Temat: Klasy czasownika.
Jest to szeroki temat, dlatego dzisiejsza lekcja będzie dość obszerna.
Czasowniki dzielą się na klasy.
Pierwsza klasa czasownika
Do pierwszej klasy należą czasowniki z tematem na samogłoskę а(ть) работать(pracować) oraz czasowniki czasu teraźniejszego z tematem na aj работают (rabotajut - trzecia osoba liczby mnogiej)
* do tej grupy należą czasowniki:
позволять - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/ pozwalać
прощать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/ przebaczać, wybaczać
бросать - брошу бросаешь бросает бросаем бросаете бросают rzucać
воспитывать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/ wychowywać
вспоминать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/wspominać
запрещать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/zabraniać
зарабатывать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/zarabiać
обозначать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/oznaczać
отвечать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/odpowiadać
рассказывать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/opowiadać
указывать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/pokazywać
страдать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/cierpieć
выступать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/występować
писать - пишу /пишешь/ пишет/ пишем/ пишете /пишут pisać
возникать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/powstawać (rodzić się ale w sensie rodzą się nowe problemy, nie ma nic wspólnego z
narodzinami)
голодать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/ głodować
кусать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/gryźć
прыгать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/skakać
различать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/rozróżniać
убирать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/sprzątać
оценивать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/oceniać
включать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/włączać(w sensie włączać się do dyskusji)
обладать- ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/władać (w sensie władać językiem obcym)
делать- ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/robić
защищать -ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/bronić, chronić
отказать - откажу /откажешь/ откажет/ откажем /откажете/ откажут odmówić
мечтать - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/marzyć
уверять - ю /ешь/ ет/ ем/ ете/ ют/przekonywać, upewniać
• Jest grupa czasowników z koncówką ся : należą one do tej samej grupy, przy czym pamiętać należy o ся, przy odmianie:
Опираться - опираюсь/ опираешься /опирается /опираемся /опираетесь/ опирабтся opierać się
пользоваться- пользуюсь/ пользуешься /пользуется/ пользуемся/ плоьзуетесь /пользуются korzystać
признаться- юсь /ешься /ется/ емся/ етесь/ ются przyznawać się
купаться- юсь /ешься /ется/ емся/ етесь/ ются kąpać się
заниматься- юсь /ешься /ется/ емся/ етесь/ ются zajmować się, studiować
обеспечиваться - юсь /ешься /ется/ емся/ етесь/ ются zabezpieczyć się (w sensie materialnie)
Druga klasa czasownika
Należą do niej czasowniki z tematem czasownika na е(ть) oraz czasowniki czasu teraźniejszego z tematem na ej.
Do tej grupy należą czasowniki:
болеть- болею/ болеешь/ болеет/ болеем/ болеете /болеют /chorować
Trzecia klasa czasownika
Do trzeciej klasy należą czasowniki z tematem bezokolicznika na ова(ть) / ева (ть) oraz czasowniki czasu teraźniejszego z tematem na uj.
W tej grupie ова/ ева wypadają przy koniugacji, dlatego w tych przypadkach temat uzyskuje się nie tylko poprzez odcięcie końcówki bezokolicznika ale i poprzez odcięcie ова/ ева:
аплодировать -аплодирова (odcinamy końcówkę bezokolicznika ть) - аплодир(odcinamy ова) powstaje nam temat do którego dodajemy literę у: аплодир + у = аплодиру i dopiero od takiego tematu tworzymy formy koniugacji:
liczba pojedyncza - единственное число
Я (ja) аплодиру -ю klaskam
Ты (ty) аплодиру -ешь klaskasz
Он (on)/она(ona) /оно (ono) аплодиру -ет klaska
liczba mnoga - множественное число
Мы (my) аплодиру-ем klaskamy
Вы (wy) аплодиру-ете klaskacie
Они (oni) аплодиру-ют klaskają
Tak samo tworzą się pozostałe czasowniki na ова/ ева:
пожертвовать -(у) ю/(у) ешь /(у) ет/ (у) ем /(у) ете /(у) ют
голосовать- głosować
действовать -działać
советовать-radzić
чувствовать-czuć ( ten czasownik najczęściej występuje w parze z себя co oznacza czuć się чувствовать себя np. Как ты себя
чувствуешь? Jak się czujesz? Lub Чувствовать себя больным - czuć się chorym )
требовать-żądać, wymagać , domagać się
участвовать-brać udział
путешествовать -podróżować
танцевать-tańczyć
существовать -istnieć
праздновать -świętować
исследовать-badać, doświadczać, próbować
организовать-organizować
Osobną grupę stanowią czasowniki zwrotne lub te, które posiadają dodatkowo końcówkę ся, (odmiana jest taka sama jak przy zwykłych czasownikach bez końcówki ся). Końcówkę tą dodaje się przy odmianie i ma ona swoją stałą formę dla konkretnej osoby:
liczba pojedyncza - единственное число
Я (ja) - сь
Ты (ty) - ся
Он (on)/она(ona) /оно (ono) - ся
liczba mnoga - множественное число
Мы (my) - ся
Вы (wy) - сь
Они (oni) - ся
волноваться -волнова(odcinamy końcówkę bezokolicznika ть) - волн(odcinamy ова) powstaje nam temat,do którego dodajemy literę у : волн + у = волну od takiego tematu tworzymy formy koniugacji i dodatkowo dodajemy dane dla każdej osoby końcówki ся:
liczba pojedyncza - единственное число
Я (ja) волну - ю- сь denerwuję się
Ты (ty) волну -ешь-ся denerwujesz się
Он (on)/она(ona) /оно (ono) Волну-ет- ся denerwuje się
liczba mnoga - множественное число
Мы (my) волну-ем- ся denerwujemy się
Вы (wy) волну-ете-сь denerwujecie się
Они (oni) волну-ют-ся denerwują się
Tak samo tworzą się pozostałe czasowniki na ова/ ева + ся
волноваться-niepokoić się, denerwować się,
жаловаться -skarżyć się, narzekać
радоваться -cieszyć się
целоваться- całować się
тренироваться -ćwiczyć, trenować
фотографироваться-fotografować
пользоваться -korzystać
Czwarta klasa czasownika
Do czwartej klasy należą czasowniki z tematem bezokolicznika na ну(ть) oraz czasowniki czasu teraźniejszego lub czasu przyszłego prostego z tematem na н
W tej grupie czasowników przy odmianie wypada у:
привыкнуть- привыкну(odcinamy końcówkę bezokolicznika ть)- привыкну( wypada у); привыкн powstaje nam temat do którego dodajemy końcówki koniugacji:
|
|
|
|
|
|
|
|
Tak samo tworzą się pozostałe czasowniki na ну(ть):
привыкнуть- przyzwyczaić się, przywyknąć
шагнуть -posunąć się ( w sensie zrobić coś o jeszcze jeden krok więcej)
сохнуть-schnąć
мокнуть-moknąć
гибнуть -ginąć
исчезнуть- zniknąć, zginąć
обмануть- okłamać
Piąta klasa czasownika
Do piątej klasy należą czasowniki z tematem bezokolicznika na и(ть) oraz te czasowniki, które w trzeciej osobie liczby mnogiej mają końcówkę ат (ят).
Do tego typu należą czasowniki, w których nie dochodzi do чередования - alternacji, tzn nie zmieniają się spółgłoski:
Подарить - Подари (odcinamy końcówkę bezokolicznika ть) powstaje temat Подари w tej grupie czasowników и wypada ale nie zupełnie tzn.и zawierać się będzie w końcówkach koniugacji oprócz pierwszej osoby liczby pojedynczej gdzie и nie ma w ogóle:
|
|
|
|
|
|
|
|
Tak samo tworzą się czasowniki:
положить- położyć
полож (temat do którego dodajemy końcówki) -у/ ишь /ит /им /ите/ ут
выполнить-wykonać
выполн- ю /ишь/ ит /им /ите /ят
делить-dzielić, rozdzielać
дел- ю /ишь/ ит /им /ите/ ят
дополнить-dopełnić, uzupełnić
дополн- ю /ишь/ ит/ им /ите /ят
напомнить-przypomnieć
напомн- ю/ ишь/ ит/ им/ ите /ят
запомнить-zapamiętać
запомн- ю /ишь/ ит/ им /ите/ ят
сравнить - porównać
сравн- ю /ишь/ ит/ им/ ите/ ят
строить-budować, wznosić
стро- ю/ ишь /ит/ им /ите/ ят
ударить -uderzyć
удар- ю/ ишь/ ит /им /ите /ят
говорить-mówić
говор- ю/ ишь/ ит /им /ите/ ят
благодарить- być wdzięcznym
благодар- ю /ишь /ит /им /ите/ ят
изменить-zmienić, zdradzić
измен- ню /нишь/ нит /ним/ ните/ нят
лечить- leczyć, kurować
леч- у/ ишь/ ит /им /ите /ат
учить- uczyć się
уч- у/ ишь/ ит /им/ ите/ ат
дорожить-cenić, przywiązywać uwagę
дорож - у /ишь /ит /им/ ите /ат
спешить- spieszyć się
спеш - у /ишь/ ит /им /ите /ат
Do innego typu należą czasowniki, w których dochodzi do чередования - alternacji, tzn spółgłoski ulegają zmianie:
с →д попасть(odcinamy końcówkę bezokolicznika ть)- попас - powstaje temat, w którym dochodzi do чередования - alternacji w wyniku czego с przechodzi w д i dopiero wtedy uzyskujemy właściwy temat попад do którego dodajemy odpowiednie końcówki koniugacji:
|
|
|
|
|
|
|
|
красить -(odcinamy końcówkę bezokolicznika ть)- краси(jak pamiętamy и wypada)- крас (powstaje temat, tu c przechodzi w ш): краш jednak ш będzie występowało tylko w 1 osobie liczby pojedynczej i w 3 osobie liczby mnogiej, w pozostałych osobach pozostaje c:
|
|
|
|
|
|
|
|
Приблизить - (odcinamy końcówkę bezokolicznika ть)- приблизи(и wypada)- приблиз(powstaje temat, tu з przechodzi w ж): приближ jednak ж będzie występowało tylko w 1 osobie liczby pojedynczej i w 3 osobie liczby mnogiej, w pozostałych osobach pozostaje з:
|
|
|
|
|
|
|
|
Podobnie dzieje się z czasownikami:
производит-dokonywać, robić, czynić
произво - (ж)у (д)ишь (д)ит (д)им (д)ите (ж)ат
просить -prosić
про - (ш)у (с)ишь (с)ит (с)им (с)ите (ш)ут
Jest jeszcze inna grupa czasowników, w której zmianie ulegają wszystkie osoby:
достичь - (odcinamy końcówkę bezokolicznika чь) -дости do tematu dodajemy г i uzyskujemy właściwy temat: достиг do którego dodajemy samogłoskę a:
|
|
|
|
|
|
|
|
Do takich czasowników należą czasowniki, których temat nieco ulega zmianie, to znaczy tu też dochodzi do чередования - alternacji, tzn spółgłoski ulegają zmianie: зайти- (odcinamy końcówkę bezokolicznika ть)- зай powstaje nam temat, do którego dodajemy literę д:
зай +д =зайд, od takiego tematu tworzymy pozostałe formy koniugacji:
|
|
|
|
|
|
|
|
Tak samo tworzą się pozostałe czasowniki na йти jak найти.
Osobny typ odmiany tworzą czasowniki do których:
dodajemy znak miękki. Zasada tworzenia jest identyczna dla tego typu czasowników, od czasownika пить( odcinamy temat bezokolicznika ть)- пи powstaje temat , w którym и znika a na jego miejscu powstaje ь(znak miękki):пь do takiego tematu dodajemy końcówki koniugacji:
|
|
|
|
|
|
|
|
Tak samo odmieniają się czasowniki
пить - pić/ лить- lać/ шить- szyć/ бить- bić/ вить- wić(np. wić gniazdo)