BRONISŁAW MALINOWSKI
„Kultura i jej przemiany”
Str.368-433
XII. RZĄDY POŚREDNIE I ICH NAUKOWE PLANOWANIE
Temat rządów pośrednich jest jednym z najbardziej interesujących w antropologii stosowanej, w tej bowiem polityce mamy praktyczne uznanie faktu, że tubylcze instytucje sprawnie działają.
Antropolog jako badacz będzie sympatyzował ze zwolennikami wprowadzenia rządów pośrednich w tych regionach, gdzie władza plemienna nie została jeszcze podkopana
W „An African Survey” termin „rządy pośrednie” używany jest „na oznaczenie systemu, przez który opiekuńcza władza uznaje istniejące społeczeństwa afrykańskie i pomaga im przystosować się do funkcji lokalnego rządu”
Bodźcami skłaniającymi europejska administrację do wprowadzenia rządów pośrednich, są wynikające z nich korzyści oraz ich sprawność, a po części przekonania ukształtowane przez oświecony liberalizm.
System ten jest tani, praktyczny i daje nadzieje na ograniczenie do minimum tarć i niezadowolenia władzy za zgodą większości rządzonych oraz, zamiast niszczenia tubylczej władzy, zachowania jak najszerszego jej zakresu.
Malinowski zwraca uwagę na to, ze rządy najlepiej potrafią sprawować ci, którzy byli przez wieki uważani za prawowitych władców, ci ,których otacza nieuchwytna aura prestiżu, ci którzy pełnia funkcje religijne i ci, o których sądzi się, ze władają silami magicznymi.
Mechanizm ,którym posługiwano się przez setki lat i jest przystosowany do środowiska, otoczenia społecznego i instytucji plemiennych, jest prawdopodobnie lepszy niż naprędce stworzony obcy typ rządów. Podobnie jest z wodzem, który jest bardziej obeznany niż przypadkowy nominent rządu.
Przydatność antropologa polega na dostarczaniu diagnozy antropologicznej, mówiącej o tym jak sprawnie lub wadliwie funkcjonuje obecny ustrój.
Jakie kwestie należy rozwiązać nim wprowadzi się rządy pośrednie na obszarze, na którym urząd wodza był przez długi czas zupełnie ignorowany-martwy?
Należy ustalić w jakim stopniu jego uznanie uczyniło go działającą instytucją.
Jeśli jest on żywy, określamy jego charakter, stwierdzamy jak funkcjonuje, jaki ma statut, jakie są jego fundamenty religijne, podstawy prawne, militarne i ekonomiczne. Zastanawiamy się czy obecnie działający „dawny system” daje się przystosować do współczesnych warunków. Niezbędne jest określenie przyszłej polityki….
Rządy pośrednie stanowią nowy system polityczny i nie można ich uważać za zlepek elementów. Ich statut nakłada obowiązek ponownego ukształtowania zwierzchnictwa, źródeł władzy wykonawczej, a także finansów i dochodów.
Oto trójkolumnowy schemat, opierający się na takich zaleceniach:
W kolumnie A przedstawiamy ogólną zasadę lub ideał, zgodnie z którym zarządza się kolonia…
W kolumnie B antropolog ustala, stosując metodę badań terenowych, rzeczywisty sposób sprawowania administracji zarówno przez białych , jak i krajowców ich współprace i konflikty.
Kolumna C jest przeznaczona do opisu działania nie uznanych instytucji i wpływów politycznych. Znalazłyby się tu wszelkie uwagi na temat zasięgu, funkcji tubylczego prawa zwyczajowego, które wciąż trwa w opozycji do ustroju narzuconego przez białego człowieka.
A Wpływy i interesy i intencje białych |
B Procesu kontaktu i zmiany kulturowej |
C Nadal żywe formy tradycji |
Rządy pośrednie: rządzenie za pomocą współdziałania i częściowej delegacji władzy; uznawanie,likwidowanie oraz tworzenie. Jasne rozumienie problemów; posiadanie w każdym przypadku specyficznej wiedzy o tym, co nadal istnieje. |
Kolektywny statut rządów pośrednich. Określenie europejskiego zwierzchnictwa międzynarodowego, wojskowego,sadowego, finansowego.Określenie dawnych uprawnień, ponownie ustalonych i nowych narzuconych funkcji. Okr. Mechanizmów współdziałania, za pomocą których Europejczycy i krajowcy wspólnie sprawują władzę i ponoszą odpowiedzialność |
Tubylczy ustrój plemienny. Wódz-zwierzchnik rady; hierarchia i tubylczy rząd lokalny. Aspekty: -statut mitologiczny -podstawy religijne -dochody -prawodawstwo i sądownictwo, -władza wojskowa -suwerenność (nie istnieją w pierwotnej formie, lecz są już zmienione przez kontakt) |
Wojsko i policja: PAX Bratanica; zniesienie suwerenności wojskowej;armia brytyjska złożona z afrykańskich żołnierzy. Policja pod europejskim nadzorem.
|
Stopniowa readaptacja dawnego wojska; reorganizowanie go do nowych celów, ochotnicza armia rezerwowa? Wyk. Go do stworzenia przedsiębiorstwa. Problemy: jak skompensować utratę wartości kulturowej, jaka jest militaryzm. Problem substytucji. |
Przetrwały szczątki organizacji wojskowej. Krajowcy uświadamiają sobie fakt utraty suwerenności. Spowodowane tym negatywne zjawiska finansowe, polityczne i uczuciowe. (niewolnictwo, handel niewolnikami, kością słoniową, inne formy łupów wojennych) |
Finanse publiczne: Zreorganizowanie tubylczych systemów skarbowych. Dawne i nowe opodatkowanie. Zasada stopniowo usprawnianego asygnowania funduszów (rozwijanie pośredniej eksploatacji gospodarczej bogactw naturalnych: europejskie przedsiębiorstwo jako czynnik polityczny) |
Problemy związane z równowagą w procesie polegającym na traceniu Dawnych dochodów i rozroście nowych, nowe typy wydatków, nowe tubylcze źródła dochodu |
Tubylcze systemy skarbowe: dochody nadal dozwolone i dochody niezgodne z prawem (z wojen ,handlu niewolnikami). Wydatki konieczne do wypełnienia obowiązków administracyjnych, ceremonialnych i prawnych. Danina w naturze i w postaci pracy. |
Wymierzenie sprawiedliwości: Uznanie z pewnymi wyjątkami tubylczego prawa. Potrzeba stworzenia nowych pełnomocnictw ustawodawczych, które mogą być przyznane tubylczym władzom. Podział jurysdykcji, pozostawiający obowiązki związane z końcowym nadzorem europejczykom, ale upoważniający krajowców do załatwiania większości spraw. Europejscy prawnicy, inspektorzy administracyjni… |
Problem rozwijania u krajowców zdolności prowadzenia działalności ustawodawczej. Tubylcze sady muszą wymierzać sprawiedliwość podporządkowując się dwóm rodzajom zasad, tubylczym i europejskim. Nowe typy własności; , zajęć, plac i pracy, małżeństwa i rodziny |
Funkcja ustawodawcza afrykańskiego wodza, zwykle konstytucyjnie ograniczona. Istniejące zasady tubylczego prawa cywilnego i karnego. |
Polityka i religia: Wpływ misji podkopujący władzę wodza. System rządów pośrednich musi popierać wodza |
Konflikt pomiędzy misjonarzem a administratorem- nowa lojalność a polityczna skuteczność. Nawrócenie wodza pozwala znaleźć wyjście z niektórych trudności- za pewna cenę |
Organiczna jedność władzy politycznej i religijnej: wódz jako czarownik sprowadzający deszcz oraz panujący nad urodzajem. Urząd wodza a kult przodków. |
Edukacja: Europejskie wykształcenie niezbędne dla rządów pośrednich. Kształcenie przez misje może podkopać stary system. Możliwość przystosowania tubylczych instytucji do europejskiego systemu edukacyjnego |
Edukowanie na 2 fronty. Wpajanie europejskiego punktu widzenia, jeśli chodzi o pogląd na sprawy gospodarcze, sadownicze i finansowe. Konieczność utrzymania dawnego prawa plemiennego. Problemy- odmienne edukowanie wodza i człowieka z gminu. |
Tubylcze systemy nauczania: domowe, grupy wiekowe, terminowanie u artystów i rzemieślników oraz zapoznawanie się z prawami i powinnościami obywatelskimi. |
XII OBIETNICA ZMIANY KULTUROWEJ I JEJ SPEŁNIENIE
Główne wytyczne, zgodnie z którymi powinna być rozwijana antropologia zmiany kulturowej:
jasne uświadomienie sobie, że naprawdę solidna teoria musi mieć na dalszą metę wartość praktyczną. Badacz terenowy, który nie traci kontaktu z istotnymi zagadnieniami natury praktycznej, uzyska dzięki temu bodziec do pracy oraz natchnienie, które niechybnie sprawia ,ze dokona on owocnych odkryć teoretycznych. Naukowa metoda wymaga by antropolog badał to, co istnieje: fakty w ich teraźniejszej postaci i procesy, które zachodzą obecnie.
Przedmiot nowej antropologii jest w coraz większym stopniu utożsamiany z przedmiotem zainteresowań praktycznych.
Rozwój nowej teorii antropologicznej skłania nas także do dokonania bardziej sztywnego rozróżnienia pomiędzy doniosłymi faktami i procesami a osobliwościami i ciekawostkami antykwarskimi.
Antropologia zajęła się teraz badaniem takich przedmiotów jak gospodarka, instytucje polityczne, własność ziemska i praca, zaczęła tez omawiać problemy małżeństwa, rodziny, pokrewieństwa i płci, opierając się na zasadzie funkcjonalnej-badać jak te instytucje działają, dzięki czemu przyczyniają się do demograficznej siły plemienia i do jego społecznej i prawnej stabilności.
Tendencja do spoglądania zarówno w przyszłość jak i wstecz
Nowoczesna antropologia przyjmuje funkcjonalny, czyli instrumentalny punkt widzenia. Zajmuje się ona funkcjonowaniem zorganizowanego systemu działań ludzkich, czyli instytucji, jako zaspokojenia potrzeb.
Podejście historyczne i funkcjonalne
Rozróżnienie „martwej i pogrzebanej historii” i „żywej i funkcjonalnej tradycji”
Gdy badamy dzisiejszych Zulusów nie obserwujemy już przedeuropejskich warunków plemiennych, ale zjawisko zmiany kulturowej. To co mówią nam starcy plemienni, nigdy nie może być prawda naukową ani historyczna- na ich relacje bowiem maja wpływ uczucia ,tęsknota! Takie wypowiedzi należy traktować jako mitologię, choć mitologię opisującą niedawna przyszłość.
Przeprowadzenie właściwego wyjaśnienia historycznego jest możliwe tylko wtedy, gdy potrafimy odtworzyć rozwój badanej instytucji i dowieść jej ciągłości zarówno pod względem funkcji jak i formy.
Kryteria wartości praktycznego poradnictwa:
Badacz terenowy musi być całkowicie apolityczny!
Musi być w stanie dokonać oceny celów, ideałów i praktycznych zadań każdego przedsięwzięcia Europejczyków.
Porównywanie teraźniejszości ze zrekonstruowaną przeszłością jest bezsensowne!
Badanie należy przeprowadzić na każdym regionie, w każdym typie wspólnoty uczestniczącej w kontakcie…
Linie plemiennego odstępstwa i integralnego odrzucenia
Krajowiec wchodzi w nowe porozumienie. Afrykanin przekracza linie pierwszego odstępstwa plemiennego w chwili gdy przyjmuje niektóre z nowych zwyczajów narzuconych przez kulturę europejska. Oznakami tej przemiany są przejecie chcrzescijaństwa, zapisanie się do europejskiej szkoły….
Siły, które determinują ten krok, są rezultatem zjawiska impastu.
Wpływy europejskie- manifestacja przytłaczającej przewagi np. militarnej…
Pociąga to za sobą rezygnacje z różnych afrykańskich działalności lub wartości. Krajowiec za otrzymane wartości i rozbudzone nadzieje musi porzucic niektóre ze swoich dawnych zasad wierności i zwyczajów, wierzeń i przekonań.
Wybiera nowy model życia, a nawet nowy ubiór, sposób bycia, nawyki osobiste zmieniające go od strony zewnętrznej.
Wkracza na te drogę zafascynowany zaletami, potęga, bogactwem i powszechnym prestiżem wszystkiego co europejskie….
Jego ostatecznym celem jawnym bądź ukrytym to stanie się Europejczykiem lub przynajmniej posiadaczem niektórych urządzeń, wpływów, które w jego oczach stanowią o wyższości Europejczyków!
Niestety tubylec odkryje, ze odmawia się mu statusu równości, czy nawet równoważności, w kwestiach prawnych, ekonomicznych, politycznych i społecznych
Linia integralnego odrzucenia-uniemożliwia całkowita asymilację- tworzy ją ustawodawstwo narzucające segregację rasową…
Antropolog powinien podkreślać, że trzeba postarać się o to ,aby Afrykanie w znacznym większym stopniu korzystali w sposób rzeczywisty z dobrodziejstw cywilizacji europejskiej.
Antropologia jest nauka ofensywną. Zrodziła ona badaczy opisujących współczesne warunki społeczne swym spojrzeniem na świat i swymi metodami
Antropolog jako jedyny spośród wszystkich humanistów musi uzyskiwać materiały z pierwszej ręki, prze bezpośrednia obserwację, nie może zdać się na dokumenty pisane.
RODZIME WYKSZTAŁCENIE I KONTAKT KULTUROWY
Wykształcenie ma szerszy zasięg niż nauczanie.
W każdym społeczeństwie, dziecko musi przyswoić nie tylko umiejętności idee ale także trzeba mu wpoić wartości moralne, postawy społeczne, wierzenia religijne właściwe jego społeczności.
Całość procesu wykształcenia-formowanie umysłu, charakteru i poczucia członkowstwa.. proces ten zachodzi na najniższych poziomach rozwoju.
W żadnej społeczności przyszłych obywateli nie naucza tylko szkoła.. Najwcześniejsze kształtowanie umysłu odbywa się w domu.
Duża rozbieżność miedzy nauka życia a przedmiotami w szkole!
W Afryce nie brano pod uwagę głównego przedmiotu dociekań antropologa, czyli kultury i jej związków z rasą….
Kultura, czyli ogół urządzeń materialnych, rodzajów społecznego grupowania się, zwyczajów, wierzeń i wartości moralnych jest rzeczywistością, która musi brać pod uwagę każdy, kto kształtuje politykę edukacyjną.
Kultura określa osobowość jednostek, jest uzależniona od plemiennych wierzeń, ideałów i wartości. Jest głęboko związana ze społeczną organizacja ludzi i na stałe zakorzeniona w ich środowiskach i dążeniach.
Wykształcenie społeczności pierwotnej poza jej kulturą i sprawienie, aby całkowicie przyswoiła sobie kulturę znacznie bardziej zróżnicowanego społeczeństwa jest gigantycznym zadaniem! Nie można tego uczynić w przypadkowy sposób! Trzeba zbadać teorie i praktykę wykształcenia
Wykształcenie jest produktem ubocznym każdej kultury. Jest ono dostosowane do wymagań każdej kultury. Narzucając nowy i obcy rodzaj nauczania nie tylko dajemy ale i odbieramy.-znajomość plemiennej tradycji, wartości moralne…
Antropolog jest powołany do tego by minimalizować to zagrożenie.
Zaciekły atak białej cywilizacji na tubylcze kultury przebiega dwoma nurtami:
1-nurtem dobrej woli wobec Afrykanina
-hojna ręką daje się tubylcowi nasza wiedze, nasze chrześcijaństwo, umiłowanie sportu…
2-nurtem „zdrowego rozsądku”-„zdrowego zysku”
-wykształcony Afrykanin może być przydatny jako robotnik czy pomocnik
-uświadomienie sobie sprawy z konkurencyjności tubylców
-ograniczenie jego swobody oraz zapłaty a także możliwości (polityka, terytorium)
W tym wszystkim białą społecznością często niestety kieruje zwykła ekonomiczna potrzeba, a nie zła wola czy złośliwość.
Musimy pamiętać, ze wykształcenie człowieka to nie tylko podniesienie jego wiedzy i umiejętności, ale także rozbudzenie jego nadziei i ambicji, jego oczekiwań co do pełnego członkowstwa w grupie i poczucia godności osobistej. Wykształcenie zakłada lepsze warunki życia!
Amen!