HISTORIA MYŚLI PEDAGOGICZNEJ
WYKŁAD 1
ZAKRES
-czasowy od 4 tys. p.n.e. do XXw. n.e.
- przestrzenny Południowa Europa, Bliski Wschód
- warsztat badawczy: co to jest historia, źródło, fakty, fakty obiektywne
- blok rodzinny: instytucja małżeństwa, funkcje, zadania, role, cele (Bliski Wschód, kultura egejska, star. Gracja i Rzym), relacje rodzeństwa, rodzina wielopokoleniowa, służba
WYKŁAD 2
MAŁŻEŃSTWO I RODZINA NA TERENIE BLISKIEGO WSCHODU.
1. EGIPT:
Mit o Izydzie i Ozyrysie:
Datowany na początek n.e., mówi o kształtowaniu się małżeństwa
Bogini Nud - żona boga Re:
- zdradza męża
- zostaje ukarana nieustającą ciążą
- bogini Nud jest atrakcyjna, więc znajduje sobie kolejnego kochanda - Toda
- Tod chcą ulżyć ukochanej, gra z Seleną (siostrą Nud) o dodatkowe 5 dni w roku (rok egipski ma 360dni)
- Tod wygrywa, a bogini Nud przez kolejne 5 dni rodzi dzieci: 1. Ozyrys (bóg podziemia), 2. Izyda, 3. Horus Starszy (przewrotny, niewygodny), 4. Set, 5. Neftyda
- wszyscy bogowie i boginie są sobie równi, dlatego są tego samego wzrostu
- Zawiązują się 2 kazirodcze związki małżeńskie Set i Neftyda, Ozyrys i Izyda (przyzwolenie społeczne na zawieranie związków kazirodczych)
- zaczyna się rywalizacja pomiędzy boskimi parami:
1. Izyda jest oczami swojego męża; dobra, posłuszna żona, która troszczy się o męża i usuwa wszelkie niebezpieczeństwa; w ich królestwie dzieje się dobrze; Izyda jest swoistym strażnikiem powodzenia męża
2. W królestwie Seta i Neftyda panuje chaos; nie są tak dobrymi bóstwami jak Izyda i Ozyrys, co wywołuje w nich chorobliwą zazdrość. Set zaczyna knuć przeciw swoim rywalom i rodzeństwu.
- Set organizuje bankiet, na który zaprasza brata, Izyda nie towarzyszy mężowi w tym przyjęciu
- Set w trakcie przyjęcia realizuje swój spisek, na salę wniesiona zostaje piękna, ozdobna, złota skrzynia, Set obiecuje, że skrzynię otrzyma to bóstwo, na które ta skrzynia będzie pasować. Skrzynia została zaprojektowana specjalnie dla Ozyrysa, więc nie pasuje na żadne innego bóstwo. Ozyrys jest chciwy jak i inni bogowie, więc wchodzi do skrzyni, która natychmiast się zamyka. Ozyrys zostaje poćwiartowany, jego ciało rozrzucone po całym Egipcie, żeby nie mogło się zrosnąć.
- Izyda dowiedziawszy się o śmierci męża popada na kilkanaście lat w żałobę (świadectwem jej bólu są tzw. Psalmy lamentacyjne)
- Neftyda od samego początku jest wtajemniczona w spisek Seta przeciw Ozyrysowi, jednak po wpływem bólu siostry Izydy zmienia zdanie i zaczyna wraz z siostrą opłakiwać śmierć mężą i brata.
- Podróżując po całym kraju, ukrywają się, próbując odnaleźć szczątki męża, po czym sklejają jego ciało łzami, niestety członek Ozyrysa wpada do Nilu i zostaje zjedzony przez rybki, które mnożąc się dają dobrobyt w całym kraju. Ozyrys, który nie posiada całego zjednoczonego ciała musi część roku spędzić w podziemiu (na wiosnę pojawia się jako żywy i rządzi krajem wraz z Izydą, jesienią umiera i schodzi do podziemia)
- Izyda zachodzi z Ozyrysem w ciążę i rodzi im się syn Horus Młodszy (wizerunek całej rodziny)
- Horus Młodszy dowiedziawszy się o krzywdzie ojca, powodowany również swoim półrocznym sieroctwem zaczyna ścigać Seta i w końcu udaje mu się pomścić Ozyrysa.
Analiza:
- mit pokazuje jak być powinno na post. Małżeństwa Ozyrysa i Izydy,
- wysoka pozycja kobiety u boku męża
- wysoka pozycja dziecka w społeczeństwie
- młodzieńcy (pomagają Izydzie w znalezieniu skrzyni z Ozyrysem) - umacniają pozycję młodych ludzi w społeczeństwie
- mit spisany został o języku egipskim fonetyczno - zgłoskowym ok. II/III w. p.n.e.
Język małżeński i rodzinny:
- brat - siostra = mąż - żona (trudno rozróżnić, kiedy mowa o małżeństwie, a kiedy o rodzeństwie, bo wyrazy mają takie same znaczenie)
- ojciec = przodek,
- być zjednoczonym = małżeństwo
- cieszyć się z kimś = kochać kogoś = małżeństwo
Inne źródła (gatunki literackie)mówiące o życiu rodzinnym i małżeńskim:
- pieśni miłosne (ukształtowane w poł. II tys. p.n.e., pokazują swobodny erotyzm, seksualność, opisy uczuć wyższych, bardzo subtelne, pełne metafor)
> kwiat lotosu - kwiat miłości, ma upojny zapach, symbol Egiptu
> wonności - zarezerwowane tylko dla elity, pokazują dbałość o higienę osobistą
> sykomora - drzewo płodności, symbol bogini Izydy, płyny drzewa to soki zycia
> włosy kobiety - symbol kuszenia, element seksualności
- opowiadania egipskie (II/I tys. p.n.e.)
> „2 bracia”
> „Książę zaklęty”
- senniki (bez faworyzowania płci, silna symbolika)
- zaklęcia miłosne (papirusy, fr. tabliczek itp.)
- poradniki (pisane prze mędrców, kapłanów najwyższych bogów, samych faraonów)
- skargi wdów i wdowców (pisane po śmierci współmałżonka)
- kontrakty małżeńskie
- ikony ukazujące pary małżeńskie i rodzinę
2. KULTURA EGEJSKA
1. Cywilizacja egejska:
- pobrzeża części kontynentalnej Grecji
- część pobrzeża Azji Mniejszej
- Tera
- Kreta (4 pałace np. w Knossos)
2. Kultura kreteńsko - mykeńska
3. Kultura minojska (pałac w Knossos)
4. Pismo linearne A - nieodszyfrowane
Pismo linearne B - odczytane
5. Znamiona tekstów pisanych odczytanych:
- ogólne
- zarządzanie (gospodarka)
- nierozbudowanie
- uprzywilejowanie mężczyzny
- zakresy działań
- bardzo mało wzmianek o kobietach
6. Symbolika kobieca (płodnościowa):
- sanktuaria, świątynie
- płodność,
- popularności bogini Matki Ziemi
- kobiety są samodzielne
- idole: stadia kobiety ciężarnej, słabo zarysowane np. włosy, rysy twarzy, mimika
- kobiety przywiązują wagę do wyglądu: długie włosy podpinane do tyłu, talia osy, długie, ozdobne spódnice, gorset klasycznie wiązany, wyeksponowane piersi
- leyk - symbol płodności
- ujednolicenie w sacrum - kapłanki i kapłani
- kobiety przedstawiane często z wężami (wąż symbolem płodności)
- kult staje się domeną kobiet
- ozdobne nakrycia głowy
- kobiety biorą udział w życiu publicznym, spotkaniach, życiu towarzyskim -arystokratki