Radioizotopowa diagnostyka i terapia kości P Lass


Radioizotopowa diagnostyka i terapia kości

dr hab. Piotr Lass, prof. ndzw.

Zakład Medycyny Nuklearnej

Akademia Medyczna w Gdańsku

80-211 Gdańsk, ul. Dębinki 7

plass@amg.gda.pl

Uwagi ogólne

Badanie scyntygraficzne kośćca odgrywa podstawową rolę w diagnostyce nowotworów, zwłaszcza nowotworów przerzutowych, z dwóch powodów:

Z tych względów badania radioizotopowe kości stanowią od 30 - 60% codziennej rutyny zakładów medycyny nuklearnej, stanowiąc, obok tarczycy, najczęściej wykonywane diagnostyczne badanie radioizotopowe.

Radioizotopowa diagnostyka i terapia kości obejmuje:

- konwencjonalną- tzw. trójfazową

- scyntygrafię zapaleń

wykonywaną przy użyciu emiterów promieniowania gamma i

Radioizotopy wbudowywują się do kośćca bądź na zasadzie powinowactwa bezpośredniego, jak używany w terapii stront 89 - izotop z szeregu wapniowców, bądź - częściej - jako kompleksy radioizotopu i fosfonianów (MDP, EHDP, itd.); w scyntygrafii zapaleń powinowactwo znacznika do ogniska zapalenia opiera się najczęściej na powinowactwie immunologicznym (znakowane immunoglobuliny lub krwinki białe).

Scyntygrafia kości

Podstawą patofizjologiczną scyntygrafii kości jest wbudowywanie się znacznika izotopowego w miejsca przebudowy kości (miejsca zwiększonego obrotu metabolicznego wapnia i fosforanów) - przerzuty nowotworowe, ogniska zapalenia kości lub chorób metabolicznych. W scyntygramie ognisko takie objawia się jako ognisko „gorące”, tzn. ognisko zwiększonego gromadzenia radioznacznika; w martwicy kości widoczne jest ognisko braku gromadzenia radioizotopu („ognisko zimne”).

Wskazania:

w szczególności podejrzenie uogólnienia rozsiewu przerzutów kostnych;

W onkologii w zakresie guzów pierwotnych zastosowanie badania scyntygraficznego ma mniejsze znaczenie i sprowadza się do:

w zakresie guzów przerzutowych ma charakter podstawowy, przede wszystkim dla:

terapii: w pojedynczych ogniskach przerzutowych - radioterapii ze źródeł zewnętrznych, w rozsiewie uogólnionym - terapii radioizotopowej

monitorowanie choroby nowotworowej - różnice zdań- u chorych bez bólów zmiany przerzutowe w kościach występują w ok. 15%

- część autorów zaleca powtarzanie badania radioizotopowe co 6 - 12 miesięcy

- inni uważają to (przynajmniej w raku sutka) za zbędne.

Zaletami scyntygrafii kości są:

Na dziś - niewątpliwie No. 1 w zakresie oceny zajęcia układu kostnego u chorych z chorobami nowotworowymi. Jutro być może należy do MRI.

Wadami scyntygrafii kości są:

W przypadku wątpliwości: scyntygramy celowane, warstwowe, trójfazowe lub badanie MRI.

Technika wykonywania badania i przygotowanie chorego

Badanie wykonuje się ok. 3 godziny po iniekcji znacznika. Rutynowo wykonuje się badanie całego ciała w projekcji przedniej i tylnej; przy wątpliwościach diagnostycznych dodatkowo wykonuje się zdjęcia celowane (spot) i/lub warstwowe (SPECT).

Ponieważ część znacznika wydziela się z moczem, celem zmniejszenia tła naczyniowego i poprawy kontrastowości obrazu, po podaniu znacznika wskazane jest podanie dużej ilości płynu i opróżnienie pęcherza moczowego przed badaniem, celem uniknięcia przesłaniania zmian w miednicy. Chorych z przerostem lub rakiem gruczołu krokowego należy zacewnikować.

Efektywny równoważnik dawki pochłoniętej nie przekracza 3.5 mSv. Dawkę pochłoniętą można zmniejszyć przez nawodnienie chorego po badaniu ewentualnie podanie diuretyków.

Trudności interpretacji badania

Mnogie pola „gorące” u chorego z wywiadem nowotworowym jednoznacznie przemawiają za rozsiewem procesu nowotworowego.

Trudności diagnostyczne sprawiają pojedyncze ogniska „cieple” lub „gorące”, zwłaszcza w żebrach - po np. złamaniu ogniska takie mogą występować latami, czasem do końca życia. Nawet u chorych z dodatnim wywiadem nowotworowym pojedyncze ognisko „gorące” w żebrach jest przerzutem jedynie u 10 - 15% chorych. Ogniska linijne lub okrągłe przemawiająca zmianami pourazowymi/łagodnymi, elipsoidalne za procesem złośliwym. U chorych z pojedynczymi ogniskami „gorącymi” konieczne jest zebranie dokładnego wywiadu urazowego i dobre jakościowo badanie rtg.

Badaniem rozstrzygającym może być scyntygrafia trójfazowa, badanie MRI lub PET.

Trójfazowa scyntygrafia kośćca

Badanie ocenia:

Wskazania do trójfazowej scyntygrafii kośćca

Scyntygrafia zapaleń

Badanie oparte jest na gromadzeniu się w ognisku zapalnym znaczników o specyficznym powinowactwie: znakowanych granulocytów, znakowanej immunoglobuliny lub antybiotyków, nanokoloidów lub adhezji do granulocytów swoistych przeciwciał. Wskazania: jak wskazania 1 - 3 powyżej + ocena procesu gojenia po zabiegach ortopedycznych, ocena wgajania przeszczepów kostnych, poszukiwanie ognisk gorączki z nieznanej przyczyny.

Terapia radioizotopowa przerzutów nowotworowych do kośćca

Leczenie izotopami przerzutów nowotworowych do kości opiera się na użyciu emiterów promieniowania beta (strumienia elektronów): strontu-89, samaru-153, renu-186 i 188. Radioizotopy te gromadzą się w ogniskach przerzutowych z siedmio-, dziesięciokrotną wybiórczością z zasięgiem naświetlania tkanki przerzutu rzędu kilku milimetrów przez okres wahający się od kilku dni do kilku miesięcy.

Wskazania

Skuteczność leczenia w zakresie efektu przeciwbólowego wynosi od 70 - 90 %; średnio: całkowite zniesienie dolegliwości bólowych 40%, silne ograniczenie dolegliwości 40%, ograniczenie zmniejszenia dolegliwości do części przerzutów 10%, brak efektu 10%.

Czas trwania efektu przeciwbólowego od 3 -12 miesięcy, mediana 4 - 6 miesięcy, w zależności od rodzaju podanego radioizotopu.

Ostatnie lata przyniosły ponadto rozszerzenie wskazań do tego typu leczenia: wydaje się, że spełnia nie tylko rolę paliacji bólu, lecz również daje efektywną radioterapię mikroprzerzutów oraz - przez wtórne włóknienie i wapnienie przerzutów - wzmocnienie mechaniczne kości w miejscu przerzutu i prewencję złamań patologicznych.

Przeciwwskazania

Powikłania

- niewielki spadek, rzędu 10 -15% parametrów morfologii krwi obwodowej praktycznie u prawie wszystkich chorych;

- u 0.5 - 2% chorych konieczność hospitalizacji i przetoczenia krwi pełnej lub masy erytrocytarnej/leukocytarnej/płytkowej

Wybór izotopu i sposobu leczenia

Uwagi konkludujące

Scyntygraficzne badania kośćca są złotym standardem w obrazowej diagnostyce onkologicznej.

Praktykujący radiolog powinien posiadać ogólną wiedzę o zaletach i ograniczeniach tego badania zalecając jego wykonanie przy podejrzeniu zmian nowotworowych kośćca widocznych w badaniu rtg lub MRI. Równie ważne, a zapoznane są wskazania ortopedyczno/traumatologiczne, zwłaszcza w zapaleniach kości i ocenie interwencji ortopedycznej, np. w zespole bolesnego biodra.

Ostatnie lata przyniosły ponadto znaczący wzrost znaczenia radioizotopowej terapii przerzutów do kości. Scyntygrafia kości, przez ocenę zasięgu rozsiewu kostnego, jest bardzo ważnym badaniem kwalifikacyjnym do tego typu terapii.

4



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
DIAGNOSTYKA I TERAPIA ZABURZEŃ PSYCHOSOMATYCZNYCH 2
POSTĘPY W DIAGNOSTYCE I TERAPII UDARÓW NIEDOKRWIENNYCH MÓZGU
zabawy terapeutyczne, misz, Diagnoza i terapia
Skrypt Studium Terapii Uzależnień, 06. Znaczenie diagnozy w terapii uzaleĹĽnienia, Znaczenie diagnoz
Zespół bolesnego barku diagnostyka i terapia
poprawna pisownia, Pedagogika, diagnoza i terapia trudności w nauce czytania i pisania
Inżynieria medyczna w pediatrii (diagnostyka, terapia, rehabilitacja)
Afazja diagnoza i terapia(1)
Diagnoza i terapia pedagogiczna, kształcenie specjalne
Program rewalidacji indywidualnej dla Dawida, Diagnoza i terapia
Problemy diagnozy,terapii, profilaktyki, Problemy diagnozy, terapii, profilaktyki
diagnostyka i terapia zaburzeń psychosomatycznych 8
ROZRÓD Diagnostyka i terapia niepłodności klaczy
Radioizotopowa diagnostyka zmian zapalnych
Nieplodnosc kobieca – diagnoza i terapia

więcej podobnych podstron