Temat referatu

Zasady kształcenia i wychowania w gimnastyce korekcyjnej

Zagadnienia

• Zasady kształcenia i wychowania w zajęciach z gimnastyki korekcyjnej.

• Zasady specyficzne dla rehabilitacji wykorzystywane w gimnastyce korekcyjnej.

WAŻNE. W przygotowaniu referatu należy unikać powtórzeń typowych dla metodyki wf. Wykorzystując jednak wiedzę z tego przedmiotu należy pokazać wykorzystanie szeroko pojętych metod stosowanych w wychowaniu fizycznym do realizacji celów stojących przed gimnastyką korekcyjno - kompensacyjną

Literatura:

1. Kutzner Kozińska M. 2004. Proces korygowania wad postawy. Podręcznik dla studentów wf. AWF, Warszawa. / s. 309 - 310/.

2. Grofik D, 2009. Metodyka stosowania ćwiczeń fizycznych w profilaktyce i terapii. AWF Katowice, 126 - 127.

3. Tuzinek S. Postawa ciała. Fizjologia, patologia i korekcja (s. 95 - 97).

4. Nowotny J, Saulicz E. 1998. Niektóre zaburzenie statyki ciała i ich korekcja. AWF, Katowice (s. 159 - 161).

5. Romanowska A. 2000. Gimnastyka korekcyjno - kompensacyjna. Konspekty zajęć. Korepetytor, Płock (s. 13 - 14).

6. Miedziejko - Czauderna J. 2002. Program gimnastyki korekcyjno - kompensacyjnej dla I etapu edukacji klasy I - III.(16 - 19).

Grofik D, 2009. Metodyka stosowania ćwiczeń fizycznych w profilaktyce i terapii. AWF Katowice, 126 - 127.

3.4 Nauczanie umiejętności ruchowych

Nauczanie, czyli kierowanie procesem uczenia się jest nierozerwal­nie związane z uczeniem się, czyli zdobywaniem przez uczącego się określonej wiedzy, umiejętności i nawyków. Proces ten będzie tym wartościowszy im zaangażowanie podmiotu uczącego się będzie większe, jak również planowanie i przygotowanie kierującego tym procesem dokładniejsze. Odpowiada to interakcji, czyli wzajemnej współpracy zachodzącej pomiędzy uczącym (nauczyciel, fizjoterapeuta), a uczącym się (uczeń, pacjent, ćwiczący). Tak rozumiane nauczanie to nie tylko efekt dobrego kształcenia, ale i wychowania, które ma przygotować w konsekwencji do samokształcenia podmiotu. Jednostka dzięki pozytywnej postawie w zakresie samokształcenia steruje swoim rozwojem poprzez samoocenę i samokontrolę, a tym samym jest przygotowana do samodzielnego osiągania kolejnych celów w zakresie kształcenia. Żeby to jednak osiągnąć proces nauczania-uczenia się powinien przebiegać zgodnie z zasadami nauczania. Zasady nauczania-uczenia się:

Zasada świadomego i aktywnego udziału pacjenta w procesie nauczania-uczenia się - zasada ta ściśle łączy się z czynnościami motywacyjnymi prowadzącego, który poprzez uświadomienie celu wywołuje u pacjenta chęć działania. Motywuje pacjenta poprzez zastosowanie odpowiednio dobranych środków dydaktycznych (przybory, przyrządy), dzięki którym uatrakcyjnia zajęcia, wykorzystuje ocenę najmniejszych postępów pacjenta korzystając z nagród w postaci pochwał czy pomaga w chwilach trudnych dobierając odpowiednie ćwiczenia pomocnicze. Prowadzący stwarza również warunki do pracy, która sprzyja procesowi kształcenia z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb pacjenta. Zasada systematyczności - zasada ta wymaga od fizjoterapeuty szczegółowego planu działania w zakresie danej dysfunkcji z uwzględnieniem indywidualnych różnic pomiędzy pacjentami. Działanie w zakresie tej zasady wymaga przestrzegania reguł od prostego do złożonego, od znanegodonieznanego. Systematyczność działania będzie wymagała opanowywania kolejnych zadań po

126

uprzednim opanowaniu wcześniejszych stanowiących składowe kolejnego, bardziej złożonego.

Zasada poglądowości - dotyczy wyobrażenia ruchu, dzięki któremu może nastąpić jego odtworzenie. Prawidłowy pokaz wraz z opisem, do którego można wykorzystać środki dydaktyczne stanowi podstawę realizacji zadań ściśle określonych w nauce nowych umiejętności.

Zasada przystępności - dotyczy dostosowania form, metod a przede wszystkim celów do możliwości psychofizycznych ćwiczącego, jak również do jego dysfunkcji w przypadku pacjenta. Podstawą odpowiednio dobranych ćwiczeń jest diagnoza osobnicza (patrz podrozdział 3.1). Diagnoza dotyczy wieku ćwiczącego, rodzaju dysfunkcji, towarzyszących chorób, sprawności fizycznej, uprawiania sportu czy udziału wcześniej w aktywności ruchowej, jego zainteresowań, wykonywanego zawodu itp. Wszystkie te informacje dadzą nam odpowiedź, jakie ćwiczenia dobrać rozpoczynając rehabilitację czy realizację programu wychowania fizycznego w szkole.

Zasada łączenia teorii z praktyką - wiedza przekazywana przez fizjoterapeutę (nauczyciela) jest z reguły łączona z działaniem praktycznym. Przekaz informacji dotyczący zdrowego stylu życia - jak mierzyć tętno podczas ćwiczeń, które z ćwiczeń będą wzmacniały daną partię mięśniową, a które zalecane są w redukcji nadmiaru tkanki tłuszczowej -jest łączony z konkretnymi praktycznymi ćwiczeniami, co pozwala zweryfikować przekazaną wiedzę.

Zasada trwałości — dotyczy wytwarzania nawyku ruchowego w procesie nauczania-uczenia się. Usystematyzowana nauka to proces ciągły, ale i poukładany, gdzie przejście do kolejnego elementu następuje po uprzednim opanowaniu wcześniejszych

zgodnie z ciągami metodycznymi. Wielokrotne natomiast powtarzanie sprzyjać będzie utrwalaniu i opanowywaniu elementu, jednak wykonywane częściej w mniejszych ilościach niż rzadziej, ale z dużą ilością powtórzeń. Może to doprowadzić bowiem do zmęczenia, co nie sprzyja koncentracji podczas wykonywania kolejnego powtórzenia danego elementu.

127

Kutzner Kozińska M. 2004. Proces korygowania wad postawy. Podręcznik dla studentów wf. AWF, Warszawa (s. 309 - 310)

Przygotowując konspekt pamiętać należy także o zasadach dydaktyki, które omawiam niżej.

Zasada świadomości

Prowadzący powinien wyjaśnić dziecku, dostosowując dobór informacji do wieku rozwojowego, na czym polega jego wada postawy. Zapewnić dziecko, że jego wła­sny udział może przyczynić się do korekcji jego postawy.

Zasada aktywności

Dzięki aktywnemu udziałowi dziecka w procesie korekcji wady postawy, oddziały­wanie ćwiczeń będzie skuteczniejsze. Przyczyni się ono także do kształtowania oso­bowości dziecka, zrozumienia ważności jego partnerskiej współpracy. Często brak aktywności dzieci podczas zajęć gimnastyki korekcyjnej jest wynikiem nieuświado-mienia dziecku, jak duże ma ona znaczenie w osiągnięciu poprawy postawy.

Zasada poglądowości

Ma ona szczególne zastosowanie w nauczaniu ćwiczeń korekcyjnych. Polega na:

• pokazie ćwiczenia przez prowadzącego lub dobrze ćwiczącego ucznia, zjedno-
  czesnym omówieniem ćwiczenia, zwracając szczególną uwagę na elementy ko­
  ekcji.

• Dbając o poprawność wykonywania ćwiczeń korekcyjnych wykorzystujemy po­
  moce dydaktyczne tj. lustra, plansze itp.

Zasada systematyczności

W procesie korygowania wady postawy należy wdrażać dzieci do systematycz­nego udziału w zajęciach grupowych, wykonywania ćwiczeń indywidualnych, zale­ceń i przeciwskazań. Jest to szczególnie trudne, gdyż proces korygowania jest na ogół żmudny i długotrwały.

Zasada przystępności

Wymaga ona od prowadzącego dostosowania wszelkich metod i form pracy do rozwoju psychomotorycznego dziecka. W gimnastyce korekcyjnej szczególnie waż­ne jest tworzenie grup jednorodnych pod względem płci i wskazanym, aby były one zbliżone wiekowo. Ćwiczenia nie powinny przekraczać możliwości sprawnościowych

dzieci i wydolności ich organizmu. Zbyt trudne zadania uniemożliwiają prawidłowość wykonania ćwiczenia, co w korektywie jest warunkiem niezbędnym a także zniechę­cają dzieci.

Zasada trwałości

Mając na uwadze długotrwałość utrzymania wyników ćwiczeń korekcyjnych nie­zbędnym jest zwrócenie uwagi na wypracowanie i utrwalenie nawyku poprawnej po­stawy. Obok kształtowania poprawnej sylwetki kształtujemy jakże istotny aspekt oso­bowości dziecka. On to decydować będzie o utrzymaniu nawyku poprawnej postawy.

Tuzinek S. Postawa ciała. Fizjologia, patologia i korekcja. (s. 95 - 97)

* Zasady kształcenia i wychowania

Osiągnięcie współczesnych celów wychowania fizycznego wymaga od nauczyciela podporządkowania się w pracy dydaktyczno-wychowawczej określonym przez dydaktykę ogólną następującym zasadom kształcenia i wychowania:

• podmiotowego traktowania ucznia,

• łączenia teorii z praktyką,

• integracji kształcenia i wychowania,

• różnicowania doboru treści i form kształcenia,

• kształcenia ustawicznego.

Zasada podmiotowego traktowania ucznia zobowiązuje nauczyciela do podjęcia takich działań, w wyniku których uczeń stanie się świadomym współtwórcą procesu dydaktycznego, współpartnerem nauczyciela i będzie mógł rozwijać swoje zainteresowania i zdolności. Dlatego na początku każ­dego działania korekcyjnego należy uświadomić dziecku na czym polega i jakimi konsekwencjami zdrowotnymi grozi wada postawy ciała. Świado­mość ta pozwoli pójść w procesie naprawczym w tym samym kierunku, bę­dzie silnym czynnikiem motywacyjnym.

Zasada łączenia teorii z praktyką wymaga od nauczyciela przekazywa­nia w toku nauczania umiejętności ruchowych, wiedzy i wspierania przeka­zywanych wiadomości przykładem.

Zasada integracji kształcenia i wychowania wskazuje na konieczność równorzędnego realizowania zadań dydaktycznych i wychowawczych.

Zasada różnicowania doboru treści i form kształcenia nakłada na na­uczyciela obowiązek różnicowania treści i form działania w sferze kultury fizycznej tak, aby uwzględniać zainteresowania i potrzeby wszystkich uczniów. Stosowanie tej zasady stanowi o sukcesie działań korekcyjno-kompensacyjnych.

Zasada kształcenia ustawicznego wskazuje, że przez dobór odpowied­nich treści należy przygotować uczniów do umiejętności samokształcenia, samowychowania i ukształtować odpowiednio postawę uczniów, która w praktyce powinna się wyrażać ciągłą troską o sprawność i zdrowie.

Jeżeli nauczanie, rozumiane jako kierowanie procesem uczenia się uczniów, ma doprowadzić do optymalnych wyników, to należy przestrzegać w nim zarówno zasad doboru treści i organizacji kształcenia i wychowania, jak też zasad nauczania - uczenia się.

W wychowaniu fizycznym przez długi już czas funkcjonują takie zasady nauczania - uczenia się:

• zasada świadomego i aktywnego udziału uczenia w procesie nauczania
  - uczenia się,

• zasada poglądowości,

• zasada systematyczności,

-zasada przystępności i indywidualizacji w nauczaniu,

-zasada trwałości.

Zasada świadomego i aktywnego udziału ucznia w procesie naucza­nia - uczenia się w sposób specjalny wiąże pozostałe zasady dydaktyczno-wychowawcze. Wymaga ona przestrzegania obowiązku uświadomienia i ukierunkowania aktywności uczniów na cele i zadania kształcenia z uwzględnieniem jego potrzeb. Kierując się tą zasadą nauczyciel powinien uświadomić uczniom zadania oraz sens i wartość celów lekcji dostosowując

poziom informacji do ich wieku rozwojowego. Powinien uaktywniać uczniów przez stawianie ich w sytuacjach zadaniowych i problemowych.

Zasada poglądowości ma wywołać u ćwiczących wyobrażenia ruchowe. Pokaz musi być poprawny, dokładny pod względem technicznym. Towarzy­szyć powinno mu objaśnienie i stosowanie poglądowych pomocy.

Zasada systematyczności musi uświadomić zarówno nauczycielowi, jak
i uczniom, że systematyczna praca jest jedną z najważniejszych cech po­
prawnie przebiegającego procesu korekcyjno-kompensacyjnego.

Zasada przystepności i indywidualizacji w nauczaniu wymaga takiego postępowania dydaktycznego, w trakcie którego zakres materiału, stopień trudności, formy i metody są dostosowane do psychofizycznego i motorycz-nego rozwoju oraz wydolności organizmu.

Zasada trwałości wymaga od nauczyciela zatrzymania się tak długo na nauczanych elementach, dopóki nie będą one należycie przyswojone, nie należy uczyć zbyt wielu ćwiczeń jednocześnie, trzeba zachowywać odpo­wiednie przerwy w ćwiczeniach, które umożliwiają utrwalenie poprzednich ćwiczeń.

Wszystkie zasady są ze sobą ściśle i nierozerwalnie powiązane. Prze­strzeganie ich w dużej mierze warunkuje skuteczność postępowania korek­cyjno-kompensacyjnego.

Nowotny J, Saulicz E. 1998. Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja. AWF Katowice. (s. 159 - 161)

Wybór metody postępowania korekcyjnego, w sensie świadomego i konsekwentnie stosowanego sposobu posterowania (działania) dla osiągnięcia określonego celu lub celów, podporządkowany jest zasadom obowiązującym zarówno w wychowaniu fizycznym, jak i w rehabilitacji (kinezyterapii). Nie rozdzielając tych zasad, warto pokrótce przedstawić najważniejsze z nich, oczywiście w powiązaniu z problematyką postępowania korekcyjnego:

• zasada nie szkodzenia (hipokratesowskie "primum non nocere" -
  przede wszystkim nie szkodzić) jest naczelną zasadą medycyny.
  Obowiązuje ona więc wszędzie tam, gdzie chodzi o zdrowie
  człowieka, a zatem również i w postępowaniu korekcyjnym. W
  najogólniejszym ujęciu, zasada ta dyktuje konieczność unikania
  rozmaitych błędów możliwych do popełnienia podczas takiego
  postępowania;

• powszechność, wczesność, kompleksowość i ciągłość (systema­
  tyczność), to cztery podstawowe zasady rehabilitacji. Pierwsza z nich
  (powszechności) narzuca niejako konieczność zajmowania się
  wszystkimi osobami wymagającymi postępowania korekcyjnego, u
  podstaw czego leży oczywiście uprzednia diagnoza (p. badania
  masowe). O roli wczesności była już mowa powyżej (p. większa
  skuteczność wcześniej rozpoczętego postępowania). Kompleksowość
  dotyczy natomiast raczej przypadków cięższych, u których same tylko
  ćwiczenia korekcyjne są z reguły niewystarczające. Często bowiem
  konieczne jest także zastosowanie dodatkowych środków (np.
  czynników fizykalnych, przedmiotów ortopedycznych, a nawet
  leczenia operacyjnego). Zasada ta oznacza więc konieczność
  równoległego wykorzystywania rozmaitych środków - niezbędnych
  (przydatnych) w danym przypadku. Kolejna zasada

(systematyczności) nie wymaga specjalnego uzasadnienia, gdyż powszechnie omal wiadomo, że ćwiczenia czy inne zabiegi wykonywane "od przypadku do przypadku" nie mają żadnej wartości, a nieuzasadnione przerwy w posterowaniu korekcyjnym przynoszą często nieobliczalne szkody. Zasada ta należy zresztą także do naczelnych zasad wszelkich procesów pedagogicznych, w tym również i wychowania fizycznego;

zasady: podmiotowego traktowania osób poddawanych postępowaniu korekcyjnemu oraz świadomości i aktywności tych osób są ze sobą mocno związane, a wywodzą się również z głównych zasad kinezyterapii i wychowania fizycznego. Wykluczają one niejako celowość przedmiotowego traktowania tych osób, nakazując jednocześnie aktywny ich udział w procesie korygowania własnych wad, co wymaga odpowiedniej postawy (stosunku do tego procesu). Zasady te uwzględniają również współodpowiedzialność tych osób za uzyskiwane rezultaty;

zasada indywidualnego doboru środków postępowania korekcyjnego oznacza racjonalny dobór wszelkich środków, wynikający z indywidualnych potrzeb każdej osoby poddawanej takiemu postępowaniu. U podstaw tego leży wynik dokładnej oceny jego statyki oraz plan tego postępowania, bazujący na wcześniej określonych jego celach. Dopiero osoby o zbliżonym programie postępowania mogą być łączone w jednolite pod tym względem grupy ćwiczebne. Jeśii nawet istnieją tu drobne różnice, to indywidualne potrzeby każdego ćwiczącego muszą być dostrzegane podczas ćwiczeń całej grupy;

zasada dostępności (zwana też zasadą stopniowania trudności) określa konieczność dostosowania całokształtu posterowania korekcyjnego do możliwości osoby poddawanej temu postępowaniu. Punktem wyjścia jest tutaj nie tylko wiek danej osoby, ale przede wszystkim poziom jej sprawności. Postępowanie zgodne z tą zasadą oznacza z jednej strony nie stawianie podopiecznemu wymagań przekraczających jego aktualne możliwości ruchowe, a z drugiej strony - stopniowe zwiększanie tych wymagań (utrudnianie ćwiczeń) w miarę postępów usprawniania. Konieczny jest również odpowiedni do wieku dobór rodzaju i formy ćwiczeń, a w przypadku prowadzenia ćwiczeń zbiorowych - obowiązuje też dostępność wszelkich ćwiczeń dla wszystkich członków grupy;

- zasada współpracy z najbliższym otoczeniem osoby poddawanej postępowaniu korekcyjnemu stanowi dziś coraz częściej warunek powodzenia tego postępowania. Chodzi tu nie tylko o "zapisanie" dziecka na gimnastyką korekcyjną i ewentualne "doprowadzanie go" na ćwiczenia, ale przede wszystkim o wielokrotnie poruszane już ciągle i wielostronne oddziaływanie, w tym także o przeprowadzanie z dzieckiem zleconych do domu ćwiczeń i dopilnowanie przestrzegania odpowiedniego "reżimu całodobowego".

Zdeterminowana powyższymi zasadami ogólna linia postępowania korekcyjnego obejmuje trzy podstawowe ogniwa tego procesu - a mianowicie: diagnozę, ordynację i kontrolę uzyskiwanych rezultatów.

Romanowska A. 2000. Gimnastyka korekcyjno - kompensacyjna. Konspekty zajęć. Korepetytor, Płock. (13 - 14)

Całokształt procesu korekcyjne - kompensacyjnego wymaga takiego postępowania dydaktycznego, w trakcie którego zakres materiału nauczania ćwiczeń ruchowych, stopień trudności, środki, formy, metody i zasady będą dostosowane do psychofizycznego i motorycznego rozwoju oraz wydolno­ści organizmu dziecka. Pod uwagę należy brać również płeć, wiek, różnice indywidualne i wpływ środowiska.

Zastosowanie w procesie korekcyjnym różnych form, metod oraz zasad ma na celu przede wszystkim osiągnięcie pozytywnych efektów całokształ­tu działań, a także intensyfikację ruchu, uatrakcyjnienie zajęć, wzrost zainte­resowania nimi oraz pogłębienie motywacji i zwiększenie aktywności ru­chowej. Dziecko powinno rozumieć sens i cel stosowanych ćwiczeń i zabaw korekcyjnych, które mają nie tylko rozwijać potrzeby ruchowe, ale także sta­nowić źródło wiedzy o sposobach i formach samodzielnego usprawniania się.

4.1. Zasady dydaktyczno - wychowawcze procesu korek­cyjnego

- określają one, jak należy realizować zadania (z zakresu umiejętności, wiadomości i działań wychowawczych), aby osiągnąć zamierzone cele.

1. Zasada aktywności i świadomości - świadoma motywacja dziecka do
   brania udziału w kierowaniu ruchem, którego dążeniem jest „odczuwa­
   nie" własnego ciała, czyń znalezienie równowagi między podświado­
   mością a napięciem mięśniowym. Świadomy i aktywny stosunek do kon­
   kretnego rodzaju ruchu polega na zrozumieniu przez ćwiczącego celu
   tego ruchu.

2. Zasada wszechstronności i zdrowotności - wszelkie rodzaje ćwiczeń
   ujętych w zajęciach mają harmonijnie rozwijać organizm, wraz ze wszyst­
   kimi przejawami jego czynności; mają być bezpieczne i uodparniać na
   zmienność warunków świata zewnętrznego.

3. Zasada poglądowości i dostępności - polega na jasnym przedstawieniu
   i stworzeniu właściwie ukształtowanego wyobrażenia o nauczanym ru-

chu fizycznym. Stosowane środki to: bezpośrednie - objaśnienie, dokład­ny i poprawny pokaz, prawidłowa komenda i nauczanie; pośrednie -nauczanie poprzez kojarzenie ruchu z naśladowaniem danej czynności (zwierząt, roślin itp.).

4. Zasada systematyczności i trwałości - polega na systematycznym utrwa­laniu materiału nauczania ćwiczeń ruchowych w celu zdobycia i utrwa­lania ich dla czynności użytecznych, czyli w celu kształtowania umiejęt­ności wykorzystania danych czynności ruchowych w życiu codziennym. Zdobyte umiejętności ruchowe, utrwalone, mogą być celem samym w sobie, ale mogą również służyć do nauczania trudniejszych zadań ru­chowych.

Wszystkie wymienione zasady są ze sobą ściśle i nierozerwalnie powią­zane, a znajomość i przestrzeganie ich w praktyce warunkuje w dużej mierze skuteczność realizacji celów zajęć korekcyjne - kompensacyjnych według podanych konspektów.

Miedziejko - Czauderna J. 2002. Program gimnastyki korekcyjno - kompensacyjnej dla I etapu edukacji klasy I - III.(16 - 19)

Zadania nauczyciela

Każdy nauczyciel prowadzący gimnastykę korekcyjne - kom­pensacyjną powinien uświadomić sobie cel, do którego zmierza. Aby go osiągnąć, musi kierować się określonymi zasadami postępowania pedagogicznego, ponieważ to one pełnią funkcję organizującą cały proces dydaktyczno - wychowawczy.

Współcześnie zasady doboru treści oraz organizacji kształcenia i wychowania ściśle związane są z zasadami nauczania i uczenia się. W powiązaniu jednych i drugich proces dydaktyczno - wychowaw­czy stanowi dopiero całość.

Zasada podmiotowego traktowania ucznia

Formy kształcenia powinny być skierowane na optymalny roz­wój ucznia, jego zainteresowania, zdolności, zamiłowania, pobudza­nia do pomnażania wartościowych doświadczeń.

Treści powinny być dostosowane do możliwości rozwojowych ucznia, skierowane na wiedzę o człowieku, jego rozwój umysłowy, fizyczny, zdrowotny i emocjonalny, kierowaniu własnym postępo­waniem i zachowaniem, umiejętnościami współżycia w grupie ró­wieśniczej i partnerskiej.

Zasada integracji kształcenia i wychowania

Działa na wszystkie sfery osobowości ucznia, gdzie wiedza i umiejętności kształtują nawyki, postawy i zachowania, które są jed­nym z celów głównych obecnego programu.

Zasada łączenia teorii z praktyką

W gimnastyce korekcyjnej ma istotne znaczenie. Wiedza, umie­jętności, postawy oraz zachowania przenoszone są na obszar pozasz-

16

komy, a dobra organizacja czasu i działań pozalekcyjnych pozytyw­nie wpływa na wyniki trójtorowego działania korekcyjne - kompen­sacyjnego.

Zasada różnicowania treści i form kształcenia

Rozszerza wychowanie fizyczne o formy indywidualizacji w gim­nastyce korekcyjne - kompensacyjnej, gdzie bardziej eksponowane są treści, formy i metody służące celowi głównemu.

Rozwijanie pozytywnych motywacji do kształcenia ciągłego

To zasada, bez której cały proces dydaktyczno - wychowawczy w gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej nie miałby sensu. Zdo­byta wiedza, umiejętności, jak i postawa ucznia mają mu służyć przez całe życie do samodzielnego sterowania swoją sprawności fizyczną i wypoczynkiem.

Zasady nauczania i uczenia się mówią, jak nauczać i uczyć się.

Uczenie się to motywacja do nabywania przez ucznia wiedzy, umiejętności i nawyków.

Zasób posiadanej wiedzy i ogólny rozwój sprawności umysło­wej, fizycznej i duchowej kształtują poglądy ucznia, jego przekona­nia i mają znaczący wpływ na sposób jego postępowania, który ina­czej nazywamy zachowaniem.

Kierowanie procesem uczenia się uczniów i umożliwianie im zdobywania wiedzy, umiejętności i nawyków oraz kształtowanie postaw i zachowań to proces nauczania.

Dopiero połarzenie tych dwóch procesów tworzy całość zwaną procesem nauczania i uczenia się, którego wynikiem są nie tylko dobre wyniki kształcenia, ale i wychowania ujawniające się w pozy­tywnej postawie wobec samokształcenia. Uczeń bierze na siebie wysiłek kształcenia, samokontroli i samooceny, a w konsekwencji doprowadza do samorealizacji.

17

Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania i uczenia się

Ukierunkowuje aktywność ucznia na cele i zadania kształcenia. Nauczyciel powinien:

• uświadomić uczniom sens ich starań o prawidłową postawę,

• pobudzać do aktywnych, samodzielnych starań o swoje zdro­
  wie i sprawność fizyczną,

• stopniowo przechodzić od zadań łatwych do trudniejszych,
  od znanych do nieznanych,

• stwarzać warunki sprzyjające do dynamizowania aktywno­
  ści uczniów przez wprowadzanie zabaw i minigier, które roz­
  wijają symetrię ruchu.

Bardzo ważną zasadą wpływającą na umiejętności mchowe ucznia jest:

ZASADA POGLĄDOWOŚCI

Mimo że traci ona na swojej popularności w gimnastyce korek­cyjne - kompensacyjnej ze względu na ścisłe opanowanie techniki ruchu, jego prawidłowego kierunku w pełnym zakresie, jest i po­winna być stosowana oraz ma priorytetowe znaczenie w kształto­waniu nawyków ruchowych.

ZASADA SYSTEMATYCZNOŚCI

Odnosi się do motta tego programu: Człowiek jest całością. Zabu­rzenie jednego ogniwa systemu pociąga za sobą niedomagania na­stępnego itd., toteż, kształtując postawę prawidłową, krok po kroku przyczyniamy się do naprawy całego organizmu, a systematyczność w tych działaniach ma znaczenie nadrzędne.

Umiejętność dostosowania środków, form i metod do wieku ucznia, jego rozwoju psychofizycznego dotyczy stosowania zasady przystepności. która w gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej odnosi się do stosowania testów sprawności i siły mięśni oraz spraw-

18

dzaniu umiejętności wykonania ćwiczeń indywidualnych w stoso­waniu reguł od znanego do nieznanego, od łatwego do trudnego, od prostego do złożonego.

Omówione zasady postępowania pedagogicznego są podstawą dla nauczyciela prowadzącego gimnastykę korekcyjno - kompensa­cyjną, lecz dopiero w połączeniu z jego charyzmą, zaangażowaniem i niebanalnym stylem pracy mogą i powinny przynieść pożądane efekty.

19

Miedziejko - Czauderna J. 2002. Program gimnastyki korekcyjno - kompensacyjnej dla I etapu edukacji klasy I - III.(16 - 19)

Procedury osiągania celów w gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej

!!! należy wybrać tylko te treści, które dotyczą zasad

Metody, zasady i formy pracy powinny uwzględnić ogólne za­łożenia podstawy programowej wychowania fizycznego (Dz. U. Nr 14, póz. 129, luty 1999) i powinny być dostosowane do aktual­nych możliwości, potrzeb dziecka, rodzaju i stopnia zaburzeń, po­ziomu sprawności i wydolności fizycznej, wieku, pici, zaleceń lekar­skich, jak i warunków lokalowych.

Osiągnięcie celu w gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej uzależnione jest przede wszystkim od interakcji nauczyciela z uczniem.

O pozytywnych kontaktach pomiędzy nauczycielem a uczniem decyduje znajomość czynników wewnętrznych, gdzie każdy uczeń to niepowtarzalna indywidualność o określonej osobowości, jak i czynników zewnętrznych tj. środowiska społecznego, w którym funkcjonuje szkoła, nauczyciel, uczeń oraz środowiska domowego ucznia.

Pozytywne oddziaływanie informacyjne pomiędzy nauczycie­lem a uczniem stanowi istotę procesu kształcenia i wychowania, a w gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej ma decydujący wpływ na cel końcowy i wymaga od nauczyciela czynności:

• przygotowawczych,

• motywujących,

• informacyjnych,

• kontrolnych,

• naprowadzających,

• korekcyjnych,

• zabezpieczających (organizacyjnych).

W planie zajęć i stosowaniu ćwiczeń należy przestrzegać ogól­nych zasad kształcenia i wychowania:

• podmiotowego traktowania ucznia,

• integracji kształcenia i wychowania,

• łączenia teorii z praktyką,

• różnicowania treści i form kształcenia,

• kształcenia ustawicznego,

• ukierunkowania na cele i zadania,

• aktywnego i świadomego udziału uczniów w procesie naucza­
  nia i uczenia się.

W szczególności:

• dokładności w wykonaniu ćwiczeń,

• stopniowania trudności,

• natężenia ćwiczeń,

• zasady ich indywidualizacji,

• przechodzenia od pozycji niskich do wysokich,

• od łatwego do trudnego,

• od znanego do nieznanego,

• od prostego do złożonego.

Metody, którymi chcemy osiągnąć cel, powinny być sposobem realizacji zadań, a zadania powinny być realizowane przez formy organizacyjne lekcji i środki dydaktyczne.

Realizacja każdego konkretnego zadania wymaga zastosowania odpowiedniej metody, która powinna być związana z potrzebami rozwojowymi dziecka, dostosowana do warunków, wieku i stopnia rozwoju.

Metoda dotyczy zawsze pojedynczego zadania, co oznacza, że każde zadanie w lekcji może być realizowane inną metodą.

W gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej żadna metoda nie będzie dobra, jeżeli uczeń nie będzie zmotywowany do wykonania zadania. Sztuką nauczania jest prowadzenie zajęć tak, aby dziecko bawiło się, poznawało różne przybory, uczyło się nimi manipulo­wać, doskonaliło ruch, wzmacniało mięśnie, utrwalało nawyk pra­widłowej postawy, a nauczyciel realizował cel (metoda bezpośred­niej celowości ruchu).

Zadania realizowane w gimnastyce korekcyjne - kompensacyj­nej są zadaniami ściśle określonymi, wymagają ścisłego sterowania zewnętrznego i w pierwszym okresie prowadzimy je metodami od­twórczymi, a należą do nich:

METODA NAŚLADOWCZA - ŚCISŁA to odtwarzanie pokaza­nego ruchu, ale i nauczanie metodyczne techniki ruchu, np. gdy mię­śnie brzucha są słabe i rozciągnięte, prawidłowy siad z leżenia tyłem

jest niemożliwy. Należy mięśnie brzucha wzmacniać odcinkowo, po­czątkowo przez ćwiczenia górą sterowane, tzn. przy ustabilizowa­nych kończynach dolnych przez unoszenie głowy, następnie rąk z piłką lekarską i dołem sterowane, przy ustabilizowanym tułowiu i obręczy barkowej przez podnoszenie kończyn dolnych, wykony­wanie rowerku, nożyc: początkowo jedną nogą, następnie obydwoma.

Ważne jest realizowanie tej metody formą organizacyjną nieco odbiegającą od ogólnie przyjętych, a ułatwiającą uczniom prawidło­we ułożenie poszczególnych odcinków ciała względem siebie i całe­go ciała względem, np. okna, ściany, ławeczki lub drabinki. Ucznio­wie leżą w szeregu, np, każdy naprzeciwko swojej drabinki.

W początkowym okresie bardzo dużo ćwiczeń prowadzimy w pozycjach niskich, izolowanych (wiele punktów podparcia) nie tylko po to, aby odciążyć kręgosłup, ale dlatego, aby nauczyć ukła­dać ciało prawidłowo i wyegzekwować prawidłowy ruch. Uczymy, jak złe ułożenie głowy, oglądanie się na partnera niweczy cały ruch i negatywnie wpływa na układ ciała oraz prawidłowe symetryczne zwiększanie ruchu i siły mięśni. Dobrze jest, aby uczeń miał swój punkt odniesienia i względem niego ćwiczył, a także prawidłowo kontrolował ułożenie swojego ciała.

Forma frontalna w tym wypadku jest najtrudniejsza i wymaga skupienia, koncentracji - co nie jest łatwe, prowadzi się nią tylko ćwiczenie ogólnorozwojowe z dużą ilością środków dydaktycznych: piłki gumowe, tuby, krążki, kocyki, piłeczki pingpongowe, kijki, pił­ki lekarskie - l kg, skakanki, obręcze, szarfy, butelki plastikowe na­pełniane kamykami, piaskiem lub zabarwioną farbką do malowania jajek wodą itd.

Aby uczeń w trakcie ćwiczeń oddychał prawidłowo i nie ćwi­czył na bezdechu, dzieci liczą głośno ilość powtórzeń lub śpiewają znane piosenki, rapując. Kiedy uczeń potrafi prawidłowo sam wy­konać zaplanowany ruch w leżeniu przodem, tyłem, siadzie, klęku, staniu przed swoją drabinką, wprowadza się ćwiczenia w parach od pozycji niskich do wysokich, najlepiej z piłkami lekarskimi w pozy­cjach niskich toczenia, rzuty po ziemi i piłkami gumowymi w pozy­cjach średnich i wysokich ćwiczenia wykonuje się zawsze symetrycz­nie.

Reagowanie ucznia na bodźce zewnętrzne, przy stosowaniu dużej ilości środków dydaktycznych, ale niekonwencjonalnych, w szczególności mobilizowanie go przez umiejętne kierowanie za­bawami i zadaniami oraz motywowanie przez określenie celu zada­nia, nie tylko wpływają pozytywnie na rozwój psychofizyczny, ale dają uczniom wiele satysfakcji z przyswojenia pewnego zasobu wia­domości, umiejętności i nawyków ruchowych. Są zgodne z potrze­bami i oczekiwaniami uczniów na tym etapie.

Efektywność nauczania i uczenia się przyniesie pożądane efek­ty, gdy będzie równoległa z aktywnością uczniów i ich motywacją wewnętrzną.

Motywacja sprawia, że uczniowie starają się zrealizować zada­nia stawiane przez nauczyciela i właśnie metoda zadaniowo - ścisła i zabawowa - klasyczna spełnia ich oczekiwania.

Zadania postawione uczniom realizuje się formą obwodu ćwi­czebnego, gdzie celem jest doskonalenie ruchu, wzmocnienie siły i wytrzymałości mięśni posturałnych.

Dobrze, jeżeli jest tyle stacji, ilu uczniów, a praca mięśni naprze­mienna na poszczególnych stanowiskach. W obwodzie ćwiczebnym nie można zapominać o ćwiczeniach równoważnych i rzutach do celu kształtujących koordynację ruchową, co daje moment odpręże­nia i uatrakcyjnienia zajęcia. Może to być rzut do kosza lub obręczy (kto więcej trafi - współzawodnictwo indywidualne).

Na poszczególnych stanowiskach jest określona liczba powtó­rzeń działaniem matematycznym 2 x 40 — ? ; 3 x 20 = ? ; 20 + 20 + 20, 5x4 = 5 + 5 + 5 + 5? itd. Lub mówieniem alfabetu od a do z.

Uczniowie na dany znak (lub rozpoczęcie muzyki) rozpoczyna­ją ćwiczenia na stacjach. Na stacjach przeciwdziałających danej wadzie nauczyciel ma możliwość ukierunkowania ucznia na pożądany ruch.

Początkowo ćwiczenia na stacjach są proste i znane, ale wyma­gają samokontroli i samodyscypliny uczniów. Nie wszystkie ćwicze­nia na stacjach budzą u dzieci pozytywne reakcje, ale wiedzą, że aby dojść do tych ulubionych, należy je wykonać poprawnie i rzetelnie, ponieważ to one w dużej mierze mają wpływ na ich prawidłową postawę. Na stacjach trudniejszych i konkretnie przeciwdziałających wadzie kontrola nauczyciela jest konieczna i wskazana, aby uczeń wykonywał ćwiczenie dokładnie i ze zrozumieniem.

Im więcej jest środków dydaktycznych typowych i nietypowych na stacjach, tym oddziaływanie na bodźce sensoryczne wzrok, słuch, dotyk jest większe i łatwiejszy sposób na poznawanie przez ucznia otaczającej rzeczywistości.

Przejścia od stacji do stacji mogą być określone przez nauczycie­la lub zadaniem problemowym, oczywiście dostosowanym do wie­ku, warunków i sprawności uczniów, np. przejść do następnej stacji na jak najmniejszej powierzchni swojego ciała (na paluszkach) lub na trzech punktach podparcia (kulawy piesek) lub jak największą powierzchnią swojego ciała (przetaczanie). Wprowadza to element rozluźnienia, wyzwała inwencję twórczą, radość i śmiech z pokazy­wanych pomysłów.

METODA PROGRAMOWEGO UCZENIA SIĘ - sprzyja elimi­nowaniu błędów ruchowych. Dostarcza ona dodatnich motywów uczenia się przez częstą kontrolę powierzonego zadania ruchowe­go, indywidualizuje treści i tempo uczenia się.

Przenosi się to na konkretne zadania ruchowe do opanowania, np. w domu, kiedy uczeń dostaje zestaw ćwiczeń na ferie zimowe, gdzie krok po kroku kieruje swoimi działaniami w osiągnięciu celu.

Występują tu czynniki samooceny, samokontroli, samodyscypli­ny i samoochrony - wybór miejsca do ćwiczeń i przestrzegania usta­leń wskazanych przez nauczyciela.

METODA PROGRAMOWEGO USPRAWNIANIA SIĘ - jest sto­sowana w trakcie zajęć na powietrzu, jest dużo łatwiejsza dla uczniów, ponieważ nie wymaga ona od ucznia wielkiego wysiłku intelektual­nego i skupienia się jak w programie uczenia się techniki ruchu.

Ścieżki zdrowia - naturalne pokonywanie przeszkód uaktyw­nia układ oddechowy, krążeniowy i zwiększa wytrzymałość uczniów, uczy samodzielności, podejmowania decyzji, hartuje i usprawnia ogólnie, kształtuje cechy wolicjonalne; uczy, jak zachować się w sy­tuacjach trudnych, jak pomagać słabszym i walczyć ze swoimi sła­bościami.

Ważną czynnością nauczyciela jest uzmysłowienie uczniowi czu­cia przestrzennego i szybkiej reakcji na podbieganie, zbieganie, zmia­nę kierunku, krycie, stosowanie uników w celu ominięcia przeszkód naturalnych, podnoszenia i oceniania ciężarów (świadomość i siła), opanowania skoków, przeskoków, skrętów, czyli na kształtowaniu zwinności, orientacji, kierunku i przestrzeni.

Realizacja każdego konkretnego zadania wymaga zastosowania odpowiedniej metody. Nauczyciel musi znać granice w stosowaniu każdej z nich. O metodzie nie można powiedzieć, że jest dobra czy zła, tylko czy została optymalnie dostosowana do zadania, warun­ków, wieku uczniów i ich rozwoju.

Trzeba też podkreślić, że metod dydaktycznych nie da się od­dzielić od metod wychowania, ponieważ proces wychowania fizycz­nego jest zawsze procesem kształcenia i wychowania.

METODY WYCHOWANIA - kształtują osobowość ucznia i wią­żą się z przeżyciami emocjonalnymi. Kształtują określone postawy:

• radości z rozwiązania trudnego zadania,

• radość ze zwycięstwa,

• gorycz porażki,

• walki o punkty dla zespołu i indywidualnie,

• konieczność podporządkowania się zasadom, regułom i usta­
  leniom w zadaniach ruchowych, zabawach i minigrach,

• przestrzegania zasady fair - play.

Działania wychowawcze nauczyciela powinny polegać też na wytrącaniu ucznia ze stanu równowagi psychicznej i stawianiu go w sytuacjach niespodziewanych i trudnych (ma to miejsce w klasie II i III, kiedy uczniowie mają do nauczyciela pełne zaufanie i potra­fią się podporządkować prostym przepisom, a chęć rywalizacji staje się wielką przyjemnością).

Sytuacje stresujące są nieodzowne w procesie wychowania i mają skłaniać ucznia do rozwiązań na coraz wyższym poziomie aktywności ruchowej i przygotowywać ucznia do radzenia sobie w takich sytuacjach.

METODY WYCHOWANIA WEDŁUG H. MUSZYŃSKIEGO:

• metoda wpływu osobistego,

• metoda wpływu sytuacyjnego,

• metoda wpływu społecznego, metoda kierowania samowy­
  chowaniem.

Metody wychowania mają swoje odbicie w metodzie zabawo-wo-klasycznej, gdzie uczeń dostosowuje się do ustaleń, zasad i prze­pisów w zabawach i minigrach ruchowych. Akceptuje wybór miej­sca, podział na zespoły, wybór kapitana. Uczy się traktowania prze­ciwnika jako partnera do gry, a nie wroga, przestrzega zasadę czy­stej gry, wyraża radość ze zwycięstwa i godzi się na przegraną; uczy się wyrażać swoje emocje, ale i tonować zachowania niesportowe.

Metody stosowane w gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej to stawianie uczniów w sytuacjach zadaniowych, w których ucznio­wie pod kierunkiem nauczyciela dokonują zmian w strukturze wła­snego ciała, jego funkcjach, zdobywają umiejętności, wiedzę i na­wyki w zakresie własnej postawy i kultury fizycznej oraz kształtują postawy wobec własnych możliwości motorycznych i psychofizycz­nych.

Dobór metod do zadań pozostawiam nauczycielom prowadzą­cym zajęcia, bo to oni najlepiej wiedzą, jakie mają warunki i jakie dzieci pod swoją opieką. Ważny jest cel, który chcemy osiągnąć.

Efektywność realizacji zadań zależy od wielu czynników ze­wnętrznych i wewnętrznych w relacjach uczeń - nauczyciel, a wy­bór metody jest tylko czynnikiem wspierającym realizację zadania i osiągnięcia pożądanego celu w całym procesie dydaktyczno - wy­chowawczym.

3

---