Konfederacja targowicka (1792), wojna w obronie reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 maja (1792) i drugi rozbiór Polski (1793), podr.,s.278 - 282, oprac. RM

1. Pogorszenie międzynarodowego położenia Rzeczpospolitej pod koniec i po zakończeniu

obrad Sejmu Wielkiego (1792).

- obawy Rosji i Prus przed wzmocnieniem Rzeczpospolitej w wyniku reform Sejmu Wielkiego i

uchwalenia Konstytucji 3 maja, dążenie tych państw do unieważnienia reform i Konstytucji 3 maja

(w otoczeniu króla Fryderyka Wilhelma II reformy Sejmu Wielkiego i Konstytucję 3 maja uznano za „przypadek

najniebezpieczniejszy dla Prus”)

- w początkach 1792 r. Rosja zakończyła wojnę z Turcją, tym samym mogła podjąć interwencję

zbrojną w Rzeczpospolitej w celu unieważnienia reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 maja

2. Konfederacja targowicka (27 IV/14 V 1792)

- zawiązana przez grupę magnatów ze stronnictwa hetmańskiego w celu unieważnienia reform Sejmu

Wielkiego i Konstytucji 3 maja,

- przywódcy konfederacji: Ksawery Branicki, Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski

- konfederacja targowicka została zawiązana w porozumieniu Katarzyną II, jej przywódcy zwrócili

się do carycy o pomoc w postaci zbrojnej interwencji

- akt konfederacji został podpisany w Petersburgu 27 IV 1792 r. oraz „fałszywie datowany na 14

maja” w Targowicy (cele antydatacji: konfederacja nie mogła zostać zawiązana za granicą - w

Petersburgu, Targowiczanie chcieli „stworzyć wrażenie”, że poprosili carycę „o interwencję dopiero

po zawiązaniu konfederacji” (podr., s. 278)

sylwetka polityczna Szczęsnego Potockiego, podr., s. 279

3. Wojna polsko - rosyjska w obronie reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 maja (V - VII 1792)

przyczyny wojny: dążenie Rosji do unieważnienia reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 maja, zawiązanie konfederacji targowickiej i prośba Targowiczan o interwencję, skierowana do Katarzyny II

przebieg wojny: liczebna przewaga wojsk rosyjskich w początkach wojny, przejście na stronę rosyjską dowódcy wojsk litewskich gen. księcia Ludwika Wirtemberskiego, bitwy pod Zieleńcami (książę Józef Poniatowski - bratanek króla) i Dubienką (Tadeusz Kościuszko), ustanowienie przez króla S. A. Poniatowskiego orderu Virtuti Militari („Cnocie wojennej”), pierwsi odznaczeni: ks. Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko

order Virtuti Militari, podr., s. 279

znaczenie i skutki wojny

brak wiary króla w zwycięstwo (chciał walczyć „nie orężem, lecz piórem”), na żądanie Katarzyny II (i pod wpływem rad Hugona Kołłątaja) S. A. Poniatowski przystąpił do konfederacji Targowickiej, oznaczało to zakończenie wojny, przejęcie rządów w kraju przez Targowiczan i jego okupację przez wojska rosyjskie, unieważnienie reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 maja, twórcy reform i Konstytucji 3 maja udali się na emigrację do Saksonii (Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, Stanisław Małachowski)

4. Rządy w kraju Targowiczan (Generalności konfederacji targowickiej)

- Generalność - najwyższa władza Targowiczan

- obecność w kraju wojsk rosyjskich w celu utrzymania przy władzy Targowiczan

- nieudolne rządy skłóconych ze sobą przywódców konfederacji targowickiej, pogłębiające chaos i

anarchię

5. Drugi rozbiór Polski (1793)

- przyczyny II rozbioru:

▪ nieudolne rządy skłóconych ze sobą przywódców konfederacji targowickiej, pogłębiające chaos i

anarchię, przekonały Katarzynę II do przeprowadzenia kolejnego rozbioru Polski

▪ dążenie Prus do zagarnięcia części ziem polskich jako rekompensaty za koszty ponoszone w

wojnie z Francją (uzasadnieniem jej kontynuowania była rewolucja we Francji i ścięcie króla

Ludwika XVI 21 I 1793 r.)

▪ Prusy chciały nie dopuścić do uzależnienia całego obszaru Rzeczpospolitej przez Rosję

- tajny rosyjsko - pruski traktat rozbiorowy zawiązany w Petersburgu 23 I 1793 (a więc dwa dni po

ścięciu w Paryżu Ludwika XVI): Prusy zobowiązały się kontynuować wojnę przeciw Francji, w

zamian za zgodę Rosji na zajęcie kolejnej części terytorium Rzeczpospolitej

- w drugim rozbiorze Polski nie uczestniczyła Austria (m.in. ze względu na duże zaangażowanie

militarne w wojnie z Francją)

- zmiany terytorialne w wyniku II rozbioru (mapa, podr., s. 272)

▪ obszar zabrany przez Rosję (250 tys. km, 3 mln. ludności): znaczna część Ukrainy prawobrzeżnej, w

tym Podole, część Wołynia

▪ obszar zabrany przez Prusy (58 tys. km, 1,1 mln. ludności): Gdańsk, Toruń, Wielkopolska,

Kujawy, część Mazowsza)

- kryzys gospodarczy w wyniku II rozbioru na obszarze okrojonej Rzeczpospolitej (m.in. wzrost cen

żywności, bankructwo warszawskich banków, zahamowanie eksportu towarów)

6. Sejm w Grodnie (VI - XI 1793) - ostatni sejm w historii I Rzeczpospolitej.

• został zwołany pod naciskiem Rosji i Prus w celu ratyfikacji II rozbioru, przywrócenia Rady Nieustającej i praw kardynalnych

• większość posłów wraz z królem próbowała odmówić ratyfikacji traktatu rozbiorowego z Prusami (zgadzając się na traktat rozbiorowy z Rosją)

• miejsce obrad sejmu (zamek w Grodnie) zostało otoczone przez wojska rosyjskie, zastraszeni

posłowie siedzieli w milczeniu przez kilka godzin, po czym przekupiony marszałek sejmu

(Stanisław Bieliński) uznał milczenie za zgodę na ratyfikację traktatu rozbiorowego z Prusami

teksty źródłowe - podr., s. 281 - 282

2

---