Opracowania - DZIAŁ:UKŁAD ODDECHOWY

Poziom podstawowy:

I - 1)a) b) c) - 1) rozpoznać i podać nazwy elementów budowy organizmu człowieka

....narządów, układów

4) przedstawić budowę i funkcjonowanie głównych narządów w układach

wewnętrznych człowieka,

7) wskazać i opisać powiązania strukturalne i funkcjonalne między narządami

w obrębie poszczególnych układów ...

8) określić znaczenie poszczególnych układów w funkcjonowaniu organizmu

człowieka..

I - 2) a) - 1) wskazać cechy adaptacyjne w budowie struktur ( ..na poziomie narządów i układów )

do : ..transportu substancji i wymiany gazowej ..

I - 3) a) -7) określić zagrożenia dla zdrowia wynikające z oddziaływania na organizm

człowieka : szkodliwych substancji....

Literatura:

Vademecum BIOLOGIA, autor: Joanna Fuerst,str.78 - 85

OPERON str.144 -153 ,164 WSiP - cz.2,t.2-144 -156 WSiP - cz.3 -294-296

1.Wymienić miejsca wymiany gazowej człowieka

miejsca wymiany gazowej: drogi oddechowe, płuca, skóra.

2. a/ Wymienić drogi oddechowe człowieka

Drogi oddechowe człowieka: jama nosowa, gardło ,krtań, tchawica,

oskrzela główne, oskrzela płatowe, oskrzeliki,

2.b/ Wymienić na schemacie drogi oddechowe człowieka

3. Zaznaczyć na schemacie narządy

układu oddechowego

a)Gardło, krtań, płuca, przepona,

b)jama nosowa, tchawica, oskrzela ,

mięśnie międzyżebrowe

4.Określić budowę jamy nosowej

do jamy nosowej prowadza parzyte nozdrza,

wnętrze jamy wyścielone jest silnie ukrwioną błoną śluzową z nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym ,który zawiera komórki śluzowe .Okolica węchowa jamy zawiera komórki węchowe

5.Wymienić funkcje jamy nosowej :

A/ Okolica węchowa rozróżnia zapachy.

B/ Okolica oddechowa ; ogrzewa powietrze, nawilża , oczyszcza z kurzu bakterii, drobnych

zanieczyszczeń pyłowych.

6.Wskazać związek między elementami budowy a funkcją jamy nosowej

ŚLUZ - zapewnia stałą wilgotność jamy nosowej, zabezpiecza jamę przed wysychaniem ,

umożliwia wymianę gazową w jamie nosowej,

skleja cząstki kurzu ,dzięki czemu do płuc przedostaje się czyste powietrze.

NABŁONEK WIELOWARSTWOWY MIGAWKOWY ( Z RZĘSKAMI) -przesuwa sklejone cząstki kurzu w kierunku gardła ,

SILNIE UKRWIONA BLONA SLUZOWA - ciepła krew ogrzewa zimne powietrze,

KOMÓRKI WĘCHOWE - receptory, odbierają bodźce zapachowe i przekazują do ośrodkowego układu nerwowego.

7. Określić rolę: a/ nabłonka wielowarstwowego, migawkowego,

b/ Komórek śluzowych, c/ Nabłonka węchowego

NABŁONEK WIELOWARSTWOWY MIGAWKOWY ( Z RZĘSKAMI) -przesuwa sklejone cząstki kurzu w kierunku gardła ,

KOMÓRKI ŚLUZOWE - wytwarzają śluz - zapewnia stałą wilgotność jamy nosowej, zabezpiecza jamę przed wysychaniem , umożliwia wymianę gazową w jamie nosowej,

skleja cząstki kurzu ,dzięki czemu do płuc przedostaje się czyste powietrze.

KOMÓRKI WĘCHOWE - receptory, odbierają bodźce zapachowe i przekazują do ośrodkowego układu nerwowego.

8.Wyjaśnić pojęcie: gardło,

GARDŁO - miejsce w którym krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe ( krtań od przodu i przełyk od tyłu ).

9.Wyjaśnić rolę trąbki Eustachiusza .

Trąbka Eustachiusza (trąbka słuchowa) - umożliwia wyrównanie różnicy ciśnienia między jamą gardła

a uchem środkowym.

10.Określić funkcję krtani.

A/ Narząd głosu ,

B/ górna część krtani - nagłośnia zamyka wejście do krtani podczas połykania pokarmu.

11.Scharakteryzować budowę krtani uwzględniając chrząstki, nazwy chrząstek, mięśnie, szparę głośni, struny głosowe

Krtań - krótka rura , sztywna, łączy gardło z tchawicą ,zbudowana z 9 chrząstek połączonych więzadłami

i mięśniami gładkimi.

Nagłośnia - największa chrząstka zamyka wejście do krtani podczas połykania pokarmu. Chrząstka tarczowata tworzy u mężczyzn uwypuklenie - jabłko Adama.

Poniżej nagłośni znajduje się głośnia w której znajdują się fały głosowe. Brzegi fałd określamy jako struny głosowe. Fałdy głosowe przemieszczają się względem siebie dzięki czemu szpara głośni jest szeroka lub wąska.

12.Określić rolę nagłośni podczas połykania pokarmu

Nagłośnia - chrząstka zamyka wejście do krtani podczas połykania pokarmu.Zapobiega zakrztuszeniu się.

13.Scharakteryzować budowę wewnętrzną krtani.

Poniżej nagłośni znajduje się głośnia w której znajdują się fały głosowe. Brzegi fałd określamy jako struny głosowe. Pomiędzy fałdami znajduje się szczelina - szpara głosowa .Powietrze wypływając z płuc wprawia

w drgania struny głosowe - powstają dźwięki. Wysokość dźwięku zależy od stopnia napięcia strun głosowych.

Struny mocno napięte - dźwięk wysoki. Mężczyźni maja niższy głos z powodu dłuższych wiązadeł głosowych

( mężczyźni : bas -25 mm baryton - 23 mm, tenor - 20 mm , kobiety: mezzosopran - 18 mm ,sopran mm, alt -20mm)

Natężenie dźwięku zależy od szybkości powietrza przepływającego i szerokości szczeliny.( mężczyźni - szczelina szersza 0- dźwięk niższy )

14.Wykazać różnicę w budowie krtani kobiety i mężczyzny.

u mężczyzn - na chrząstce tarczowatej tworzy się jabłko Adama. , w głośni dłuższe struny głosowe.

15.Wyjaśnić przyczynę rozrastania się chrząstki tarczowatej u mężczyzn

Na chrząstce tarczowatej rozrasta się wypukłość - jabłko Adama. Zmiana anatomiczna wiąże się

z dojrzewaniem fizycznym chłopców pod wpływem hormonów płciowych - testosteronu.

16.Scharakteryzować budowę tchawicy

Tchawica - rura , ściana zbudowana jest z pierścieni chrzestnych połączonych

więzadłami - co zapewnia sprężystość, rura dzięki temu nie zapada się , jest elastyczna, następuje swobodny przepływ powietrza do płuc i z płuc.

17.Określić rolę nabłonka rzęskowego tchawicy

Wnętrze tchawicy pokrywa błona śluzowa z nabłonkiem jednowarstwowym z rzęskami

Gruczoły śluzowe wytwarzają śluz który skleja zanieczyszczenia pyłowe.

Ruchy rzęsek wychwytują i przesuwają zanieczyszczenia pyłowe z dróg oddechowych w stronę gardła. Często odruch kaszlu przesuwa zanieczyszczenia w stronę gardła

18.Scharakteryzować budowę oskrzeli

Są zbudowane podobnie jak tchawica- podkowiaste chrząstki połączone więzadłami, mięśnie gładkie , wewnątrz jednowarstwowy urzęsiony nabłonek

Uwaga: napady astmy spowodowane są skurczem mięśni gładkich oskrzeli.

19.Wyjaśnić związek między budową tchawicy i oskrzeli a ich funkcją

Tchawica i oskrzela maja podobną budowę, dzięki chrząstkom które nadają sprężystość jest możliwy przepływ powietrza, nabłonek jednowarstwowy urzęsiony przesuwa zanieczyszczenia pyłowe i śluz.

20.Wymienić rodzaje oskrzeli.

Oskrzela główne , płatowe, segmentowe ,oskrzeliki.

21.Scharakteryzować budowę płuc (liczba płatów, rodzaj oskrzeli, liczba i powierzchnia pęcherzyków płucnych)

Płuca - parzysty narząd wymiany gazowej , budowa pęcherzykowa.

Lewe płuco mniejsze - dwa płaty, prawe płuco - trzy płaty.

( Do płuc wnikają oskrzela główne - lewe i prawe.

Lewe rozgałęzia się na dwa oskrzela płatowe, prawe rozgałęzia się na trzy oskrzela płatowe. Oskrzela płatowe na oskrzela segmentalne , te na oskrzeliki ).

Oskrzeliki zakończone są pęcherzykami płucnymi.

Liczba pęcherzyków płucnych - kilka mln., powierzchnia płuc - 90 m²

Każdy pęcherzyk otoczony jest siecią naczyń włosowatych.

22.Wykazać związek budowy pęcherzyka płucnego z jego funkcją

W pęcherzykach płucnych odbywa się wymiana gazowa na zasadzie dyfuzji prostej

( Przenikanie tlenu i dwutlenku węgla odbywa się zgodnie z różnicą stężeń - ze stężenia wysokiego -- w kierunku stężenia niskiego ).

Dyfuzja jest możliwa dzięki :

budowie pęcherzyka: - a/ ściana pęcherzyka jest zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego,

b/ powierzchnia pęcherzyków jest pokryta płynem w którym

rozpuszczają się dyfundujące gazy ,ułatwia to proces dyfuzji.

Budowie naczyń krwionośnych oplatających pęcherzyk: a/ naczynia tworzą gęstą sieć,

B/ ściany naczyń zbudowane są z jednowarstwowego śródbłonka.

23.Scharakteryzować budowę i funkcje opłucnej

Budowa: Opłucna to błona otaczająca płuca. Składa się z dwóch blaszek:

Wewnętrznej - opłucna płucna ,ściśle przylega do płuc,

Zewnętrzna - wyścieła klatkę piersiową,

Pomiędzy blaszkami znajduje się jama opłucna, którą wypełnia płyn umożliwiający ślizganie się blaszek opłucnej w trakcie wdechu i wydechu.

Funkcja opłucnej : ochrona płuc przed ścieraniem się ścian podczas wdechu i wydechu.

24.Wyjaśnić, dlaczego w pęcherzykach płucnych jest możliwa wymiana gazowa

Wymiana gazowa w płuca oparta na zasadzie dyfuzji jest możliwa dzięki:

budowie pęcherzyka: - a/ ściana pęcherzyka jest zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego,

b/ powierzchnia pęcherzyków jest pokryta płynem w którym

rozpuszczają się dyfundujące gazy ,ułatwia to proces dyfuzji.

Budowie naczyń krwionośnych oplatających pęcherzyk:

a/ naczynia tworzą gęstą sieć,

B/ ściany naczyń zbudowane są z jednowarstwowego śródbłonka.

25.Przedstawić proces powstawania dźwięku w krtani człowieka uwzględniając:

napięcie strun głosowych, szerokość szpary głośni , ruch powietrza wydychanego

Wąska szpara głosowa - powietrze wychodząc z płuc wprawia w drgania struny głosowe - powstaje dźwięk.

Silnie napięte struny głosowe - dźwięk wysoki.

Szybki przepływ powietrza przez szparę głosowa - silne natężenia dźwięku.

26.Wyjaśnić ,w jaki sposób powstaje dźwięk

Przy wąskiej szparze głosowej - powietrze wychodząc z płuc wprawia w drgania struny głosowe - powstaje dźwięk.

27.Wyjaśnić przyczynę różnicy barwy głosu u mężczyzn i kobiet.

Barwa głosu zależy od wieku i płci. Jest modyfikowana przez jamę ustną ,nosową

i gardło. Wysokość tonu zależy od częstotliwości drgań strun głosowych.

Częstotliwość zależy od długości i grubości strun oraz ich napięcia. Wysokość dźwięku zależy od stopnia napięcia strun głosowych.

Struny mocno napięte - dźwięk wysoki. Mężczyźni maja niższy głos z powodu dłuższych wiązadeł głosowych

28.Rozpoznać na schemacie proces:

wdechu, wydechu

29.Podać nazwę ruchu klatki piersiowej umożliwiającej przewietrzanie płuc.

Ruch klatki - ruch ssąco -tłoczący.

30.Porównać w tabeli proces wdechu i wydechu

(Uwzględniając następujące cechy:

Cechy	Wdech	Wydech
Rodzaj procesu
Ruch klatki piersiowej

Czy jest to proces czynny czy bierny,

Ruchy klatki piersiowej -rozciągnięcie, zapadanie,

Objętość płuc- zwiększenie zmniejszenie

Mięśnie międzyżebrowe-skurcz, rozkurcz,

Przepona- skurcz, rozkurcz,

Ciśnienie w płucach -

podcisnienie ( niższe od atmosferycznego)

nadcisnienie( wyższe od atmosferycznego)

31.Analizując na schemacie położenie

przepony rozpoznać wdech ,wydech

32.Dokonać analizy wykresu dotyczącego całkowitej pojemności płuc człowieka

33.Wyjaśnić pojęcia:

pojemność życiowa płuc - jest to suma pojemności oddechowej, dopełniającej i zapasowej.

objętość oddechowa - ilość powietrza jaka pobieramy przy spokojnym wdechu i usuwamy przy spokojnym wydechu.

objętość dopełniająca - ilość powietrza jaką wdychamy przy maksymalnym wdechu.

Objętość zapasowa - ilość powietrza jaką można usunąć przy max. wydechu.

Objętość zalegająca - ilość powietrza , które zawsze znajduje się w płucach, nie można go usunąć nawet przy max. wydechu.

34.Podać wartość objętości powietrza w cm3:

pojemności oddechowej, zapasowej, zalegającej, dopełniającej

pojemności oddechowej - 500 cm³ = 500 ml = 0,5 dcm³ = 0,5 l

zapasowej - 1200 cm³ = 1200 ml = 1,2 dcm³

zalegającej - 1200 cm³ = 1200 ml

dopełniającej - 2500 cm³ = 2500 ml

Pojemność płuc mierzymy RESPIROMETREM

35.Podać liczbę oddechów na min. wykonywanych podczas spokojnego wdechu

16 oddechów/ 1 min. - liczbę oddechów na min. mierzymy STOPEREM

36.Podać lokalizację ośrodka oddechowego

Rdzeń przedłużony - ośrodek oddechowy

37.Wyjaśnić kolejno wpływ CO2, kwasu węglowego, jonów H+, spadku pH we krwi

na przyspieszenie liczby oddechów.

Wzrost CO2 -----► przyspieszenie liczby oddechów /min.

Kwasu węglowego - kwas węglowy powstaje w wyniku reakcji CO2 z H2O ----►

przyspieszenie liczby oddechów /min.

Jony H+ - powstają w wyniku dysocjacji kwasu węglowego

H2CO3 -------► H+ + HCO3 - ( jon wodorowęglanowy) ----► przyspieszenie liczby oddechów /min.

Spadek pH - im więcej jest H+ tym niższe jest pH ----► przyspieszenie liczby oddechów /min.

38.Scharakteryzować proces wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych

( oddychanie płucne, oddychanie zewnętrzne)

Odbywa się zgodnie z gradientem stężeń (ciśnień parcjalnych)

- dzięki dyfuzji prostej

Wymiana gazowa w płuca możliwa dzięki:

oddychanie zewnętrzne ----►

przemieszczenie się O2 z pęcherzyka do krwi

ciśnienie parcjalne tlenu w pęcherzykach

wynosi 100 mmHg

ciśnienie parcjalne tlenu we krwi znajdującej się

w naczyniach włosowatych wynosi 97 mmHg

oddychanie zewnętrzne ----►

przemieszczenie się CO2 z krwi do pęcherzyka płucnego

ciśnienie parcjalne CO2 we krwi znajdującej się

w naczyniach włosowatych wynosi 46 mmH ciśnienie

parcjalne CO2 w pęcherzykach

wynosi 40 mmHg

39.Scharakteryzować proces wymiany gazowej w tkankach ( oddychanie tkankowe, oddychanie wewnętrzne)

oddychanie wewnętrzne odbywa się na zasadzie dyfuzji prostej ;

wymiana gazów następuje pomiędzy krwią w naczyniach włosowatych a komórką.

oddychanie wewnętrzne ----►

przemieszczenie się O2 z krwi do komórki

ciśnienie parcjalne tlenu we krwi znajdującej się

w naczyniach włosowatych wynosi 97 mmHg

ciśnienie parcjalne tlenu w komórce

wynosi 30 mmHg

oddychanie wewnętrzne ----►

przemieszczenie się CO2 z komórki do krwi

ciśnienie parcjalne CO2 w komórce wynosi

46 mm Hg ( krew wpływająca do komórki)

ciśnienie parcjalne CO2 w krwi znajdującej się

w naczyniach włosowatych wynosi 40 mmHg

40.Na podstawie schematu

Wyjaśnić: proces wymiany gazowej w płucach,

( oddychanie zewnętrzne) zasada dyfuzji,

wartość ciśnienia parcjalnego O2 i CO2 w środowisku zewnętrznym, pęcherzykach płucnych, naczyniach krwionośnych.

41.Na podstawie schematu

Wyjaśnić: Proces wymiany gazowej w komórce ( oddychanie wewnętrzne)

42. Zestaw w tabeli wartość ciśnienia parcjalnego

CO 2 ( 0,2 ;40 ;46 ) oraz O2 (160;100,97;30 )

Wartości	CO2	O2
Środowisko zewnętrzne
Pęcherzyk płucny
Naczynie włosowate
Wnętrze komórki

43.Wyjaśnić pojęcie: oddychanie komórkowe

oddychanie komórkowe - proces utleniania związków organicznych ,

Całkowite utlenienie substratu oddechowego do dwutlenku węgla i wody. Uwalnia się energia chemiczna, która zostaje zmagazynowana w ATP

44.Wyjaśnić zmiany ilościowe CO2 i O2 zachodzące w komórce podczas

oddychania komórkowego

Do oddychania komórkowego potrzebny jest tlen. ( dużo tlenu --------► mało tlenu )

Podczas oddychania komórkowego powstaje CO2 ( mało CO2 -------► dużo CO2 )

45.Wykonać zestawienie

a/ tabelaryczne składu powietrza wdychanego i wydychanego

Składniki powietrza	Powietrze
		wdychane	wydychane
azot
tlen
CO2
Inne gazy
Para wodna

B/ postaci wykresu słupkowego

46.Uzupełnić tabelę wpisując % ilość CO2 i O2

Powietrze	% CO2	% O2
wdychane
wydychane

47.Wyjaśnić, dlaczego czad (CO) jest szczególnie niebezpieczny dla człowieka

Czad ( tlenek węgla ) jest gazem bezwonnym, posiada 200 razy większe powinowactwo

do hemoglobiny niż tlen - łączy się trwale z hemoglobiną tworząc KARBOKSYHEMOGLOBINĘ

48.Wyjaśnić pojęcia: karboksyhemoglobina, karbaminohemoglobina, oksyhemoglobina

karboksyhemoglobina - hemoglobina połączona z czadem . Połączenie jest trwałe, powoduje śmierć.

Karbaminohemoglobina - hemoglobina połączona z dwutlenkiem węgla.

Dwutlenek węgla łączy się z łańcuchami białkowymi hemoglobiny. Połączenie nietrwałe.

Oksyhemoglobina - hemoglobina połączona z tlenem.

Tlen łączy się z hemem ( żelazem w hemie) .

Żelazo nie zmienia swojej wartościowości -

Nadal Fe 2+ .Powstaje hemoglobina utlenowana .Połączenie nietrwałe.

Jedna cząsteczka hemoglobiny transportuje 4 cząsteczki tlenu ( każdy hem transportuje jedną cząsteczkę tlenu ) .

49.W jakich postaciach transportowany jest dwutlenek węgla z komórek ciała do płuc.

70% CO2 - transportowany jest jako HCO3 - w osoczu krwi

20% wiąże się z hemoglobiną - karbaminohemoglobina transportowana jest w erytrocycie,

10% - CO2 fizycznie rozpuszczone w osoczu.

50.Na podstawie schematu ,wyjaśnić proces transportu gazów oddechowych:

w płucach, w tkankach .

TLEN

W pęcherzykach płucnych

Odbywa się wymiana gazowa na zasadzie dyfuzji prostej.Tlen dyfunduje do naczyń krwionośnych ,do erytrocytu.

W erytrocycie Hb łączy się z tlenem tworząc oksyhemoglobinę. Proces łączenia określamy jako Utlenowanie.

Krew z pęcherzyków płucnych płynie

do komórek ciała ( tkanki).

Hemoglobina ulega odtlenowaniu.

Tlen dyfunduje z naczyń krwionośnych

do komórki.

DWUTLENEK WĘGLA

KOMÓRKA

Dwutlenek węgla z komórek ciała dyfunduje do naczyń włosowatych.

( CO2 reaguje z wodą tworząc kwas węglowy

H2CO3. Kwas dysocjuje na H+ oraz jony wodorowęglanowe HCO3- w osoczu )

CO2 jest transportowany jako :

HCO3- w osoczu

CO2 fizycznie rozpuszczony w osoczu ,

Hb- CO2 - karbaminohemoglobina

( dwutlenek węgla

połączony z łańcuchami białkowymi

α oraz β .

PĘCHERZYK PŁUCNY

HCO3- w osoczu , przedostaje się do erytrocytu

Gdzie Hco3- reaguje z H+ - --powstaje kwas węglowy

H2 CO3 ------rozpada się na CO2 i H2O

CO2 dyfunduje do wnętrza pęcherzyka płucnego.

CO2 fizycznie rozpuszczony w osoczu

Bezpośrednio dyfunduje do pęcherzyka płucnego.

Hb- CO2 - karbaminohemoglobina ulega rozpadowi

do hemoglobiny i CO2

CO 2 dyfunduje do pęcherzyka płucnego

51.Wyjaśnić szkodliwość palenia papierosów (rola smoły ,czadu, nikotyny.

Smoły - a / sklejają rzęski nabłonka - organizm nie może usuwać gromadzących się zanieczyszczeń i śluzu,

B / Osadzają się na wewnętrznej powierzchni pęcherzyków płucnych - utrudniona jest

wymiana gazowa - organizm niedotleniony.

Czad - gaz silna trucizna ,łączy się trwale z hemoglobiną ,hemoglobina nie przenosi tlenu -

niedotlenienie organizmu, zatrucie, śmierć.

Nikotyny - powoduje uzależnienia jest substancją mutagenną., wywołującą nowotwory

N - nitrozoaminy - substancje mutagenne , wywołujące nowotwory.

Węglowodory aromatyczne - substancje mutagenne , wywołujące nowotwory.

( Nowotwory : rak płuc, dróg oddechowych, warg..

Wrzody żołądka, niedotlenienie mózgu,

niewydolność ukł. krwionośnego - nadciśnienie, miażdżyca ,zawał serca)

52.Wymienić zawody ,które są przyczyną chorób układu oddechowego

Pylice - górnik, kamieniarz, piekarz,

Rozedma płuc - dmuchacz szkła.

53.Wymienić choroby układu oddechowego, podać ich przyczyny.

Odp. w pyt. 54.

54.Uzupełnić tabelę

Choroba	Przyczyna	Objawy
Nieżyt dróg oddechowych	Bakterie, wirusy	Przekrwienie i obrzęk błony śluzowej, nadmierne wydzielanie śluzu.
gruźlica	Bakterie - prątki Kocha	Osłabienie ,podwyższona temperatura, trudności w oddychaniu , plucie krwią,
astma	Alergia- nadwrażliwość układu odpornościowego	Ataki duszności i kaszlu spowodowane zwężaniem się mięśni gładki budujących oskrzela.
Pylica płuc	Praca w pomieszczenia silnie zapylonych Gromadzenia się dużych ilości zanieczyszczeń pyłowych w drogach oddechowych i pęcherzykach płucnych	Ataki kaszlu, duszności, trudności w oddychaniu.

55.Wyjaśnić przyczyny i objawy astmy oskrzelowej

Przyczyna: Alergia- nadwrażliwość układu odpornościowego

Objawy: skurcze mięśni gładkich oskrzeli,

Obrzęk błony śluzowej, wzmożone wydzielanie śluzu, kaszel ataki duszności.

56.Scharakteryzować oddychanie w warunkach nietypowych:

Oddychanie na wysokościach ( ilość tlenu w powietrzu, mechanizmy zapobiegawcze)

Oddychanie na dużych głębokościach (długie wstrzymanie oddechu, wzrost CO2 we krwi ..)

A/ Oddychanie na wysokościach - w powietrzu atmosferycznym jest mało tlenu ,powietrze

jest rozrzedzone, Słaba różnica stężeń gazów między powietrzem atmosferycznym a krwią.

Słaba dyfuzja gazów. Organizm jest niedotleniony.

Reakcja organizmu: zwiększenie częstości i pogłębienie oddechów. (Powyżej 16 oddechów /min. )

Rozszerzenie dróg oddechowych,

Rozszerzenie naczyń krwionośnych do prowadzających krew do mózgu , serca , wątroby,

Przyspieszenia akcji serca ( powyżej 72 uderzenia .min. )

B /Oddychanie na dużych głębokościach - nurkowanie powoduje wstrzymanie oddechu.

.

Reakcja organizmu: We krwi gromadzi się dużo CO2. Ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym

zostaje pobudzony. Nurek nadal nie może pobrać powietrza

Przed zanurzeniem nurek powinien wykonać serię głębokich wdechów i wydechów.

Choroba kesonowa ( dekompresyjna) - szybie wynurzenie się z wody,, zwiększ a się ciśnienie - gazy rozpuszczone we krwi wydzielają się w postaci pęcherzyków. Pęcherzyki azotu blokują światło drobnych naczyń krwionośnych.

Objawy: bóle i zawroty głowy, bóle mięśni, paraliż, śmierć.

57.Wymienić podstawową funkcje układu oddechowego

główna funkcja - Wymiana gazowa,

dodatkowe - utrzymanie pH krwi ( oddech.+ wydaln .)

termoregulacja ( oddech. ,krążenia, skóra )

58. Wymienić czynniki wpływające na sprawność układu oddechowego

czynniki wewnętrzne - rozwój układu oddechowego, klatki piersiowej , mięśni międzyżebrowych i przepony ,

czynniki zewnętrzne - powietrze wolne od zanieczyszczeń pyłowych i chemicznych,

stężenie tlenu w powietrzu, nawilżenie powietrza, temperatura powietrza.

59.Wymienić narządy wymiany gazowej:

Jednokomórkowców, Gąbek ,Jamochłonów ,Płazińców ,Obleńców, Pierścienic ,

Stawonogów: ( Skorupiaków, owadów. Pajęczaków ) , ryb, płazów , gadów, ptaków, ssaków.

Jednokomórkowce - dyfuzja gazów całą powierzchnią ciała - przez błonę komórkową.

Formy lądowe ( pierwotek) - pobierają tlen z atmosfery,

Żyjące w wodzie ( euglena zielona) - tlen rozpuszczony w wodzie ,

Pasożyty ( zarodziec malaryczny) - z organizmu ( mle ilości tlenu)

Gąbki - całą powierzchnią ciała , z wody słodkiej lub słonej.

Jamochłony - całą powierzchnią ciała ( zewnętrzną warstwą - ektodermą ) ,tlen rozpuszczony w wodzie.

Płazińce - całą powierzchnią ciała ( worem powłokowo - mięśniowym).

Tasiemiec ( tlen z organizmu żywiciela)

Obleńce - całą powierzchnią ciała ( worem powłokowo - mięśniowym).

Glista ludzka ( tlen z organizmu żywiciela)

Pierścienic - Dżdżownica ziemna) - całą powierzchnią ciała

( worem powłokowo - mięśniowym) + śluz ( ułatwia wymianę gazową).

Stawonogi:

• Skorupiaki ( Rak stawowy ) - skrzela ,tlen rozpuszczony w wodzie.

• owady ( Mucha domowa) - tchawki - tlen z atmosfery

• pajęczaki ( Pająk krzyżak) - tchawki i płucotchawki - tlen z atmosfery.

Ryby - ( Karp królewski) - skrzela ,Węgorz ( skrzela + powierzchnia skóry)

Rogoząb ( pęcherz pławny) - tlen rozpuszczony wodzie.

Płazy - (żaba wodna) - dorosła postać - workowate płuca - tlen atmosferyczny,

larwa - kijanka - skrzela - tlen rozpuszczony w wodzie.

Gady - ( jaszczurka zwinka, żmija zygzakowata ) - pofałdowane płuca - tlen atmosferyczny.

Ptaki - ( Wróbel domowy) - rurkowate płuca + worki powietrzne - tlen atmosferyczny.

Ssaki - ( Pies domowy) - pęcherzykowate płuca - tlen atmosferyczny.

60.Scharakteryzować budowę i zasadę działania:

tchawek, płucotchawek, skrzeli ryb , skrzeli zewnętrznych ,

ukł. oddechowego ptaków zasadę podwójnego oddychania ptaków

tchawki - system rozgałęzionych rurek u owadów pająków...

Powietrze dostaje się przez przetchlinki (małe otwory w powierzchni ciała ) do rurki ,która rozgałęzia się na coraz drobniejsze ( system tchawek). Rurki kończą się drobną rureczką ( tracheolą ) wypełnioną płynem .Tracheole bezpośrednio dostarczają tlen do komórek ciała.

Uwaga: Krew - limfa nie transportują tlenu.

Płucotchawki - narząd wymiany gazowej u pajęczaków.

Dwie płucotchawki znajdują się w odwłoku.. Do płucotchawki powietrze dostaję się przez przetchlinki. Płucotchawka to komora zbudowana z chityny. Wewnątrz komory znajdują się równolegle ułożone płytki silnie unaczynione. Powietrze przetchlinką dostaje się do komory płucotchawki, powietrze przechodzi między płytkami. Krew przepływająca w płytkach pobiera z powietrza tlen, zaś oddaje dwutlenek węgla.

skrzela wewnętrzne- narząd wymiany gazowej ryb

Znajdują się w głowie, po obu stronach gardzieli jest pić łuków skrzelowych. Na łukach znajdują się listki skrzelowe zbudowane z blaszek skrzelowych. Listki i blaszki są mocno ukrwione. Blaszki i listki są pokryte cienkim nabłonkiem - tworzy się duża powierzchnia wymiany gazowej. Zwiększenie wydajności systemu wymiany gazowej umożliwia przepływ krwi w kierunku przeciwnym do przepływu wody ( system wymiany przeciwprądowej)

skrzeli zewnętrznych --narząd wymiany gazowej znajduje się na zewnątrz ciała, wyrostki tworzą dużą powierzchnie wymiany gazowej, pokryte cienkim nabłonkiem, pod którym leży silnie rozbudowana siec naczyń krwionośnych. występuje u form larwalnych płazów np.kijanka

Ukł. oddechowego ptaków , zasada podwójnego oddychania ptaków

Narząd wymiany gazowej ptaków - niewielkie, mało elastyczne, płuca,

Tchawica -- dwa Oskrzela główne ------ liczne oskrzela II rzędu, liczne, drobne oskrzela III - rzędu, pomiędzy nimi plątanina kapilar powietrznych i krwionośnych w których odbywa się wymiana gazowa.

Powierzchnia oddechowa silnie rozbudowana.

Płuca mają charakter przepływowy ( podczas przepływu powietrza oskrzela i kapilary nie zmieniają swojej średnicy ). Z płucami połączone są worki płucne ( 9) pełniące funkcje pompy ssąco - tłoczącej.

ZASADA PODWÓJNEGO ODDYCHANIA U PTAKÓW.

A/ Wdech -- powietrze przechodzi przez tchawicę -- - oskrzela główne - --- worki tylne --- worki tylne się napełniają powietrzem. Zamknięte jest wejście z oskrzeli głównych ( brzuszne) do płuc. Wdychane przez oskrzela grzbietowe powietrze wchodzi od tyłu do kapilar płucnych ( wymiana gazowa) i dalej do worków przednich ( powietrze po wymianie gazowej)

B/ wydech --- Zostają zamknięte oskrzela grzbietowe. Otwiera się oskrzele brzuszne. Ucisk na worki tylne i przednie powoduje, że :

Powietrze z worków tylnych przepływa do przodu przez kapilary płuc ( odbywa się wymiana gazowa)

Zużyte powietrze z worków przednich wypływa przez oskrzele główne.:

PODSUMOWANIE : przy wdechu i wydechu odbywa się wymiana gazowa w plucach.

Przepływ powietrza przez kapilary odbywa się zawsze od ogona do głowy.

61.Wymienić narządy

wymiany gazowej roślin

Aparaty szparkowe

• występowanie : skórka liści, łodygi.

• Aparaty szpakowe otwierają się

i zamykają.

Przetchlinki - części zdrewniale rośliny - pień drzewa.

Przetchlinki - przerwy w korku, są stale otwarte

Rośliny wodne ( hydrofity) , bagienne - - obecność miękiszu powietrznego , który gromadzi powietrze

w kanałach powietrznych .Z kanału możliwa jest dyfuzja gazów do tkanek rośliny.

62. Podać zawartość% tlenu w wodzie słodkiej, w powietrzu.

% tlenu w wodzie słodkiej - 7 %

w powietrzu - 21%

63.Wyjaśnić ,dlaczego środowisko lądowe stwarza korzystniejsze warunki do wymiany gazowej( uwzgl.% zawartość tlenu, szybkość dyfuzji).

Na lądzie istnieją korzystniejsze warunki wymiany gazowej - dyfuzja jest 8 000 razy szybsza - wyższa różnica ciśnienia parcjalnego gazów ( O2 i CO2 pomiędzy narządem wymiany gazowej a krwią).

64.Zaplanować doświadczenie.

I. Problem badawczy: wykazanie obecności CO2 w powietrzu wydychanym.

kolba zatkana korkiem

Roztwór Ca ( OH)2

rurka

Wprowadzamy powietrze

- dmucha uczeń

OBSERWACJA zmian barwy roztworu:

roztwór zmętniał.

WNIOSEK: Powietrze wdychane przez ucznia zawierało CO2 - dlatego roztwór zmętniał .

Nastąpiła reakcja CO2 + Ca ( OH) 2 --- powstał węglan wapnia ,który powoduje

zmętnienie roztworu.

65. Zaplanować doświadczenie.

II. Problem badawczy: porównanie zawartości CO2 w powietrzu wdychanym i wydychanym przez człowieka

A/ B/

Kolba zatkana korkiem kolba zatkana korkiem

Roztwór Ca ( OH)2 Roztwór Ca ( OH)2

Rurka rurka

Wprowadzamy powietrze Wprowadzamy powietrze

- dmuchamy pompką - dmucha uczeń

Obserwujemy zmiany zabarwienia roztworu w zestawie A/ oraz B/ .

Wyniki obserwacji:

A/ roztwór jest bezbarwny B/ roztwór zmętniał.

WNIOSEK: Powietrze wdychane przez ucznia zawierało CO2 - dlatego roztwór zmętniał .

Nastąpiła reakcja CO2 + Ca ( OH) 2 --- powstał węglan wapnia ,który powoduje

zmętnienie roztworu.

20

---