W Twoje ręce Druhno Zastępowa i Druhu Zastępowy oddaję ten poradnik.

Wiem dobrze, że kierowanie grupą harcerzy nie jest sprawą łatwą. Wymaga przygotowania i  nieustającej pracy nad sobą. Mam nadzieję, że ta broszurka pomoże Ci w przygotowaniu się do kilku zbiórek. Potem znów będzie trzeba szukać kolejnych źródeł wiedzy, nie tylko harcerskiej. Niech Cię to jednak nie zraża - pamiętaj, że

Dla tych, którzy marzą, jest rzeczywistość.

Dla tych, którzy mają nadzieję, jest wiedza.

Dla tych, którzy się rozwijają, jest wieczność.

Robert Monroe

Spis poradnikowych treści

Przyrzeczenie Harcerskie.……………………………………………………… s. 2

Prawo Harcerskie.……………………………………………………………… s. 3

Symbolika w pigułce.…………………………………………………………… s. 4

Historia w tabelce.……………………………………………………………… s. 5-6

I pomoc w najprostszych przypadkach.………………………………………… s. 7-10

Bosmanka. ……………………………………………………………………… s. 11

Terenoznawstwo.………………………………………………………………… s. 12-13

Pionierka.………………………………………………………………………… s. 14

Gry terenowe - zasady przykładowych gier.…………………………………… s. 15-16

Śpiewniczek - ratowniczek.……………………………………………………… s. 17-18

Zasady dobrej zbiórki.…………………………………………………………… s. 19

Obrzędy - jak je budować?……………………………………………………… s.20

Czy możesz już być zastępową/zastępowym …………………………………… s. 21

Czy dasz się lubić? ……………………………………………………………… s. 22

Omówienie obu ankiet …………………………………………………………… s. 23

PRZYRZECZENIE HACERSKIE:

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłuszną/posłusznym
Prawu Harcerskiemu.

MAM SZCZERĄ WOLĘ, to znaczy dobrowolnie, bez niczyjego nakazu, bez żadnego przymusu,

CAŁYM ŻYCIEM, ze wszystkich sił mego ducha, z całego serca, wykorzystując wszystkie dane mi możliwości

PEŁNIĆ SŁUŻBĘ BOGU, który stanowi uosobienie najwyższych ideałów, takich jak miłość, prawda, dobro, sprawiedliwość, wolność, piękno, przyjaźń i braterstwo, wiara, nadzieja. Ideały te łączą wszystkich ludzi dobrej woli, niezależnie od pochodzenia, narodowości, wyznania, wywodzą się z norm moralnych opartych na uniwersalnych, etycznych i kulturowych tradycjach chrześcijaństwa. Wyznawany przeze mnie system wartości kształtuję samodzielnie podążając w kierunku wskazanym przez Prawo Harcerskie.

Pragnę służyć POLSCE, ojczyźnie moich przodków, o której honor, niepodległy byt, tradycje i kulturę walczyli czynem i słowem, którą otrzymałem w spadku jako bezcenną wartość mego pokolenia, którą z całym jej bogactwem duchowym i materialnym mam przekazać moim następcom. Stale poszerzam świat mych myśli i uczuć, wierny zasadzie, że więcej wiedzieć, to głębiej pokochać. Szanuję prawa innych państw i narodów.

Chcę NIEŚĆ CHĘTNĄ POMOC BLINIM nie tylko wtedy, gdy o pomoc proszą, ale zawsze wtedy, gdy czujnym okiem dostrzegę, że na drodze mego życia stanął ktoś, kto potrzebuje pomocy, opieki, wsparcia, pocieszenia.

Mam być POSŁUSZNYM PRAWU HARCERSKIEMU, chcę, by Ono było zawsze wskazówką mego postępowania, by ono decydowało zawsze o zgodności moich myśli, słów i uczynków.

Moje Przyrzeczenie nie jest przysięgą ani ślubowaniem. Przestrzeganie Prawa Harcerskiego jest sprawą mego honoru i źródłem radości, "wędrówką ku szczęściu". Za wypełnienie Przyrzeczenia odpowiadam przed własnym sumieniem.

hm. Stefan Mirowski
styczeń 1996 r.

PRAWO HACERSKIE:

1. HARCERZ SUMIENNIE SPEŁNIA SWOJE OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE Z PRZYRZECZENIA HARCERSKIEGO. Jest dobrym uczniem i pracuje rzetelnie. Jest gotów zawsze pełnić służbę innym, dawać z siebie wszystko, co dobre, za jedyną nagrodę uważa radość płynącą z dobrze spełnionych obowiązków.

2. NA SŁOWIE HARCERZA POLEGAJ JAK NA ZAWISZY - to nakaz prawdomówności, zgodności słów i czynów z nakazami własnego sumienia. Harcerz postawą i zachowaniem daje świadectwo o wartościach, jakie wnosi harcerstwo w życie młodzieży i całego społeczeństwa. Harcerz jest punktualny.

3. HARCERZ JEST POŻYTECZNY, jego czyny zawsze służą społeczności, w której żyje. Naukę traktuje jako podstawę przyszłej służby Ojczyźnie i ludzkości. I NIESIE POMOC BLIŹNIM chętnie i ofiarnie, nie czeka aż go ktoś o pomoc i opiekę poprosi, lecz sam szuka okazji, by być pomocnym.

4. HARCERZ W KAŻDYM WIDZI BLIŹNIEGO, każdemu służy pracą, pomocą, ujmuje się za każdym pokrzywdzonym. Przezwycięża urazy i waśnie między ludźmi. Swą postawą daje wyraz uznania naturalnych praw człowieka. Sprzeciwia się przejawom nienawiści, nie poniża nikogo. A ZA BRATA UWAŻA KAŻDEGO INNEGO HARCERZA, każdego skauta na całym świecie, każdego wiernego tym samym ideałom.

5. HARCERZ POSTĘPUJE PO RYCERSKU Harcerstwo to czysta gra, która obowiązuje także wobec przeciwników. Harcerz wyciąga rękę do zgody. Harcerz jest dzielny, walczy z nietolerancją, brutalnością. Potrafi się odpowiednio zachować w każdej sytuacji. Harcerz dba o swój wygląd.

6. HARCERZ MIŁUJE PRZYRODĘ, nie niszczy jej, I STARA SIĘ JĄ POZNAĆ, uczy się czytać "świętą księgę przyrody”. Ma świadomość, że jest jej cząstką, zgłębia jej tajemnice. Przeciwdziała zagrożeniom środowiska, których źródłem jest cywilizacja przemysłowa, a także bezmyślność, lenistwo i brak wyobraźni.

7. HARCERZ JEST KARNY, karnością opartą na rozumnym posłuszeństwie, wynikającą z dobrowolnego wyboru drogi i celu. Harcerz jest POSŁUSZNY RODZICOM, wierny rodzinnej tradycji, która współtworzy tradycję Ojczyzny. Jest posłuszny WSZYSTKIM SWOIM PRZEŁOŻONYM, którzy prowadzą go do wspólnie realizowanego celu - przez służbę Bogu, Polsce i bliźnim. Karność staje się źródłem poszukiwania i uznawania autorytetów w życiu społecznym.

8. HARCERZ JEST ZAWSZE POGODNY, idzie między ludzi z otwartym spojrzeniem, płynącym z pogody ducha. Harcerz panuje nad swoimi emocjami i nerwami. Jest optymistą, ma poczucie humoru. Pomaga innym przezwyciężyć apatię, smutek, zniechęcenie, obojętność. Cieszy się radością innych.

9. HARCERZ JEST OSZCZĘDNY, nie skąpy, ale gospodarny, nie marnuje czasu, nie marnuje życia, pracuje skutecznie. Harcerz jest OFIARNY w niesieniu pomocy innym, hojny w uczynności. Przezwycięża marnotrawstwo materiałów i darów przyrody, pieniędzy i pracy.

10. HARCERZ JEST CZYSTY W MYŚLI, MOWIE I UCZYNKACH, najpierw myśli, potem mówi, dba o czystość i piękno języka. Harcerz dba o zdrowie, NIE PALI TYTONIU I NIE PIJE NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH, nie ulega żadnym nałogom, nie próbuje używania narkotyków. Abstynencję traktuje jako ważny element troski o zdrowie, o hart ducha, o opanowanie słabości własnego charakteru.

hm. Stefan Mirowski (fragmenty)
styczeń 1996 r.

Krzyż Harcerski zaprojektował w 1912 roku ks. Kazimierz Lutosławski, wzorując go na najwyższym polskim odznaczeniu wojskowym - Krzyżu Virtuti Militari.

Wg "Regulaminu Odznak i Oznak" jest odznaką organizacyjną harcerzy i instruktorów. Krzyż Harcerski nosi się 2 cm nad lewą kieszenią munduru (choć lepiej twierdzić, że nosi się go na sercu). Prawo noszenia Krzyża Harcerskiego zyskuje się przy złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego.

Krzyż Harcerski ma bogatą symbolikę. Jest czymś niezwykle wartościowym.

Harcerskie pozdrowienie "Czuwaj" używane było dawniej przez rycerzy polskich stojących na warcie. Wtedy miało zapobiec zaśnięciu na posterunku. Teraz przypomina o stałej gotowości każdego harcerza do służby ojczyźnie, pracy dla innych, niesienia pomocy i ustawicznej pracy nad sobą.

Lilijka symbolizuje czystość i cnotę. Harcerska lilijka swym kształtem przypomina zakończenie igły magnetycznej kompasu. Tak jak igła wskazuje żeglarzom drogę do domu, tak lilijka symbolizuje jedną z najważniejszych powinności harcerza: postępowanie zgodnie z prawem harcerskim. Litery ONC na ramionach lilijki są skrótem hasła filaretów: "Ojczyzna, Nauka, Cnota". Na węźle widnieje skrót nazwy naszej organizacji ZHP.
Na lilijce z krzyża nie ma żadnych liter, są za to dwie gwiazdki. Symbolizują one oczy wilka, który jest zawsze czujny. Harcerz również powinien być czujny, uważnie obserwować świat, dostrzegać dobro i zło. Harcerz szuka tych którzy potrzebują jego pomocy.

Lilijkę otacza krąg - symbol doskonałości do jakiej dąży harcerska rodzina. Niektórzy twierdzą, że jest to też symbol harcerskiego kręgu, w którym wszyscy są równi.

Promienie biegnące od lilijki oznaczają dążenie harcerstwa do promieniowania na cały świat wartościami, radością, dobrem.

Węzeł na wieńcu, jak węzeł na chuście ma przypominać o obowiązku wypełnienia przynajmniej jednego dobrego uczynku dziennie.

Wieniec z liści dębowych - liście dębowe symbolizują męstwo i dzielność. Wieniec z liści dębowych mieli prawo nosić tylko ludzie władający ogromną siłą - ducha, mięśni, czy magii. Cechy te - męstwo i dzielność - powinny być również udziałem każdego harcerza.

Wieniec z liści lauru - liście laurowe są symbolem zwycięstwa. Wieniec z liści laurowych nosili autorzy największych zwycięstw, rzymscy cesarze. Dla harcerza liście laurowe oznaczają tryumf nad własnymi słabościami.

Ramiona Krzyża Harcerskiego wypełnione są ziarenkami piasku, które symbolizują liczną rodzinę harcerską. Inna interpretacja mówi, że są to nierówności symbolizujące kamienie na drodze życia, perły dobrych uczynków, trudy i znoje, radości i smutki, jakie harcerz spotyka na swojej drodze życia.

σρ  

22.02.1857 r.	- ur. się Robert Stephenson Baden Powell (GB)
16.08.1860 r.	- ur. się Ernest Thompson Seton (USA)
31.10.1888 r.	- ur. się Andrzej Małkowski
1907 r.	- obóz doświadczalny na wyspie Brownsea (czyt. braunsi)
04.09.1908	- I zlot skautowy w Londynie (11000 uczestników)
30.10.1912 r.	- ślub Baden Powella z Olave Soamens
1912 r.	- podróż Baden Powella dookoła świata, pierwszy żeński podręcznik skautowy napisany przez siostrę B.P. - "Dziewczęta- Przewodniczki"
1920 r.	- I Jamboree - Anglia , wszystkie organizacje skautowe obwołują Baden Powella "Naczelnym Skautem Świata" , a jego ojczyzna nadaje mu miano "Lord".
08.01.1941 r.	- umiera w Kenii (Afryka) Lord generał Robert Baden Powell
22.05.1911 r.	- A. Małkowski wydaje rozkaz o powołaniu 4 drużyn:
	- I Lwowska Drużyna Skautowa im. Naczelnika Kościuszki
		- II LDS im. Hetmana Chodkiewicza
		- III LDS im. Emilii Plater
		- IV LDS im. L. Nierosławskiego
08.1911 r.	- pierwszy podręcznik polski "Skauting jako system wychowania młodzieży " - A. Małkowski
10.1912 r.	- zostaje przyjęte hasło "Czuwaj", A.M. wyjeżdża do Anglii, ukazuje się drugi podręcznik "Harce młodzieży polskiej" - Eugeniusz Piasecki i Mieczysław Schreiber.
1-2.11.1918 r.	- utworzenie ogólnopolskiego ZHP na zjeździe w Lublinie, za oznakę całego harcerstwa przyjęto Krzyż Harcerski (projektu ks. K. Lutosławskiego)
15-16.01.1919	- Andrzej Małkowski ginie na statku u wybrzeży Sycylii.
01.10.1933 r.	- szkoła zuchowa w Nierodziomiu kierowana przez Aleksandra Kamińskiego (dzieci 8 - 11 lat - Kamyki).
09.1938 r.	- Pogotowie Harcerek i Harcerzy - we wrześniu 1938r. oddziały Wojska Polskiego wkroczyły na Zaolzie. Organizacja Harcerek w związku z tym powołała Pogotowie tworzące oprócz normalnej struktury odrębną sieć podległości i służb. Komendantką P.H. została hm. Józefina Łapińska. Po zakończeniu akcji na Zaolziu Pogotowia nie rozwiązano. Trwało intensywniejsze szkolenie sanitarne, pogotowie lotnicze, pogotowie gazowe. Harcerze Pogotowie powołali dopiero w 06.1939 r. Mieli niewiele czasu na stworzenie sprawnej struktury. Popełnili błąd obsadzając funkcje instruktorami podległymi mobilizacji Gdy niektórzy z nich zostali zmobilizowani, sieć Pogotowia zaczęła się rwać.
27.09.1939 r.	- ZHP przechodzi do konspiracji ( powstanie Szarych Szeregów), decyzję o tym podjął Aleksander Kamiński z grupą instruktorów.
16.01.1940 r.	- zebrało się Naczelnictwo ZHP w konspiracji, a Florian Marciniak objął obowiązki Naczelnika Harcerzy.

σρ  

2-3.11.1942 r.	- SzSz podzielono na trzy szczeble organizacyjne:
	Grupy Szturmowe - najstarszy służbą i wiekiem, najbardziej wyrobieni, przeznaczeni do dywersji bojowej i do partyzantki ( po 18 roku życia)
		Bojowe szkoły - warstwa średnia, pełniła służbę wojskową, głównie na odcinkach łączności ( od 15 - 17 roku życia ).
		Zawiszacy - najmłodsi, ćwiczenia i zbiórki najbardziej się zbliżały do przedwojennych zbiórek i ćwiczeń ( od 12-14 roku życia )
22/23.03.1943	- aresztowanie "Rudego" wraz z ojcem. Śledztwo "Rudego" prowadzili Lange i Schultz w gmachu gestapo przy Al. Szucha 25, pokój 228. Wraz z innymi przesłuchiwanymi tego dnia odwieziono ich krytą ciężarówką do więzienia na Pawiaku.
26.03.1943 r.	- MEKSYK II - Akcja pod Arsenałem, uzyskano pozwolenie od Kedywu. Była to największa akcja bojowa w Warszawie, po niej zaostrzono walkę z Niemcami, rozpoczęła się walka zbrojna, była zerwaniem mitu o wszechpotędze gestapo. Była również objawieniem najwyższego braterstwa.
06.05.1943 r.	- aresztowanie Floriana Marciniaka (próba odbicia F.M. nie udała się)
19/20.05.1943	- odbicie 49 więźniów (jadących do Oświęcimia ) pod Celestynowem. Akcja udana. dowódca - Tadeusz Zawadzki.
01.09.1943 r.	- powstaje batalion Zośka - chłopcy czuli potrzebę wyjścia z konspiracji i przekształcenia się ( prawie ) w armię.
01.08.-01.10.1944r.	- Powstanie Warszawskie.
03.10.1944 r.	- naczelnikiem SzSz zostaje Leon Marszałek ( "Adam", "Brzoza", "Paweł" ), po hm. S. Broniewskim, który po powstaniu idzie do niewoli; L.M. jest naczelnikiem do 17.01.1945 r.
17.01.1945 r.	- rozwiązanie Szarych Szeregów.
1949-1956 r.	- Organizacja Harcerska ZMP.
18.12.1956 r.	- odrodzenie ZHP, zjazd w Łodzi.
jesień 1978 r.	- powstaje KIHAM - Krąg Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego - celem ruchu była odnowa moralna harcerstwa, działał bardzo aktywnie, przygotowano na 70-tą rocznicę Harcerstwa Polskiego własną wersję sprawności i stopni, wydano kilkanaście książek i pism.
13.12.1981 r.	- rozwiązanie Rady Porozumienia KIHAM.
1989 r.	- pluralizm w związku - powstanie ZHR.
08. 1995 r.	- Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Zegrzu
1996 r.	- przywrócenie członkostwa ZHP w Światowej Organizacji Ruchu Skautowego (WOSM) i Światowego Stowarzyszenia Dziewcząt Przewodniczek i Dziewcząt Skautek (WAGGGS)
2-12.08 2000 r.	- Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Gnieźnie

I pomoc w najprostszych przypadkach

Ukąszenie przez komary, mrówki, meszki

Umyj ukąszone miejsca wodą z mydłem. Możesz posmarować piekące miejsce sodą oczyszczoną zmieszaną z niewielką ilością wody. Opuchliznę przykryj szmatką zmoczoną w bardzo zimnej wodzie. Pogryzienie przez chmarę atakujących meszek może nawet doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego (alergicznego), w takim przypadku trzeba natychmiast iść do lekarza.

Użądlenie przez osy, pszczoły, szerszenie

Polej zimną wodą lub przyłóż woreczek z lodem na użądlone miejsce, by złagodzić ból i spowolnić wchłanianie się trucizny. Można podać tabletkę wapna. Jeśli ktoś zostanie użądlony przez większą liczbę owadów, zastosuj chłodne kompresy i sprowadź lekarza.
     Alergik reaguje na użądlenia bardzo silnie - zaczyna się dusić, brakuje mu powietrza, ma przyspieszony i spłycony oddech, tętno słabo napięte, występują obrzęki. Musi jak najszybciej trafić do najbliższego pogotowia albo szpitala.

Uwaga! Alergicy powinni mieć przy sobie środki antyhistaminowe!

Omdlenie

Omdlenie jest to nagła, krótkotrwała utrata przytomności, wywołana niedotlenieniem mózgu. Przyczyną omdlenia może być: spadek ciśnienia tętniczego krwi, nadmierne odchudzanie, silny ból, zdenerwowanie, głód, silne emocje, widok krwi, itp.

Objawy poprzedzające omdlenie:

• zawroty głowy,

• bladość twarzy,

• mroczki przed oczami,

• mogą wystąpić zimne poty na czole i skroniach.

Pierwsza pomoc:

• rozluźnić uciskające części odzieży (krawat, kołnierzyk),

• udrożnić górne drogi oddechowe i skontrolować czynności życiowe,

• ułożyć poszkodowanego w pozycji autoprzetoczeniowej,

• jeżeli po 2 minutach nie powróci przytomność, poszkodowanego należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i wezwać pomoc lekarską,

• sprawdzić czynności życiowe, zapewnić komfort psychiczny i termiczny.

Udar cieplny (termiczny)

Udar cieplny jest skutkiem przegrzania organizmu. Spowodowany jest utrudnionym lub wręcz uniemożliwionym oddawaniem nadmiaru ciepła (np. podczas intensywnego wysiłku fizycznego w gorącym, dusznym pomieszczeniu).

Objawy:

• zaczerwieniona, gorąca skóra,

• silne poty, osłabienie, uczucie zmęczenia, silne pragnienie,

• bóle i zawroty głowy,

• nudności i wymioty,

• mroczki przed oczami, przyspieszone tętno.

Pierwsza pomoc: poszkodowanego przenieść do zaciemnionego, przewiewnego miejsca, ułożyć w wygodnej dla niego pozycji. Następnie rozluźnić uciskające części ubrania, stosować zimne okłady (rozpoczynając od głowy, karku, dłoni, stopniowo przechodząc na klatkę piersiową). Poszkodowanemu przytomnemu podać małymi porcjami zimne napoje (najlepiej soki) bądź czystą wodę. Kontrolować czynności życiowe, zapewnić komfort psychiczny. Wezwać pogotowie.

Udar słoneczny

Udar słoneczny jest skutkiem przegrzania organizmu w wyniku nadmiernego nasłonecznienia. Objawy:

• zaczerwieniona, gorąca i sucha skóra

• nudności i wymioty

• wysoka gorączka i dreszcze, tętno zwolnione

• uczucie niepokoju, osłabienie.

Pierwsza pomoc: ułożyć osobę w pozycji półsiedzącej, dalej - jak w przypadku udaru cieplnego.

I pomoc w najprostszych przypadkach

Urazy ucha

Krwawienie lub wyciek innej treści płynnej z ucha

Nałóż czysty opatrunek na ucho, z którego wydobywa się treść. Nie próbuj tamować wypływającej treści ani przemywać ucha. Połóż ofiarę na plecach i pozostaw ją w tej pozycji do czasu przybycia pogotowia.

Ciało obce w uchu

Spróbuj usunąć obce ciało z ucha poprzez pochylenie głowy tak aby ucho z ciałem obcym skierowane było w kierunku podłogi. Następnie potrząśnij kilkakrotnie głową. Nie próbuj usuwać ciała obcego poprzez uderzanie w głowę ofiary.

Jeżeli nie udało się usunąć ciała obcego przez potrząsanie, sprawdź wzrokowo czy obiekt jest widoczny.

• Jeżeli dostrzegasz ciało obce i jest ono gładkie, nie jest żywym insektem, spróbuj użyć szczypców do jego usunięcia. Nie próbuj wbijać żadnego narzędzia w ciało obce ani wyciągać twardych przedmiotów takich jak koralik czy ziarno fasoli.

• Jeżeli w uchu znajduje się żywy insekt, spróbuj go zabić wkraplając do ucha odrobinę oleju, octu lub alkoholu. Następnie wypłucz insekta ciepłym ale nie gorącym olejem.

Jeżeli ciało obce jest twarde i nieruchomo tkwi w uchu, zabierz poszkodowanego do najbliższego szpitala.

Urazy oka

Ciało obce w oku

Należy wezwać pogotowie ratunkowe i powstrzymać się od samodzielnego usuwania ciał obcych znajdujących się w oku. Jeżeli w gałce ocznej znajduje się duży przedmiot typu ołówek, należy osłonić oko używając papierowego lub plastikowego kubka, pamiętając o tym żeby kubkiem nie wbić osadzonego w oku przedmiotu. Zastosowany dla ochrony oka kubek należy przykleić do skóry za pomocą plastra. Na zdrowe oko należy nałożyć czysty opatrunek aby uniemożliwić ruchy gałek ocznych.

• Jeżeli w oku znajduje się przedmiot niewielkich rozmiarów, należy nałożyć czysty opatrunek.

• Jeżeli ciało obce jest widoczne złap delikatnie górną powiekę i nałóż ją na dolną powiekę. Dzięki temu zaczną wydzielać się łzy, które ułatwią wypłukanie ciała obcego.

• Jeżeli obiekt nie wypłynie, zastanów się nad usunięciem go. Jednakże jeżeli istnieje obawa, że ciało obce jest wbite w gałkę oczną i nie zdołasz go z łatwością usunąć, nie wahaj się wezwać pogotowia ratunkowego.

Aby ułatwić usunięcie ciała obcego znajdującego się na powierzchni oka, należy przemyć oko wystudzoną, przegotowaną wodą. Należy wystrzegać się usuwania przedmiotu za pomocą chusteczki.

Jeżeli dostrzeżesz ciało obce na wewnętrznej stronie powieki dolnej lub górnej, możesz przemyć oko wodą lub ostrożnie usunąć ciało obce przy pomocy wilgotnej chusteczki.

• Jeżeli masz trudności z usunięciem ciała obcego z oka lub poszkodowany skarży się na ból gałki po usunięciu ciała obcego niezwłocznie wezwij pomoc medyczną.

Substancje chemiczne:

Niezwłocznie przystąp do przemywania oka wodą. Upewnij się, że woda dokładnie wnika pod powieki. Nie stosuj niczego innego poza wodą do przemywania oka. Nie pozwól osobie poszkodowanej by pocierała oko.

Należy przemywać oko przez okres nie krótszy niż 15 minut, dbając o staranne przemywanie całej wewnętrznej powierzchni powiek.

Jeżeli osoba poszkodowana nosi soczewki kontaktowe, należy poprosić o ich wyjęcie.

Po przemyciu gałki ocznej nałóż sterylny opatrunek na oczy. To zapobiegnie ruchom gałek ocznych.

Jeżeli zdołasz, spróbuj ustalić rodzaj substancji chemicznej, która dostała się do oka poszkodowanej osoby. Jeżeli jest to niemożliwe spróbuj przynajmniej ustalić, czy była to substancja sucha czy płynna.

Pamiętaj!

Niezwłocznie wezwij pogotowie ratunkowe jeżeli:

• Podejrzewasz uraz głowy.

• Obce ciało jest wbite w gałkę oczną.

• Do oka dostała się substancja chemiczna.

I pomoc w najprostszych przypadkach

Pierwsza pomoc przy zranieniach:

-zatamowanie krwotoku (w przypadku dużego krwawienia).

-zabezpieczenie rany jałowym opatrunkiem - bezpośrednio na ranę kładziemy jałową gazę,

-całość bandażujemy bandażem dzianym,

Nie kładziemy na ranę waty, ligniny, chusteczek higienicznych, itp., nie dotykamy rany palcami ani żadnymi środkami nie jałowymi, nie usuwamy ciał obcych tkwiących w ranie.

-unieruchomienie (jeśli zranienie jest duże i dotyczy kończyny).

-ułożenie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej, aby zapobiec rozwijaniu się wstrząsu pourazowego.

-kontrolowanie czynności życiowych poszkodowanego (oddech i tętno).

-zapewnienie poszkodowanemu komfortu termicznego i psychicznego

-kontrolowanie tętna poniżej miejsca założenia opatrunku.

-w przypadku przemoknięcia opatrunku nakładamy kolejną warstwę materiału chłonącego, którą mocujemy bandażem.

Nie zdejmujemy przesiąkniętego opatrunku.

W przypadku krwotoku tętniczego (z ran wydobywa się jasna krew pod dużym ciśnieniem) zakładamy na ranę opatrunek uciskowy (nie opaskę uciskową!!!), taki, jak na rysunku.

Budowa i zasada działania opatrunku uciskowego: zatrzymywany jest przepływ tylko w wybranej tętnicy, krążenie w kończynie odbywa się dalej poprzez sieć mniejszych, pobocznych naczyń krwionośnych.

Krwotok z nosa

W przegrodzie nosowej znajdują się liczne powierzchowne naczynia krwionośne, które przy uszkodzeniu albo także bez przyczyn zewnętrznych pękają, co prowadzi do krwawienia.

 Pierwsza pomoc:

• poszkodowanego posadzić z głową pochyloną do przodu,

• poinformować poszkodowanego aby oddychał ustami,

• polecamy poszkodowanemu oczyścić nos (wydmuchać zawartość nosa),

• uciskamy nos tuż poniżej części kostnej

• u osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze nie tamujemy wypływu krwi

• kładziemy zimne kompresy na czoło, kark i nasadę nosa.

• po 10 minutach przestajemy uciskać nos. jeżeli krwawienie powtarza się, należy zastosować ponownie ucisk (nie oczyszczamy zawartości nosa),

• jeżeli krwawienie z nosa trwa dłużej niż 30 minut należy skontaktować się z lekarzem.

Oparzenie

Oparzone miejsce schładzamy zimną wodą, kierując strumień powyżej rany, przez około 15-20 minut. Następnie osłaniamy ranę jałowym opatrunkiem (nie może on wywierać żadnego nacisku na miejsce oparzenia). Przytomnego poszkodowanego z rozległymi poparzeniami należy ułożyć w pozycji autoprzetoczeniowej (działanie przeciwwstrząsowe).

Poszkodowanemu należy podawać do picia letnie napoje, w celi uzupełnienia ubytków płynów w organizmie, zapewniamy mu także komfort termiczny i wsparcie psychiczne, w razie potrzeby wzywamy lekarza. Pęcherzy z płynem surowiczym nie przekłuwamy!

I pomoc w najprostszych przypadkach

Zwichnięcie

Jest to przemieszczenie się jednej powierzchni stawowej w stosunku do drugiej. Zwichnięty staw uległ zniekształceniu, pojawia się silny ból, obrzęk, zasinienie oraz niemożność wykonywania ruchów w danym stawie. Postępowanie w przypadku podejrzenia zwichnięcia jest takie samo jak przy załamaniach.

Skręcenie

Jest to naciągnięcie lub naderwanie aparatu wiązadłowo - torebkowego stawu. Skręcenie jest mniej groźną formą niż zwichnięcie ponieważ nie zostaje rozerwana torebka stawowa i dzięki elastyczności wiązadeł zostają przywrócone normalne stosunki anatomiczne stawu. Jeżeli jednak wystąpi ból i obrzęk, można wykonać okład z „kwaśnej wody”

Złamanie

Jest to przerwanie ciągłości tkanki kostnej.

Złamania dzielimy na:

• zamknięte - tj. gdy skóra dookoła złamanej kości jest nienaruszona,

• otwarte - tj. gdy jest przerwana ciągłość skóry, a kość może być narażona na zanieczyszczenia pochodzące z powierzchni skóry i powietrza.

Często bardzo trudno ocenić czy mamy do czynienia ze zwichnięciem, skręceniem czy złamaniem kości, a szczególnie gdy nie ma wyraźnych oznak złamania.

Złamanie należy podejrzewać, jeżeli po urazie:

• wystąpi obrzęk i ból, nasilający się przy uciśnięciu lub próbie poruszenia kończyną,

• poszkodowany nie może w pełni lub częściowo wykonywać ruchów uszkodzoną kończyną,

• wystąpi nieprawidłowa ruchomość w miejscu, w którym normalnie kończyna jest nieruchoma,

• uszkodzona kończyna wyraźnie straci swój prawidłowy kształt,

• w razie gdy widoczne są odłamy kostne (w przypadku złamań otwartych).

Pierwsza pomoc

• uszkodzone miejsce odsłaniamy tylko w przypadku podejrzenia istnienia rany poprzez rozcięcie lub rozprucie części ubrania,

• jeśli jest to złamanie otwarte, tamujemy ewentualny krwotok i zakładamy na ranę jałowy opatrunek (bezpośrednio na ranę kładziemy ostrożnie jałowy gazik, tak aby nie wcisnąć złamanej kości ani jej odłamków).

• unieruchamiamy przynajmniej dwa sąsiednie stawy tzn. leżący powyżej i poniżej złamania, nie nastawiamy i nie poruszamy uszkodzoną kończyną (konieczne czynności wykonujemy z naciągiem),

• poszkodowanemu zapewnić komfort termiczny i psychiczny, kontrolujemy tętno i wygląd palców na uszkodzonej kończynie oraz czynności życiowe poszkodowanego,

• wzywamy pogotowie,

• przy wykonywaniu unieruchomienia kończyn dolnych zawsze pamiętamy o wypełnieniu przestrzeni między nimi.

Bandażowanie przedramienia - opatrunek zaginany.

Podobnie bandażujemy ramię, udo i podudzie.

Bandażowanie łokcia - opatrunek żółwiowy rozbieżny

Podobnie bandażujemy kolano.

Węzeł ósemka

Wiązanie

Bardzo proste - Trzymając linę lewą ręką koniec oplatamy do koła i wkładamy w powstałe koluszko

Zastosowanie

Jako blokada w otworze, zabezpieczenie innych węzłów. Zawiązywany na podwójnej linie może służyć jako węzeł asekuracyjny - choć bardziej polecany jest węzeł ratowniczy

Uwagi

Z węzłem tym związana jest pewna prosta sztuczka. Po zawiązaniu (niezbyt mocnym) należy koniec linki umieścić od góry w przeciwległym otworze. Po pociągnięciu węzeł znika. (Na zdjęciu dolny koniec umieścić od góry w górnym otworze)

Węzeł płaski

Wiązanie

Utworzyć pętlę ze skrzyżowaniem na jednej linie. Następnie na pętli POŁOŻYC drugą linkę na skos (lub pod spodem w zależności od pętli). Dokonać przeplecnia pod linką, nad drugą, pod linką pętli, nad nią samą, pod drugą linką pętli.

Zastosowanie

Eleganckie łącznie dwóch linek.

Uwagi

Węzeł ma tendencję do zmiany kształtu pod obciążeniem. Węzeł jest czasem mylnie nazywany węzłem prostym.

Węzeł ratowniczy 1.

Opis

Wiązanie tego węzła należy podstawowych i obowiązkowych umiejętności pionierskich, taterniczych czy żeglarskich. Należy nauczyć się wiązać go jak najszybciej, wręcz machinalnie i oczywiście należy to robić jedną ręką.

Wiązanie

Pierwszą czynnością jest opasanie siebie liną trzymając linkę w prawej ręce (dla leworęcznych wszystko w odbiciu lustrzanym - gdyż należy go wykonywać ręką bardziej sprawną). Następnie rękę z węzłem przekładamy na linką i od dołu do siebie - do środka pętli. (1.)

W ten sposób na linie powstaje pętelka w środku której tkwi nasza ręka z końcówką. (Należy przekładać tylko palce - nigdy całą dłoń z nadgarstkiem - w razie szrpnięcia węzeł nie da się ściągnąć z przegubu).

Teraz palcami przeplatamy linkę od prawej pod liną główną i wyciągamy z powrotem przez pętlę wyciągając palce. (2.)

2.

Zastosowanie

Jest to najprostszy węzeł używany dawniej przy wspinaczkach górskich - dzisiaj zastąpiony uprzężami. Jednak należy go umieć gdyż w sytuacji awaryjnej może okazać się niezastąpiony. Można go też zawiązać w wodzie, gdy jest się ratowanym z opresji. Może też posłużyć do wiązania dwóch lin do siebie - dobrze pracuje pod dużym obciążeniem. Można też powstałą pętlę wykorzystać przy cumowaniu jachtu lub tam gdzie zachodzi potrzeba użycia jednej niezaciskającej się pętli.

Uwagi

Należy uważać, aby pętelka na linie głównej nie rozkręciła się, gdyż wtedy węzeł ześlizgnie się i zaciśnie na nas. W tym celu należy najpierw węzeł zaciągnąć, a potem dopiero dopuścić do pracy. W wspinaczce skałkowej nie mając pod ręką uprzęży można stosować którąś z mutacji węzła - szelki lub węzeł ratowniczy podwójny.

Określanie stron świata za pomocą busoli i kompasu

Busola lub kompas to urządzenia, które niezależnie od warunków pogodowych, dość dokładnie pomogą nam wyznaczyć kierunki świata (o ile będziemy uważać na metalowe przedmioty, linie kolejowe czy energetyczne).

Podziałka czyli kilka słów o oznaczeniach na limbusie.

Busola czy kompas ma pomóc nam w wyznaczeniu stron świata w terenie, dlatego znajdują się tam oznaczenia głównych kierunków. Busole produkowane w Polsce posiadają oznaczenia: Płn - północ, Płd - południe, W - wschód, Z - zachód, jednak częściej spotkamy się z oznaczeniami zaczerpniętymi z języka angielskiego: N - północ, S - południ, E - wschód, W - zachód.

Określenie stron świata według słońca.

Określenie stron świata według słońca: polega na ustawieniu się w słoneczny dzień (najlepiej w południe) tyłem do słońca, a kierunki można określić w następujący sposób : przedłużenie naszego cienia - PÓŁNOC, lewa ręka wskazuje ZACHÓD, prawa ręka wskazuje WSCHÓD, tył sylwetki wyznacza - POŁUDNIE

Za pomocą słońca i zegarka

Drogę północ-południe dokładnie możemy wyznaczyć przy pomocy zegarka (ze wskazówkami) na ręce.

1. Należy położyć zegarek poziomo, a następnie, obracając nim, ustawić małą, godzinową wskazówkę w kierunku słońca.

2. Dokładność ustawienia można sprawdzić umieszczając w środku tarczy zegarka patyczek. Cień powinien być przedłużeniem małej wskazówki.

3. Kąt powstały między tą wskazówką a cyframi oznaczającymi godzinę 12°° na tarczy zegarka należy podzielić na dwie części. Linia podziałki wskaże położenie słońca o godzinie 12°°, czyli kierunek południowy.

4. Przedłużenie tej linii przez środek tarczy wskaże kierunek południowy.

Uwaga! Stosując sposób z zegarkiem na półkuli południowej, kierujemy na słońce cyfrę 12 i północ znajdujemy w połowie odległości kątowej między tą cyfr a wskazówką godzinową.

Określenie kierunku północy według Gwiazdy Polarnej.

Kierunek północy w nocy można określić według Gwiazdy Polarnej, znajdującej się w gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy (Mały Wóz). Znalezienie tej gwiazdy rozpoczynamy od znalezienia siedmiu szeroko rozstawionych jasnych gwiazd - gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy (Wielki Wóz), a następnie przeprowadzeniu przez dwie skrajne gwiazdy prostej, na której odkładamy pięciokrotną odległość między tymi gwiazdami. Na końcu tego odcinka znajduje się gwiazda polarna.

Określenie kierunku północy za pomocą pewnych cech przedmiotów terenowych.

Duże kamienie i skały
porośnięte są od strony
północnej mchem
Mrowiska są bardziej
spadziste, przeważnie od strony północnej.

Kora samotnie rosnących drzew od strony północnej jest często grubsza. Gdy cały pień jest obrośnięty mchem, na północnej stronie jest go więcej.

Korony samotnie stojących drzew są przeważnie bardziej rozwinięte od strony południowej ( jednak na rozwój drzewa wpływ mają również inne czynniki atmosferyczne np. silne wiatry wiejące zwykle z tego samego kierunku ). Słoje ściętych pni są szersze od strony południowej, a bardziej skupione od strony północnej.

Poza tym - śnieg szybciej topnieje i znika na południowych stokach.

AZYMUT

Azymut to kąt, zawarty między kierunkiem północnym a kierunkiem marszu lub kierunkiem na dany przedmiot, mierzony zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

Położenie punktów oraz kierunki w terenie i na mapie wyznacza się za pomocą azymutów. Dokonując pomiaru azymutu na mapie, należy wyznaczyć na mapie jego ramiona. Jednym ramieniem będzie kierunek północy topograficznej (linia pionowa siatki kilometrowej) lub geograficznej (południk miejscowy), a drugim będzie prosta na dany cel (kierunek marszu). Kreską zerową kątomierza należy ustawić na linii
północ - południe i odczytać wartość kątów azymutu na kątomierzu busoli.

W celu określenia azymutu magnetycznego w kierunku na dany przedmiot należy zwolnić igłę magnetyczną stanąć twarzą w kierunku wyznaczonego przedmiotu i nastawić przyrządy celownicze na ten przedmiot. Stojąc nieruchomo, trzeba p okręcać ruchomym pierścieniem busoli do momentu, gdy zero na podziałce pokryje się z igłą magnetyczną (północnym jej końcem). Wówczas odczytuje się wartość azymutu magnetycznego na wysokości muszki.

Busola - często niesłusznie nazywana kompasem. Ma podobną do niego budowę, ale jest bardziej rozbudowana. Podobnie jak w kompasie możemy w niej wyróżnić: podstawę (1), na której znajduje się obrotowy pierścień z podziałką w stopniach (tzw. limbus) (2), wewnątrz znajduje się igła magnetyczna (3). Busola często posiada blokadę igły magnetycznej (4) Aby pomóc nam w dokładniejszym wyznaczeniu kierunku na podstawie busoli, znajdują się przyrządy celownicze: muszka (5) i szczerbinka (6), a także zwierciadło (7) i linijka (8). Na limbusie znajduje się również wskaźnik (9) (linia północ-południe), pomocny np. przy wyznaczaniu azymutu.

Drewno na ognisko

Przed rozpaleniem ogniska przygotowujemy odpowiednio miejsce. Wytyczamy okrąg o średnicy 50-70 cm, usuwamy z niego darń, odkładając ją na bok (będzie potrzebna do zamaskowania miejsca po ognisku). Wokół okręgu układamy kamienie lub obsypujemy go ziemią. Przygotowujmy w pobliżu wiadro z wodą lub piasek. Ogień palimy w bezpiecznej odległości od lasu (na dużej polanie, na łące, ok. 100m od ściany lasu).

Przed rozpaleniem ogniska należy zgromadzić odpowiednią ilość opału, nawet więcej niż - jak się wydaje - zużyjemy. Drewno na opał musi być suche, po deszczu lepiej zbierać je tylko w miejscach osłoniętych, np. pod konarami drzew. Drewno różnych gatunków drzew ma odmienne właściwości.

- Sosna, świerk, jodła - to gatunki drzew iglastych, których drewno pali się szybko, jasnym płomieniem. Łatwo znaleźć je w lesie, nadaje się świetnie na ognisko.

- Dąb, buk, grab, jesion - to drzewa liściaste, których drewno jest twarde, posiada zwartą strukturę. Pali się wolno i równomiernie, wydziela bardzo dużo ciepła, nadaje się raczej do gotowania.

- Brzoza - pali się bardzo dobrze, ale świeża kora daje czarny dym. Wysuszona kora brzozy daje bardzo wysoką temperaturą.

Budowa ogniska

1. Ognisko „wigwam” lub „stożek” układamy bardzo często. Jest łatwe do wykonania, choć pochłania wiele materiału. Podpałkę umieszczamy w środku, wokół wbitego w ziemię kołka. Następnie układamy coraz grubsze gałęzie, opierając je o pal i nadając ognisku kształt wigwamu.

2. Ognisko „studnia” zapewnia dużo ciepła i światła dzięki znacznemu dopływowi powietrza. Grube gałęzie układamy w czworokąt, na przemian jedne na drugich. Do środka wkładamy podpałkę i drobne gałęzie. Możemy też w środku ułożyć małe ognisko typu „wigwam”.

3. Ognisko syberyjskie z tzw. ekranem układamy w chłodne wieczory. Wbijamy w ziemię dwa paliki i opieramy na nich gałęzie (jedna na drugiej), tworząc ekran, który będzie odbijał ciepło. U podnóża ścianki układamy stożek.

Układanie każdego ogniska rozpoczynamy od wbicia w ziemię twardego i dosyć grubego kołka, wokół którego układamy rozpałkę. Gdy jest sucho, do rozpalenia dobrze ułożonego ogniska wystarczy jedna zapałka. Na wypadek deszczowej pogody warto jednak mieć ich ze sobą więcej, najlepiej w szczelnym pudełku.

Rozpalenie ogniska ułatwia dobra, sucha rozpałka. W tym celu można użyć:

- bardzo suchych liści (uwaga na zadymkę),
- igliwia sosnowego
- suchej kory brzozowej
- drobnych patyczków
- drzazg drewnianych
- suchej trawy (uwaga na zadymkę)
- suchego mchu
- hubki

Doskonałą rozpałką uzyskuje się mieszając wymienione składniki. Zapobiegliwi zbierają rozpałkę przy każdym pobycie w lesie i przechowują w szczelnych pojemniczkach. Przy układaniu ogniska mają zawsze gotową, niezależnie od kaprysów pogody.

Harce młodzieży polskiej, czyli przepis na grę terenową

Druhno Zastępowa i Druhu Zastępowy!

Pewnie często chcesz zabrać swój zastęp na łono natury i tam urządzić ciekawą zbiórkę. Piękna pogoda sama w sobie jest przecież atrakcją. Nieraz fajnie byłoby urządzić grę terenową, albo jakiś bieg, zwiad, cokolwiek. Tylko jakoś brak pomysłu…

Nie przejmuj się. Tu znajdziesz kilka „gotowców”, które możesz stosować zgodnie z przepisem, albo i nie, przyprawiając go dowolnie własnymi pomysłami i fabułami.

Powodzenia!

Przewodnik^∗

Zdobądź plan lub mapę terenu, w którym odbędzie się gra i ustal, dokąd chcecie dotrzeć. Zabierz zastęp i każdemu po kolei na pewien czas dawaj mapę. To ten, który ma aktualnie mapę, staje się przewodnikiem całego zastępu. Pamiętaj, aby czas przewodzenia był jednakowy (jeśli jesteście na rowerach - krótszy, niż jeśli poruszacie się pieszo).

Uwagi: Gra nadaje się do przeprowadzenia w nieznanym lub słabo znanym terenie. Może też być zaliczeniem pewnych wymagań na sprawność „wskazidrogi” lub „terenoznawcy”, albo na stopień w zakresie terenoznawstwa.

Podejście czaty*

Jeden harcerz zostaje ustawiony w nocy jako „czata”. Inni zbliżają się do niego bezszelestnie. Kiedy czatujący usłyszy podchodzących, daje sygnał gwizdkiem. Wtedy podchodzący rzucają się na ziemię i cicho czekają, nie ruszając się z miejsca. Zastępowy stwierdza oddalenie, na jakie czatownik dał się podejść i wypytuje go, skąd usłyszał szelest.

Można też zrobić to w ten sposób, że podchodzący, kiedy zbliżą się na odległość 15 kroków od czatownika, zostawiają tam jakiś przedmiot, po czym - również bezszelestnie - wycofują się. Kiedy znajdą się w punkcie, z którego wyruszyli - podnoszą alarm. Słysząc go, czatownik gwiżdże. Na ten dźwięk zjawia się zastępowy.

Uwaga: Grę można też przeprowadzić w dzień, zawiązując oczy czatującemu.

Świstaki*

Należy ustalić teren gry, poza którym harcerze zostają zdyskwalifikowani. Jeden patrol otrzymuje zadanie schowania się na tym terenie (każdy osobno). Po ustalonym czasie drugi patrol wyrusza na poszukiwania. Zadaniem patrolu drugiego jest odnalezienie kryjówek poszczególnych osób. Muszą oni podać kogo i gdzie (gdzie jest nora) odkryli.

Uwaga: Drugi patrol może iść razem, albo każdy harcerz osobno. Zależy od inwencji zastępowego.

Od „a” do „z”^∗∗

Ustalamy kilka postaci, z których każda posiada jakąś informację, przydatną do zakończenia gry. Jednak udziela tej informacji dopiero, gdy otrzyma coś, co znajduje się na innym punkcie kontrolnym, lub - kiedy uczestnik wykona zlecone zadanie. Każdy uczestnik otrzymuje na początku jedną (inną niż pozostali) informację. Musi więc odnaleźć osobę, która udzieli mu następnych informacji, w zamian za tę, którą on już posiada. W ten sposób uczestnicy gry przechodzą z punktu do punktu, zbierając potrzebne informacje. Informacje mogą dotyczyć miejsca ukrycia skarbu, albo zawierać wskazówki, dot. np. odczytania tajnego szyfru, albo sposobu wykonania zadania (np. mierzenia wysokości drzewa, albo budowy szałasu). Informacje mogą mieć formę liściku, zagadki, wierszyka, mogą to też być rebusy, rysunek (np. mapa), układanka itp., itd. Gra kończy się, kiedy harcerze osiągną postawiony cel (np. odnajdą skarb) lub po ustalonym czasie (jeśli go nie osiągną). Może zdarzyć się, że ktoś osiągnie cel, chociaż nie będzie na wszystkich punktach. Tym lepiej - znaczy to, że jest sprytniejszy od przeciętnego harc(j)erza!

Uwagi: Może to być ciekawy sposób na zbiórkę nt. którejś techniki harcerskiej. Dzięki atrakcyjnej formie wszyscy lepiej zapamiętają zdobyte informacje.

Śpiewniczek - ratowniczek ♪ ♪ ♫ ♪ ♫ ♪

Jeżeli zdarza Ci się, że nie masz pomysłu, co zaśpiewać na zbiórce zastępu - ten śpiewniczek może okazać się pomocny. Pamiętaj jednak, że nie możecie śpiewać wciąż tych samych kilku piosenek w kółko!

Harcerski Krzyż

Ognisko już płonie

i wszyscy tu razem siedzimy,

Łączymy swoje dłonie,

o wzniosłych sprawach mówimy,

Piosenki śpiewamy,

a wszystkie są o nas samych

I tę świadomość mamy,

Że Krzyż Harcerski jest z nami.

Ref. Krzyżu Harcerski odezwij się

Zejdź z naszych mundurów szarych.

Pośrodku kręgu rozgość się

Posłuchaj piosenek starych.

Ty jesteś z nami wszędzie:

nad morzem w górach i w lasach.

Stoisz zawsze w pierwszym rzędzie

z plecakiem i z finką u pasa.

Krzyżu y nas wychowujesz,

Ty stoisz przy naszej watrze

I razem z nami czujesz,

że będziesz już z nami na zawsze.

Szara lilijka

Gdy zakochasz się w szarej lilijce

I w świetlanym harcerskim krzyżu

Kiedy olśni Cię blask ogniska

Jedną radę Ci dam:

Ref. Załóż mundur i przypnij lilijkę

Czapkę na bakier włóż

W szeregu stań wśród harcerzy

i razem z nimi w świat rusz

Razem z nami będziesz wędrował

po Łysicy i Świętym Krzyżu

poznasz urok Gór Świętokrzyskich,

które powiedzą Ci tak:

A gdy kiedyś będziesz wspominał

Dawne dzieje z harcerskiej drużyny

Swemu dziecku, co dorastać zaczyna

Jedną radę mu dasz:

OSIĄGNIĘCIA

Nasze dawne harcerskie ogniska

Mają teraz swój nowy wymiar

Siedzisz, patrzysz,

słuchasz i czekasz

Co przyniesie następna godzina

Razem może coś wymyślimy
Razem może coś osiągniemy
Pokonamy głuchą samotność
Połączeni węzłem braterskim

Czas zabawy beztroskiej już minął
Chociaż mundur wciąż nosisz stary
Wiesz, że nie ma drogi do nikąd
Znajdź więc tę, która ciebie prowadzi

My nie chcemy stać obojętni
Patrzeć, jak nam życie ucieka
Jak stanowią coś o nas bez nas
Jak kierują naszymi losami

Powołani kiedyś do służby
Dziś nasz los bierzemy w swe ręce
By rozwiązać dręczące pytania
By zaistnieć nie tylko w piosence

KALIFORNIA

G a D7 G

Długa droga tam prowadzi, długa droga

D7 G

I nie przejdziesz jej do kresu swoich dnia

a D7 G

Ale każdy musi w życiu, musi raz spróbować

Jak tam iść, jak tam iść a D7 G C G

Przecież nigdy deszcz nie pada, w Kalifornii

Bo banany lecą z nieba tak jak deszcz

Ludzie złote mają serca, rzeki mlekiem płyną

Gdzieś tak jest, gdzieś tak jest

Gdyby ktoś powiedział ci, że jej nie ma

i że nigdy nie odnajdziesz drogi tej

Ty nie pozwól żeby ktoś tam odebrał ci marzenia

Ty w to wierz, ty w to wierz

W to, że nigdy deszcz nie pada w Kalifornii...

ZIELONY PŁOMIEŃ

W dąbrowy gęstym listowiu a G a G

Błyska zielona skra a G a

Trzepoce z wiatrem jak płomień

Mundur harcerski nasz

Czapka troszeczkę na bakier C d C d

Dusza rogata w niej C d C E

Wiatr polny w uszach i ptaki a G a G

W pachnących włosach drzew a G a

Tam gdzie się kończy horyzont

Leży nieznany ląd

Ziemia jest trochę garbata

Więc go nie widać stąd

Kreską przebiega błękitną

Strzępioną pasmem gór

Żeglują ku tej granicy

Białe okręty chmur

Gdzie niskie niebo usypia

Na rosochatych pniach

Gdziekolwiek namiot rozpinam

Będzie kraina ta

Zieleń o zmroku wilgotna

Z niebieską plamką dnia

Cisza jak gwiazda ogromna

W grzywie złocistych traw

W dąbrowy gęstym listowiu

Błyska zielona skra

Trzepoce płomień zielony

Mundur harcerski nasz

Czapka troszeczkę na bakier

Lecz nie poprawiaj jej

Polny za uchem masz kwiatek

Duszy rogatej lżej

Harcerska dola

Z miejsca na miejsce, z wiatrem wtór, a E

Z lasu do lasu, z pól do pól. E a

Wszędzie nas pędzi, wszędzie gna, d a

Harcerska dola radosna. E a

Nam trud niestraszny, ani znój,

Bo myśmy złu wydali bój.

I z nim do walki wciąż nas gna,

Harcerska dola radosna.

Nasza pogoda, jasny wzrok,

Niechaj rozjaśnią ludziom mrok.

Niechaj i innym szczęście da,

Harcerska dola radosna.

IDZIEMY W JASNĄ

Idziemy w jasną,

z błękitu utkaną dal a d a

Drogą wśród łąk, pól bezkresnych

a E

Wśród morza szumiących fal E a

Cicho, szeroko,

jak okiem spojrzenia śle

Jakieś się snują marzenia

W wieczornej spowite mgle

Idziemy naprzód

i ciągle pniemy się wzwyż

By dobyć szczyt ideałów:

Świetlany harcerski krzyż

BALLADA O KRZYŻOWCU

Wolniej, wolniej, wstrzymaj konia, e

Dokąd pędzisz w stal odziany, A

Pewnie tam gdzie błyszczą w dali, C

Jeruzalem białe ściany. D

Pewnie myślisz, że w świątyni, e

Zniewolony pan twój czeka, A

Żebyś przyszedł go ocalić, C

Żebyś przybył doń z daleka. D

Woniej, wolniej, wstrzymaj konia,

Byłem dzisiaj w Jeruzalem,

Przemierzałem puste sale,

Pana twego nie widziałem.

Pan opuścił Święte Miasto

Przed minutą, przed godziną,

W chłodnym gaju na pustyni

Z Mahometem pije wino.

Wolniej, wolniej, wstrzymaj konia,

Chcesz oblegać Jerusalem,

Strzegą go wysokie wieże,

Strzegą go Mahometanie.

Pan opuścił Święte Miasto,

Na nic poświęcenie twoje,

Po cóż niszczyć białe wieże,

Po cóż ludzi niepokoić.

Wolniej, wolniej, wstrzymaj konia,

Porzuć walkę niepotrzebną,

Porzuć miecz i włócznię swoją

I jedź ze mną, i jedź ze mną.

Bo gdy szlakiem ku północy

Podążają hufce ludne,

Ja podnoszę dumnie głowę

I odjeżdżam na południe.

Zasady dobrej zbiórki

Choć w harcerstwie powinno się unikać schematów, jednak dla opisania wzoru dobrej zbiórki, zostało sformułowanych 8 zasad, według których powinieneś zbiórkę konstruować, jeśli chcesz, aby była dobra. Powinieneś raczej unikać sytuacji wyjątkowych, w których nie dają się one zastosować. Należało by częściej szukać oryginalności w ramach tych zasad.

• Zbiórka musi być ciekawa dla uczestników, a najlepiej także dla prowadzącego. Ciekawa zbiórka sprawi, że harcerze przyjdą na następną, że zapamiętają przekazaną wiedzę i że nie będą rozrabiać. Pomyśl co ich interesuje, wpleć to w zbiórkę (nie koniecznie jako treść, może to być interesująca ich forma). Sam też musisz coś o tym wiedzieć. Odrobinę szaleństwa nie zaszkodzi. Szukaj nowych pomysłów, ciekawych miejsc i nastrojów. Zmuś się do zmian. To wszystko pozwoli Ci zainteresować twoich harcerzy, a to już połowa drogi do dobrego zastępu.

• Formy dynamiczne i statyczne muszą się przeplatać. Człowiek, a zwłaszcza młody, nie lubi długo trwać przy tej samej czynności (a szczególnie statycznej) i nie potrafi usiedzieć spokojnie i wytrwać w koncentracji dłużej niż przez 15 minut. Bardziej naturalne są dla niego formy aktywności dynamicznej. Przeplatajcie więc waszą zbiórkę formami dynamicznymi. Nie można jednak całej zbiórki ująć w formę dynamiczną, bo jest to ponad fizyczne możliwości człowieka, a i nie każdą wiedzę można w ten sposób przekazać. Zbiórka powinna zaczynać się od formy dynamicznej. Harcerzy należy trochę zmęczyć, aby móc przekazać im wiedzę w sposób statyczny.

• Tempo musi być zachowane przez cały czas trwania zbiórki. W zachowaniu tempa pomaga wprowadzenie fabuły. Zbliżanie się do celu wzmaga napięcie, wpływa na to także nastrój. Zachowanie tempa (brak dłużyzn, punkt kulminacyjny) służy właśnie podtrzymaniu napięcia, a ono z kolei zainteresowaniu uczestników zbiórką i ich zaangażowaniu w nią. Punkt kulminacyjny kończy zbiórkę, jest jak zakończenie książki - rozwiązuje akcję. Jeśli chcemy, by zbiórka została zapamiętana jako dobra i by harcerze przyszli na następną, zakończmy ją w najciekawszym momencie. Niech harcerzom pozostanie pewien niedosyt wrażeń.

• Zbiórka musi być logicznym ciągiem składowych elementów. Każda forma musi wynikać z poprzedniej w logiczny sposób. Nie należy przechodzić od jednego elementu zbiórki do drugiego mówiąc: "A teraz zrobimy to i owo...", lecz tak ułożyć poprzedni element, aby jego zakończenie powodowało rozpoczęcie następnego (np. poprzez list, mapę). Najlepiej jednak dodać do zbiórki taką fabułę, aby cała zbiórka była dążeniem do jakiegoś celu (np. poszukiwaniem skarbu). Wtedy logiczny ciąg wynika z tego, że wszystkie elementy zbiórki prowadzą do jednego celu.

• Forma musi być zgodna z treścią. Jest to oczywiste, że stosowanie tej zasady pozwala uniknąć śmieszności wynikającej z zestawienia kontrastujących elementów. Zauważ, że połowa śmieszności (w kawałach, komediach, kabaretach) wynika z kontrastu. Dobrze dobrana forma uwydatnia treść, pozwala ją przyswoić.

• Nowa wiedza musi stanowić 50 % całej, której dotyczy zbiórka. Chodzi o powtórzenie wiedzy z poprzedniej lub poprzednich zbiórek, która w ten sposób może być należycie zapamiętana. Stara i nowa wiedza może być wymieszana, albo zbiórka może dzielić się na części powtórzeniową i uczącą nowej wiedzy. Nie należy atakować pamięci zbyt dużą ilością nowych informacji. Nie należy też marnować czasu na powtarzanie starych wiadomości. Kto się nie rozwija, ten się cofa.

• Zastępowy też się bawi. To właśnie on będąc wzorem i wodzem oddziałuje swoją postawą i zachowaniem na harcerzy. Nie poucza, lecz daje przykład i z tego powodu musi obcować z harcerzami. Harcerze naśladują zastępowego. Widząc, że on się nie bawi, sami nie będą się bawić i nie będą traktować tego, co robią, poważnie.

• Zbiórka powinna posiadać stałe elementy. Służą one zwłaszcza obrzędowości, np. obrzędowe rozpoczęcie i zakończenie zbiórki, krąg, albo celom organizacyjnym - Rada Zastępu (odprawa). Nadają stały rytm życiu zastępu, łączą w jedną całość cykl pracy rocznej, tworzą wrażenie ciągłości i trwałości, tradycję zastępu.

… Jak budować obrzędowość w zastępie?

Każdy zastęp powinien czuć się jednością. Służy temu wiele rzeczy, które razem składają się na ducha zastępu. Ten duch, kiedy raz zagości w zastępie, powinien już na zawsze kroczyć za każdym z jego członków. Duch zastępu to właśnie to jedyne w swoim rodzaju poczucie przynależności. W dobrym zastępie każdy harcerz czuje się odpowiedzialny za grupę.

Przede wszystkim duże znaczenie ma nazwa zastępu. Chodzi o to po prostu, żeby każdy mógł się z nią identyfikować. Na przykład nie wypada nazwać zastępu „Żuczki gnojowniki”, bo prawdopodobnie zawsze będzie to wzbudzało śmiech wśród wszystkich harcerzy, a niektórzy będą czuli się pokrzywdzeni i nie będą chcieli się utożsamiać z taką nazwą (nie każdy ma takie samo poczucie humoru).

Poza tym nazwa zastępu musi być wychowawcza. Znaczy to, że musi nieść ze sobą jakieś treści, które uważamy za wartościowe. Na przykład zastęp można nazwać „Wilki”, jeżeli wszyscy pragną być czujni, jak wilk, albo coś w tym rodzaju. Nie można natomiast nazwać zastępu „Krwiożercy z ciemnego zaułka”, bo to raczej kojarzy się tylko negatywnie.

Żeby znaleźć oryginalną nazwę dla zastępu, warto sięgnąć do słowników (np. słownik języka polskiego, słownik symboli słowiańskich itp.) albo leksykonów (np. encyklopedia przyrody, zielnik). Jest wiele różnych możliwości i tylko od Was zależy, jak dużo pracy włożycie w wybranie najciekawszej nazwy dla Waszego zastępu.

Nazwa to jednak dopiero początek drogi do sukcesu. Z nią powinna się wiązać obrzędowość, a zatem wszystko to, co będzie stałym elementem spotkań Waszej grupki, a co będzie stanowiło o tym, że jesteście zastępem harcerskim.

Dobrze jest wybrać piosenkę zastępu, która wiąże się z nazwą. Całkiem na miejscu byłoby, gdyby piosenką zastępu „Sokoły” były „Hej, sokoły”, a piosenką zastępu „Wytrwali wędrowcy” był „Pędziwiatr” albo „Stary tramp”. Możecie też sami ułożyć piosenkę, pod warunkiem, że wszyscy się jej nauczą i - że rada drużyny ją zaakceptuje.

Następnym krokiem będzie stworzenie proporca zastępu. Nie powinien on być większy od proporca drużyny, ale za to powinien zawierać jej barwy (przynajmniej z jednej strony). Z jednej strony znajdą się więc symbole i nazwa zastępu, z drugiej napis ZHP, nr i nazwa drużyny, szczepu i hufca. Nie wyobrażam sobie tego, ale jeśli komuś się zmieści - może też być nazwa chorągwi. Proporzec możecie wyszyć sami, albo poprosić o to kogoś, kto jest w tym zręczniejszy (np. babcię jednego z harcerzy).

Nazwa, piosenka, proporzec - to już dużo, ale nadal nie wszystko. Spróbujcie wymyślić okrzyk, którym zastęp będzie się witał przy każdym spotkaniu. Można go zaczerpnąć z jakiejś piosenki lub wiersza, a najlepiej chyba wymyślić wspólnie dwa rymujące się wersy. „Wilki” mogą nawet ograniczyć się do okrzyku: „Wilki - Ałuuu”. Zastęp „Leśne ptaszyny” mogą krzyczeć „kukułeczka kuka - szczęścia sobie szuka!”.

Na zbiórce zastępu można wprowadzić stały element na rozpoczęcie i zakończenie zbiórki. Np. zastęp „Jeże” może uszyć niewielką poduszkę w kształcie jeża, do której każdy harcerz na początku zbiórki będzie wbijał igłę z karteczką ze swoim imieniem lub pseudonimem. Na koniec zbiórki można te igły wyciągać i odkładać do jakiegoś specjalnego pojemnika.

Skoro mamy już tak wiele obrzędowych elementów, możemy jeszcze stworzyć własną kronikę. Można wyznaczyć stałego kronikarza, a może być też tak, że po każdym spotkaniu kto inny ją uzupełnia. Wszystko zależy od Waszej inwencji.

Przedstawiłam tutaj tylko skromne przykłady tego, w jaki sposób można budować obrzędowość zastępu harcerskiego. Każdy pewnie ma na to wiele własnych pomysłów. Jeśli jeszcze nie, to nic nie szkodzi. Zobaczycie z czasem, że będzie ich coraz więcej.

Pamiętajcie jednak - żeby każdy w Waszym zastępie czuł się dobrze, musicie równomiernie rozdzielać zadania, a za wykonaną pracę zawsze nagradzać.

Bawcie się dobrze!

pwd. Kornelia Korzec

Czy możesz już być zastępową/ zastępowym?

1. Czy lubisz śpiewać?

1. bardzo

2. od czasu do czasu

3. nie lubię

2. Czy masz jakieś hobby?

1. Mam

2. Nie mam

3. Nie zajmuję się głupstwami

3. Czy prowadzisz swój śpiewnik i notatnik?

1. Mam śpiewnik, w którym zazwyczaj zapisuję piosenki i wiadomości ze zbiórki.

2. Prowadzę śpiewnik, w którym zapisuję różne ciekawe piosenki, harcerskie i nie tylko, a oprócz tego zbieram informacje na tematy harcerskie w notatniku.

3. Mam w domu zeszyt, w którym był mój śpiewnik, ale młodsze rodzeństwo po nim porysowało i nie wiem gdzie się znajduje od tamtej pory.

4. Ile węzłów potrafisz zawiązać?

1. Przynajmniej 4

2. 6

3. 10.

5. Masz trzy godziny wolnego czasu. Co robisz?

1. Zdrzemnę się - odpoczynku nigdy za wiele.

2. Pójdę zagrać w piłkę, albo wybiorę się z kolegami na wycieczkę rowerową.

3. Obejrzę w telewizji jakiś film dla dzieci i młodzieży.

6. Jest was troje, ale dostaliście tylko 2 bilety do kina. Jak postąpisz?

1. Zrzekasz się od razu praw do biletu.

2. Namówisz kolegę, żeby oddał ci swój bilet.

3. Oddacie bilety innym i wspólnie wybierzecie się na spacer.

7. Czy potrafisz udzielić pierwszej pomocy w wypadku

1. zwichnięcia stawu, złamania kości długiej (ramię, przedramię, udo, łydka)

2. krwotoku z nosa, poparzenia

3. niedużego skaleczenia

4. w ogóle nie potrafię udzielać pierwszej pomocy.

8. Wymień znane Ci punkty Prawa Harcerskiego. Ile udało Ci się wymienić?

1. Mniej niż 5.

2. Mniej niż 10.

3. Wszystkie 10.

9. Drużynowa dzwoni do Ciebie w sprawie zbiórki alarmowej całej drużyny. Co należy dalej z tym fantem zrobić?

1. Przyjdę na tą zbiórkę w umówionym terminie. Ciekawe, czy drużynowa zadzwoni też do reszty drużyny?

2. Skorzystam z naszej sieci alarmowej zastępu i oddzwonię do drużynowej, ile osób z mojego zastępu przybędzie na zbiórkę alarmową.

3. Wypróbuję naszą sieć alarmową, z której jeszcze nie mieliśmy okazji skorzystać.

10. Czy wiesz, jaka jest symbolika Krzyża Harcerskiego?

1. Tak, znam ją dość dokładnie.

2. Wiem, co oznacza napis czuwaj, wieńce i lilijka

3. Nie za bardzo.

Czy dasz się lubić?

Część I

Lp.	Pytanko	Odpowiedzi
1.	Czy łatwo się obrażasz?	TAK	NIE
2.	Czy w rozmowach z koleżankami i kolegami często mówisz o sprawach Ciebie tylko dotyczących?	TAK	NIE
3.	Czy lubisz popisywać się swymi umiejętnościami?	TAK	NIE
4.	Czy sądzisz, że na ogół Twoi koledzy są mniej zdolni od Ciebie?	TAK	NIE
5.	Czy zdarza Ci się unikać męczących prac, mimo świadomości, że zwalasz je w ten sposób na barki kolegów?	TAK	NIE
6.	Czy często wykręcasz się od pożyczania swoich rzeczy kolegom?	TAK	NIE
7.	Czy lubisz pośmiać się ze znajomych w czasie ich nieobecności?	TAK	NIE
8.	Czy często próbujesz postawić na swoim wbrew zdaniu większości kolegów?	TAK	NIE
9.	Czy często zdarza Ci się „dociąć” komuś w rozmowie?	TAK	NIE
10.	Czy lubisz komenderować kolegami?	TAK	NIE

Część II

Lp.	Pytanko	Odpowiedzi
1.	Czy pochwała lub potępienie otoczenia ma dla Ciebie duże znaczenie?	TAK	NIE
2.	Czy potrafisz opanować zły humor, aby nie psuć nastroju innym?	TAK	NIE
3.	Czy unikasz robienia plotek?	TAK	NIE
4.	Czy potrafisz dojrzeć dobre strony nawet u osób, których nie lubisz?	TAK	NIE
5.	Czy unikasz sprzeczek?	TAK	NIE
6.	Czy zdarza CI się szczerze przyznać rację osobom, które Cię krytykują?	TAK	NIE
7.	Czy mocno przeżywasz przykrości, które przydarzyły się Twoim kolegom?	TAK	NIE
8.	Czy umiesz w życzliwy sposób zwrócić uwagę koledze, gdy postępuje, Twoim zdaniem źle?	TAK	NIE
9.	Czy starasz się pilnować, żeby nie wyrządzać przykrości bliskim Ci osobom?	TAK	NIE
10.	Czy potrafisz dochować tajemnicy, nawet jeżeli dowiedziałeś się o niej przypadkiem?	TAK	NIE

Czy możesz już być zastępową/ zastępowym?

Nr pytanka	A	B	C
1.	10	5	0
2.	10	1	0
3.	3	10	0
4.	1	5	10
5.	0	10	1
6.	5	0	10
7.	2	10	5
8.	0	1	10
9.	0	10	5
10.	10	5	0

P.S. Za odpowiedź d. W pytaniu 7. otrzymujesz 0 punktów.

…………………………………………………………………………………………………

Omówienie ankiety: Czy możesz już być zastępową/ zastępowym?

100 punktów : Jesteś idealnym kandydatem (kandydatką) do pełnienia funkcji zastępowego (zastępowej)! Aż trudno w to uwierzyć.

70-99 punktów: Bardzo dobrze. Oby tak dalej.

40-69 punktów: Nie najlepiej. Musisz jeszcze nad sobą popracować. Może przy zdobywaniu kolejnych umiejętności dobrze pomyśleć o sprawnościach? To zmobilizuje Ciebie i Twój zastęp.

Poniżej 40 punktów: Jest nie najlepiej, ale pamiętaj: wszystko przed Tobą! Jeżeli ten wynik da Ci coś do myślenia i zabierzesz się do pracy, to w ciągu miesiąca możesz nadrobić braki.

Poniżej 20 punktów: Twój wynik jest daleki od dobrego. Szybko weź się za siebie. Nadrabiaj straty , ponieważ musisz być autorytetem dla członków swojego zastępu. Uda Ci się to tylko wtedy, gdy będziesz więcej od nich wiedział i umiał.

…………………………………………………………………………………………………

Omówienie ankiety: Czy dasz się lubić?

W części I za każdą odp. NIE policz sobie1 punkt. W części II policz sobie 1 punkt za każdą odp. TAK. Teraz oblicz sumę punktów.

Poniżej 3 pkt. - Twój wynik jest fatalny. Czy naprawdę aż tak bardzo nie zależy Ci, żeby Cię lubiano? Przecież gdybyś się bardziej postarał, mogłoby być inaczej.

Od 3-5pkt. - jesteś tzw. Egocentrykiem, czyli człowiekiem, którego interesuje głównie jego własna osoba. Ponadto jesteś egoistą (bo to nie to samo), co jest bolesne dla Twojego otoczenia.

Od 6-8 pkt. - to jeszcze nie jest tak źle. Można Cię polubić, ale musisz zdać sobie sprawę z tego, że masz trochę wad, które odpychają od Ciebie ludzi.

Od 9-11 pkt. - Rezultat dobry. Niewątpliwie jesteś lubiany (lubiana), pomimo swoich wad. Jeżeli chcesz poprawić jeszcze swój wizerunek - popracuj nad sobą.

Od 12-17 pkt. - Z takiego wyniku możesz być zadowolony (zadowolona). Na pewno wzbudzasz ogólną sympatię.

Powyżej 17 pkt. - rezultat bardzo dobry. Jesteś człowiekiem, którego nie można nie lubić.

pwd. Kornelia Korzec

^∗ gra opisana na podstawie: E. Piasecki, M. Schreiber: Harce Młodzieży Polskiej. Wyd. IV, Łódź 1999, wyd. WING

^∗∗ gra opisana na podstawie scenariuszy gier dha phm. Maćka Lejawki

23

---