Socjalizacja

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy Kościół).

Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.

Wyróżniono trzy mechanizmy socjalizacji:

• wzmacnianie - wynagradzanie i karanie,

• naśladowanie - przejmowanie wzorców,

• przekaz symboliczny - pouczenia słowne i pisemne

Procesy socjalizacji można podzielić na pierwotne i wtórne.

Socjalizacja pierwotna - składowa procesu socjalizacji, zachodząca w grupie pierwotnej, najczęściej na obszarze rodziny. W socjalizacji pierwotnej na jednostkę mają wpływ znaczący inni, przeważnie rodzice. Charakteryzuje się ona silnym emocjonalnym oddziaływaniem znaczących innych na jednostkę. Reguły działania przyswaja ona na zasadzie naśladownictwa oraz w mniejszym stopniu poprzez werbalny przekaz symboliczny. Socjalizacja pierwotna kończy się w momencie pojawienia się uogólnionego innego. W tym momencie rozpoczyna się etap socjalizacji wtórnej.

Socjalizacja wtórna - składowa procesu socjalizacji obejmująca proces profesjonalizacji lub etatyzacji, kiedy w toku wzrastania jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie polityczne itd.). Socjalizacja wtórna rozpoczyna się od momentu pojawienia się w socjalizacji uogólnionego innego

Socjalizacja wtórna jest jednym ze składników tzw. dziesięciościanu edukacyjnego.

Więź społeczna

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Spis treści [ukryj] 1 Definiowanie więzi społecznej 2 Typologie więzi społecznych 2.1 Typologia wg Pawła Rybickiego 2.2 Typologia wg Jana Turowskiego 2.3 Typologia wg Jana Szczepańskiego 2.4 Inne typologie 3 Więzi w grupach celowych

Więź społeczna - pojęcie socjologiczne określające ogół stosunków społecznych, instytucji i środków kontroli społecznej wiążących jednostki w grupy i kręgi społeczne i zapewniających ich trwanie. Pozwala na odróżnianie grupy społecznej od takich pojęć jak: zbiór społeczny, kategoria społeczna czy skład społeczny.

Definiowanie więzi społecznej [edytuj]

Zdaniem klasyków socjologii, na różnych etapach rozwoju społeczeństw dominują różne rodzaje więzi społecznych. Pojęcie więzi społecznej rozwinęło się jednak przede wszystkim w ramach polskiej socjologii (pojęcie to nie ma np. swojego odpowiednika w socjologii amerykańskiej). Więzi społecznej i jej ewolucji dużo uwagi poświęcali m.in. Ludwik Krzywicki i Stanisław Ossowski.

• Jan Turowski definiował więź społeczną jako: "fakt uzależnienia się bądź zjednoczenia się członków danego zbioru ludzi wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji społecznych"

• F. Tönnies podkreślał różnicę między wspólnotą a stowarzyszeniem (zrzeszeniem).

• E. Durkheim rozróżniał solidarność mechaniczna i organiczną.

Typologie więzi społecznych [edytuj]

Typologia wg Pawła Rybickiego [edytuj]

Więź społeczna może mieć charakter:

• naturalny - powstałe np. ze względu na społeczne warunki urodzenia

• stanowiony - narzucony przez społeczeństwo

• zrzeszeniowy - w wyniku dobrowolnego zrzeszania się ludzi

Typologia wg Jana Turowskiego [edytuj]

Więzi:

1. integracyjne - tożsame ze strukturą organizacyjną grupy

2. psychospołeczne - świadomość grupowa jako poczucie łączności i naturalne dążenie do współdziałania

1. podział na identyfikację realną (rzeczywiste członkostwo) i potencjalną (aspirowanie do członkostwa w grupie)

2. podział na więź dystrybutywną (jako następstwo łączności z członkami grupy) i korelatywną (wynik łączności z celami grupy)

3. strukturalne - więź jako wynik istnienia podziału funkcji w społeczności (organizmie społecznym), ogół stosunków istniejących w grupie i wzajemnych regulowań oraz uprawnień. Podstawa tych zależności może być dwojakiego rodzaju:

1. obiektywna - wynikająca ze struktury społeczeństwa

2. subiektywna - wynikająca z indywidualnych zamierzeń jednostki

4. socjologiczne - stosunki społeczne jako podstawa więzi

Typologia wg Jana Szczepańskiego [edytuj]

Szczepański uzupełnia typologię Turowskiego o więzi

1. dwuaspektowe - dające się rzeczowo określić związki między ludźmi, połączenie koncepcji więzi strukturalnej i psychospołecznej.

1. stany świadomości

2. akty świadomości

Inne typologie [edytuj]

Według innych socjologów więzi mogą dzielić się na:

• osobowe i bezosobowe

• małego, średniego i wielkiego zasięgu (ze względu na swój społeczny zasięg)

• obiektywne - oparte np. na wspólnych warunkach życia danej zbiorowości czy podobnej sytuacji ekonomicznej i subiektywne, oparte na poczuciu wspólnoty.

Więzi w grupach celowych [edytuj]

Grupy celowe ze względu na swoją specyfikę, wytworzyły niemieszczący się w powyższych typologiach rodzaj więzi. Istnieje w nich jedynie więź sformalizowana, oparta na strukturze grupy. Wiąże się ona z funkcjonowaniem rozbudowanego systemu instytucji i urządzeń, które pozwalają na współpracę ludzi, którzy zainteresowani są innymi jedynie w aspekcie osiągnięcia celu, dla którego grupa została zawiązana. Brak tu więzi osobistych i emocjonalnych.

Więzi społeczne

Mówiąc o więziach społecznych, mówimy o zależnościach i relacjach, które łączą jednostki w społeczności, w różnego rodzaju wspólnoty. Różne czynniki wzmacniają więzi społeczne, różne są też typy więzi społecznych. Człowiek jest istotą nastawioną na życie we wspólnocie, jest stworzony do życia w społeczeństwie. Choć, oczywiście, nie rodzi się z umiejętnością w niej funkcjonowania, tego musi się nauczyć od innych ludzi. Ludzi łączy ze sobą świadomość, że przynależą do jakiejś grupy, ważna jest dla nich świadomość, że mają z kimś wspólne interesy, czy wyznają takie, jak inni wartości. Więzi społeczne wzmacnia poczucie jedności poczynań, wartości i interesów jednostki i grupy. To z kolei doprowadzić może do stawiania spraw grupowych ponad interesami, tworzących grupę jednostek.

Wśród różnych typów więzi społecznych wyróżnić możemy kilka. Podstawowym i pierwszym, z jakim człowiek ma do czynienia, typem więzi społecznych są więzi naturalne. Przez więzi naturalne rozumiemy te, dotyczące wspólnego pochodzenia i pokrewieństwa. Rodzina jest przykładem takiej więzi. Również wszelkiego rodzaju zbiorowości etniczne łączą się poprzez więzi naturalne. Tutaj ważną rolę odgrywa pochodzenie z jednego obszaru kulturowego, językowego, czy też geograficznego.

Kolejnym typem więzi społecznych są więzi zrzeszeniowe. Tworzą je ludzie należący do różnego rodzaju organizacji społecznych, tj. związki zawodowe, stowarzyszenia, partie polityczne itp.. Podstawą tworzenia więzi zrzeszeniowych jest dobrowolność. Ludzi łączy tu wspólnota zainteresowań, interesów, czy też zależności służbowych.

Przeciwieństwem więzi zrzeszeniowych są więzi stanowione. Charakteryzuje je, w odróżnieniu od dobrowolnych więzi zrzeszeniowych, to, że tworzone są z konieczności, bywa, że siłą. Przykładami tego rodzaju więzi są takie instytucje, jak więzienia, internaty, jednostki wojskowe itp.

Więzi nie mogą istnieć poza wspólnotami społecznymi. Jednakże nie wszystkie grupy ludzi, do których można przyporządkowywać kolejne jednostki, można nazwać zbiorowościami społecznymi. I tak np. blondynka jest częścią zbioru ludzi o jasnych włosach, ale, poza tą cechą, z innymi jasnowłosymi nic jej nie łączy. Również, np. górnicy tworzą swego rodzaju kategorię społeczną, tutaj zawodową, lecz nie łączy ich nic, poza tymi samymi kwalifikacjami, z innymi górnikami na świecie. Członków wspólnoty łączą bowiem dużo bardziej złożone zależności i to właśnie pod warunkiem ich istnienia może zaistnieć zbiorowość. Ludzie tworzą różne społeczności i jest to naturalne, kiedy żyje się w społeczeństwie.

Pierwszą, podstawową i najmniejszą społecznością jest para. Pary tworzą różni ludzie, połączeni różnymi więzami. Pary tworzą się wewnątrz rodziny, np. ojciec - syn, siostra - brat itd. Pary tworzą przyjaciele, współpracownicy, a także osoby połączone przez stosunek pomocy, usługodawcy i klienci itp., wreszcie ludzie, których łączy uczucie. Często zdarza się, że to, co łączy parę staje się podstawą dla istnienia większych społeczności.

Poprzez stałe działanie więzi społecznych, i w ich wyniku, powstają kręgi społeczne. Krąg społeczny może zostać stworzony, na przykład przez ludzi spotykających się codziennie przy porannej kawie w jednej kawiarni. Ludzie, tworzący tego typu krąg społeczny, ograniczają te znajomości do rozmów o pogodzie, aktualnych wydarzeniach w kraju, wydarzeniach kulturalnych w mieście. Uczniowie, uczący się w jednej szkole mogą tworzyć kręgi koleżeńskie, oparte na wspólnych zainteresowaniach muzycznych, sportowych, czy naukowych. Struktura kręgu koleżeńskiego jest bardziej zintegrowana, niż struktura kręgu, którego istnienie opiera się na działaniu więzi społecznych, na stycznościach. Idąc dalej, krąg przyjacielski będzie kręgiem społecznym o jeszcze bardziej zintegrowanej strukturze. Krąg przyjacielski tworzą pary, a między nimi obserwujemy istnienie konkretnych stosunków społecznych.

Kręgi społeczne to istotny element, wpływający na kształtowanie opinii publicznej. Wewnątrz kręgów społecznych, bowiem, dochodzi do wymiany poglądów i informacji. Z kolei kręgi społeczne płynie przekształcają się w większe zbiorowości, w grupy społeczne.

Grupa społeczna

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Grupa społeczna - w psychologii społecznej i socjologii zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób (w niektórych ujęciach dwóch), którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości.

W socjologii pojęcie to jest uznawane za jedno z podstawowych, choć nie jest jednoznacznie rozumiane w różnych szkołach socjologicznych. W niektórych przypadkach pojęcie to było odrzucane jako stworzony na potrzeby nauki artefakt. W najszerszym rozumieniu jest to zbiór jednostek, między którymi zachodzą istotne stosunki społeczne.

Spis treści [ukryj] 1 Cechy konstytuujące grupę społeczną 2 Struktury wewnątrzgrupowe 3 Spójność grupy 4 Grupa społeczna a jednostka 5 Wzrost liczebności grupy 6 Rodzaje grup społecznych 7 Literatura 8 Zobacz też

Cechy konstytuujące grupę społeczną [edytuj]

1. Składa się z minimum trzech osób. W niektórych przypadkach zakłada się, że do utworzenia grupy społecznej wystarcza dwie osoby, jednakże dopiero przy trzech osobach występować może struktura społeczna i niektóre typy stosunków społecznych (m.in. tworzenie koalicji, opozycji, mediacji), kontroli społecznej.

2. Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu. Socjologami, którzy podkreślali te cechę jako konstytuującą grupę społeczna byli przede wszystkim George Homans i Robert K. Merton.

3. Grupa społeczna charakteryzuje się względnie trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych.

4. Grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.

5. Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia. Aspekt świadomościowy podkreślany był przede wszystkim w socjologii humanistycznej, m. in. przez Floriana Znanieckiego.

Struktury wewnątrzgrupowe [edytuj]

W grupach społecznych wyróżnić można trzy typy struktur społecznych: strukturę komunikacji, strukturę przywództwa (władzy) oraz strukturę socjometryczną.

• Struktura komunikacji odnosi się do sieci wzajemnych interakcji w grupie, co jest istotne ze względu na szybkość przepływu informacji przy realizowaniu przez grupę celów.

• Struktura przywództwa określa relacje poddaństwa i dostęp do władzy jednostek znajdujących się w grupie. Ze względu na styl kierowania grupą jednostki mogą mieć większy lub mniejszy wpływ na podejmowane decyzje. W przypadku tej struktury istotne jest zarówno przywództwo formalne w grupie, jak i istnienie przywództwa nieformalnego.

• Struktura socjometryczna określa wzajemne postawy jednostek względem siebie, przede wszystkim więzi emocjonalne, które spajają grupę. Struktura ta kształtuje się pod wpływem indywidualnych potrzeb afiliacyjnych jednostek.

Spójność grupy [edytuj]

Jedną z ważniejszych zmiennych określających grupę społeczną jest spójność grupy (spoistość), która określa grupę jako zintegrowaną całość, brak występowania klik oraz wysokim stopniem konformizmu jednostek wobec norm i celów grupowych. Zazwyczaj spójność jest najwyższa w grupach małych, ze względu na silniejszą kontrolę społeczna względem postaw, norm i wartości. blah

Grupa społeczna a jednostka [edytuj]

Grupa społeczna wywiera na jednostki "nacisk" na podporządkowanie się wobec panujących w niej norm i wartości, przez co np. podczas socjalizacji "przekształca się" ona z jednostki biologicznej w jednostkę społeczną. W miarę wzrostu liczebności grupy, rośnie liczba możliwych stosunków interpersonalnych w niej zachodzących. Można to opisać wzorem [n(n-1)]\2, gdzie "n" oznacza liczbę członków.

Wymagania stawiane członkom grupy zamykają się w dwóch poziomach: wzór fizyczny (pozytywny - cechy fizyczne wymagane i negatywny - niepożądane) oraz wzór moralny - zespół cech jakie jednostka powinna wykazywać w swoim postępowaniu.

Suma dążeń członków do realizowania zadania zbiorowego wyraża się wolą zbiorową grupy. Jej istnienie przejawia się konsekwentnym i efektywnym realizowaniem zadań (świadomie określone skutki, które grupa jako całość chce wywołać). Często jest to podłożem dla zjawiska solidarności grupy.

Zbyt silne identyfikowanie się z grupą społeczną, występujące w tzw. "grupach żarłocznych" czy "grupach totalnych" prowadzi do patologicznego konformizmu, co objawia się m.in. syndromem grupowego myślenia.

Wzrost liczebności grupy [edytuj]

Wraz ze wzrostem liczebności grupy pogarsza się aktywne uczestnictwo członków grupy w jej działaniu (Prawo Olsona), rozrost grupy nie jest uzasadniony funkcjonalnie (Prawo Parkinsona).

• zwiększanie liczby członków obniża możliwość osiągnięcia celu, chyba, że dokonamy podziału na grupy zadaniowe (wtedy możliwość osiągnięcia wyznaczonych zadań wydatnie się zwiększa)

• zwiększanie liczby członków zmniejsza jednolitość grupy

• w dużych grupach obniża się częstość i jakość komunikacji

• tylko proste idee są w stanie poruszać masy - to, co ma być wspólne dla wszystkich musi zostać przystosowane przez najprymitywniejszych (Georg Simmel)

Rodzaje grup społecznych [edytuj]

• Grupa społeczna zazwyczaj posiada określone kryteria rekrutacji członków i funkcje członka grupy (czyli jego powinności względem niej). Ze względu na kryteria przyjęć do grupy można wyróżnić grupy ekskluzywne, w których kryteria te są fundamentalne przy rekrutacji nowych członków oraz grupy inkluzywne, w których kryteria są mniej istotne.

• Można różnicować grupy ze względu na wielkość. Grupy małe to takie, gdzie członkowie mają możliwość kontaktu bezpośredniego. W grupach dużych niemożliwy jest model komunikacji "każdy z każdym". W niektórych ujęciach duże grupy określane są jako Wielkie struktury społeczne i nie są uznawane za grupy społeczne.

• Ze względu na formalizację struktury i stosunków społecznych w grupie jak również stosunków społecznych członków grupy z zewnętrznym środowiskiem, wyróżnić można grupy formalne i grupy nieformalne

• Ze względu na utożsamianie się jednostek z grupą, jej normami i wartościami wyszczególniane są grupy odniesienia.

• Typologia grup społecznych Charelsa Cooley'a wyróżnia także grupy pierwotne oraz grupy wtórne.

Grupa społeczna to co najmniej trzy osoby połączone względnie trwałymi więziami społecznymi powstałymi na podłożu odczuwanych i uświadamianych wspólnych potrzeb, wartości i interesów, których treści wyznaczają specyfikę i odrębność danej grupy od innych. Grupa społeczna to zbiorowość, która wykształciła pewien zakres wspólnego myślenia. Jest to zbiór osób, które wyznaczają więź społeczną (charakter dwoisty) i samoświadomość. W grupie istnieje komunikacja i łączność, tendencja do zachowania konformizmu, kulturowo wspólnych wartości, świadomość wspólnych interesów i ich przedkładanie nad swoje interesy, pewne terytorium, majątek, budynki, ośrodki, skupienia, wspólne symbole, herby, sztandary, pieczęcie. Grupa wykształciła władzę grupową i instytucje (pewne sposoby działania, załatwiania spraw) grupowe.
Wg Kosińskiego grupa wyznaczona jest przez:
1. Co najmniej 3 członków (istnieje większość i mniejszość, podstruktura)
2. Cel (wyznacza solidarność, więź)
3. Wyraźna struktura wewnętrzna zbudowana z pozycji zajmowanych przez członków
i związanych z nimi ról, stosunki władzy
4. Tożsamość (wskazuje na jej odrębność)
5. Ośrodki skupienia, symbole.
Podstawową grupą jest grupa rodzinna. W ramach społeczeństwa możemy jednak wyróżnić także inne grupy społeczne, powiązane odmiennego rodzaju więziami społecznymi. Grupy te stawiają przed sobą różnorodne zadania oraz różny jest stopień złożoności ich wewnętrznej struktury.
W socjologii stosowane są różne klasyfikacje grup społecznych. Pierwszy podział dokonywany jest ze względu na typ więzi społecznych (subiektywne odczuwane poczucie wspólnoty i łączności pomiędzy jednostkami, oparte na akceptacji przynależności do grupy, przestrzeganiu wartości, norm i wzorów zachowań grupowych), wyróżnia się:
a) grupy pierwotne, w których istnieje więź oparta na osobistych kontaktach i postawach emocjonalnych
b) grupy wtórne, oparte na więziach formalnych, rzeczowych. Komunikacja pomiędzy członkami odbywa się przez pośredników lub grupę pośredniczącą.
Drugi ze względu na wielkość grupy dzieli się na:
a) grupy małe, posiadające prostą strukturę, czyli złożone wyłącznie z członków i nie posiadające żadnych podgrup (np. rodzina, grupa rówieśników)
b) grupy duże, posiadające strukturę zbudowaną z wielu podgrup (np. klasa, grupa społeczno-zawodowa)
W kolejnym podziale ze względu na stopień formalizacji można wskazać:
a) grupy formalne (organizacje), funkcjonujące na podstawie wewnętrznych,
sformalizowanych i oficjalnych instytucjach władzy, kontroli i podziale ról,
czyli specjalizacji zadań
c) nieformalne, złożone zwykle z małej liczby osób, połączonych wspólnotą
interesów, pozostającą w bezpośrednich interakcjach (więzi osobiste), w których obowiązują niesformalizowane - niekiedy bardzo luźne i ulotne - zasady i kryteria członkostwa, kierownictwa i kontroli. Istnieją poza lub wewnątrz grup formalnych a ich cele mogą być zgodne lub sprzeczne
z działaniami tych że grup.
Czwarty podział dokonywany jest na podstawie pozycji grup w społeczeństwie i są to klasy społeczne. Klasy to takie grupy ludzi, z których jedna może przywłaszczać sobie pracę drugiej dzięki różnicy miejsca, jakie zajmują w określonym systemie gospodarki społecznej i sposobem otrzymywania i rozmiarami tej części bogactwa społecznego, którą rozporządzają.
Kolejnym rodzajem grup są grupy:
a) celowe (np. sportowe, partie polityczne, tzw. akcyjne)
b) wspólnotowe (ze względu na zadania, wspólnota poglądów, wartości).
Istnieją jeszcze dwa rodzaje grup społecznych: grupy terytorialne (skupiska rozproszone, wędrowne) i grupy tworzące się na podstawie wspólnych wartości kulturowych.
Tworzy się również grupy celowe, które zostały zorganizowane planowo dla realizacji pewnego celu lub grupy celów, i w których istnieje tylko więź sformalizowana. W grupach celowych dominuje więź rzeczowa i stosunki oparte na stycznościach rzeczowych. Są one tworzone intencjonalnie. Mechanizm tworzenia się grup celowych:
1. Potrzeby ludzkie i dążenie do ich zaspokojenia
2. Przekształcenie potrzeb w interesy, które związane są z systemem wartości. Są
nadbudowane nad potrzebami
3. Dążenie do zaspokojenia interesów prowadzi do stawiania sobie celów. Cel to
bardzo określony przedmiot lub stan rzeczy, który zbiorowość chce osiągnąć.
Cel jest konkretyzacją interesu.
Należy odróżnić zrzeszenia od grup celowych przymusowych (np. armia).
Cele nie muszą być koniecznie wspólne, lecz mogą być podobne. Cel podobny to cel indywidualny, którego realizacja może być osiągnięta przez zbiorowość ludzi współdziałających. Wielkie grupy celowe, które powstają na zasadach dobrowolności i których cel jest wspólny, podlegają tym samym prawom, tendencjom. Cechy:
1. Rozbudowany system instytucji i urządzeń sformalizowanych, organizacja,
która koordynuje i kieruje działaniami osób zrzeszonych.
2. Uczestnictwo ma charakter kontraktowy (prawa i obowiązki)
3. Atmosfera inpersonalności
Tendencje:
1. Tendencja do jedności konsolidacja grup podobnych
2. Tendencja do koordynacji i centralizacji.
3. Powstanie kategorii wyspecjalizowanych kierowników ekspertów (wysmukłe
struktury organizacyjne)
4. Pojawienie się wysokiego kierownictwa.
Są także grupy odniesienia stanowiące dla jednostki model zachowań społecznie akceptowanych, dostarczający kryteriów oceny własnego działania oraz działań innych ludzi.
a) grupa odniesienia audytoryjnego „publiczność”, której oczyma jednostka
postrzega samą siebie (mechanizm jaźni odzwierciedlonej). Ta grupa oddziałuje
dzięki potrzebie konformizmu lub chęci wyróżnienia się z otaczającego grupy.
b) grupa odniesienia normatywnego do której jednostka należy lub do której
członkostwa aspiruje. Jednostka identyfikuje się z nią z obawy przed
wykluczeniem albo nie przyjęciem do niej, postępuje zgodnie z uznawanymi w
niej normami i wartościami.
c) grupa odniesienia porównawczego stanowi dla jednostki tło porównawcze przy
niej normami i wartościami własnych i innych ludzi. Oddziałuje przez poczucie
upośledzenia lub wyższości, które jest rezultatem porównania.
Grupa odniesienia może być dla jednostki zarówno grupa własna jak i obca.
Organizacja grupy utożsamiana jest z jej strukturą wewnętrzną zbudowaną z pozycji zajmowanych przez członków i związanych z nimi ról społecznych, stosunki władzy (władza wyznaczona osobowo i streficznie. Każda grupa musi posiadać odpowiednią organizację. Jej członkowie są powiązaniu systemem stosunków uregulowanych przez odpowiednie instytucje. Na organizację składają się instytucje, stanowisko kierownika, przywódcy, wzory działania i formy kontroli. Struktura grupy to sposób podporządkowywania sobie członków instytucji i podgrup. W skład struktury wchodzą także inne elementy grupy (podstawy materialne, symbole, wartości, wzory zachowań). Istnieją mikrostruktury, które odnoszą się do małych grup i makrostruktury. Istnieją struktury formalne i nieformalne.
Dezorganizacja grupy jest to zespół procesów, składających się z wielkości zjawisk społecznych i zachowań anormalnych, których występowanie i intensywność zagraża kontynuacji procesów życiowych grupy. Przyczyny: dezorganizacja instytucji, osłabienie kontroli społecznej, chwiejność kryteriów i ocen moralnych oraz dopuszczenie wzorów zachowań, które w grupie podlegały represji. Przeciwdziałanie: reforma (reorganizacja, przebudowa społ. wywołuje kolejne problemy, inżynieria społ. (socjotechnika, zapobiega rozwojowi dezorganizacji, nie wywołuje problemów).
Grupa społeczna jest zespołem osób powiązanych jakąś więzią społeczną. Grupą społeczną jest grupa kolegów, gdyż łączy ich wzajemne koleżeństwo, jest drużyna piłkarska, która tworzy grupę ze względu na reguły gry i wspólny cel - wygraną, grupami społecznymi są grupy kibiców połączone tym, że chcą zwycięstwa drużyny, którą dopingują.

Grupa społeczna, główne znaczenie w socjologii:

1) wszelki zbiór ludzi, pomiędzy którymi zachodzą jakieś znaczące stosunki społeczne,

2) zbiór ludzi zespolonych więzią społeczną, przejawiających świadomość łączności społecznej w kontaktach wzajemnych oraz z członkami innych grup społecznych.

Wyodrębnia się różne grupy społeczne, np. grupy pierwotne i grupy wtórne. Grupy pierwotne charakteryzuje mała liczebność i bezpośrednie kontakty, więź osobista, intymność, stałość (np. rodzina). Grupy te spełniają bardzo ważną rolę w procesie socjalizacji. Grupy wtórne pozbawione są cech grup pierwotnych, np. partia polityczna, załoga zakładu. Są to grupy zorganizowane w pewnym celu.

Inny podział: grupy formalne i nieformalne. Grupy formalne posiadają wykształconą więź i zasadę odrębności określającą granice grupy, rozwinęły formalny system kontroli i organizacji. Grupy nieformalne oparte są na więzi wewnątrz organizacji, instytucji i kontroli nieformalnej.

NARÓD - jest zbiorowością terytorialną o określonym składzie etnicznym, wytworzoną w procesie dziejowym jako wspólnota o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym, przejawiająca sie w świadomości swych członków.

CZYNNIKI NARODOTÓRCZE * rewolucja francuska - narodziny narodów*więź emocjonalna z krajem *wspólny język, zwyczaje, obyczaje.* jednolite zasady wspołżycia i cele * wspólnota interesów *stosunki i zależności społ. *czynniki narodotwórcze - literatura, muzyka i malarstwo

WSPÓLNE TERYTORIUM jest podst.warunkiem formowania sie narodów, które nalezy traktować jako wspólnoty terytorialne. Terytorium jest wartością materialną i obiektywną.Stad tez łatwo o ukształtowanie sie do w stosunku do niego w mierę zbliżonych odniesień emocjonalnych zw.ze świadomością narodową.

WSPÓLNE POCHODZENIE ETNICZNE decyduje o takich wartościach wyróżniających dany dany naród, jak język, zwyczaje i obyczaje.W obrebie jednego narodu mogą występowac pewne różnice, również językowe (gwara i dialekty np.górale)
WSPÓLNA ORGANIZACJA POLITYCZNA ułatwia przekształcenie się zbiorowości w naród. Państwo wyznacza jednolite zasady współżycia i cele. Wiele państw ma charakter wolnonarodowy. Pojawiaja się konflikty na tle etnicznym oraz tendencje sepratystyczne.

INTEGRACJA GOSPODARCZA zapewnia powiązanie znacznej większości społeczeństwa wspólnym interesem ekonomicznym. Czynnik ten wynika z powstania gospodarki towarowej i ukształtowania się rynków narodowych.

INTEGRACJA SPOŁECZNA plega na przeobrażaniu się luźnych grup społecznych w dużą zbiorowość społeczną. Małe plemiona przeobraziły sie w stosunki i w zależności społ.- powst.narodu.

WSPÓLNA KULTURA jest jednym z najważniejszych czynników narodotwórczych. Jest elementem który wyróznia dany naród spośród innych. Wartoscia kultury jest język (w przeszłosci - pieśni, legendy i przysłowia). Mickiewicz, Słowacki, Wyspiański, Sienkiewicz. Do kształtowania tożsamości narodowej jest równiez kultura ludowa, oraz duma z osiągniec miedzynarodowych.

ŚWIADOMOŚĆ NARODOWA
*przejawem świadomości narodowej są postawy patriotyczne i nacjonalistyczne(zj.negat.) Do negatywnych postaw zw.ze świadomością narod. zaliczamy : ksenofobię, szowinizm i rasizm. Kontrowersyjną postawą jest kosmopolityzm

PATRIOTYZM (rodak,ojczyzna) jest to postawa poszanowania i umiłowania ojczyzny, rzeytelnego wypełniania podstawowych obowiazków, które konstytucja nakłada na każdego obywatela. Powinnosci: słuzba wojskowa i obrona ojczyzny, troska o wspólne dobro i stan środowiska naturalnego, przestrzeganie prawa i płacenie podatków. Patriotyzm wymaga stawiania dobra kraju ponad interes osobisty, troski o dobro wspólne, nawet rezygnacji z własnych korzyści - silna więź emocjonalna i społeczna z narodem.

NACJONALIZM (naród) jest ideologią lub postawą społeczno-polityczną, w której gł.wartością jest naród. Opiera sie na przekonaniu, ze członkowie kazdej narodowości powinni dążyć do utworzenia odrębnego państwa. Sprzyja kształtowaniu sie poczucia tożsamości narodowej, jednoczy w dążeniu do niepodległości lub obrony suwerenności kraju. Nacjonalizm moze tez kultywując przekonanie o wyższości własnego narodu nad innymi, usprawiedliwiać ekspansję i agresją wymierzona w inne grupy etniczne, narody, lub zaostrzac konflikty.
KOSMOPOLITYZM (obywatel świata) jest to postawa społeczno-polityczna, która opiera sie na założeniu, że ojczyzną człowieka jest cały świat, zasady organizacji państw narodowych są przestarzałe, a wiezi narodowe i historyczne - pozbawione znaczenia. Takie stanowisko prowadzi do zaniku patriotyzmu i odcinaiu sie od tradycji, kult.narod. Pojęcie nacechowane negatywnie.

KSENOFOBIA (strach przed obcym) jest to postawa niecheci, wrogosci wobec ludzi obcych rasowo, religijnie lub etnicznie i tworzonej przez nich kultury.Wyrasta z poczucia wyższości własnego narodu i pogardy wobec innych , czesto wynika z niezrozumienia odrębnosci obcych kultur, zachowan. Brak tolerancji, wiaze sie z nacionalizmem. Mozna to znalesc w jezyku np zabojady,kacapy, makaroniarze. Nacechowane nagatywnie.

SZOWINIZM jest to skrajna postać nacjonalizmu. Wyraza sie w bezkrytycznym stosunku do własnego narodu, niedostrezganiu jego wad i wyolbrzymianiu zalet. Towarzyszy tu pogarda, nienawiśc wobec innych narodów. Ideologia prowadzi do nietolerancji, wyzysku i dyskryminacji.
RASIZM jest to teoria głoszaca że wartość człowieka zależy od jego rasy. Według rasistów są bowiem rasy lepsze i gorsze, wyzsze i niższe. Konsekwencją ttego jest uprzywilejowanie jednych, a dyskryminacja drugich. Eksterminacja Żydów, Cyganów, Słowian... Podłożem jest antagonizm miedzy narodami.( antysemityzm,nazizm)

MNIEJSZOŚCI NARODOWE (3% PO WOJNIE 1945) * powiat Sejny - Litwini * wsch-pd w.podlaskie - Białorusini * zach. w.opolskie - Niemcy * Orawa i Spisz - Słowacy * powiat kłodzki i strzeliński - Czesi * duze miasta Warszawa i Łódz - Zydzi * rozproszeni w.dolnośląskie i zach.pomorskie - Ukraińcy
*Mniejszości narodowe w Polsce maja szczególne prawa polityczne (reprezentacja w parlamencie), a tekże prawo do swobodnej działalności kulturalnej, religijnej i oświatowej

Naród, jego cechy oraz czynniki narodotwórcze

1. Naród - jest pierwotną i naturalną zbiorowością ludzi, którzy wywodzą się ze wspólnych korzeni; zbiorowość ta zamieszkuje określone terytorium i jest ze sobą powiązana wspólnym podłożem ekonomicznym, społecznym politycznym oraz kulturowym. Ów grupa ludzi wyróżnia się wspólnym językiem.

2. Cechy definiujące naród:

- wspólne terytorium narodowe: ludzie zamieszkujący na wspólnym terytorium;

- wspólne pochodzenie etniczne: na przykład wszyscy jesteśmy Polakami

- wspólna organizacja polityczna: w jednym państwie jest tylko i wyłącznie jeden ustrój polityczny, wspólny dla wszystkich obywateli;

- integracja gospodarcza,

-wspólny język ojczysty: najważniejsze i najbardziej uchwytne kryterium przynależności narodowej;

- integracja społeczna,

- wspólnota więzi kulturowych: wspólna kultura, która jest źródłem trwałych więzi; obejmuje ona tradycję, obyczaje, kulturę ludową;

- świadomość narodowa.

3. Świadomość narodowa oraz postawy, które są z nią powiązane

Rozwój świadomości narodowej jest wieloletnim procesem historycznym. Punktem przełomowym jest moment kiedy ogół lub jego większość uzna, że jest jednym narodem. Świadomość narodowa wyraża się w poczuciu tożsamości i odrębności od innych grup narodowych.

Patriotyzm - postawa umiłowania i poszanowania ojczyzny, oraz wypełnianie fundamentalnych obowiązków wobec ojczyzny i całego narodu; obowiązki te są zapisane w konstytucji i odnoszą się do każdego obywatela.

Nacjonalizm - jest to postawa społeczno-polityczna, dla której najważniejszą wartość stanowi naród.

Kosmopolityzm - jest to postawa społeczno-polityczna opierająca się na założeniu, iż ojczyzną każdej jednostki jest cały świat. Idea ta zakłada, że zasady organizacji państwa narodowego są nieaktualne, przestarzałe, natomiast więzi narodowe oraz historyczne są pozbawione znaczenia.

Ksenofobia - postawa wrogości oraz niechęci wobec ludzi innych rasowo, etnicznie lub religijnie oraz wobec kultury, którą oni tworzą.

Szowinizm - to skrajna postać nacjonalizmu; oznacza bezkrytyczny stosunek wobec własnego narodu oraz niedostrzeganie jego wad, przy dodatkowym wyolbrzymianiu jego zalet. Jest to także pogarda, wrogość i nienawiść w stosunku do innych narodów.

Rasizm - postawa głosząca, iż wartość człowieka jest zależna od jego rasy, wrogość wobec wszystkich innych ras niż nasza własna; najbardziej znany na świecie był rasizm przeciwko ludziom czarnoskórym w Stanach Zjednoczonych.

1.Definicja narodu
Trwała wspólnota ludzka wytworzona na podstawie wspólnych losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego, świadoma własnej odrębności spośród innych narodów.
Świadomość narodowa- deklaracja przynależności do jakiegoś narodu. Poczucie wspólnoty kształtuje się od dziecka, przez uczenie się języka narodowego, historii i literatury. Naród łączy dziedzictw kulturowe (np. stosunek do ważnych wydarzeń takich jak chrzest Polski, bitwa pod Grunwaldem, ważnych osób np. Kościuszko, Kopernik)
Dla trwałości narodu istotne jest upowszechnienie się postawy patriotyzmu (miłości do własnej ojczyzny, solidarności z innymi członkami narodu)
Naród, utworzona w procesie historycznym trwała wspólnota ludzi, która powstała w wyniku współżycia jednostek, rodzin i grup w określonych warunkach przyrodniczo-biologicznych oraz ukształtowała rozumiane przez siebie i przekazywane z pokolenia na pokolenie:
1) potrzeby, emocje i wyobrażenia;
2) ich artykulację - język (zarówno w wąskim, jak i szerokim tego słowa znaczeniu);
3) środki i sposoby ich zaspokajania, nadając im swoisty dla własnego poznania sens kulturowy.
Wspólnota potrafi chronić swą integralność tak przed zagrożeniami zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi, a tym samym dąży do utworzenia państwa na zajmowanym przez siebie terytorium, w sytuacji zaś utraty państwowości umie pielęgnować i rozwijać więzi (obyczaje, język, kulturę itp.) i zmierza bądź to do odzyskania niepodległości, bądź też do zapewnienia sobie politycznych gwarancji autonomii bytu narodowego, jeśli została zmuszona do emigracji poza tereny, na których jako naród się ukształtowała.
W literaturze politycznej i naukowej występuje termin naród co najmniej w dwóch znaczeniach: jedno jest typowe dla krajów Europy Zachodniej, głównie anglosaskiej, drugie dla Europy Środkowej i Wschodniej:
1) naród jest to zbiorowość obywateli państwa, która osiągnęła wysoki stopień organizacji politycznej i kultury. Angielski termin nation oznacza przede wszystkim obywateli państwa bez względu na ich przynależność etniczną.
Takie rozumienie narodu przyczyniło się do utworzenia pojęcia naród amerykański w rozumieniu obywatele państwa amerykańskiego. Na podobnej zasadzie starano się rozwinąć i utrwalić w latach 70. i 80. XX w. pojęcie naród radziecki, wpisane w dokumenty XXV Zjazdu KPZR, a następnie w konstytucję ZSRR.
2) naród jest zbiorowością, która była zdolna do ukształtowania (i jest zdolna do kontynuowania i rozwoju) własnej kultury, w jej ramach literatury, sztuki, nauki, norm etycznych i estetycznych, zasad porozumiewania się i współżycia, co decyduje o tym, że narody mogą istnieć jako odrębne zbiorowości nawet wtedy, gdy są pozbawione przez dłuższy czas własnego państwa.

2. Koncepcje narodu
W socjologicznym podejściu badania społeczności narodowych wyodrębniły się trzy koncepcje:
KONCEPCJA NATURALISTYCZNA - naród traktowany jest jako grupa genetyczna uwarunkowana biogennie. Jest to twór społeczny uwarunkowany właściwościami środowiska geograficznego, w jakim pewna grupa żyła przez wieki i przekazała swe właściwości psychofizyczne następnym generacjom.
KONCEPCJA POLITOLOGICZNA - naród według tego ujęcia jest wspólnotą polityczną .Według tego orientacji wspólnoty plemienne w miarę swego wzrostu tworzą instytucje państwowe odrębne od organizacji plemiennych. Bardzo często te instytucje państwowe obejmowały więcej grup postplemiennych. Utworzone w ten sposób państwo zabiegało o utworzenie w swych ramach narodu. Zabiega o połączenie tych grup plemiennych pod względem jednorodnych tradycji , wierzeń, obyczajów lecz przede wszystkim jednoczy je gospodarstwo. Star się utrwalić poczucie wspólnoty kulturowej i politycznej w stosunku do innych państw- narodów.
KONCEPCJA KULTUROWA - istotę narodu upatruje się w kształtowaniu się w toku rozwoju historycznego społeczności, które tworzą własną kulturę i w których członkowie narodu uczestniczą w tej kulturze narodowej, obejmującej język, sztukę, obyczaje i naukę itp. Naród jest więc wspólnotą kultury.


3. Kształtowanie się narodu- geneza narodu
Proces tworzenia się narodu zaczyna się z reguły od stosunkowo nielicznej elity. Jej członkowie definiują zbiorowość, do której należą, jako naród, po czym stopniowo definicja ta upowszechnia się, wypierając lub nakładając się na definicje innego rodzaju (poddani tego samego władcy, ludzie tego samego języka i tej samej wiary, tej samej krwi, itd.). W przeszłości pojecie narodu bywało programowo ograniczane do górnej warstwy społeczeństwa (np. polski „naród szlachecki”) i nie obejmowało ludu. O narodzie w nowoczesnym rozumieniu można mówić wtedy, gdy świadomość narodowa łączy wszystkie warstwy społeczne. Nie znaczy to, że jest ona całkowicie jednolita i niezależna od społecznych zróżnicowań. W jednych grupach jest bliższa tradycyjnego etnocentryzmu, w innych łączy się na przykład z przywiązaniem do rodzimej kultury i zdolnością jej sytuowania w kontekście wartości uniwersalnych. W pewnych przypadkach rolę szczególną gra w niej mit „krwi i ziemi”, w innych - religia, w jeszcze innych- wiara w szczególną wartość wytworzonych przez dany naród instytucji politycznych. Na te różnice wpływ ma zarówno poziom wykształcenia, jak i rodzaj wyznawanej ideologii narodowej. Świadomość narodowa posiada również pewne cechy występujące powszechnie. Jej odpowiednikiem jest z reguły wyobrażenie określonego terytorium, stanowiącego własność danego narodu i nacechowanego pozytywnie jako ojczyzna, które obejmuje wiele miejsc o szczególnym znaczeniu symbolicznym. W skład świadomości narodowej wchodzi także wiedza na temat wspólnej przeszłości historycznej i swoistej kultury narodowej, która choć znana większości członków narodu jedynie pobieżnie, stanowi zazwyczaj przedmiot ich dumy i znak rozpoznawczy w stosunkach z członkami innych narodów. Nie ma też świadomości narodowej bez wyobrażenia własnego państwa. Znane są wprawdzie przypadki narodów bezpaństwowych (Kurdowie, Baskowie, Polacy w okresie rozbiorów itd.), zawsze jednak w grę wchodzą wspomnienia własnego państwa (choćby tylko legendarnego) i aspiracje do utworzenia go w przyszłości lub przynajmniej uzyskania znacznej autonomii w obrębie państwa wielonarodowego. Tym miedzy innymi świadomość narodowa rożni się od świadomości etnicznej.
Sposoby kształtowania się narodów były niezwykle zróżnicowane zależnie od okoliczności historycznych i tzw. proces narodotwórczy nie przebiegał według żadnego jednolitego wzoru: inaczej tam, gdzie jego ramami było państwo, inaczej zaś tam, gdzie był pozbawiony oparcia w państwie, inaczej tam, gdzie punktem wyjścia była wspólnota etniczna, jeszcze inaczej tam, gdzie ludzie przybywający ze wszystkich stron świata, tworzyli „nowy naród” (USA, Kanada, Australia); inaczej tam, gdzie istniały od dawna wielorakie powody do wyodrębnienia, inaczej tam, gdzie kwestia narodowa pojawiła się nagle jako następstwo zmian politycznych, przychodzących z zewnątrz i nie przygotowanych przez dotychczasowy rozwój danej społeczności (sytuacja w wielu krajach postkolonialnych). Dodatkową komplikację stanowi istnienie narodów „piętrowych” (np. Brytyjczycy, będący zarazem Anglikami, Walijczykami lub Szkotami) lub podwójnej tożsamości narodowej (franc. Quebec). Zdarzają się też narody, których odrębność pozostaje długo niepewna (np. Austriacy) i podlega okresowo regresom.

4. Formy życia narodowego
Obok narodów starych ukształtowanych w Europie, rozwijających się przez stulecia w ramach własnej organizacji państwowej, mamy również narody uciemiężone, zrywające ramy narzuconej im organizacji państwowej i tworzące własne państwo.
Występuje wiele postaci społeczności narodowych i ich relacji względem społeczeństwa ogólnego czy też społeczeństwa globalnego. Spotykamy więc społeczeństwa jednonarodowe, w których niemal wszyscy mieszkańcy danego kraju czują się członkami jednego, tego samego narodu, poza cudzoziemcami, obcokrajowcami. W większości przypadków występują jednak społeczeństwa względnie jednorodne, ale z mniejszościami narodowymi, w których część ludności, najczęściej przybyła z sąsiedniego kraju, żyje i mieszka na innym terytorium narodowym czy państwowym, zachowując w różnym zakresie elementy kultury innego, własnego narodu. Ludność ta traktuje nowe terytorium jak własne. Wyróżniamy również społeczeństwa wielonarodowościowe, gdy w granicach jednego państwa żyje i rozwija w pewnych zakresach swe kultury wiele narodów. Nazywa się je wtedy narodowościami, gdyż nie dążą one do tworzenia własnej, odrębnej organizacji państwowej, ale na zasadach równorzędności współistnieją dobrowolnie, akceptując czy tworząc te same wspólne instytucje państwowe. Inny rodzaj stanowią społeczeństwa wieloetniczne, w których skład wchodzi wiele grup etnicznych, przy czym grupę etniczną należy odróżnić od nowożytnego narodu. Grupa etniczna jest formą integracji ludności, która dokonuje się na podstawie tylko częściowej odrębności kulturowej. Występuje ona: autochtonicznych grup etnicznych( Indianie w Ameryce) lub imigracyjnych ( polska w Niemczech).
Grupy etniczne wyodrębniają się na gruncie odrębnego języka, odrębności rasowej lub regionalnej, odrębności pochodzenia narodowego, obyczajów i zwyczajów, odrębności wyznaniowej itp. najczęściej pewnego syndromu tych czynników czy cech. Grupy te utrzymują swoją odrębność, ale jednocześnie żyją w obrębie wspólnego państwa, tworząc elementy kulturalne i ponadetnicznych instytucji kulturalnych. Cechą odmienną wszystkich form czy postaci życia narodowego jest współistnienie narodu i państwa w każdym społeczeństwie i wobec tego w potocznym ujmowaniu wielkich struktur społecznych występuje utożsamianie narodu ze społeczeństwem ogólnym oraz z państwem. Takie utożsamianie jest dość powszechne w publicystyce i naukach społecznych. Naród utożsamiany jest ze społeczeństwem, mimo wielu historycznych przykładów istnienia społeczeństw wielonarodowych. Podobnie często naród był i jest utożsamiany z państwem wskutek zespolenia, w jakim te twory społeczne, zarówno w świadomości jednostek, jak i w ich zinstytucjonalizowanych strukturach, występują.

5.Kultura i świadomość narodowa
Kultura jest czynnikiem narodowotwórczym. Przypominali o tym znani polscy socjolodzy: Florian Znaniecki, Bronisław Malinowski i Józef Chałasiński. Narody stają się poprzez kulturę. "Rzeczywistymi nosicielami kultury od początku ewolucji aż do naszych czasów są narody, czyli kulturowo zjednoczone ludy świata".
Wniosek o narodowotwórczej roli kultury wynika choćby z analizy historii Polski w okresie jej nieobecności na mapach Europy. Jedynym czynnikiem podtrzymującym świadomość narodową była kultura w różnych swych przejawach. Uniwersytety, szkoły, biblioteki, działalność edytorska, literatura narodowa przeciwstawiały się procesom germanizacji i rusyfikacji. W okresie niepodległości międzywojennej w społeczeństwie polskim bardzo szybko nastąpiło wzmocnienie więzi narodowych. Proces ten dokonywał się dzięki aktywności politycznej, zwłaszcza ruchu ludowego, obowiązkowej polskiej szkole, okruchom kultury masowej docierającej do szerokich mas oraz działalności państwa.
Bardzo ważną rolę w kształtowaniu i zachowaniu kultury narodowej odgrywa język. Proces ten jest szczególnie widoczny w środowiskach emigracyjnych. Enrico Sartorio, analizując Utrata kontaktu z językiem ojczystym prowadzi bardzo często do odejścia od kultury narodowej i zaniku najprostszych więzi społecznych. szkolnictwo amerykańskie i jego wpływ na imigrantów z Włoch, doszedł do następującego wniosku: "Dzieci obcego pochodzenia uczą się angielskiego, a tak niewiele czyni się w szkole, by pomóc im w zachowaniu języka rodziców, że wkrótce go zapominają, przez co ich życie domowe zostaje zniszczone (...). Przykre jest obserwowanie protekcjonalnej postawy, jaką przybiera dziecko wobec własnego ojca i matki po kilku miesiącach chodzenia do publicznej szkoły". Edukacja w Stanach Zjednoczonych nie jest pomyślana jako poszukiwanie historycznych korzeni, lecz jako indoktrynacja superkulturą.
Silne i głębokie powiązanie kultury narodowej z istnieniem narodu szczególnie widoczne jest w krajach pozostających przez długi czas pod okupacją kolonialną. Niewola kolonialna nie umożliwiała rozwoju kultury narodowej. Afrykańska literatura współczesna jest bardziej kontynentalna, jest murzyńska, a nie narodowa. Jest ona raczej reakcją na obelgi białego, byłego kolonizatora, niż wyrazem świadomości narodowej. W Afryce istnieją dwie postawy intelektualistów: negroafrykańska i arabomuzułmańska, lecz nie narodowa. Kultura jest ciągle spalaniem się emocji, a nie życiodajnym nabieraniem sił na drogach rzeczywistości. Po latach ucisku kultura narodowa jest zaledwie zbieraniną utrwalonych przez obyczaj zachowań, tradycyjnych strojów, resztek obrzędów. Zagłada narodowego bytu i śmierć kultury pozostają w ścisłej wzajemnej zależności.
Rola kultury w życiu narodu była świadomie wykorzystywana do celów politycznych, dla utrzymania władzy i jej umocnienia. Przykładem może być polityka kulturalna rządu komunistycznego w Polsce. Tzw. rewolucja kulturalna w Polsce Ludowej miała charakter totalny, ogarniała swym zasięgiem sztukę, oświatę, naukę, zachowania i działania kulturowe, wzory zachowań i system wartości moralnych. Ideolog partii J. Morawski przypominał wówczas, że chodzi o wypieranie "przez rozwój humanistycznych i socjalistycznych treści kultury o treściach wstecznych, antyhumanistycznych, szerzonej przez elementy klerykalne". Zakładano, że treści kultury są politycznie aktywne i stanowią jeden ze środków konfrontacji ideologiczno-ustrojowej. Zagadnieniu kultury nadano rangę państwowo-polityczną, uzurpując sobie prawo do wszelkiej kontroli nad nią. Tymczasem, jak słusznie zauważył Jerzy Turowicz: "... nie ma innej kultury niż niezależna. Kultura zależna, kultura zmonopolizowana, zinstrumentalizowana, kultura podporządkowana polityce - to gwałt na kulturze, odwrócenie kultury od jej istotnych celów".
Katolicka nauka społeczna mówi o dwóch zasadniczych obowiązkach jednostki wobec narodu: o obowiązku wierności narodowi i obowiązku miłości.
Obowiązek wierności - czyli obowiązek należenia do narodu, który człowieka wewnętrznie uformował, jest podstawową, pierwszą powinnością każdego. Na jednostce ciąży obowiązek przynależenia do jakiegoś narodu. Państwo można zmieniać, lecz narodu nie. Jest on dany każdemu z natury. Zmiana narodowości jest dopuszczalna tylko wyjątkowo, np. z powodu małżeństwa, elekcji na króla. Musi być ona decyzją wewnętrzną, wynikającą z przekonania. Niemoralna jest taka zmiana, która dokonuje się w celu uniknięcia prześladowania lub dla interesu (nie chodzi tutaj jednak o zmianę obywatelstwa, która jest aktem zewnętrznym, dotyczącym przynależności państwowej). Państwo nie ma prawa narzucać lub zmuszać do zmiany narodowości.
W historii trwały dyskusje na temat czynników decydujących o dopuszczalności zmiany narodowości. Liberalizm głosił, że o zmianie narodowości ma decydować element subiektywny, chęć jednostki do przejścia do innej narodowości. Tym samym naród jest traktowany wówczas jako luźny związek osób, a nie związana wewnętrznie całość obiektywna. Drugą skrajność prezentowali przedstawiciele stanowiska, że o zmianie narodowości winny decydować tylko czynniki obiektywne, czyli sąd opinii społeczeństwa lub władzy państwowej. Stanowisko to pozwala władzy państwowej na narzucanie narodowości, wynarodowianie, decydowanie o narodowości obywateli. Stanowiskiem pośrednim jest przekonanie, że zmiana narodowości wtedy jest moralną, gdy na nią zezwala zarówno duchowy stan człowieka, który ma tej zmiany dokonać, jak i obiektywne warunki życia narodu8.

Obowiązek miłości ojczyzny i obrony kultury narodowej - jest obowiązkiem prawa natury. Natura wiążąc ludzi w społeczności narodowe skłania ich do życia społecznego, a więc do miłości wzajemnej. Obowiązek ten jest wzmocniony ponadto przez treść przykazania miłości bliźniego.
Obowiązek miłości ojczyzny pojęty w sensie negatywnym oznacza zakaz wyrządzania szkody własnemu narodowi i troskę o to, by nie czynili tego inni. Szkoda może być rozumiana jako np. pozbywanie się mienia narodowego na rzecz członków obcego narodu lub jako krzywda wyrządzana np. słowem uwłaczającym historii narodu, jego tradycji i dumie. Pozytywnie oznacza on obowiązek przyczyniania się, w miarę sił i możliwości, do pomnażania dobra gospodarczego i kulturalnego własnego narodu.
Człowiek poprzez rzetelne wykonywanie swoich obowiązków rodzinnych, zawodowych, społecznych przyczynia się równocześnie do utrzymania i rozwoju życia narodowego. W przypadkach szczególnego zagrożenia narodu przez niebezpieczeństwa polityczne (np. zagrożenie wolności lub życia narodu), kulturalne (np. ujemny wpływ wrogiego narodowi prądu kulturalnego), bądź gospodarcze (np. opanowanie gospodarki narodu przez obcy naród), wymagane jest od jednostki podjęcie nadzwyczajnych wysiłków. Chodzi o wysiłek mieszczący się w obrębie możliwości jednostki, którego zaniedbanie pociągnęłoby za sobą wielkie szkody dla narodu.
Obowiązki wobec własnego narodu, w tym wobec jego kultury, wymagają od każdego z nas świadomej i roztropnej troski o różne jego elementy. W ten sposób wypowiadamy się na temat swej tożsamości narodowej, dokonujemy samookreślenia swej przynależności do wspólnoty Polaków, wyrażamy patriotyzm, czyli miłość do własnej Ojczyzny.


6. Instytucje kulturalne a naród
Naród jak i każda grupa społeczna, ma swą własną wewnętrzną organizację społeczną, czyli jest ustrukturalizowany. Organizacja narodu wyraża się w powstawaniu i rozwoju instytucji kulturalnych, tj. instytucji tworzących różne dzieła kultury, instytucji upowszechniających je i instytucji wychowujących młode generacje w danej kulturze.
Od początków kształtowania się narodu twórcy kultury skupiają się wokół pewnych ośrodków, którymi - w procesie powstawania narodów europejskich - były średniowieczne dwory książęce i królewskie. Pełnili one role: stwarzały warunki patronatu i udzielania pomocy twórcom kultury, upowszechniały dzieła tych twórców na obszarze obejmującym wiele grup regionalnych i etnicznych, przyczyniając się do ujednolicenia kulturowego.
W średniowieczu w kształtowaniu się kultury doniosłą role odegrały organizacje kościelne w tym klasztory dzięki zakładaniu szkół klasztornych oraz szkół katedralnych. Szkoły te zajmowały się kształceniem w zakresie teologii i religii, były też ośrodkami rozległych studiów takich dziedzin jak prawo, medycyna, historia. Klasztory były ówcześnie ośrodkami rozwoju kultury. Przywódcy kulturalni skupiali się także w innych ośrodkach, jakimi były średniowieczne autonomiczne miasta. W wiekach XV- XVII stały się one w wielu krajach ośrodkami bujnie rozwijającego się rzemiosła, handlu, zamożności, ściągającymi liczne grupy twórców sztuki, pisarzy i ówczesnej nauki. Wraz z ekspansją gospodarczą miast dokonywało się jednocześnie upowszechnienie wynalazków i rozprzestrzenienie dzieł z zakresu różnych dziedzin kultury na szersze obszary i regiony. Bardzo ważną rolę w średniowieczu odgrywały gildie, które zrzeszały tamtejszych rzemieślników oraz wybitnych twórców z różnych dziedzin sztuki. Gildie podejmowały zlecenia. Które realizowali wybitni twórcy czy całe szkoły artystyczne, tworząc dzieła, które zyskiwały znaczenie ponadlokalne i stawały się jednym z elementów kształtowania się narodowej kultury. Bardzo ważnym elementem tworzenia się kultury były powstające organizacje twórców kultury, związki i stowarzyszenia. Najwcześniej zaczęły powstawać związki pisarzy. W XVI i XVII w. powstały akademie literackie we Włoszech. Początkowo były one rozproszone liczenie słabe. Na początku XVII w. W Paryżu znana później na całym świecie Akademia Francuska, a za jej przykładem podobne instytucje w innych krajach Europy. Akademie literackie ustalały i rozwijały język narodowy, uznawany za wspólny dla wielu odrębnych grup etnicznych i regionalnych.
Najważniejszymi instytucjami, które do dziś odgrywają bardzo ważną rolę w tworzeniu kultur narodowych są uniwersytety. Pojawili się one dość wcześnie, pierwszy powstał we Włoszech a następnie we Francji i Anglii. W Polsce pierwszy uniwersytet został założony w Krakowie. Rola uniwersytetów jest bardzo ważna dla rozwoju zbiorowości narodowych, dlatego że zostały powołane dla rozwijania nauk, od których zależy postęp w wielu dziedzinach życia zjednoczonych politycznie różnych grup etnicznych. Uniwersytety kształciły przyszłych twórców kultury, formowały elity intelektualne, kierujące później rozwojem danego kraju, przygotowywały kadry inteligencji na najwyższym poziomie w różnych dziedzinach życia narodowego, prowadziły badania naukowe lub inspirowały ich prowadzenie. Można je uznać za najważniejsze instytucje kulturalne narodu.



7. Powstanie nowoczesnego narodu.
W czasach nowożytnych doszło w Europie do wytworzenia się nowoczesnych narodów i nowoczesnej świadomości narodowej. Przez nowoczesny naród rozumie się:
1.wszystkie stany, warstwy, czy klasy społeczne charakteryzują się poczuciem przynależności narodowej, a nie tylko- jak w okresie późnego średniowiecza - pewne elity czy w późniejszym okresie stany wyższe, które identyfikowały się jako członkowie danego narodu. Świadomość narodowa, poczucie tożsamości narodowej obejmuje już najniższe warstwy społeczeństwa
2. podstawowe zręby kultury narodowej z różnych dziedzin ( obyczajów, kultury, literatury, sztuki, nauki) zostają upowszechnione w szerokich masach ludności. Samowiedza o swym narodzie, jego dziejach, kulturze jest już udziałem nie tylko warstw wyższych, ale również warstw niższych
3. dany naród posiada własną organizację państwową lub też w drodze walki narodowowyzwoleńczej dąży do uzyskania niepodległego państwa, przy czym walki te i wysiłki zmierzające do uzyskania niepodległości politycznej państwa mają charakter masowy i trwały
Pojawienie się nowoczesnych narodów przejawiło się w postaci rewolucji republikańsko- demokratycznych oraz ruchów wolnościowych i niepodległościowych, najwcześniej w Anglii( rewolucja demokratyczna w latach 1645-1648) później w Wielkiej Rewolucja Francuskiej w roku 1789, wojen napoleońskich i potem ruchów niepodległościowych w Europie- Wiosny Ludów w połowie XIX w.
Do ukształtowania się nowoczesnego państwa w Europie doprowadziło kilka wielkich procesów, obejmują one przemiany polityczne, przemiany techniczno- ekonomiczne, przemiany społeczne i rozwój masowych środków przekazów kultury. Bardzo ważnym aspektem przemian społecznych, jakie dokonały się w Europie, były przeobrażenia techniczno- ekonomiczne, które znalazły swój wyraz w rozwoju przemysłu fabrycznego i gospodarce towarowo- pieniężnej. Ekonomika okresu kapitalizmu, najpierw handlowego, a następnie industrialnego, rozwój rynku krajowego, a następnie rynku światowego, przełamały izolację wielkich włości feudalnych panów i stworzyły w ten sposób podstawy ekonomiczne ogólnonarodowego gospodarstwa społecznego. Rozwój przemysłu fabrycznego wiązał się z rozwojem środków transportu, dróg bitych, szybkiej komunikacji i gospodarczo zespalał poszczególne regiony. Zmianom ekonomiczno- technicznym towarzyszyły zmiany struktury społecznej. Rozrastało się mieszczaństwo, pojawiły się nowe warstwy społeczne( robotnicy fabryczni, przedsiębiorcy, bankierzy tzw. Burżuazja). Mieszczaństwo i burżuazja zwalczały feudalizm zarówno środkami politycznymi jak i ekonomicznymi. Proces uprzemysłowienia i rozwój gospodarki towarowo- pieniężnej powodowały włączenie się w życie gospodarcze ludności robotniczej i ludności chłopskiej. Nie mogli oni być w tym systemie analfabetami. Rozwijało się więc szkolnictwo powszechne, obejmujące społeczeństwo warstw niższych. Rozwój szkolnictwa i oświaty powszechnie stał się drogą szerzenia się samowiedzy i świadomości narodowej. Uprzemysłowienie w XVIII i XIX w. Przyniosło ogromne zmiany w sposobach i środkach komunikacji. Nastąpił bardzo szybki rozwój tzw. Masowych środkach przekazu. Rozwijał się przemysł poligraficzny, umożliwiający masowe nakłady książek, różnych wydawnictw i prasy. Dzięki temu różne treści symbolicznej kultury mogły być upowszechniane wśród najniższych warstw narodu. Te wszystkie wymienione czynniki przyczyniły się do ukształtowania nowoczesnego narodu i świadomości narodowej
8. Naród a państwo
Naród, utworzona w procesie historycznym trwała wspólnota ludzi, która powstała w wyniku współżycia jednostek, rodzin i grup w określonych warunkach przyrodniczo-biologicznych oraz ukształtowała rozumiane przez siebie i przekazywane z pokolenia na pokolenie:
1) potrzeby, emocje i wyobrażenia;
2) ich artykulację - język (zarówno w wąskim, jak i szerokim tego słowa znaczeniu);
3) środki i sposoby ich zaspokajania, nadając im swoisty dla własnego poznania sens kulturowy.
Wspólnota potrafi chronić swą integralność tak przed zagrożeniami zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi, a tym samym dąży do utworzenia państwa na zajmowanym przez siebie terytorium, w sytuacji zaś utraty państwowości umie pielęgnować i rozwijać więzi (obyczaje, język, kulturę itp.) i zmierza bądź to do odzyskania niepodległości, bądź też do zapewnienia sobie politycznych gwarancji autonomii bytu narodowego, jeśli została zmuszona do emigracji poza tereny, na których jako naród się ukształtowała.
W literaturze politycznej i naukowej występuje termin naród co najmniej w dwóch znaczeniach: jedno jest typowe dla krajów Europy Zachodniej, głównie anglosaskiej, drugie dla Europy Środkowej i Wschodniej: utrwalić w latach 70. i 80. XX w. pojęcie naród radziecki, wpisane w dokumenty XXV
Zjazdu KPZR, a następnie w konstytucję ZSRR.
2) naród jest zbiorowością, która była zdolna do ukształtowania (i jest zdolna do kontynuowania i rozwoju) własnej kultury, w jej ramach literatury, sztuki, nauki, norm etycznych i estetycznych, zasad porozumiewania się i współżycia, co decyduje o tym, że narody mogą istnieć jako odrębne zbiorowości nawet wtedy, gdy są
1) naród jest to zbiorowość obywateli państwa, która osiągnęła wysoki stopień organizacji politycznej i kultury. Angielski termin nation oznacza przede wszystkim obywateli państwa bez względu na ich przynależność etniczną.
Takie rozumienie narodu przyczyniło się do utworzenia pojęcia naród amerykański w rozumieniu obywatele państwa amerykańskiego. Na podobnej zasadzie starano się rozwinąć i pozbawione przez dłuższy czas własnego państwa.
Państwo, organizacja polityczna, wyposażona w suwerenną władzę, zajmująca określone terytorium. Przynależność do państwa ma charakter sformalizowany (obywatelstwo). W obrębie państwa występuje stosunek: władza - podporządkowane jej osoby i grupy. Atrybutem państwa jest suwerenność rozumiana jako całkowita niezależność od jakiejkolwiek siły zewnętrznej i wewnętrznej.
Funkcja wewnętrzna państwa polega na podejmowaniu działań, z których wynika, że władza państwowa jest najwyższa na danym obszarze i decyduje sama o zakresie swoich kompetencji, a wszystkie inne instytucje i organy funkcjonują za jej zgodą i na warunkach przez nią określonych.
Funkcja zewnętrzna to realizacja celów niezależnych od innych państw i ochrona interesów danego państwa. Ograniczenie suwerenności może nastąpić w wyniku przyjętych przez państwo zobowiązań (np. w następstwie przegranej wojny). Wszystkie funkcje realizowane są przez organa państwa, które dzielą się na: przedstawicielskie, przymusu, administracji gospodarczej, administracji kulturalnej, kontrolne.
Państwo jest organizacją terytorialną, co oznacza, że obejmuje ludzi związanych z określonym terytorium. Powstanie państwa wiązało się z przejściem ludzi do osiadłego trybu życia, ale może ono powstać także w wyniku: wyzwolenia się określonej grupy ludzi spod panowania innego państwa i oderwania od niego części terytorium, rozpadu państwa na kilka nowych, połączenia się kilku istniejących w jedno, na podstawie aktu prawa międzynarodowego, w wyniku podboju itp.
Na obszarze państwa jego władze sprawują zwierzchność nad wszystkimi przebywającymi tam osobami, z wyjątkiem osób posiadających immunitet dyplomatyczny. Terytorium jest zawsze ściśle ograniczone i w jego skład wchodzi obszar lądowy, wody przybrzeżne, strefa powietrzna nad obszarem lądowym, a także statki wodne i powietrzne. Osoby fizyczne wiąże z państwem instytucja obywatelstwa, którego nabycie może nastąpić poprzez fakt urodzenia się z rodziców będących obywatelami danego państwa (np. w Polsce) lub urodzenia się na obszarze danego państwa (np. w Australii).
Przynależność do państwa ma charakter przymusowy. Każdy obywatel ma określone obowiązki i prawa zwane obywatelskimi. Elementem składowym państwa jest także władza najwyższa, sprawująca pełnię władzy na jego terytorium i nad ludnością. Władza najwyższa jest kompetentna do nawiązywania i prowadzenia stosunków z innymi państwami. Zakres kompetencji naczelnych organów władzy i administracji określa konstytucja.
Podział państw
Ze względu na strukturę państwa dzielą się na jednolite (unitarne) i złożone (federacje, państwa federacyjne). Państwa unitarne to takie, w którym władza suwerenna dotyczy całego obszaru w jednakowym zakresie. Federacja to państwo składające się z wielu państw, które na mocy porozumienia ograniczyły wykonanie swej suwerenności na rzecz powołanego przez siebie rządu federalnego (państwa federalnego, zwanego także związkowym). Niekiedy następował proces odwrotny, tzn. dochodziło do przekształcenia państwa unitarnego w złożone.
W strukturze państwa federalnego istnieją, oprócz władzy federalnej, władze poszczególnych państw składowych (np. stanów w USA). W takim systemie zakres władzy centralnej jest ściśle ograniczony i dotyczy zwykle polityki zagranicznej, obronności i finansów. Odmienna w swej strukturze jest konfederacja państw, czyli związek kilku państw, które ograniczyły część swej suwerenności na rzecz wspólnej polityki. Nie powołuje się wtedy zwykle wspólnego organu, co powoduje, że takie struktury nie są trwałe (czasem dochodzi do powstania federacji).
W historii znane są inne formy związku państwowego, np. unie personalne (państwa złączone osobą władcy) lub unie realne (ze wspólnymi instytucjami, np. parlamentem czy wojskiem).

9. Integracja
Zwartość społeczeństwa, zespolenie i zharmonizowanie elementów zbiorowości społecznej, rozumiane jako intensywność i częstotliwość kontaktów między członkami danej zbiorowości, jako akceptacja w jej obrębie wspólnych systemów wartości, norm i ocen.

10. Źródła
- Encyklopedia PWN i multimedialna
- Turowski J. „ Wielkie struktury społeczne”
-Chałasiński J. „Kultura i naród”
-S. Ossowski „O ojczyźnie i narodzie”
- Artykuły internetowe

Naród

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Naród - zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym - co nie oznacza, że populacja zamieszkującą jeden kraj (państwo) jest etnicznie jednorodna; wspólnota o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym, przejawiająca się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.

W odróżnieniu od społeczeństwa, które jest przez jednostki zwykle traktowane instrumentalnie, naród jest dla jego członków wartością autoteliczną.

Spis treści [ukryj] 1 Czynniki konstytutywne narodu 2 Podejścia teoretyczne do narodu 2.1 Potoczne ujęcie narodu 2.2 Biologiczne ujęcie narodu 2.3 Polityczna koncepcja narodu 2.4 Kulturalistyczna koncepcja narodu 3 Naród a państwo 4 Naród a grupa etniczna 5 Kształtowanie się świadomości narodowej w Europie 6 Bibliografia 7 Zobacz też

Czynniki konstytutywne narodu [edytuj]

Jednym z istotnych wyróżników narodu, jest kwestia istnienia świadomości narodowej, czyli kwestia postrzegania własnej zbiorowości jako narodu. Przykładowo grupy etniczne spełniające obiektywne warunki zaistnienia narodu: wspólna kultura, język, religia, historia czy pochodzenie etniczne, których członkowie nie postrzegają siebie jako naród, nie są uznawane za narody, np. tubylcze plemiona afrykańskie. Amerykanie mają różne pochodzenie etniczne, ale łączy ich historia i styl życia. Chińczycy posługują się różnymi językami, ale łączy ich to samo pismo.

Przyjmuje się, że narody europejskie tworzone były na bazie istniejących państw lub w odniesieniu do państw, które istniały w przeszłości. Natomiast w przypadku narodów azjatyckich przyjmuje się, że na ich wyodrębnianie się miały wpływ przede wszystkim odrębność religijna i kulturowa.

Naród - wspólnota ludzi zamieszkujących teren, o wspólnej przeszłości historycznej, wspólnym języku, własnej kulturze.

Podejścia teoretyczne do narodu [edytuj]

Ze względu na to, że niemożliwym stało się jednoznaczne wskazanie czynników koniecznych do zdefiniowaniu narodu, obecnie częściej wskazuje się na różne podejścia teoretyczne do problemów związanych z tym pojęciem.

Potoczne ujęcie narodu [edytuj]

Antonina Kłoskowska w pracy Kultury narodowe u korzeni, uznaje, że w potocznym rozumieniu słowo "naród" oznacza zbiorowość, w której naturalne więzi wyrosły ze wspólnoty przekonań i terytorium.

W tym sensie przekonanie o przynależności do określonego narodu ma postać silnie przeżywanej, emocjonalnej wiary. Jest ona wynikiem procesu kulturowego i społecznego przypisania. O naturalności więzi decyduje między innymi brak jakichkolwiek inicjacyjnych obrzędów podczas przystępowania do wspólnoty narodowej. Więź nie jest wyraźnie sformułowana, ale funkcjonuje w świadomości wszystkich jednostek i może znajdować wyraz w twórczości artystycznej, postawach itp.

Biologiczne ujęcie narodu [edytuj]

Przyjęło się ono w drugiej połowie XX w., po tym jak problem uwarunkowań biologicznych w społeczeństwach ludzkich przejęła socjobiologia. Biologiczna koncepcja narodu opiera się na tezie Wiliama Hamiltona o inclusive fitness.

W tym ujęciu naród jest definiowany jako zespół więzi opierających się na poznawczo postrzeganych cechach wspólnych, a nie na instynktownym popędzie. Co prawda skłonności do ksenofobii i agresji są uwarunkowane biologicznie, jednak sam przedmiot ich ekspresji należy już do sfery definiowanej kulturowo.

Polityczna koncepcja narodu [edytuj]

Wprowadzona przez Ernesta Gellnera. Skupia się na opisie relacji pomiędzy narodem a nacjonalizmem. Gellner uważał, że to idea nacjonalizmu była pierwotna, a powstanie narodu jest jej ekspresją. W tym ujęciu naród definiujemy poprzez nacjonalizm rozumiany jako postulat pokrywania się granic etnicznych i państwowych.

Kulturalistyczna koncepcja narodu [edytuj]

Kłoskowska uznała związek pomiędzy formującymi się narodami, a ich pierwotnym etnicznym podłożem. Grupa etniczna i naród są jej zdaniem zbiorowościami o charakterze wspólnoty, określonymi przez względnie odrębną tożsamość i odrębność kulturowych właściwości.

Istotą narodu jest w tym ujęciu autoteliczna kultura wyspecjalizowanych dziedzin życia. Do tożsamości narodu Kłoskowska zalicza między innymi poczucie ich ciągłości. Ważną cechą jest to, że naród jest wynikiem twórczej i odbiorczej działalności jednostek i grup społecznych. Ucieleśnione elementy kultury narodowej to architektura, zbiory dzieł literackich itp.

Powstanie i funkcjonowanie kultur narodowych realizuje się przez działanie mechanizmów: tworzenia systemów symbolicznych, wyodrębniania tych systemów jako właściwych grupie, eksportu tych systemów do szerszej zbiorowości społecznej (np. państwa) i wreszcie rozszerzenia własności kultury poza granice państw.

Naród a państwo [edytuj]

Większość istniejących narodów tworzy niezależne państwa. Ich powstanie wiąże się ze wzrostem nastrojów nacjonalistycznych w XVIII i XIX wieku, kiedy to powstała idea, że każdy naród powinien tworzyć niezależne państwo.

Wzajemne oddziaływanie pomiędzy państwem a narodem można określić dwoma terminami:

• narodotwórcza rola państwa - młode państwo za pomocą działań politycznych, ekonomicznych czy oświatowych doprowadza do zjednoczenia różnych grup etnicznych w jeden zintegrowany naród. Może się to także odbywać na drodze podbojów terytorialnych danego państwa.

• państwotwórcza rola narodu - naród jako grupa społeczna dąży za pomocą określonych działań do stworzenia przez niego własnego i suwerennego państwa.

Naród a grupa etniczna [edytuj]

W przypadku definiowania narodu zachodzą często spory terminologiczne. Czasami naród jest odróżniany od grupy etnicznej na bazie kryterium, jakim jest liczebność populacji. Wówczas zakłada się, że grupa etniczna jest zbiorowością mniejszą od narodu, choć to kryterium nie jest precyzyjne. Innym kryterium jest kwestia uznania narodu jako zbiorowości, której "przysługuje" posiadanie własnego państwa. Zazwyczaj jednak uznanie takie pojawia się, gdy dana grupa etniczna poprzez upolitycznienie zacznie wszczynać ruch narodowy. Według Thomasa Eriksena można wyróżnić we współczesnym świecie tego typu grupy etniczne, które same uważają się za prawdziwe narody (Sikhowie, Palestyńczycy, Kurdowie), ale na arenie międzynarodowej często nie ma pewności co do uznania ich jako odrębnych narodów, którym przysługiwałaby polityczna autonomia. Eriksen dla tego typu grup etnicznych używa pojęcia protonarodu, czasami używa się wobec tych zbiorowości alternatywnie terminu naród bez państwa. Mimo to, nie łatwo jest rozróżnić narody i grupy etniczne. Czasami wobec grup etnicznych używa się określenia zalążek narodu, przez co rozumie się że potencjalnie każda grupa etniczna w przyszłości może stać się narodem.

Współcześnie nadal twierdzi się, że każdy naród ma prawo do samostanowienia. Jednak wydzielanie się nowych państw jest sprzeczne z także obecną tendencją do integracji ponadnarodowej. Wiele zależnych narodów (narodów bez państwa) dąży nadal do pełnej suwerenności m.in. Kurdowie, Baskowie. Szczególnie wiele konfliktów na tym tle występuje w Afryce, gdzie granice państw zostały sztucznie narzucone przez państwa kolonialne, które nie zważały na podziały etniczne.

Kształtowanie się świadomości narodowej w Europie [edytuj]

Pojęcie narodu (Volk), jako ważnej idei pojawiło się dopiero w XVIII wieku za sprawą Johanna Gottfrieda Herdera, niemieckiego filozofa, który przyczynił się do rozwinięcia idei państwa narodowego. W tym okresie trwała rewolucja przemysłowa, która dała początek społeczeństwu przemysłowemu. Zmiany te przyczyniały się do wzrostu świadomości narodowej w Europie:

• Industrializacji towarzyszyła urbanizacja, a ta z kolei przyczyniała się do rozpadu tradycyjnych wspólnot wiejskich. Ponieważ miasto nie dawało możliwości tworzenia się zbiorowości typu wspólnotowego, odwoływanie się do narodu, jako wspólnoty rekompensowało tę stratę.

• W społeczeństwie przemysłowym podział stanowy był nie do utrzymania, co przyczyniało się do zmiany poczucia tożsamości. Jednostki przestawały postrzegać siebie jako chłopów, czy arystokratów, a zaczęły postrzegać siebie jako członków narodu. Towarzyszyła temu także nośna, szczególnie po rewolucji francuskiej idea braterstwa.

• Rozwój oświaty przyczyniał się do upowszechniania języków narodowych, czemu towarzyszył rozwój związanej z danym językiem kultury symbolicznej.

• Laicyzacja, która także osłabiała poczucie przynależności tożsamości związanej z daną religią, wyznaniem na rzecz tożsamości ze zbiorowością narodową.

---