XI 3
Wymień typowe dla odrodzenia gatunki literackie. Scharakteryzuj trzy z nich, odwołaj się do znanych ci przykładów.
FRASZKA - Jest to krótki utwór poetycki będący odmianą epigramatu, najczęściej żartobliwy i na błahy temat, dotyczy jakiegoś zdarzenia lub osoby, o charakterze anegdotycznym, zamknięty wyrazistą puentą. Nazwę wprowadził Kochanowski w okresie renesansu. Fraszka renesansowa miała charakter głównie sytuacyjny, współczesna posługuje się chętnie kontrastem form językowych. Np. Kochanowski - `Na Lipę'' „ Na zdrowie `' , „Na dom w Czarnolesie''
FIGLIK - Jest to utwór ośmiowierszowy o charakterze epigramatycznym, o treści przede wszystkim obyczajowej, podający często anegdotę bez puenty, dla samego zdarzenia. Taki tytuł nadał Mikołaj Rej swoim wierszom, stanowiącym część Zwierzyń Zwierzyńca.
TREN - Od greckiego słowa threnos czyli lament, pieśń żałobna, opłakiwanie. Jest to utwór poetycki o tonie elegijnym i charakterze żałobnym, poświęcony wspomnieniu osoby zmarłej, rozpamiętywanie jej zalet i uczynków. Gatunek ten ukształtowano w antyku, a do poezji polskiej wprowadził owa threnos. (Np. J. Kochanowski - „Treny'' )
PIEŚŃ - Jest to gatunek liryczny, którego pochodzenie wyprowadza się ze starożytnej pieśni obrzędowych, śpiewanych przy akompaniamencie muzyki. Pieśń cechuje uproszczenie budowy, prosta składnia, układ stroficzny, występowanie refrenów i paraleizmów (Np. J. Kochanowski - „Czego chcesz od nas panie'')
SIELANKA - utwory związane z tematyką wiejską, Opowiadają one o życiu pasterzy lub wieśniaków. Gatunek ten w starożytnym Rzymie rozwinął Wergiliusz. Znany był również w czasach nowożytnych i oznaczał wówczas wierszowany utwór o formie monologu włożonego w usta postaci literackiej na ogół pasterza, z przeważającym udziałem elementów dialogowych i opisowych. Do literatury polskiej ten gatunek wprowadził Kochanowski. Obok sielanki narracyjne występował również sielanka dialogowa, sielanka udramatyzowana. Tematyka z życia pasterskiego lub wiejskiego przedstawiana była w sposób realistyczny lub konwencjonalny (sielanka konwencjonalna). Dla sielanki staropolskiej charakterystyczna była dwupłaszczyznowość, polegająca na występowaniu podmiotu wypowiedzi (i sytuacji) oraz wypowiedzi przytoczonej. W sielance wyrażała się tęsknota za życiem natury i niechęci do miasta, charakterystyce to dla kultury dworskiej z właściwym jej pragnieniem zwrotu do ludowości. ( Np. Szymon Szymonowic - „ Żeńcy'')
KAZANIE - Przemówienie o treści religijnej, wygłaszane podczas nabożeństwa, objaśniające teksty religijne i zawierające pouczenie moralne. Kazania średniowieczne wprowadzały realia życia codziennego w celu ilustrowania nauk moralnych. W okresie reformacji zbiory kazań przybrały charakter utworów literackich niekoniecznie pełniące funkcje użytkowe. Kazania sejmowe Skargi w proroczym tonie przeciwstawiły ideały heroizmu i patriotyzmu wzorom życia ziemiaństwa.
KRONIKA, SONET, DIALOG, ELEGIA, DRAMAT, MOWA,