ZABAWY I GRY RUCHOWE W PROFILAKTYCE WAD POSTAWY
„O wartości pokoleń w dużej mierze decyduje okres dzieciństwa, warunki, w jakich wychowują się dzieci” - pisze K. Wlażnik. Niestety nie zawsze sprzyja ona prawidłowemu rozwojowi dziecka. Obecnie preferowany styl życia (złe odżywianie się, mała ilość snu, długie siedzenie przed telewizorem czy komputerem, jazda samochodem, ogrom dodatkowych zajęć, nieodpowiednie warunki pracy, zbyt mała ilość ruch na świeżym powietrzu) ogranicza aktywność ruchową dzieci doprowadzając do powstawania wad postawy. Skutki nie korygowania mogą być bardzo niekorzystne, gdyż zmniejszają nie tylko sprawność narządu ruchu, lecz także układu krążenia i oddychania. Dlatego należy jak najszybciej im przeciwdziałać zapewniając dzieciom możliwości wszechstronnego ruchu działającego na rzecz szeroko pojętego zdrowia dziecka - zdrowia nie tylko fizycznego, ale również psychicznego i społecznego.
Dlatego już w przedszkolu należy położyć nacisk na przeciwdziałanie i zapobieganie powstawaniu wad postawy u dzieci (wada postawy - odchylenie od ogólnie przyjętych, podanych cech prawidłowej postawy). Dzieci, u których wady postawy są wynikiem słabego umięśnienia, dystonii mięśniowej oraz nieprawidłowego nawyku w utrzymaniu postawy ciała wymagają dodatkowej dawki ruchu - ruchu korekcyjnego. Dla dzieci w wieku przedszkolnym należy zastosować najwłaściwszą dla tego wieku formę zajęć, jaką są zabawy i gry ruchowe. Są bardzo lubianą przez dzieci formą zajęć ruchowych. Wynika to z ich różnorodności, swobody działania, prostoty ruchów, możliwości wyboru rozwiązań i sprawdzenia się z rówieśnikami. Angażują do ruchu wszystkie części ciała. Odpowiednio stosowane mogą wywierać korzystny wpływ na kształtowanie nawyku prawidłowej postawy i wzmacniać gorset mięśniowy.
Zabawa ruchowa jest prostą, nieskomplikowaną formą ruchu opartą na podstawowych ruchach motorycznych człowieka, jak: chód, bieg, skok, czworakowanie, pełzanie, rzucanie itp. Polega na rywalizacji indywidualnej, - kto ładniej, kto dokładniej wykonał zadanie, kto szybciej, kto dalej, wyżej skoczył, rzucił itp.(Wg S. Owczarka i M. Bondarowicza). Przepisy są proste i nieskomplikowane.
Gra ruchowa jest wyższą formą zabawy ruchowej, zróżnicowanej pod względem trudności formą ruchu, w której biorą udział drużyny ( zespoły) rywalizujące ze sobą o zwycięstwo (Wg S. Owczarka i M. Bondarowicza).
Zabawy i gry ruchowe, aby mogły być wykorzystane do potrzeb korekcyjnych, muszą spełniać pewne kryteria:
- kształtować odruch poprawnej postawy ciała. Przez prawidłową postawę należy rozumieć taką, której układ poszczególnych odcinków ciała względem siebie jest zharmonizowany, a utrzymanie jej wymaga minimalnego napięcia układu mięśniowego i nerwowego.
- oddziaływać na poszczególne grupy mięśniowe w celu likwidacji dystonii mięśniowej, będącej nieprawidłowym napięciem antagonistycznych grup mięśniowych.
- stworzyć możliwości utrzymania poprawnej pozycji w trakcie trwania całej zabawy czy gry ruchowej.
- sprzyjać odciążeniu kręgosłupa od ucisku osiowego.
Dobierając zabawę lub grę ruchową należy uwzględnić: wiek uczestników, płeć, ich stan zdrowia, stopień usprawnienia, zainteresowania, wydolność.
Rodzaj wady postawy decyduje o doborze takiej, a nie innej przeprowadzanej zabawy. W podanych poniżej propozycjach znalazły się zabawy i gry ruchowe do wykorzystania zarówno przez dzieci z różnymi wadami postawi jak i dzieci zdrowe.
Oto propozycje zabaw i gier ruchowych dla dzieci w wieku przedszkolnym:
BEREK PRZYJACIEL - uczestnicy biegają w wyznaczonej przestrzeni, jeden z nich jest berkiem. Osoba dotknięta przez berka przyjmuje pozycję stojącą z ramionami ułożonymi w „małe skrzydełka”. Zwolnienie z tej pozycji następuje, gdy inny uczestnik zabawy stanie tyłem przyklejając się plecami, głową, wytrzymując chwilę w tej pozycji, następnie włączając się do zabawy.
SADZENIE KWIATÓW - uczestnicy układają szarfy na podłodze, prowadzący rozkłada woreczki w takich samych kolorach jak szarfy. Zadaniem uczestników zabawy jest pozbieranie woreczków - „posadzenie kwiatów” - palcami raz prawej, a raz lewej stopy zgodnie z kolorami szarf.
KROKODYL - prowadzący wybiera jedno dziecko, które jest krokodylem. Dzieci ustawione w rzędzie naprzeciw krokodyla (plecy proste, łopatki ściągnięte, głowa prosto). Pomiędzy nimi „płynie rzeka” dzieci chcą przejść na drugą stronę rzeki. Dzieci pytają: Panie krokodylu czy możemy przejść przez rzekę? Pan krokodyl odpowiada: Tak, ale pokażcie mi kolor, np. zielony. Dzieci szukają na swoich ubrankach kolor zielony. Kto posiada kolor zielony przechodzi na czworakach na drugą stronę rzeki i ustawia się w pozycji zasadniczej - ręce w „skrzydełka”. Kto nie posiada danego koloru czeka aż wszystkie dzieci przejdą i stara się przebiec na drugą stronę. Zadaniem krokodyla jest złapać osobę nieposiadającą wskazanego koloru.
PRANIE BIELIZNY - dzieci siedzą na podłodze, twarzami do prowadzącego. Nogi ugięte, kolana skręcone na zewnątrz, a podeszwy stóp skierowane do siebie. Każde dziecko trzyma końce szarf palcami obu stóp. Na sygnał prowadzącego dzieci unoszą trzymaną nogami szarfę do góry i wykonują stopami ruchy naśladujące „pranie bielizny”. Po określonym czasie np. 10-30 s prowadzący daje sygnał, po którym dzieci wracają do pozycji wyjściowej, zabawę powtarza się kilka razy. Prowadzący wyróżnia dzieci, które najładniej wykonały zadanie.
PASTOWANIE PODŁOGI - uczestnicy zabawy siedzą na podłodze twarzą do prowadzącego. Nogi mają ugięte. Stopy zgięte podeszwowo, palce stóp podkurczone, oparte o woreczek leżący na podłodze. Dłonie oparte o podłogę za sobą. Na sygnał prowadzącego dzieci „pastują podłogę”, przesuwając woreczek w przód, w tył, w bok. O woreczek oparte są tylko czubki palców stóp ( oparcie całych stóp jest błędem). Prowadzący obserwuje „pracę dzieci”. Zabawa odbywa się w czasie np. 1,5 min. Prowadzący wyróżnia te dzieci, które dokładnie i bez błędu „pastowały podłogę”.
BEREK SŁOŃ - uczestnicy zabawy znajdują się na wyznaczonym terenie. Prowadzący wyznacza 1-3 berków, których oznacza szarfami. Na sygnał prowadzącego wszyscy zawodnicy biegają we wspięciu na palcach po wyznaczonym boisku. Berek stara się dogonić dowolne dziecko i dotknąć dłonią. Złapane dziecko staje się berkiem i zamienia się z dotychczasowym, przejmując od niego szarfę. Pozycję ochronną przed złapaniem jest zatrzymanie się na czworakach z wyprostowanymi nogami i głową wysuniętą do przodu - przyjęcie pozycji „słonia”. Berek nie może belkować tego uczestnika zabawy, który w pozycji „słonia” stoi 5 s. Berek może berkować „słonia”, jeżeli ma zgięte nogi lub opuszczoną głowę. Berkiem zostaje również dziecko, które uciekając znajduje się za wyznaczonym boiskiem lub biega na całych stopach. Zabawa odbywa się w czasie np. 3 min. Wygrywają te dzieci, które ani razu lub najmniej razy były zberkowane.
ROWER Z ŁAŃCUCHEM - dzieci leżą na podłodze na plecach z nogami ugiętymi „rękoma ułożonymi w skrzydełka”. Palcami jednej stopy trzymają jeden koniec szarfy, a palcami drugiej - drugi koniec szarfy. Na hasło prowadzącego - JEDZIEMY NA ROWERZE - dzieci unoszą nogi i zataczają stopami kółka, jak przy pedałowaniu na rowerze. Starają się, aby „nie spadł łańcuch”(szarfa nie wypadła spod palców). Jeżeli któremuś dziecku wypadnie szarfa, wkłada ją pod palec stopy i kontynuuje zabawę. Na hasło prowadzącego - ZATRZYMUJEMY ROWER - dzieci wracają do pozycji wyjściowej, chwilę odpoczywają i poprawiają szarfę pod palcami stóp. Zabawa odbywa się w czasie np. 2 min. Prowadzący na zmianę podaje ww. hasła i obserwuje dokładność wykonania. Po zakończeniu zabawy wyróżnia to dziecko, które wykonało zadanie ładnie i bez błędów (mało obszerne ruchy nóg, włożenie szarfy między palce stóp, a nie pod nie).
DESZCZYK - uczestnicy dobrani parami ustawiają się dowolnie na całej sali. Jedno dziecko z pary jest „drzewem” - staje w pozycji skorygowanej z rękoma ułożonymi w „skrzydełka”, a drugie staje obok niego. Na hasło prowadzącego - ŚWIECI SŁOŃCE - dzieci niebędące „drzewami” biegają na palcach (lub na czworakach) po całej sali. Na hasło prowadzącego - PADA DESZCZ - każde dziecko biegnie do swojego „drzewa” i staje plecami przy plecach kolegi w pozycji skorygowanej z rękoma ułożonymi w „skrzydełka” - jakby chroniło się przed deszczem. Obaj stoją blisko siebie w pozycji skorygowanej. Po ponownym haśle - ŚWIECI SŁOŃCE - następuje zmiana ról w parze. Prowadzący wyróżnia najładniej stojące dzieci (zachowujące przez cały czas korekcję postawy) i poprawnie biegające (na palcach) oraz poprawia postawę tych dzieci, które nie stoją w pozycji skorygowanej. Zabawa odbywa się w czasie np. 3 min.
GRA NA FUJARCE - uczestnicy zabawy leżą na podłodze na brzuchu, z dłońmi pod brodą. Na hasło prowadzącego - GRAMY NA FUJARCE - dzieci podnoszą głowę i ręce w górę i przenoszą dłonie do przodu - przed głowę. Palcami wykonują ruchy jakby grały na fujarce. Na hasło prowadzącego - PRZERWA W GRZE -dzieci wracają do pozycji wyjściowej i odpoczywają. Prowadzący kilkakrotnie, na zmianę, powtarza hasła, obserwując poprawność wykonania zadań. Dziecko, które nie oderwie klatki piersiowej od podłogi i nie oprze się łokciami lub głową o podłogę, zostaje przez prowadzącego wyróżnione.
DALEKIE ŚLIZGI - uczestnicy zabawy leżą w szeregu przy ścianie, w odstępach wyciągniętych w bok ramion, na brzuchu, na kocyku, trzymając dłońmi brzeg koca. Nogi są ugięte, w rozkroku - jak u żaby, oparte stopami o ścianę tuż przy podłodze. Na sygnał prowadzącego dzieci pojedynczo, kolejno, odepchnięciem nóg od ściany starają się wykonać jak najdłuższy ślizg. Zaznacza się miejsce zatrzymania zawodnika, pod warunkiem, że nie popełnił on błędów, którymi są: oparcie stóp o ścianę wysoko nad podłogą, nieotrzymanie brzegu kocyka, oparcie rąk o podłogę, dodatkowe odepchnięcie się od podłogi. Wygrywa zawodnik, który uzyskał najdalszą odległość zaznaczoną (bez błędów). Zabawę powtarza się 3-4 razy.
PAJĄK I MUCHY - uczestnicy „muchy” biegają cicho stawiając stopy. Na hasło prowadzącego - „pająk łapie”, przyjmują prawidłowe pozycje (zwracając uwagę na poprawne ułożenie poszczególnych elementów ciała): szarfy żółte - leżenie tyłem, ręce ułożone w „świecznik”, nogi ugięte, stopy oparte o podłoże; szarfy niebieskie - siad prosty podparty (łopatki ściągnięte, głowa ustawiona prosto); szarfy czerwone - siad ugięty podparty.
KTO PIERWSZY - w kilku miejscach na sali znajdują się rozwieszone różne kolory szarf (niebieska, zielona, żółta, czerwona, czarna, biała). Dzieci poruszają się na czworakach. Na sygnał prowadzącego np. czerwony - dzieci mają za zadanie jak najszybciej ustawić się przy wskazanym kolorze szarfy w określonej wcześniej przez prowadzącego pozycji (siad skrzyżny, klęk prosty, siad klęczny, siad prosty).
NIE STRAĆ SZARFY - uczestnicy zabawy otrzymują po jednej szarfie, którą zakładają na siebie i dowolnie poruszają się po sali we wspięciu na palcach (lub na czworakach). Na ustalony sygnał prowadzącego każde dziecko stara się jak najszybciej usiąść w pozycji skorygowanej, w siadzie skrzyżnym ze „skrzydełkami”. Kto przyjmie tą pozycję, jako ostatni oddaje prowadzącemu szarfę. Szarfy oddają równinnym ze „ż ci, u których postawa w siadzie nie jest skorygowana. Dzieci, które utraciły szarfy, siedzą do końca zabawy w siadzie skrzyżnym, w pozycji skorygowanej ze „skrzydełkami”. Dzieci z szarfami wstają na sygnał prowadzącego, poruszają się po sali i na kolejny sygnał siadają w pozycji skorygowanej w siadzie skrzyżnym ze „skrzydełkami”. Ostatnie dziecko oddaje szarfę itd. Zabawa kończy się wtedy, kiedy na boisku pozostanie 2-4 uczestników zabawy z szarfami. Oni zostają zwycięzcami.
WIESZANIE DIELIZNY - uczestnicy zabawy siadają wzdłuż sznurka w jednakowych odstępach. Na sygnał prowadzącego każde dziecko chwyta szarfę palcami stopy i wiesza ją na sznurku, tak jak wiesza się wypraną bieliznę. Dzieci zawieszają szarfy raz jedną stopą (palcami), raz drugą stopą. Po zawieszeniu wszystkich szarf prowadzący wyróżnia te dzieci, które ładnie i dokładnie zawiesiły najwięcej „bielizny”.
Literatura:
Owczarek S.(2001): Gimnastyka przedszkolaka. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne. Spółka Akcyjna. Warszawa.
Owczarek S., Bondarowicza M.(1997): Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne. Spółka Akcyjna. Warszawa.
Wlażnik K.(2002): Gimnastyka przedszkolaka. W: Wychowanie w przedszkolu. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, nr 2 luty, s. 116 - 117.
Opracowanie:
Katarzyna Hamadyk