SUKULENTY

Pochodzenie: Główną ich ojczyzną są kontynenty obu Ameryk rośnie ich tam ok. 1500 gatunków. Zasięg ich występowania obejmuje obszar od Kanady aż po Ziemię ognistą. Najwięcej gatunków kaktusów pochodzi z pustynnych obszarów kontynentów amerykańskich. Sukulenty występują także w łagodniejszym klimacie

Historia sukulentów: Jak trafiły do Europy i na inne kontynenty. Jako pierwsze do Europy sprowadzone przez Krzysztofa Kolumba trafiły melokaktusy. Następnie rozwój transportu morskiego spowodował pojawienie się nowych gatunków - agawy, opuncje w Basenie Morza Śródziemnego. W 16 wieku trafiły do Anglii na dwór słynnego aptekarza Morgana. W 18 wieku Karol Linneusz oznaczył i sklasyfikował 22 gatunki przybyłe do Europy. Na kontynent australijski trafiły w 1939 roku 2 ekspansywne gatunki jak Opuntia i Eriocereus. Najdroższy kaktus sprowadzony do Europy to Ariocarpus.

Właściwości i zastosowanie:

Przemysł spożywczy: Opuntia ficus-indica- w produkcji dżemów i konfitur; Neowerdmaniana worwerkii- jako substytut ziemnieków; Opuntia subulata- do produkcji różnych alkoholi; Agawa - do produkcji tequili

Przemysł kosmetyczny i farmaceutyczny: Selenicereus grandiflorus - jego kwiaty były używane do produkcji leków krążeniowych; Testudinaria elephatipes - otrzymywano lek sterydowy przeciwzapalny; Lophophowa williamsii- uzyskiwano z niej lek na dolegliwości reumatyczne.

Przemysł techniczny: Orocereus celsianus - jego delikatne ciernie były używane do wypychania poduszek; Agava saisalina - pozyskiwane włókna używano do produkcji lin cumowniczych; Stenocereus gummosus - jego sok był tak trujący że używano go do połowu ryb; Adenium digitata - sok służył do zatruwania strzał na polowania; Calibanus hookerii - zawierał substancje pieniące i był używany do prania i mycia naczyń; Sarcoculon bourmanii - nasączony żywicami i mający komórki fluorescencyjne świecił; Cereus hildmanianus - absorbuje szkodliwe promieniowanie od komputerów itp.

Podział sukulentów:

-Sukulenty pędowe - gromadzą wodę i składniki pokarmowe w silnie zgrubiałych pędach, łodygi nie mają liści. Należą: kaktusy, epifity, wilczomlecze, Pachypodium

-Sukulenty liściowe - magazynują wodę i składniki pokarmowe wewnątrz liścia w silnie rozbudowanym miękiszu. Należą: litopsy, grubosze, aloesy, agawy

-Sukulenty korzeniowe - magazynują wodę w kłączach lub bulwiastych korzeniach. Należą: Nolina, Adenium, Bowiea, Lofofora

Przystosowania do niekorzystnych warunków środowiska: Cykl dobowy. Redukcja blaszek liściowych do cierni które chronią przed nadmiernym działaniem promieniowania słonecznego. Gruba warstwa kutykuli lub wosków pokrywająca blaszki liściowe i pędy. Występowanie żeber i brodawek na korpusie które wzajemnie się zacieniają

Budowa roślin:

Elementy budowy morfologicznej i anatomicznej sukulentów: system korzeniowy, blaszka liściowa, ciernie i glochidy, cefalium i pseudocefalium, żebra i brodawki, aksile, areole, centralna wiązka przewodząca, miękisz wodonośny, pędy, kwiaty.

Pędy u tych roślin są maksymalnie zredukowane i nie posiadają liści które są przekształcone w ciernie. Liście występują tylko u innych sukulentów. U kaktusów pędy przejęły całkowicie funkcje asymilacyjne, ale są zawsze mięsiste i soczyste. Ich morfologia jest bardzo zróżnicowana

Rodzaje pędów:

-Spłaszczone i wydłużone - Epiphullum

-Patyczkowate i członowane - Rhipsalis

-Spłaszczone owalne, jajowate - Opuntia

-Krótko cylindryczne - Tephrocactus, Cylindropuntia

-Kuliste i cylindryczne - Mammilaria

Skórka pokrywa pędy i liście. Najbardziej zewnętrzna warstwa epiderma. Nie zawiera chlorofilu i chroni sukulenty przed nadmiernym nasłonecznieniem i transpiracją. Często pokryta jest nalotem woskowym nadającym srebrno niebieskawe zabarwienie pędom i liściom.

System korzeniowy może być palowy, wiązkowy i włóknisty. Jest silnie rozbudowany wszerz i wzdłuż profilu glebowego. Korzenie mają dodatkowo dużą liczbę włośników by skutecznie pobierać wodę. Korzenie epifitów wyrastają licznie z korpusów i czepiają się pędów lub innych podpór

Żebra pokryte nimi są w większym lub mniejszym stopniu pędy w szczególności u kaktusów. Żebra biegną wzdłuż korpusu prosto u zdecydowanej większości i pofalowane są u Echinofossulocactus. liczba żeber może się wahać od 2 u Epiphyllum do ponad 100 u kaktusów kulistych. U rodzaju Mediolobivia żebra prawie całkowicie przekształciły się w brodawki ale nie zanikają zupełnie

Brodawki to przekształcone żebra. Występują na całym korpusie. U gatunków Aylostera i Rebutia brodawki są niewielkie ale dobrze wykształcone. Prawdziwie brodawkowatymi kaktusami są Mammilaria, Coryphantha, Neolloydia.

Areole- specyficzne twory stanowiące pączki śpiące zlokalizowane na szczytach brodawek i na żebrach. Wyrastają z nich ciernie, kwiaty i pędy u większości kaktusów. Do areoli dochodzi wiązka przewodząca.

Aksille- to zagłębienia pomiędzy brodawkami i tu dochodzi wiązka przewodząca. U niektórych kaktusów wyrastają z nich kwiaty i pędy. Mogą tam się wykształcać włoski i szczecinki. Mammilaria, Dolichothele, Mammilopsis, Ariocarpus

Ciernie u kaktusów wyrastają tylko z areoli a u innych sukulentów z miejsc gdzie wyrastają liście. To przekształcone liście dlatego mają wiązkę przewodzącą a kolce są wytworem skórki i nie występują u sukulentów. Mogą być bardzo zróżnicowane - cienkie, ostre, szydłowate, krótkie, stożkowate. U niektórych pierzaste Mammilaria plumosa, grzebieniaste Leuchtenbergia principis, długie cienkie włoski Cephalocereus senilis

Glochidy - to specyficzny rodzaj cierni. Są drobniutkie, cienkie i harpunowato zakończone o kruchej podstawie i łatwo się wyłamują. Są najgroźniejszą bronią kaktusów w walce ze zwierzętami

Silnie rozgałęzione ciernie u Euphorbia stenoclada

Kwiaty u większości kaktusów wyrastają z areol i aksilli. u pewnej grupy wyrastają na pędach kwiatonośnych - cefalium i pseudocefalium Melocactus, Discocactus, Cephalocereus. Kwiaty mogą być drobne 1-1,5cm Blossfeldia, Rhipsalis, Mammilaria do wielkich 35 cm Epiphyllum, Daemia, Marniera. Mogą mieć różne barwy od bieli po purpurę, brak jedynie niebieskiego. Kwiaty pojawiają się od wczesnej wiosny aż do zimy. Mogą być osadzone na szypułach lub siedzące Peireskia, Rhodocactus. Trwałość kwiatów od kilkunastu godzin do nawet tygodnia u Echinocereus. Wszystkie sukulenty są obcopylne z wyjątkiem kaktusów u których występuje samopylność Frailea.

Budowa kwiatu-nie występuje wyraźne zróżnicowanie na kielich i koronę. Działki kielicha stopniowo przechodzą stopniowo wzdłuż rurki w płatki korony. Wewnątrz znajdują się słupek i pręciki. Większość kaktusów ma kwiaty o budowie promienistej spiralnej tylko nieliczne mają budowę grzbiecistą Zygocactus truncatus. U Cleistocactus kwiaty mają b długą rurkę kwiatową

Owocem jest jagoda właściwa mająca różne kształty kolory i wielkości. Bumerangowate u Mammilaria. Podobne do papryki u Melocactus. Owoce beczułkowate u Opintia. Mogą być pokryte szczecinkami włoskami i cierniami, po dojrzeniu rozpadają się.

Nasiona są przeważnie drobne podobne do ziaren maku a nawet mniejsze. Osiągają średnicę 1-2mm. Wszystkie nasiona pokrywa łupina barwy od brązowej do czarnej tylko u Opuntia żółtej

Mutacje:

Formy kaktusów:

-Bezchlorofilowe - to formy aurea - zółte i rubra - czerwone i ich pochodne nie mogą przeżyć w naturze ale w warunkach hodowlanych szczepi się je na podkładkach

Chamacereus silvestrii, Mammilaria, Neochilenia, Gymnocalycium, Cylindropuntia

-Monstrualne - określane jako monstrosa powstałe na wskutek niecałkowitego rozszczepienia wierzchołka który tworzy nieregularne żebra i nieregularne pędy

Cereus peruvianus

-Grzebieniaste- określane jako cristata powstałe w wyniku wielokrotnego rozszczepienia wierzchołka wzrostu, powstaje więc grzebieniasty płaski pęd o ciekawej fakturze mający postać wachlarza pióropusza

Mammilaria wildii, Trichocereus pachanoi forma cristata

Uprawa kaktusów:

Metody uprawy: na parapecie okiennym; w inspekcie zimnym i ogrzewanym; w szklarni zimnej i ogrzewanej; bezpośrednio w gruncie.

Warunki lokalizacji upraw: Najkorzystniejsza jest wystawa południowa. Mniej przydatna jest wystawa SW bo rośliny stojące dostają raptownie silną dawkę promieniowania. Najgorsza jest wystawa północna bo tam jest za mało światła i powoduje to powolne zamieranie roślin.

Naczynia do uprawy: Szklane, drewniane, metalowe, plastykowe, ceramiczne. Doniczki, pojemniki, kuwety, skrzynki, cylindry. Najlepsze są plastykowe ponieważ łatwo je zdezynfekować, a posadzone w nich rośliny rosną dobrze, są inertne w stosunku do podłoża. Najgorsze są ceramiczne bo szybko wyparowuje woda z podłoża i nie są inertne i dostarczają do podłoża niepotrzebne składniki mineralne jak Ca

Podłoże do uprawy powinno być przepuszczalne, o lekko kwaśnym odczynie, dobra chłonność wody:

-Substrat próchniczno kruszywowy - zawiera potrzebne roślinom makro i mikro składniki. Ma lekko niekorzystne warunki wodno powietrzne. Składa się z: 2 cz ziemi próchnicznej; 1 cz przekompostowanej gliny; 1 cz torfu włóknistego pH 4,0; 3 cz kruszywa - gruboziarnisty piasek i żwir.

-Substrat kruszywowy - ma przewagą nad poprzednim bo ma lepsze warunki powietrzne i wodne. Przed użyciem powinno się moczyć w kwaśnej wodzie ok. 24h, aby usunąć jak najwięcej Ca. Składa się z następujących kruszyw: tłuczeń ceglany, keramzyt, pumeks, perlit, żużel.

Światło-do prawidłowego wzrostu i rozwoju wymagają stanowisk dobrze nasłonecznionych. Zbyt małe natężanie światła powoduje etiolację pędów ich zniekształcenie opadanie kwiatów i liści. Zbyt dużo światła z nieodpowiednim zastosowaniem zraszania powoduje powstawanie plam oparzelinowych. W okresie zimowania powinno być ograniczony dostęp światła ale również wody i obniżenie temperatury. Prawidłowa asymilacja przebiega dopiero przy natężeniu 1000 Lx.

Temperatura: latem w dni słoneczne 25-35°C. Latem w nocy 15-20°C. W czasie zimowania 10°C. Spadek poniżej 5°C powoduje zaburzenia fizjologiczne i zamieranie

Sukulenty i kaktusy zimotrwałe powinny być przykrywane szkłem aby nie oddziaływała na nie niska temperatura i nie padał bezpośrednio śnieg i deszcz

Woda: mimo iż są kserofitami to wbrew pozorom wymagają dużej ilości wody. Wodę dostarczamy poprzez podlewanie i zraszanie. Zabiegi te wykonujemy rano i wieczorem. Zabiegi te przeprowadzane w czasie najsilniejszej operacji słonecznej powodują powstawanie ran oparzelinowych. Do zraszania i podlewania używamy wody deszczowej lub przegotowanej o pH 5,5-6,5 o temperaturze pokojowej

Nawożenie: najlepiej nawozić mieszankami wieloskładnikowymi specjalnymi dla kaktusów i sukulentów. Nie używamy nawozów jednoskładnikowych z balastem jak kainit który zawiera dużo części spławialnych a zbyt długotrwałe nawożenie nim spowoduje znaczne zmniejszenie przepuszczalności podłoża. Latem stosujemy mieszanki z większa ilością azotu a na jesieni i w zimie z przewaga potasu i fosforu które korzystnie wpływają na kwitnienie roślin

Rozmnażanie:

Rozmnażanie generatywne- po zbiorze nasion powinny przejść okres spoczynku u Astrophytum, Gymnocalycium, od razu siew w przypadku Frailea, Rebutia. Siew w szklarni przez cały rok ale najlepiej siać w lutym i marcu. Nasiona i później siewki należy doświetlać. Siew do podłoża próchniczno kruszywowego o składzie. Mieszaninę próchniczną sporządzamy z 50% przepłukanego drobnego żwirku, 25% torfu ogrodniczego i 25% ziemi liściastej. Można również zastosować mieszaninę z 25% żwirku, 25% torfu, 25% starej ziemi liściastej i 25% tłucznia z cegły lub cegły i żużla, nie przykrywać nasion bo do skiełkowania wymagają dostępu światła. Podłoże do siewu musi zawierać dodatki organiczne, ponieważ nasiona większej ilości gatunków są bardzo drobne. Następnie wstawiamy wstawiamy do temperatury 20÷30°C, a dla rebucji i pokrewnych 15÷20°C w dzień, natomiast w nocy dobrze jest obniżyć temperaturę o kilka stopni. Naczynia powinny być zdezynfekowane w formalinie technicznej 5%. Nasiona trzeba zaprawić na sucho albo na mokro w Ceresanie !!!! Zawiera Hg Po wysiewie lekko zraszamy. Kiełkowanie trwa od 5 dni do ponad roku. Pierwsze pikowanie wykonujemy kiedy pojawią się pierwsze areole z cierniami i zaczynają się ze sobą stykać. Drugie pikowanie wykonujemy gdy pojawi się pierwsze liście i kilka ukształtowanych areoli z cierniami. Następnie przesadzamy do doniczek 9/9cm. Później przesadzamy do pojemników dekoracyjnych.

Rozmnażanie wegetatywne:

-Sadzonki liściowe - Gasteria, Haworsja

-Sadzonki pędowo pąkowe z piętką - grubosze, Escheveria, Kalanchoe

-Sadzonki pędowe - Euphorbia, Cylindropuntia, Tephrocactus

-Sadzonki łodygowe - Epiphylum, Rhipsalis

Sadzonki po sporządzeniu powinny przejść 2 okresy zasuszania w celu zabliźnienia się ran po cięciu i wytworzeniu zaczątków korzeni.

-Podział roślin - Rebutia, Madiolobivia, Stenocereus

-Odrosty - Calibanus, Agava

-Bulwy korzeniowe - Testudinaria, Asparagus, Senecio, Creopegia

Szczepienie:

-na płasko skośnie -Aporocactus, Wilcoxia

-na płasko poziomo - dla większości

-na opuncji

-w klin

Najczęściej stosowane podkładki to: Opuntia, Eriocereus.

Choroby: Grzybowe: Botryotinia fuckeliana (szara pleśń), Fusarium sp. i Phytophtora sp (zgorzel siewek), Fusarium moniliforme (sucha zgnilizna). Bakteryjne: rakowate narośla. Wirusowe: chlorozy, przebarwienia, mozaiki. Fizjologiczne: skorkowacenia, oparzeliny, brak przyrostu, opadanie kwiatów

Szkodniki: Ripersia falcifera (wełnowiec korzeniowy), Pceudococus sp (wełnowce), Nematoda (nicienie), Tetranychus sp (przędziorki), Diaspis echinocacti (tarcznik kaktusowiec), Lycoria caprophila (ziemiórki), Aphididae (mszyce), ślimaki i mrówki.

---