STYMULACJA AUDIO- PSYCHO- LINGWISTYCZNA ZA POMOCĄ METODY TOMATISA

WYBRANE ZAGADNIENIA

Magdalena Gawęda

1. TROCHĘ TEORII

Alfred Tomatis (1920-2001) był francuskim otolaryngologiem, synem śpiewaka operowego, który prowadził badania nad związkiem pomiędzy słuchem, głosem, mową i językiem. Grupę badawczą stanowili zarówno śpiewacy operowi (znajomi ojca) jak i pracownicy fabryki amunicji. Tomatis stwierdził, iż bezpośrednią przyczyną zaburzeń głosu w obu grupach zawodowych był niedosłuch, bowiem osoby z uszkodzonym słuchem nie były w stanie dobrze kontrolować swojego głosu.

Tomatis, na początku lat 50 XX wieku, skonstruował urządzenie powszechnie zwane „elektronicznym uchem”. Urządzenie to umożliwiało modyfikację sposobu słuchania. Za pomocą „elektronicznego ucha” Tomatis chciał przeprowadzić warunkowanie audio- wokalne, które narzucałoby uchu pewien sposób słuchania, wpływając przez to na tworzenie głosu [1].

Trzy prawa Tomatisa:

1. Głos zawiera jedynie te częstotliwości, które słyszy ucho.

2. Modyfikacja sposobu słyszenia prowadzi do natychmiastowych zmian w głosie.

3. Zastosowanie treningu słuchowego pozwalającego słyszeć brakujące częstotliwości prowadzi do trwałej modyfikacji głosu.

Efekt zmiany jakości głosu pod wpływem zmiany sposobu słyszenia został nazwany efektem Tomatisa [2].

Podczas dalszych badań nad swoją metodą, Tomatis odkrył, że na jakość głosu wpływają nie tylko organiczne uszkodzenia słuchu, lecz również zaburzenia słuchania, czyli uwagi słuchowej.

Na uwagę zasługuje również fakt, iż w procesie słuchania ważną rolę odgrywa tzw. lateralizacja słuchowa. Prawe ucho słyszy nieco inaczej niż lewe. Wynika to z tego, że prawa i lewa półkula naszego mózgu odpowiadają za nieco inne umiejętności. Lewa półkula to półkula racjonalna, to właśnie w niej u wielu osób znajdują się ośrodki mowy. Prawa półkula natomiast to półkula emocjonalna, niewerbalna. W związku z tym, iż większość włókien nerwowych nerwu słuchowego krzyżuje się, tak więc większość informacji z ucha prawego trafia bezpośrednio do półkuli lewej, natomiast informacje z ucha lewego trafiają początkowo do półkuli prawej, a dopiero potem informacje te przekazywane są do półkuli lewej. Według Tomatisa prawidłową lateralizacją jest lateralizacja prawouszna, natomiast lateralizacja lewouszna może prowadzić do wystąpienia różnego rodzaju zaburzeń komunikacji [3].

2. ZASTOSOWANIE METODY TOMATISA

Metoda Tomatisa jest metodą wspierającą, jest również pewnego rodzaju sposobem terapii, rehabilitacji.

Metoda Tomatisa znajduje zastosowanie;

w niektórych jednostkach chorobowych, takich jak np. jąkanie, guzki śpiewacze;

przy eliminowaniu trudności w czytaniu i pisaniu oraz innych trudności szkolnych, dysleksja (ryzyko dysleksji), dyskalkulia;

przy wspomaganiu terapii logopedycznej;

wówczas gdy występują zaburzenia komunikacji językowej takie jak, np. opóźnienie rozwoju mowy, jąkanie, wady wymowy, zaburzenia płynności mówienia, dyslalia;

wówczas gdy występują zaburzenia głosu, takie jak, np. chrypki dziecięce;

przy wspieraniu terapii dzieci z Zespołem Aspergera, Zespołem Downa, autyzmem, ADHD;

we wspomaganiu walki ze stresem oraz zespołem wypalenia;

podczas przygotowania do porodu;

podczas nauki języków obcych [4].

Metoda Tomatisa stosowana jest jako forma wspierająca proces terapeutyczny przy

następujących zaburzeniach:

zaburzenia strefy I przedsionkowej:

opóźnienie psychoruchowe,

dyspraksja;

dysgrafia;

problemy z rytmem, równowagą, orientacją przestrzenną, rozróżnianiem stron,

brak zmysłu praktycznego;

nadpobudliwość;

zaburzenia strefy II językowej:

problemy z werbalizacją;

problemy z czytaniem;

ubogie słownictwo,

problemy z zapamiętywaniem;

problemy z rozumieniem mowy;

zaburzenia strefy III psychicznej:

trudności z koncentracją uwagi;

problemy z ekspresją;

mała motywacja do działania;

lękliwość, wycofanie;

mały dynamizm życiowy.

3. DIAGNOSTYKA W METODZIE TOMATISA

Diagnostyka w tej metodzie obejmuje: wywiad z uczestnikiem terapii (rodzicami, opiekunami prawnymi), test uwagi i lateralizacji słuchowej, testy dodatkowe.

Wywiad przeprowadzany jest po to, by ustalić w jakim celu uczestnik zgłasza się na terapię, ma również określić dolegliwości, stan zdrowia potencjalnego uczestnika terapii, dotychczasowy rozwój dziecka.

Test uwagi i lateralizacji słuchowej obejmuje następujące procedury:

badanie i ocena uwagi słuchowej zewnętrznej (drogą powietrzną) i wewnętrznej (drogą kostną);

badanie i ocena umiejętności lokalizacji dźwięku (drogą kostną);

badanie i ocena umiejętności dyskryminacji wysokości dźwięku (tzw. selekcji dźwięku);

badanie i ocena lateralizacji słuchowej.

Testy dodatkowe wykorzystywane w metodzie Tomatisa:

test drzewa;

test rodziny;

test lateralizacji ręki, nogi, oka;

test rozdzielnousznego słyszenia;

inne testy w zależności od zgłaszanego problemu [5].

Wskazane jest, by przed rozpoczęciem terapii jej uczestnik miał wykonane badanie słuchu.

4. TERAPIA METODĄ TAMATISA

Terapia metodą Tomatisa odtwarza proces rozwoju słuchowego danej osoby, pozwalając przezwyciężyć problemy, które podczas tego procesu wystąpiły. Terapia ta to działanie na poziomie fizjologicznym, które przebiega bez udziału świadomości. To jakby powrót do źródła, wydarzenia, które zakłóciło prawidłowy rozwój słuchania. Ważny jest tu jednak nie aspekt psychologiczny lecz dźwiękowy.

Materiał dźwiękowy wykorzystywany w tej metodzie to utwory wybrane ze względu na ich bogactwo częstotliwości, dynamikę. Nie stosuje się całych utworów, lecz ich fragmenty. Każdy materiał dźwiękowy poddawany jest specjalnej „obróbce”. W nagraniach wykorzystane są utwory: W.A. Mozarta, chorały gregoriańskie oraz walce (głównie J. Straussa). Występują również przypadki, kiedy w odpowiednim momencie terapii wykorzystywany jest głos biologicznej matki. Do każdego materiału dźwiękowego stosuje się specjalny system kodów. Wykorzystywana jest muzyka niefiltrowana oraz filtrowana, muzyka wzbogacona, zagęszczona (muzyka energetyzująca) oraz muzyka, w której tylko pewne pasma są wzmacniane. Muzyka Mozarta jest wykorzystywana ze względu na swą specyficzną dynamikę (cicho/ głośno). Wspomniane wcześniej walce włącza się do programów zwłaszcza, gdy występują zaburzenia motoryki, problemy z rytmem, równowagą, orientacją w przestrzeni. Natomiast chorały gregoriańskie pozwalają na wyciszenie, relaks i pewnego rodzaju osadzenie w ciele.

Metoda Tomatisa przewiduje trzy sesje terapeutyczne:

· I sesja 30 godzin;

· II sesja 15 godzin;

· III sesja 15 godzin.

Między sesjami powinny być precyzyjnie określone przerwy. Każda sesja winna zakończyć się testem uwagi i lateralizacji słuchowej. Terapia obejmuje dwie fazy: fazę bierną- bez wysiłku intelektualnego oraz fazę czynną- czytanie. Podczas sesji terapeutycznej można: rysować, układać puzzle, klocki, grać w nieskomplikowane gry. Niewskazane są natomiast rozmowy, w fazie biernej nie można czytać, natomiast w fazie czynnej literatura powinna być specjalnie dobrana - nie można czytać: lektur, książek historycznych, autobiografii. Nie można również korzystać z telefonu komórkowego, grać w gry komputerowe, pisać. Nie należy również jeść i pić.

Jak już wcześniej wspomniano metoda Tomatisa to metoda wspierająca, to pewnego rodzaju mikrogimnastyka ucha, której wynikiem może być zmiana sposobu słyszenia, a co za tym idzie zmiana jakości głosu i poprawa sposobu komunikowania się z otoczeniem i sobą samym [6].

mgr Magdalena Gawęda

[1] Por. Materiały szkoleniowe kursu STYMULACJA AUDIO- PSYCHO- LINGWISTYCZNA za pomocą metody Tomatisa, I poziom pedagogiczny, Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu Warszawa 2009, s. 15, 55.

[2] Por. Tamże, s. 15.

[3] Por. Tamże, s.17.

[4] Por. Tamże, s. 23.

[5] Por. Tamże, s. 41, 43, 53.

[6] Powyższy tekst w całości powstał na podstawie materiałów szkoleniowych kursu STYMULACJA AUDIO- PSYCHO- LINGWISTYCZNA za pomocą metody Tomatisa, I poziom pedagogiczny, Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu Warszawa 2009.

---