych.

Wszystkie powyżej wymienione operacje stanowią podstawę najbardziej złożonych czynności myślowych, tj. pojęć i procesu rozumowania.

Pojęcia to rodzaj reprezentacji rzeczywistości w umyśle człowieka, której treścią są ogólne właściwości wspólne dla jakiegoś zbioru rzeczy oraz stosunki między elementami rzeczywistości. Myślenie pojęciowe czyli rozumowanie jest najwyższą formą poznania i orientacji w rzeczywistości, charakterystyczną tylko dla człowieka i kształtująca się w toku jego indywidualnego rozwoju.

Do podstawowych procesów psychicznych należą:

1. Spostrzeganie - to złożony mechanizm psychiczny, dzięki któremu jednostka porządkuje swoje wrażenia i poznaje rzeczywistość. Spostrzeganie to inaczej percepcja.

2. Wyobraźnia - to zdolność przedstawiania sobie nieobecnych przedmiotów i łączenia obrazów

3. Myślenie - jest to czynność umysłowa, obejmująca takie procesy jak: planowanie, przewidywanie, ocenianie, rozumienie, wnioskowanie.

Czynność myślenia jest łańcuchem operacji umysłowych, za pomocą których człowiek przetwarza informacje, czyli treści zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach, pojęciach. Dzięki myśleniu człowiek posiada zdolność przystosowania się do zmiennych warunków rzeczywistości, co w psychologii określa się mianem inteligencji.

Myślenie jak każda czynność zmierza do osiągnięcia określonego wyniku końcowego.

W zależności od wartości osiąganego wyniku w psychologii wyróżnia się:

a. myślenie produktywne - polega na tworzeniu informacji zupełnie nowych dla człowieka, wzbogacając go o zupełnie nowe treści (np.wynalazek),

b. myślenie reproduktywne (polega na zastosowaniu uprzednio zdobytej wiedzy w nowych zadaniach, sytuacjach, na wykorzystaniu poznanych metod w nowych warunkach)

Z myśleniem związane jest rozwiązywanie problemów, które można podzielić na kilka faz:

a. dostrzeganie problemu - czyli uświadomienie sobie, że aktualne zasoby (np. wiedzy) nie wystarczą do osiągnięcia zaplanowanego celu,

b. analiza sytuacji problemowej- polega na analizie rozbieżności pomiędzy posiadanymi informacjami a pożądanym celem,

c. wytwarzanie pomysłów rozwiązania - związane jest z wytwarzaniem nowych informacji (hipotezy, metody), nowych pomysłów rozwiązania

d. weryfikacja pomysłów - polega na sprawdzeniu ich wartości i przyjęciu bądź odrzuceniu ich na podstawie oceny prawdopodobieństwa ich realizacji

4. Mowa

Istotne znaczenie dla rozwoju złożonych czynności myślowych (pojęć, wnioskowania) ma mowa, która charakteryzuje się specyficznym językiem. Pod pojęciem język rozumie się społecznie wypracowany i uzgodniony system znaków i reguł operowania nimi, będący środkiem porozumiewania się ludzi.

5. Pamięć

Konieczność przetwarzania ciągle napływających informacji zwraca uwagę na zdolność do jej magazynowania, którą określa się pamięcią.

Pamięć jest właściwością zachowawczą, polegającą na gromadzeniu i przechowywaniu ubiegłego doświadczenia oraz wykorzystywaniu go w różnych sytuacjach. Jest zatem jedną z podstawowych właściwości ludzi i zwierząt. Pomijając bardzo złożone fizjologiczne i biochemiczne podłoże pamięci należy pamiętać o tym, że w organizmie człowieka także można zaobserwować zjawiska biologiczne podobne do pamięci (np. po jednorazowym wtargnięciu do organizmu bakterii, wirusa lub toksyny tworzą się specyficzne przeciwciała, które zachowują się przez całe życie i chronią przed powtórnym zachorowaniem; regeneracja utraconej części ciała np. u jaszczurek).

W ujęciu psychologicznym pamięć to funkcja psychiki, która wyraża się w umiejętności zapamiętywania, przechowywania i przypominania różnorodnych wrażeń. W pamięci przechowujemy nie tylko zdarzenia zewnętrzne, ale także nasze doznania psychiczne. W toku życia człowieka pamięć, jak i inne funkcje psychiczne przebywa skomplikowaną drogę rozwoju, zmieniając takie jej cechy jak: pojemność, trwałość.

Typy pamięci:

a. pamięć obrazkowa (obejmuje zapamiętywane przedmioty, obrazy)

b. pamięć logiczna, mechaniczna (obejmuje rozumienie zjawisk, sytuacji, zależności)

c. pamięć dowolna lub mimowolna (pojawia się w zależności od udziału woli)

d. pamięć bezpośrednia, odroczona, ultra krótkotrwała, krótkotrwała, długotrwała (ze względu na trwałość przechowywania danych)

e. pamięć odtwórcza, rozpoznawcza (ze względu na rodzaj przypomnień)

Rodzaje pamięci:

a. zmysłowa (ultrakrótkotrwała) inaczej sensoryczna - przechowuje wrażenia pochodzące z naszych zmysłów (np. dotyk miękkiej sierści kota, zapach zupy grzybowej, smak poziomek)

b. pamięć operacyjna - niezbędna jest do przeprowadzenia ważnych dla życia człowieka operacji. Niezbędna jest do utrwalania nowych, bieżących informacji, pozwala pamiętać co jedliśmy na śniadanie, co mam kupić w sklepie, jak przygotować posiłek, dokąd mam się udać po wyjściu z domu?

c. pamięć długotrwała - jej pojemność jest nieograniczona (pamiętamy dzieciństwo, historię swego życia, okres przemian społeczno-gospodarczych, wojnę)

6. Uwaga - zdolność skupienia umysłu na jakimś zjawisku, przedmiocie, zadaniu. Być uważnym to w pewnym sensie zamknąć się na otaczający świat zewnętrzny, by skoncentrować się w danej chwili na tym, co nas interesuje.

Wykład nr 3. Emocje i motywacja - ich wpływ na działanie człowieka.

Motywacja to termin odnoszący się regulacji zachowania zaspokajającego potrzeby i dążącego do realizacji określonego celu. Na proces motywacyjny składa się wiele tzw. motywów, czyli stanów organizmu, które wpływają na jego gotowość do rozpoczęcia lub kontynuowania reakcji, działań, czynności.

Aby uruchomiła się tzw. motywacja, człowiek musi dostrzec, że cel który sobie założył jest użyteczny, przydatny i jednocześnie prawdopodobny do osiągnięcia.

Motywacja charakteryzowana jest przez wielu psychologów poprzez opis poszczególnych jej cech, takich jak:

1. siła motywacji - to zdolność do „wyłączania” konkurencyjnych do danego celów oraz stopień kontrolowania danym motywem własnych działań

2. wielkość motywacji - to rodzaj potrzeby, od której zależy to, czy wysiłek jest duży czy też nie

3. intensywność motywacji - czyli to, od czego zależy poziom mobilizacji organizmu

Proces motywacyjny ma charakter dynamiczny i wiąże się z zaspokojeniem danej potrzeby, mającej znaczenie emocjonalne dla życia i rozwoju człowieka.

MODEL PROCESU MOTYWACYJNEGO

Napięcie motywacyjne zależy od poziomu zaspokojenia danej potrzeby, np. z repertuaru przedstawionych poniżej

Hierarchiczna Teoria Potrzeb wg. A. Maslowa

5. SAMOREALIZACJI (podejmowanie kursów, szkoleń, studiów)

4. UZNANIA |(gratyfikacji lub uznania słownego za osiągnięcia, wykonaną pracę; docenianie sukcesu)

3. SPOŁECZNE (spotykania się z ludźmi, wspólne rozmowy, zabawa)

2. BEZPIECZEŃSTWA (fizycznego i psychicznego)

1. FIZJOLOGICZNE (sen, picie, jedzenie, seks, odpoczynek)

Wymienione potrzeby mają charakter hierarchiczny, i w pierwszej kolejności zaspokajane są potrzeby fizjologiczne, potem bezpieczeństwa, społeczne, uznania, samorealizacji.

W psychologii istnieje zależność pomiędzy natężeniem motywacji a sprawnością działania.

Zależność ta ujęta jest w dwa prawa, zwane w literaturze przedmiotu prawami Yerkesa-Dodsona.

I prawo Yerkesa-Dodsona.

W miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność działania wzrasta do pewnego poziomu, po czym zaczyna spadać, a przy bardzo wysokim natężeniu motywacji sprawność działania znów jest niska.

II prawo Yerkesa-Dodsona

W rozwiązywaniu zadania łatwego największą sprawność działania osiąga się przy wysokim poziomie motywacji, zaś w rozwiązywaniu zadań trudnych-przy niskim poziomie motywacji..

Motywacja a zachowanie organizacyjne

Opisując zachowania organizacyjne z punktu widzenia procesów motywacyjnych stworzono wiele szczegółowych koncepcji wyjaśniających efektywność tego typu zachowań człowieka.

Teorie:

Teoria X i Y McGregorego - natura motywacji jest „dwulicowa” i uzależniona jest od nasilenia indywidualnych potrzeb managera i niskiego poziomu dominacji tych potrzeb lub wysokiego poziomu dominacji potrzeb

Teoria X uwzględnia negatywne aspekty motywacji opisane jako: niechęć do pracy, lenistwo, niechęć do brania odpowiedzialności za decyzje kierownicze, poczucie przymusu do pracy, konieczność kontroli swojej działalności z zewnątrz, niski poziom ambicji zawodowej.

Teoria Y odwołuje się do pozytywnych aspektów motywacji zawodowej, przejawiającej się między innymi w traktowaniu pracy jako naturalnego cyklu praca-wypoczynek, odpowiedzialnością, samokontrolą, innowacyjnością.

Teoria motywacji Herzberga - teoria ta zakłada dwuaspektowy stosunek człowieka do pracy: pozytywny vs negatywny. Pozytywny stosunek człowieka do pracy wynika z tzw. motywacji wewnętrznej, prowadzącej do satysfakcji z sukcesu zawodowego, zaś negatywny- z tzw. czynników higieny towarzyszących dyssatysfakcji związanej z niepowodzeniami zawodowymi. Czynniki składające się na motywację wewnętrzną to: potrzeba osiągnięć i uznania, poczucie odpowiedzialności, potrzeba awansu i samorozwoju. Czynniki higieny związane są bezpośrednio z warunkami pracy, stylem zarządzania, polityką społeczną, wynagradzaniem.

Z motywacją związane są emocje człowieka. Emocje są podstawowym sposobem odzwierciedlenia stosunku do świata, które zdeterminowane są charakterem sytuacji. Jeżeli przyjmiemy, ze istnieją cztery rodzaje podstawowych odmiennych sytuacji: zagrożenie, ograniczenie, pozbawienie i zaspokojenie, to odpowiadającymi im emocjami będą:

• Zagrozenie-strach

• Ograniczenie-gniew

• Pozbawienie-smutek

• Zaspokojenie-radość

Każda z tych kategorii emocji ma swoje stopnie, odcienie, treściowe zróżnicowanie. Stany emocjonalne wyrażają się w zmianach mimicznych, które stanowią ich naturalny komponent. U zwierząt zmiany mimiczne występują w sposób wyraźny, u człowieka mogą być osłabione przez zabiegi wychowawcze ograniczające swobodne wyrażanie emocji (trening opanowywania emocji). Na wyraz mimiczny składają się: układ ust, brwi, powiek, skóry czoła i położenie głowy.

Wykład nr 4. Temperament (temat zrealizowany na zajęciach).

Wykład nr 5. Stres i jego wpływ na życie człowieka (temat do samodzielnego opracowania)

Fizjologiczna Teoria Stresu Selyego - według niego w każdej chorobie obok objawów specyficznych, które różnicują typy chorób, występują objawy niespecyficzne, wspólne dla wszystkich chorób. Owo zjawisko nazwał Ogólnym Syndromem Adaptacji lub inaczej-odpowiedzią na stres.

Przebieg reakcji na stres:

1. Reakcja alarmowa - ma na celu mobilizację sił obronnych organizmu dwustopniowo:

a. faza szoku - obejmuje początkową, bezpośrednią reakcję na działanie czynnika szkodliwego na organizm, charakteryzująca się wystąpieniem intensywnego pobudzenia organizmu do obrony (np. spadek ciśnienia krwi, obniżenie temperatury głębokiej ciała)

b. faza przeciwdziałania szokowi- obejmuje reakcje obronne, którym towarzyszą zmiany w funkcjach fizjologicznych organizmu (np. wzrost ciśnienia krwi, podwyższenie temperatury głębokiej ciała)

2. Stadium odporności - związane jest ze względną adaptacją organizmu do działania czynnika szkodliwego.

3. Stadium wyczerpania - charakteryzuje się utratą zdolności obronnych organizmu, czego wskaźnikiem jest rozregulowanie funkcji fizjologicznych, a niekiedy nawet śmierć.

Zagadnienia do opracowania:

• Definicja stresu

• Źródła stresu

• Przyczyny stresu

• Skutki stresu

• Objawy psychiczne stresu

• Objawy fizyczne stresu

• Koncepcja dobrego i złego stresu

• Reakcje na stres

• „wypalenie zawodowe”- czym jest i na czym polega?

Wykład nr 6. Komunikacja interpersonalna

Słuchanie:

AKTYWNE:

• Zrozumienie drugiej osoby

• Zainteresowanie się rozmową

• Nauczenie się czegoś/ zdobycie informacji

• Udzielenie pomocy/pocieszenie

PSEUDOSŁUCHANIE

• Stworzenie wrażenia, że jesteśmy zainteresowani

• Kontrolowanie rozmówcy

• „Wyławianie” jednej, interesującej nas informacji

• Granie na zwłokę (aby przygotować kolejną wypowiedź)‏

• Słuchanie „jednym uchem” po to, by rozmówca za chwilę wysłuchał nas

• Słuchanie w celu odkrycia słabych stron rozmówcy lubwychwycenia słabych punktów argumentacji

• Sprawdzanie reakcji rozmówcy

Co utrudnia słuchanie?

• Porównywanie

• Domyślanie się

• Przygotowywanie odpowiedzi

• Filtrowanie

• Osądzanie

• Skojarzenia

• Utożsamianie

• Udzielanie rad

• Sprzeciwianie się

• Przekonanie o swojej racji

• Zmiana toru

• Zjednywanie

4 kroki aktywnego słuchania:

• Słuchanie aktywne

• Parafrazowanie

• Precyzowanie

• Informacja zwrotna: natychmiastowa, szczera , wspierająca

Pełne słuchanie:

• Utrzymuj kontakt wzrokowy

• Pochyl się nieco w stronę rozmówcy

• Wspieraj mówiącego kiwając głową lub parafrazując

• Upewnij się czy dobrze rozumiesz, poproś o sprecyzowanie wypowiedzi, zadając pytania

• Zadbaj o to, aby nic nie odciągnęło ani nie rozporszyło twojej uwagi

• Zaangażuj się w słuchanie i zrozumienie wypowiedzi mimo złych emocji

Ekspresja w komunikacji:

Możemy wyróżnic cztery rodzaje ekspresji:

• Obserwacje

• Myśli

• Uczucia

• Potrzeby

Aby wyrażać się jasno, należy:

• Zachować spójność wypowiedzi (treść, ton głosu i język ciała powinny komunikować to samo)‏

• Nie zadawać pytań, kiedy trzeba wypowiadać twierdzenia

• Unikać podwójnych komunikatów (kopanie i głaskanie pasa jednocześnie)‏

• Uświadomić sobie swoje potrzeby i uczucia

• Odróżniać obserwacje i myśli

• Skoncentrować się na jednej sprawie w danej chwili

Czego unikać w komunikacji:

• Etykietowania (jesteś brzydki, zły, samolubny, beznadziejny)‏

• Sarkazmu (wyraz pogardy dla rozmówcy)‏

• Ogdrzebywania przeszłości (brak szans na skupienie się na aktualnym problemie)‏

• Negatywnych porównań (destrukcja i poczucie skrzywdzenia)‏

• Osądzających komunikatów typu „TY” (oskarżanie i atak)‏

• Zastraszanie (odwracanie uwagi od problemu)‏

Na czym polega samoświadomość w przygotowaniu się do wypowiedzi:

Na odpowiedzi na następujące pytania:

• Co w danej chwili obserwujesz, myślisz, czujesz?

• Czego potrzebujesz?

• Jaki jest cel Twojej wypowiedzi?

• Czy cel ujawniony innym jest zbieżny z rzeczywistym?

• Czego obawiasz się powiedzieć?

• Co chcesz zakomunikować?

Wykład nr 7. Komunikacja interpersonalna-cd.

Asertywność: -TO SZTUKA WYRAŻANIA WŁASNYCH UCZUĆ, MYŚLI I ŻYCZEŃ ORAZ DBANIA O PRZESTRZEGANIE NALEŻNYCH NAM PRAW

Prawa osoby asertywnej:

Masz prawo do tego, by:

• by czasem pamiętać przede wszystkim o sobie

• być ostatecznym sędzią własnych uczuć i akceptować je jako właściwe

• wyrażać swoje opinie i przekonania

• do zmiany decyzji i wyboru innego sposobu działania

• zaprotestować przeciwko działaniom lub krytyce wymierzonym przeciwko tobie

• przerywać innym, by poprosić o sprecyzowanie wypowiedzi

• do odczuwania bólu i mówienia o tymdo ignorowania rad innych

• do uznania za własną pracę i osiągnięcia

• powiedzieć „nie”

• do samotności, nawet gdy inni chcą twego towarzystwa

• nie usprawiedliwiać się przed innymi

• nie brać odpowiedzialności za problemy innych

• nie domyślać się potrzeb i życzeń innych osób

• decydować o swojej reakcji na daną sytuację

• korzystać ze swoich praw

STYLE KOMUNIKACJI:

• STYL PASYWNY (uległy)‏

• STYL AGRESYWNY

• STYL ASERTYWNY

• STYL MANIPULUJĄCY

Asertywne odpowiedzi na krytykę:

• Potwierdzanie

• Zamglenie (zgoda częściowa, zgoda „być może”, zgoda logiczna)‏ - manipulacja, niekonstruktywna krytyka,

• Sonda -gdy nie jesteśmy pewni czy to konstruktywna krytyka czy manipulacja, gdy nie rozumiemy krytyki

• Zdarta płyta

• Z treści na proces

• Odkładanie na później

KONFLIKT=KŁÓTNIA?
DWA ZAŁOŻENIA

KŁÓTNIA JEST ZŁA:

• KONFLIKT JEST ZŁY, NALEŻY GO UNIKAĆ

• MOJE POTRZEBY SĄ WAZNIEJSZE NIŻ TWOJE

• TYLKO JEDNA STRONA MOŻE WYGRAĆ

KŁÓTNIA JEST DOBRA:

• KONFLIKTÓW NIE MOŻNA UNIKNĄĆ

• POTRZEBY KAŻDEGO Z NAS SĄ RÓWNIE WAŻNE

• OBYDWOJE MOŻEMY WYGRAĆ

Po czym poznać nieuczciwą kłótnię:

• niewłaściwy moment

• obwinianie

• wielość wątków

• ukrywanie pod złością innych uczuć

• nierealne żądania

• groźby i rozwiązania ostateczne

Jak radzić sobie z następującymi typami rozmówców:

• GUBIĄCY SIĘ W SZCZEGÓŁACH - zadawać pytania pomocnicze, pilnować wątku, ustalać fakty, powracać do minionych wątków, podsumowywać, parafrazować, naprowadzać, wyjaśniać

• KRYTYKANT - postępować asertywnie, czyli: 1. przyjąć ją, 2. uczciwie stwierdzić, czy kryje się w niej prawda, 3. zgodzić się z nią całkowicie, częściowo, odrzucić ją

KRYTYKA

RODZAJE:

• Uzasadniona

• Nieuzasadniona

• Uzasadniona częściowo

SPOSÓB PRZEKAZANIA

• Agresywnie

• Asertywnie

KRYTYKOWANIE INNYCH:

• 1. Zastanów się, dlaczego kogoś krytykujesz (powód)?

• 2. Jaki jest cel krytyki?

• 3. Do czego krytyka ma doprowadzić?

• Wybierz czas i miejsce rozmowy

• Zadbaj o odpowiednie warunki rozmowy

• „Łagodzenie ciosu” czy szczera rozmowa?

• Używaj stwierdzeń w pierwszej osobie

• Sprecyzuj, co ci się nie podoba w postępowaniu krytykowanej osoby?

• Nie obawiaj się wyrażać własnych emocji

• Dopuszczaj chwile milczenia

• Trwaj przy swoim zdaniu

• Próbuj zakończyć spotkanie akcentem pozytywnym

Jak krytykować?

• Wybierz czas i miejsce rozmowy

• Zadbaj o odpowiednie warunki rozmowy

• „Łagodzenie ciosu” czy szczera rozmowa?

• Używaj stwierdzeń w pierwszej osobie

• Sprecyzuj, co ci się nie podoba w postępowaniu krytykowanej osoby?

• Nie obawiaj się wyrażać własnych emocji

• Dopuszczaj chwile milczenia

• Trwaj przy swoim zdaniu

• Próbuj zakończyć spotkanie akcentem pozytywnym

Komplementy:

• Szczere i życzliwe komplementy wspomina się w sytuacjach trudnych

• Pamiętając o komplementach wypowiedzianych jako pierwsze, łatwiej znieść krytykę

• Podnosi nastrój i ogólną atmosferę

• Zawsze należy za niego podziękować

Wykład nr 8. Jednostkowe zachowania na poziomie organizacyjnym (temat zrealizowany na zajęciach).

niezaspokojona potrzeba

napięcie motywacyjne

napęd

poszukiwanie celu

zaspokajanie potrzeby

redukcja napięcia

---