LITERATURA RZYMSKA

WERGILIUSZ (70-19 P.N.E.)

AUTOR I DZIEŁA

• był synem zamożnego garncarza

• wiek młodzieńczy - groźny okres wojen domowych w państwie rzymskim

• po zwycięstwie Oktawiana, w epoce spokoju i rozkwitu kultury narodowej, rozwijał swoje zdolności twórcze pod opieką życzliwego protektora - Mecenasa

• na nagrobku - napis, zakończenie: „opiewałem pastwiska, wieś, wodzów”

• ważne dzieła:

• Bukoliki - sielanki z życia pasterzy

• Georgiki - poemat o rolnictwie

• Eneida - epopeja wzorowana na Homerze

ENEIDA

• 12 ksiąg

• I cz. (I-VI) - odwzorowanie Odysei

• wędrówka Eneasza, który po klęsce Troi usiłuje założyć wygnańcom trojańskim nową ojczyznę - Lacjum ( kiedyś to będzie Rzym)

• II cz. (VII-XII) - odwzorowanie Iliady

• ukazanie wojny o Lacjum, oblegane przez wojska Eneasza, a sam Eneasz jest głównym bohaterem (jak Achilles w Iliadzie)

EPOS WERGILIUSZA

• Wergiliusz w Eneidzie zrealizował ambicje epoki Oktawiana Augusta

• stworzył narodową epikę opiewającą męstwo protoplastów Rzymu

• wierzono od III w. p.n.e., że Rzymianie są potomkami Trojan

• bogowie Wergiliusza respektują normy moralności ludzkiej (a Olimp Homera żył w sprzeczności z zasadami etyki)

• bohaterstwo - ukazane w klimacie cierpienia, podporządkowane idei patriotycznej

• I cz. - pieśń klęski sławiąca hart ducha i heroizm cierpienia

• wojna - tak zwycięska, jak przegrana - jest źródłem nieszczęścia ludzi
  i gniewu bogów

• II cz. - pieśni sławiące męstwo i heroizm walki

• wyrażają one pogląd, ze zmagania bojowe Trojan i Latynów dorównują heroicznej legendzie Greków, a celem walki jest zbudowanie przez wygnańców trojańskich nowego państwa

• Wergiliusz odegrał wielką rolę w rozwoju literatury światowej

• Dante wybrał go na swego przewodnika

• w polskiej literaturze szczególnie popularny w okresie porozbiorowym, gdy ideałem poety był patriota

• wielki poeta angielski XX wieku - Tomasz S. Eliot - stwierdził,
  że Wergiliusz był jedynym spośród wszystkich klasyków starożytnych, dla którego świat miał sens, ład i godność

HORACY (QUINTUS HORATIUS FLACCUS, 65-8 P.N.E.)

AUTOR

• najsławniejszy poeta liryczny Rzymu

• wyznawał filozofię umiaru (stoicyzm) i filozofię złotego środka (epikureizm)

• propagował hasło carpe diem

• wyznawał stoicką zasadę okazywania w nieszczęściu równowagi ducha

• syn wyzwolonego niewolnika, który posiadał pewien majątek i zapewnił mu wykształcenie godne syna senatora - w Rzymie i w Atenach

• w Atenach formowali siły zbrojne zabójcy Juliusza Cezara

• Horacy stanął do walki w obronie wolności republik

• brał udział w bitwie pod Filippi, walcząc po stronie Brutusa przeciw Oktawianowi

• stracił ojcowiznę w wyniku konfiskaty gruntów

• zyskał protekcję Mecenasa żył spokojnie i szczęśliwie, zajmując się wyłącznie literaturą

UTWORY

• pieśni

• ważne utwory - Quid dedicatum poscit Apollinem (Carm. I, 31), Exegi monumentum aere perennius (Carm. III, 30)

Nie wszystek umrę, wiele ze mnie tu zostanie

Poza grobem. Potomną sławą zawsze młody.

• non omnis moriar `nie wszystek umrę'

• nie wszystek umrę = bo pozostanie po mnie sława i poezja

TWÓRCZOŚĆ HORACEGO

• carmina - pieśni, później nazwane przez filologów odami; tak Horacy nazwał swe utwory; są samodzielną formą literacką, zwartą stylistycznie, wyrażającą różnorodne treści

• świat poetyki Horacego - pełen słońca i pogody, mądrej refleksji i spokoju

• Horacy wywarł wielki wpływ na literaturę staropolską, szczególnie XVI-
  -wieczną, ale tłumaczyli go także późniejsi poeci, m.in. Adam Mickiewicz

• podział liryki horacjańskiej:

• ze względu na temat:

• patriotyczno-obywatelska

• refleksyjna

• biesiadna

• autotematyczna

• ze względu na ukształtowanie monologu poety:

• inwokacyjna (w 2. os.)

• liryka wyznaniowa (w 1. os.)

• satyry, listy poetyckie - poruszające zagadnienia filozoficzne i literackie

• List do Pizonów - wykład sztuki poetyckiej

• nawiązał do niego Czesław Miłosz w Ars poetica?

OWIDIUSZ (PUBLIUS OVIDIUS NASO, 48 P.N.E. - 18 N.E.)

AUTOR

• żył w czasie pokoju za panowania Oktawiana Augusta

• szybko zdobył sławę i popularność, był ulubieńcem i duszą towarzystwa, ceniono jego dowcip i wytworność

• utwory:

• miłosne elegie

• wierszowane podręczniki kosmetyki

• podręcznik flirtu - Sztuka kochania

• Metamorfozy (Przemiany) - poetycka wersja mitologii greckiej
  i rzymskiej

• Żale - elegie opisujące smutne losy wygnańca

• zmarł na wygnaniu w Tomi (obecnie Konstanca) nad Morzem Czarnym

PRZEMIANY

• uroda stylu i rytmu (heksametr)

• Owidiusz został uznany za mistrza w tej dziedzinie

• poemat można odczytać jak wielowątkową powieść

• „mityczny złoty wiek” - bliski wyobrażeniu poetyckiej Arkadii

• mit arkadyjski - często przywoływany w poezji różnych czasów jako wyraz ludzkich marzeń o szczęściu

• wpływ Owidiusza na literaturę staropolską

• z Przemian czerpano wątki mityczne

• szlachta polska lubiła podkreślać swe związki z Rzymem wyobrażano sobie, że Owidiusz dotarł na wygnaniu aż na ziemię polską

• na Wołyniu wzgórze pod Dawidogródkiem nazwano Owidową Górą

• Jacek Bocheński, Nazo poeta - powieść oparta na motywach
  z Owidiusza

---