mgr Joanna Rulińska, mgr Aneta Zawalska
„Szybka i efektywna nauka
-techniki szybkiego zapamiętywania”
Łańcuchowa metoda skojarzeń
Zakładkowa metoda zapamiętywania
Technika rzymskiego pokoju
Efektywne notatki
Optymalne powtórki
Nauka w stanie relaksu
Bibliografia
Szkoła Podstawowa nr 28 w Bydgoszczy
Obserwując współczesny świat trudno nie dostrzec ogromnego tempa rozwoju każdej gałęzi wiedzy. Przyszło nam żyć w erze podróży kosmicznych, świecie komputerów. Stare, skuteczne jeszcze do niedawna metody pracy umysłowej preferowane w polskiej szkole przestają być wystarczające. Konieczne staje się wdrażanie nowych technik pomagających uczniom szybko i łatwo przyswajać ogromne partie materiału. W miarę jak dziecko dorasta i osiąga kolejne szczeble szkolne wzrasta ilość wiadomości, które musi sobie przyswoić. Ważne jest jak nauczyć dziecko uczyć się. Na dzisiejszym spotkaniu chciałabym przybliżyć kilka z nowoczesnych technik szybkiego uczenia się oraz wskazać możliwość wykorzystania ich w pracy z uczniem.
Warto poznać sposób działania naszej pamięci. Pomoże to lepiej zrozumieć metody szybkiej nauki.
Wszystko zaczyna i kończy w naszym mózgu- miliony szarych komórek zwanych neuronami...To właśnie neurony, połączone między sobą i wymieniające się informacjami, sprawiają, że myślimy, zdajemy sobie sprawę ze świata nas otaczającego, z istnienia samego siebie, pamiętamy epizody z przeszłości...itd.
W neuronach zmagazynowana jest cała nasza wiedza jaką posiadamy. Jednak w porównaniu do cyfrowej pamięci komputera, nasza pamięć działa całkiem inaczej. Każda informacja, jaką pamiętamy, jest pamiętana przez różne neurony, bardzo dużą ich ilość, nawet w całkiem różnych obszarach mózgu. Pamięć komputera jest zorganizowana liczbowo, linearnie. Nasz mózg jest dużo bardziej skomplikowany. Nie mamy ponumerowanych obszarów pamięci, a każda informacja jest pamiętana przez mózg w „całości”, a nie poszczególne komórki. Połączone ze sobą neurony tworzą pamięć, która działa w specyficzny sposób - jesteśmy w stanie łatwo sobie przypomnieć informacje, o której przed chwilą myśleliśmy. W uproszczeniu: mózg „ optymalizuje” dostęp do ważnych informacji - tych, do których sięgamy często.
Jak więc mózg zapamiętuje, a potem wyszukuje i przypomina sobie informacje? Odpowiedzią są: skojarzenia. Przypominając sobie jakąkolwiek informacje używamy skojarzeń. Gdy chcemy sobie przypomnieć, co jedliśmy na obiad, kojarzymy najpierw- myślimy o tym co „pamiętamy”: czas obiadowy, kuchnia, talerz, widelec,itp... Po skojarzeniu wszystkiego co się wiąże z obiadem, nasz mózg doszedł do informacji, która miała być przypomniana- „co jedliśmy na obiad?”. Ta informacja „sama doszła” do naszej świadomości, gdy tylko pomyśleliśmy o tym, co kojarzy się z obiadem: o tym czym jedliśmy obiad, w jakim otoczeniu, itp. Co się przez ten czas działo w mózgu? Podświadomość szukała danej informacji w naszych komórkach. Przechodząc od jednego skojarzenia do drugiego, doszła do szukanej informacji: „co jedliśmy?”.
Jak mózg zapamiętuje? Podobnie- kojarząc to, co już pamięta z tym, co ma zapamiętać. Robi to „za nas” podświadomość. Szczególnie dobrze kojarzą nam się obrazy, dźwięki, zapachy - to, z czym spotykamy się od początku naszego istnienia. Bardzo kiepsko kojarzymy „suchy” tekst z podręcznika, szczególnie taki bez obrazków...ewolucja wykształciła naszą pamięć do pamiętania tego co spotykaliśmy w naszym otoczeniu. Do przeżycia potrzebowaliśmy pamiętać jak wyglądały niebezpieczne dla nas zwierzęta, jakie dźwięki wydawały, jak pachniały jadalne rośliny. W kilka wieków obcowania, z jakże różnym rodzajem informacji - literkami tworzącymi zdania, nie zmieniliśmy wcześniejszego wysiłku ewolucji, która wykształciła naszą pamięć do dobrego pamiętania bodźców, które nie mają (pozornie) nic wspólnego z tekstem.
ZINTEGROWANE PÓŁKULE MÓZGOWE -plakat
Obie półkule mózgowe specjalizują się w odmiennych typach aktywności. Lewa półkula mózgowa odbiera i zapamiętuje wszelkie informacje podane w sposób logiczny, cyfrowy i słowny. Prawa półkula mózgowa odbiera i zapamiętuje bodźce podane w sposób obrazowy, globalnie. W uczeniu się zwykle bardziej obciążona jest bardziej lewa półkula, do niedawna określana jako dominująca. Współczesne badania wykazały jednak, że najszybciej i najskuteczniej uczymy się wtedy, gdy wykorzystujemy obie półkule jednocześnie. Angażując je w tym samym czasie włączamy do pracy cały mózg, a nie zaledwie jego fragment. Umiejętność zaangażowania w proces uczenia się obydwu półkul mózgowych, to zaledwie pierwszy krok. Co jeszcze wpływa na szybkość i jakość uczenia się? Zmysły. Każdy zgodzi się z faktem, że dzieci lepiej i chętniej uczą się przez zabawę. A co dzieje się w czasie zabawy? Małe dziecko manipuluje przedmiotem, przekłada go, wącha, smakuje, a więc poznaje za pomocą zmysłów. Im częściej je wykorzystuje, tym szybciej i skuteczniej zapamiętuje.
1.MNEMOTECHNIKA (gr.”mneme”=pamięć)
Już starożytni Grecy odkryli w jaki sposób działa nasza pamięć (skojarzenia) i wymyślili sztuczki, dzięki którym można efektywnie i łatwo zapamiętywać numery, wiersze, itp.- informacje, które normalnie bardzo szybko „wylatują nam z głowy”. Trzeba się wykazać sprytem w tworzeniu skojarzeń.
Przykład: Przypuśćmy, że masz zapamiętać nr kodu pocztowego: 56-789. Czy będziesz mieć problemy z zapamiętaniem tego numeru? Założę się, że nie, jeśli tylko skojarzysz sobie: 5, a każda następna cyfra jest o 1 większa. Taką informację, aż ciężko zapomnieć!
ŁAŃCUCHOWA METODA SKOJARZEŃ - łańcuch zdarzeń Każdy, kto uczył się historii wie, jak ważne jest zachowanie odpowiedniej chronologii, ( czyli następowania po sobie faktów). Nasz mózg znacznie łatwiej przyswaja sobie wiadomości, które w jakiś sposób łączymy z tym, co już znamy.
Kiedy dowiadujesz się nowej rzeczy, na pewno starasz się połączyć tę informację z tym, co już znajduje się w jego pamięci. Ciekawe jest natomiast to, że można łączyć ze sobą informacje poznane przed sekundą. Na tym fundamencie opiera się system zapamiętywania nazywany „łańcuszkiem”. Skąd taka nazwa? System ten używany jest do zapamiętywania „w ciągu” rzeczowników. Może to być zarówno lista zakupów, jak i nowożytna historia Polski.
W metodzie tej kojarzysz ze sobą kolejne pozycje, zwykle używając wymyślonej, zabawnej historii.
Załóżmy, iż masz zapamiętać następującą listę zakupów:
Chleb, jajka, masło, pomidory, mleko.
Jak szybko zapamiętasz tę listę? Jaka będziesz mieć pewność, że wszystko sobie przypomnisz jutro, pojutrze, za tydzień, dwa?
Dzięki tej metodzie będzie dużo większa szansa, że przypomnisz sobie tą listę. Skojarzenia. Aby wymyślić dobre skojarzenia potrzebna jest wyobraźnia. Skojarzenia- wyobrażenia, wykorzystujące wszystkie zmysły, i te skojarzenia, które są zabawne, przesadzone niezwykłe, dziwne- są dobre, bo zapadają na długo w pamięci, a właśnie o to chodzi.
Przykład:
Wyobraź sobie siebie wchodzącą do sklepu. Pierwsze co rzuca ci się w oczy, po wejściu do sklepu, to dostawa świeżego chleba. Czujesz jego zapach, wyobrażasz sobie jaki musi być smaczny. Dostawca, niezdarnie przeciągając skrzynię z pieczywem, zahacz o półkę, na której znajdują się jajka...i tak! Oczywiście - wszystkie spadają rozbijając się. Powstaje przy tym duży hałas i zamieszanie w sklepie. Jedno jajko rozbiło się na bucie chłopca, który stał akurat przy kasie i trzymał w ręku masło. Chłopak się zdenerwował, rzucił masło na podłogę...masło rozwaliło się robiąc jeszcze większy miszmasz. Podłoga wysmarowana jajkami i masłem była bardzo śliska. Sprzedawca próbując podejść, aby zrobić porządek pośliznął się... spróbował się złapać półki z pomidorami...lecz była zbyt słabo przymocowana i zleciała, a pomidory wysypały się mu na głowę. Akurat w tym momencie ktoś, najwidoczniej bardzo się śpieszący, wszedł do sklepu i zapytał „czy jest mleko?”, po chwili zauważył całą tą dziwną sytuację i się roześmiał.
Ta historia była nierealna, zwariowana dziwna- zapadająca więc łatwo w pamięć ( i na długo).
ŁATWE ZAPAMIĘTYWANIE DŁUGICH LICZB
Numery telefonów, PIN, daty- czy nie wspaniale byłoby móc to wszystko pamiętać z łatwością? Można! Trzeba tylko wymyślić sensowne skojarzenia pomiędzy liczbami, a czymś co łatwiej wpada nam w pamięć.
Aby łatwo zapamiętać liczby, najpierw trzeba zapamiętać „ alfabet kodów”. Każdej cyfrze od 0 do 9 odpowiada pewna spółgłoska. Gdy tylko trzeba będzie zapamiętać jakiś numer, przekształcamy go w podane spółgłoski, dodajemy samogłoski i mamy wyraz, najlepiej rzeczownik, który możemy sobie wyobrazić, skojarzyć w jakiejś historii- dzięki czemu łatwo zapamiętać.
ALFABET KODÓW:
1 - t, d ( t ma jedną pionową kreskę)
2 - n ( n ma dwie pionowe kreski)
3 - m ( m ma trzy pionowe kreski)
4 - r ( r jest głoską wyrazu „cztery”)
5 - l ( rzymskie 50= L)
6 - j, c ( odwrócone J wygląda jak 6)
7 - k, g ( wyobraź sobie K narysowane z dwóch siódemek)
8 - f, w (zakrzywiona f ma dwie pętle jak 8)
9 - p, b (odwrócone P wygląda jak 9)
0 - z, s (wyraz „zero” zaczyna się na Z)
Załóżmy, że mamy zapamiętać liczbę „49”, gdyż jest to sala, w której będzie jakieś spotkanie. Najpierw kodujesz 49 na literki kodu:
4 = r
9 = b lub p
Masz r i b lub p. Dodajesz teraz jakieś samogłoski, by utworzyć z tego wyraz, najlepiej rzeczownik, aby można było sobie daną rzecz wyobrazić, a więc łatwo skojarzyć. Np. RyBa. Teraz kojarzysz rybę z salą, w której masz spotkanie.
„ Dobre pomysły nie są przyswajane samoczynnie. Muszą być wdrażane w praktykę z nieustraszoną cierpliwością.”
Często mamy do zapamiętania całkiem inne informacje: skomplikowane relacje, historie, dziwne nazwy. Jak sobie z nimi radzić?
Należy szukać skojarzenia pomiędzy informacjami już pamiętanymi, a informacja do zapamiętania.
Skojarzenia to jedyny sposób w jaki mózg zapamiętuje nowe informacje.
Nawet, gdy próbujemy bezmyślnie powtarzać jakąś informację ( próbując ją zapamiętać ) to zapamiętujesz ja w końcu, bo tworzy się jakieś skojarzenie ( nawet poza naszą świadomością). Wiedząc jak działa pamięć można samemu wymyślać skojarzenia - zapamiętywać szybciej i skuteczniej. To nic, że poświęca się sporo czasu ma wymyślanie skojarzenia. Jeśli cos trzeba zapamiętać na dłużej - skutecznie, to czas zainwestowany w wymyślanie dobrego skojarzenia pewnie się zwróci.
Niestety nie ma uniwersalnej recepty jak uczyć się historii, biologii czy innego przedmiotu. Każdy z nas jest inny. Niektórzy mają lepsza pamięć wzrokową, inni słuchową, jeszcze inni maja dobrze wykształcony zmysł dotyku i zapamiętują dobrze wrażenia dotyku. Nie należy się ograniczać w wyobrażeniach tylko do jednego zmysłu - im więcej zmysłów jest użytych w wyobraźni tym lepsze skojarzenia, chociaż powinniśmy brać pod uwagę bodźce, które najlepiej pamiętamy.
Jeśli nie wiemy jaki skojarzenie wymyślić do danego pojęcia - spróbuj chociaż sobie wyobrazić to pojęcie. Nie wymyślaj skojarzenia na siłę. Zapamiętywanie powinno być przyjemnością, a nie wysiłkiem. Nie zawsze trzeba wymyślać ( nie zawsze wręcz się da ) skojarzenie w historyjce, w podobieństwie pisowni czy brzmienia wyrazów. Często trzeba improwizować i w wyobraźni ujrzeć pojęcia do zapamiętania.
ZAKŁADKOWA METODA ZAPAMIĘTYWANIA
Jest to jedna z głównych technik pamięciowych. Zakładka to obrazowe (łatwe do wyobrażenia) krótkie słowo, które jest w naszej pamięci dostępnej (Świetnie je pamiętam).
Z tym słowem można łączyć nieskończenie wiele nowych informacji. Dzięki temu nowa wiedza jest bardzo szybko zapamiętywana. W szczególny sposób metoda ta wykorzystuje prawo skojarzeń - nowe informacje trzeba połączyć, z tym, co dobrze znamy i pamiętamy.
Podstawą stosowania zakładkowej metody zapamiętywania, tak jak i innych mnemotechnik, jest aktywne, sprawne posługiwanie się wyobraźnią.
Oto przykład wykorzystania tzw. zakładek osobistych, czyli wybranych dowolnie miejsc na swoim ciele.
Najpierw „zbuduj” listę przykładowych zakładek osobistych. Przedstawię Ci moją propozycję. Koncentruj uwagę na kolejnych zakładkach; dotykaj ich w trakcie wyliczania.
stopy, kostki, łydki, kolana, uda, pośladki, brzuch, klatka piersiowa, barki, szyja, nos, uszy, włosy.
A teraz nie patrząc na listę powtórz swoje zakładki osobiste w kolejności, dotykając każdą z nich.
Wybierasz się do miasta, aby załatwić parę spraw i dokonać kilku zakupów. Rezygnujesz z zapisywania tego, co masz zrobić, na kartce. Na pewno więc jej nie zgubisz i wiesz, że dodatkowo świetnie trenujesz pamięć. A tak wygląda lista rzeczy, które masz do załatwienia:
1. kupić banany;
2. kupić pomidory;
3. odebrać zegarek oddany do naprawy;
4. pobrać pieniądze z banku;
5. oddać książki do biblioteki;
6. wymienić opony w samochodzie na „zimowe”;
7. wysłać karty świąteczne;
8. kupić pastę do zębów;
9. kupić mleko;
10. kupić butelkę wina;
11. odwiedzić przyjaciół;
12. kupić wędlinę;
13. zaprowadzić psa do weterynarza.
Teraz łączysz w wyobraźni po kolei informacje, które masz zapamiętać z kolejnymi zakładkami. Zadbaj, aby Twoje wyobrażenia były jak najbardziej wyraziste (szczegółowe), a sceny, które „reżyserujesz”, pełne humoru, nierealne, absurdalne, groteskowe, dynamiczne, pełne wyolbrzymień. Takie właśnie cechy Twoich wyobrażeń będą skuteczne w ich zapamiętaniu.
A więc włącz swoją wyobraźnię na pełne obroty i „wyświetl” w swoim umyśle takie sceny:
Zobacz, jak twoje stopy zapadają się w rozgniatane banany ( Zobacz wyraźnie ich kolor, wielkość. Przypomnij sobie ich zapach.). Zobaczyłeś ten obraz? Wystarczy 8-10 sekund.
Na kostkach, niczym kowboj ostrogi, Ty masz dwa ogromne pomidory. (Jeden mocno czerwony, drugi zielony. „Sprawdź”, jak ciężko się z nimi idzie.
Kolejna zakładka - łydki. Masz na nich bardzo duże zegarki na paskach. Słyszysz, jak tykają?
Wchodzisz na kolanach do banku. „Podchodzisz” do kasy, prosisz o pieniądze i w taki sam sposób wychodzisz. Wywołujesz wielkie zdziwienie innych ludzi.
A teraz wesoło w wyobraźni wkraczasz do biblioteki, żonglując książkami, które odbijają się od kolan, niczym piłka u Maradony. „Zobacz” to wyraźnie!
Niczym bohater filmu rysunkowego, sprężyście na pośladkach przeskakujesz z opony na oponę. Opony są wielki a Ty odbijasz się przynajmniej za każdym razem na 10-15 metrów do góry. Niezła zabawa!
Wyobraź sobie swój brzuch cały w przyklejonych kolorowych, nastrojowych świątecznych kartach.
Zakup pasty do zębów. To będzie prawdziwa rozkosz dla ciała. Znaną Ci pastą smarujesz klatkę piersiową.
Teraz zobacz w wyobraźni dwa ogromne kartony mleka na swoich barkach. Rozpoznaj „markę” opakowania i dynamicznym ruchem swojej zakładki podrzucaj mleko nad głową. Opanowałeś w ten sposób żonglowanie kartonami z mlekiem. Uśmiechnij się do swoich wyobrażeń i tego oryginalnego pomysłu.
Aby pamiętać o zakupie wina, „wyświetl” w swoim umyśle scenę, w której niesiesz na szyi na sznurku wielką butelkę wina. Przyznaj, że to bardzo niespotykany naszyjnik.
Odwiedziny przyjaciół. Zakładka „nos”? Wszystko da się połączyć! Wyobraźnia nie ma granic. Bo oto swoim nosem rytmicznie i mocno, donośnie pukasz do drzwi swoich znajomych.
Masz jeszcze pamiętać o kupnie wędliny. Uruchom, więc swoją wyobraźnię. Co powiesz na urocze, kołyszące się kolczyki wykonane z plasterków kiełbasy? Pomysł tak dziwaczny, że na pewno go zapamiętasz
I została „wycieczka” z psem do weterynarza. Zobacz swojego ulubieńca, który w łapach trzyma grzebień i układa Ci całkiem nową fryzurę.
A teraz odtwórz z pamięci całą listę. „Wędruj” po kolejnych zakładkach i przypominaj sobie, jakie tam budowałeś obrazy i sceny.
Podążałeś w tym ćwiczeniu tropem moich skojarzeń. Pamiętaj, że dla Twojej pamięci najlepsze będą te, które w przyszłości sam będziesz wymyślał.
TECHNIKA RZYMSKIEGO POKOJU
Ile razy musiałeś nauczyć się długiej listy, składającej się z iluś tam, nie dających się nijak powiązać elementów? A wykuć toto, trzeba było. Jest na to pewien sposób
Pewnie nie raz musieliście wyuczyć się na pamięć takich wiadomości, jak np. uprawnienia prezydenta według małej konstytucji na WOS, czy też charakterystycznych cech dla płazów, na lekcje biologii. Jako że celem niniejszego artykułu jest ułatwić Wam naukę, chciałbym Was zapoznać z nową techniką zapamiętywania takiego typu informacji. Nazywa się ona techniką "rzymskiego pokoju". Na czym polega?
Najlepiej przedstawić tą metodę na przykładzie. Spróbujmy nauczyć się... listy wolności obywatelskich:
1. ochrona wolności osobistej
2. wolność słowa i druku
3. wolność zgromadzeń
4. wolność kształtowania swojej pozycji gospodarczej
5. wolność sumienia i wyznania
6. nietykalność i bezpieczeństwo osobiste
7. nienaruszalność mieszkania i korespondencji
8. prawo do obrony przed sądem.
Co dalej? Otóż wyobraźcie sobie, że wchodzicie do zwykłego pokoju. Znajduje się w nim mnóstgo różnego rodzaju sprzętu, który można wykorzystać jako... zakładki pamięci.
Teraz wybieramy osiem dowolnych sprzętów w pokoju, na które po kolei pada nasz wzrok po wejściu do niego. W tym konkretnym przypadku będą to: drzwi, szafa, wieża hi-fi, komputer, okno, kaloryfer, kwiatek i okno.(oczywiście zestaw przedmiotów będzie się różnił w zależności od tego jakie przedmioty sobie wybierzemy) Naszym zadaniem jest teraz powiązać przedmioty z konkretnymi prawami na liście.
Pierwszy zestaw: drzwi - wolność osobista. Wyobrażamy sobie, iż poprzez zamknięcie drzwi możemy ochronić swoją osobę przed zewnętrzną ingerencją. Drzwi zostały dostarczone przez państwo i są wykonane z najnowszych niezniszczalnych materiałów.
Drugi zestaw skojarzeń: szafa - wolność słowa i druku. Idziemy dalej po naszym pokoju i dochodzimy do szafy. Otwieramy ją i widzimy jak w środku grupa ludzi po kryjomu drukuje jakieś gazety. Aby lepiej zapamiętać należy sytuację wyolbrzymić. Otwieramy szafę i okazuje się, że mieści tam się cała drukarnia.
Dalej docieramy do wieży, przy której zgromadziła się cała masa ludzi i rozprawiają o ważnych rzeczach, Itd itd.
Ogólna zasada polega na ułożeniu sobie w głowie całej historyjki, która będzie łatwiejsza do zapamiętania, jeżeli dodatkowo ją wyolbrzymimy i sprawimy aby była jak najbardziej komiczna.
Rzymskim pokojem mogą być także rzeczy znajdujące się w piórniku czy w torebce lub w portfelu. Ludzie także mogą być wspaniałymi zakładkami pamięci. Takie cechy płazów jak błony pławne między palcami czy spłaszczona budowa ciała można w wyobraźni przyporządkować np. nauczycielce od historii czy szefowi w pracy lub też któremuś z naszych kumpli. Szef z błonami pomiędzy palcami podający nam rękę na powitanie jest dość komicznym przykładem, który daje gwarancję zapamiętania już za pierwszym razem. Spłaszczona nauczycielka też pozostanie nam na długo w pamięci. Taką cechę jak oddychanie przez skórę można skojarzyć ze swetrem na koledze, który(sweter) zrobiony jest z wełny o dużych oczkach.
Jeszcze jedna rzecz na koniec. Zapamiętując całą grupę przedmiotów, należy także brać pod uwagę ich miejsce położenia. Np. nasz pokój należy skojarzyć z wolnościami obywatelskimi, które zaczynamy poznawać dokładniej w momencie wejścia do niego. W ten sposób zapamiętując kilka zestawów rzymskich pokoi nie pomylimy cech płazów z przedmiotami, które powinny być przyporządkowane do wolności obywatelskich.
2. EFEKTYWNE NOTATKI
Aby notatki były bardziej efektywne trzeba sprawić, by stały się bardziej przejrzyste. Na pewno lepiej zrozumiesz notatkę, która ma wyraźne akapity, rozdzielające osobne zagadnienia. Podkreślone główne pojęcia, użyte kolory i załączone rysunki pozwalające lepiej zrozumieć dane zagadnienie...a przez to lepiej zapamiętać. Nie stosujemy tego głównie z lenistwa.
Nie myślimy literkami ani zdaniami, lecz obrazami. Często normalne notatki maja dużo szczegółowych informacji, lecz tracimy w nich ogólne pojęcie o danym temacie - brakuje nam często skojarzenia z „perspektywy”. Aby nauczyć się nowej wiedzy musisz ją skojarzyć z tym co już wiesz - dlatego ważne jest ogólne skojarzenie na dany temat. Inaczej będziemy się gubić w detalach.
MAPY POJĘĆ
Mapy pojęć są rezultatem badań prof. Josepha Novaka nad efektywną reprezentacją wiedzy.
Mapy pojęć są dwu wymiarowymi reprezentacjami pojęć i ich wzajemnych relacji ze sobą. Są bardzo pomocne w nauce ze zrozumieniem - widoczne relacje między pojęciami znacznie pomagają w zrozumieniu i zapamiętaniu nowych faktów, które odnoszą się do istniejącej struktury wiedzy. Mogą być użyte w każdej dziedzinie, aby pomóc analizować informacje. Wszędzie tam, gdzie występują skomplikowane struktury wiedzy, gdzie trzeba przekazać komuś złożone pomysły, Mapy Pamięci są bardzo pomocne.
MAPY MYŚLI
„Mapy myśli” są popularną, spokrewnioną z mapami pojęć techniką opracowaną przez Tony ego Buzana jako sposób pomocy uczniom w robieniu notatki używając tylko słów - kluczy i obrazów. O wiele szybciej się je tworzy niż tradycyjne notatki, a dzięki ich wizualnemu charakterowi łatwiej przegląda i zapamiętuje. Mapa myśli składa się z centralnego wyrazu - -pojęcia. Naokoło centralnego wyrazu narysowanych jest od kilku do kilkunastu pojęć, które odnoszą się do środkowego pojęcia. Następne podgałęzie mają znowu od kilku do kilkunastu pojęć odnoszących się do sąsiadujących słów. Warto zauważyć jak bardzo podobnie jest zorganizowana wiedza w naszym mózgu - poszczególne pojęcia są ze sobą powiązane w podobny sposób.
Wiemy, że nasz mózg nie zapamiętuje linearnie. Nie zapamiętuje literek, ale najpierw przetwarza je na obrazy, dźwięki, zapachy lub inne bodźce.
Tradycyjne notatki maja wiele wad: marnujesz czas i energię na zapisywanie wielu zbytecznych słów. Zabierają dużo czasu w przeglądaniu. Nie są uwidocznione powiązania pomiędzy pojęciami, a brak kolorów i innych wizualnych cech nie sprzyja ich pamiętaniu. Pamięć działa poprzez skojarzenia - każde pojęcie ma wiele połączeń z innymi. Mapy myśli pozwalają zaprezentować na papierze skojarzenia ( połączenia) - przez co lepiej je zapamiętać. Mapy myśli zawierają tylko „
słowa klucze” i „ obrazy klucze” ( które kojarzą się z wieloma informacjami), umożliwiając umieszczenie o wiele większej ilości informacji na pojedynczej stronie.
ZASTOSOWANIE MAP MYŚLI:
Notatki - jakakolwiek informacja jest zapisywana, mapa myśli pomaga zorganizować ją w formę łatwo asymilowaną przez mózg, więc łatwą do zapamiętania. Mapy myśli pozwalają pojęciom być szybko zanotowanym w zorganizowany sposób - nie ma potrzeby zapisywania zdań w ich pełnej formie. Mogą być użyte do notowania czegokolwiek - streszczenia książek, wykładów, lekcji.
Twórczość - kiedykolwiek chcesz zwiększyć kreatywność, mapy myśli uwalniają umysł od linearnego myślenia, pozwalając nowym pomysłom na szybszy przepływ.
Rozwiązywanie problemów - mapy myśli pomagają zobaczyć wszystkie sprawy i sposób ich powiązania ze sobą. Pomagają również innym szybko ujrzeć przegląd tego jak widzisz różne aspekty sytuacji i ich względnej ważności.
Planowanie - są pomocne w planowaniu - masz wszystkie istotne informacje przed sobą w jednym, zorganizowanym kawałku. Mogą być użyte w planowaniu jakiejkolwiek formy pisma, od listu do scenariusza książki, lub do zaplanowania spotkania, dnia, wakacji.
Jak tworzyć Mapy Myśli:
Zaczynaj zawsze od środka strony - zamieść na środku ważny rysunek ( jeśli to możliwe), który przedstawia ogólny temat,
Używaj „skrótów myślowych”, niech Twoje Mapy Myśli są bardzo zwięzłe. Zamiast całych zdań, staraj się używać słów - kluczy i kiedy to możliwe - rysunków (łatwiej je zapamiętać).
Używaj kolorów do wyróżnienia pojęć. Strzałek, ikon i innych wizualnych pomocy dla pokazania zależności pomiędzy różnymi elementami.
Jeśli zależy ci na kreatywności: zapisuj pomysły podczas ich wystąpienia. Nie osądzaj i nie wstrzymuj - takie nieprzemyślane pomysły czasem są odkrywcze!
3. OPTYMALNE POWTÓRKI
Badania nad naszą pamięcią są prowadzone od lat. Już w 1885 Herrmann Ebbinghaus opublikował wyniki swoich badań nad ludzką pamięcią. Jako pierwszy odkrył „krzywą zapominania”. Znając ten „magiczny” wykres możemy w przybliżeniu ocenić kiedy dana informacja będzie bliska zapomnienia. Niestety przybliżenie terminu zapomnienia tylko na podstawie tego wykresu jest dosyć niedokładne. Na proces zapominania niemały wpływ mają m.in. takie czynniki jak trudność materiału, znajomość danego materiału przed rozpoczęciem nauki i aktualna znajomość.
4. NAUKA W STANIE RELAKSU
Prowadzone są badania naukowe na temat działania pamięci w tzw. Stanie „alfa” - (jest to stan głębokiego relaksu). Ukazały się prace naukowe wykazujące, że w tym stanie szybciej zapamiętujemy do pamięci długotrwałej. Powstały urządzenia zwane biofeedback, które wprowadzają użytkownika w stan alfa. Istnieje również metoda wpływania na stan umysłu poprzez odpowiednio spreparowane dźwięki. Wykazano, że ludzki mózg ma tendencje do synchronizowania częstotliwości własnej „pracy” w stosunku do różnicy częstotliwości dźwięków między prawym, a lewym uchem. Minusy tej metody: w głębokim stanie relaksu często zamiast się uczyć...zasypia się; Wyniki badań naukowych wykazujących szybsze zapamiętywania w czasie alfa były wielokrotnie podważane. Sprawa jest kontrowersyjna i wciąż badana.
Kilka praktycznych rad...
...dla Wiecznie Zagonionych. Sesja? Egzamin? Brakuje czasu? Nie wiesz co robić? Jest kilka dobrych rad, które pomogą Ci w "przeżyciu".
1. Poszukaj artykułu dotyczącego zapamiętywania metodą Pokoju Rzymskiego. Jest ona najprostsza i na początku - w zupełności wystarczy. Opanujesz ją w 10 minut, a będziesz korzystać z niej przez całe życie.
2. Rozłóż pracę w czasie. Zrób grafik, w którym jasno sprecyzujesz terminy oraz materiał do poznania. Każdy upływający dzień będzie dla Ciebie sprawdzianem - jeśli wykonasz plan, niebezpiecznie zbliżysz się do oceny bardzo dobrej, czy zaliczenia...
3. Przejrzyj pobieżnie notatki. Jeśli byłeś na większości lekcji (wykładów), powinieneś sobie dość dużo przypomnieć. Nie staraj się jednak dokładnie powtarzać wszystkiego "słowo w słowo". Spróbuj raczej skojarzyć główne punkty, myśli, poruszane tematy. Wiedza "ogólna" da Ci szerokie pole do "manewru".
4. Nie ucz się po nocach. "Zarwanie nocy", nie jest najlepszym sposobem na jakąkolwiek formę nauki. Ryzykujesz przez to kumulowanie się zmęczenia, apatię, rozregulowanie organizmu. Będziesz bardziej podatny na stres oraz zauważysz, że "gubisz" fragmenty przyswajanego materiału.
5. Nie daj się zwieść środkom "stymulującym" (szczególnie tym zaliczanym przez prawo do grupy narkotyków). Skutki ich stosowania mogą być odwrotne do zamierzonych. Niektórzy studenci nie byli w stanie pojawić się na egzaminach po ich zażyciu - wciąż im się wydawało, że im to nie grozi... Niektórym na zmęczenie pomagają witaminy (z grupy B, C, Magnez, Wapń, Lecytyna). Ale najlepszym "środkiem dopingującym" jest spokojny sen i chęć zaliczenia...
6. Jeśli masz niedbałe pismo (coś o tym wiem) i trochę funduszy, staraj się kserować notatki (zeszyty). Zmarnujesz mniej czasu na próbę odszyfrowania własnych gryzmołów, który to czas będziesz mógł przeznaczyć na właściwą naukę. Poza tym, notatki kilku osób (zazwyczaj tych najpilniejszych;), pomogą Ci w uzupełnieniu wiedzy...
7. Rób ściągi! Dzięki poświeceniu czasu na ich przygotowanie, "poznasz" dany zakres materiału, oraz "przyzwyczaisz" do niego "rękę".
8. Jeśli możesz sobie na to pozwolić, dzień przed egzaminem nie ucz się (w końcu wszystko umiesz;), albo ucz się inaczej - duzo luźniej i swobodniej - rzuć okiem na książki, przejrzyj bardzo pobieżnie kartki, czy rozdział, ale nie wgłębiaj się w zawiłości materiału. Poświęć ten czas na odpoczynek. Idź na kawę, do kina, lub pospaceruj z przyjaciółmi. Spróbuj się zrelaksować...
9. Mimo wszystko, staraj uczyć się regularnie.
Jak bardzo skuteczne są te sposoby zapamiętywania i nauki?
W 1987 r. Japończyk Hideaki Tomoyori zapamieteł liczbę Pi do czterdziestu tysięcy (!) miejsc po przecinku. Wymienienie z pamięci wszystkich cyfr zajęło mu 17 godzin i 21 minut.
W 1993 r. Brytyjczyk Dominic O'Brien zapamiętał po jednym spojrzeniu przypadkowy układ potasowanych czterdziestu talii kart, co daje razem 2080 kart.
Siedemnastoletni Maciej Demianowicz z Olsztyna ustanowił rekord Guinnessa zapamiętując 102 cyfry w 119 sekund.
Sześcioro dzieci z Częstochowy w siedzibie RMF FM ustanowiło rekord Guinnessa zapamiętując diagram przedstawiający 117 abstrakcyjnych symboli.
PODSUMOWANIE
Oprócz wielu mitów i metod szybkiej nauki, które nie są zbyt skuteczne, istnieje wiele sprawdzonych metod. Jednak wiedza, bez praktyki, jest niewiele warta - do pełnego nauczenia się mnemoniki trzeba jej próbować używać, wymyślać skojarzenia. Wraz z doświadczeniem lepiej się rozumie jak to działa. Żeby w pełni nauczyć się robić efektywne notatki nie wystarczy przeczytać o Mapach myśli i narysować jedną -dopiero doświadczenie sprawi, że będziesz efektywnie notować. Tak jest ze wszystkim- oprócz informacji potrzebne jest doświadczenie.
BIBLIOGRAFIA
1. Beaver D.: Jak uaktywnić umysł - Holding Medium
2. Drapeau Ch.: Jak uczyć się szybko i skutecznie?
3. Dryden G.; Vos J. : Rewolucja w uczeniu. Poznań: Moderski i S-ka, 2000
4. Dudley G.: Jak podwoić skuteczność uczenia się. Techniki sprawnego zapamiętywania i przywoływania informacji. Łódź: Medium, 2001
5. Geoffrey A.: Jak podwoić skuteczność uczenia się Techniki sprawnego zapamiętywania i przywoływania informacji, wyd. Holding Medium
6. Karaś S. : Sztuka samokształcenia. Warszawa: WSP TWP, 1994
7. Knoblauch J.: Sztuka uczenia się. Warszawa: Vocatio, 2000
8. Leviton R.: Jak zwiększyć moc mózgu Metody, techniki, ćwiczenia podwyższające sprawność umysłu - Holding Medium
9. Łukasiewicz, Sukces w szkole, Poznań 1999, Ośrodek Doskonalenia Umiejętności SOFTPRESS.
10. Mackintosh J.N.; Colman A. M.: Zdolności a proces uczenia się. Poznań: Zysk i S-ka, 2002
11. Matiugin, Jak rozwijać pamięć i uwagę Waszego dziecka, Wydawnictwo Ekolog, Piła 1997
12. Maziarz Cz.: Procesy samokształcenia. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1966
13. Osmelak J. : Jak uczyć się samodzielnie. Wyd. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych,
14. Synowski P. Szybka nauka dla wytrwałych.
15. Turkinton C.: Doskonalenie pamięci. Przewodnik po technikach szybkiego zapamiętywania. Amber, Warszawa 2003
16. Winkler K.: Sztuka szybkiego czytania. Logos Print , 1995