Chomicz Roman

Giżycko

5

Czas wolny studentów

Etos czasu wolnego uczelni a preferencje stylu życia studentów

Tabela 1. Przesłanki spędzania czasu wolnego studentów

Styl życia stanowi podstawę identyfikacji społecznej jednostek oraz wykładnię społecznego położenia ludzi. Poddając ocenie realizację potrzeby ruch przez młode pokolenie odchodzimy do wniosków, które winny budzić powszechne zaniepokojenie. Model wypoczynku dzieci i młodzieży związany jest z preferowaniem form biernych, a aktywność fizyczna
w hierarchii aspiracji wolnoczasowych zajmuje coraz to odleglejsze miejsca. Dawną spontaniczną aktywność zastępuje „aktywność wirtualna”, a bezpośrednie kontakty
z rówieśnikami przyjmują wymiar „spotkań na płaszczyźnie elektronicznej”.

Jednym z celów poznawczo-teoretycznych podjętych badań była potrzeba zaktualizowania i rozwoju wiedzy na temat rodzaju i kierunków zmian w podejmowanych decyzjach dotyczących aktywności w czasie wolnym studentów, spowodowanych wstąpieniem do wspólnoty akademickiej. Rozpoczęcie studiów powoduje, że życie studenta zmienia się w wielu płaszczyznach: społecznej, towarzyskiej, emocjonalnej, ekonomicznej, itd. (Hajduk B., 2003; Królikowska B., 2003). Charakterystyczny, uczelniany styl życia wyraża się przyjmowaniem określonych postaw przez studentów. Zmianom ulegają również sposoby spędzania czasu wolnego, jego struktura, wielkość i źródła motywacji (StudentBus, 2004).

Dokonane analizy wyjaśniają zmiany w postawach i decyzjach wolnoczasowych młodzieży, rozpoczynającej (bądź kontynuującej) naukę na studiach. Kluczowym zadaniem stało się określenie zależności pomiędzy decyzjami studentów a uczelnianym systemem norm i wartości wolnoczasowych - „etosem czasu wolnego uczelni”.

Przyjęty model badawczy oparty został na konfrontacji postaw i zachowań dwóch odmiennych grup młodzieży, wywodzącej się z różnych pod względem etosu rodzin. Porównywano grupy o poglądach: tradycyjno-konserwatywnych (wielopokoleniowych) oraz liberalnych. Za podstawową płaszczyznę analiz przyjęto zachowania w czasie wolnym, stosunek do wartości kultury fizycznej i podejmowanie postaw prozdrowotnych.

Inspiracje wolnoczasowe po rozpoczęciu studiów

Jak pokazały badania, podstawowym źródłem inspiracji studentów do aktywnego spędzania czasu wolnego jest rodzina, rówieśnicy, nauczyciele i animatorzy czasu wolnego.

GRUPA 1 [N69]
Przesłanki spędzania czasu wolnego studentów
Upodobania wyniesione z domu rodzinnego	Świadomy wybór	Możliwości stworzone przez fakt studiow.	Moda i popularność formy	Propagowane przez TV i media	Przykład od rówieśników	Działania przypadkowe	Inne
21,0	20,0	14,3	10,5	6,2	15,2	11,9	1,0
GRUPA 2 [N30]
Przesłanki spędzania czasu wolnego studentów
Upodobania wyniesione z domu rodzinnego	Świadomy wybór	Możliwości stworzone przez fakt studiow.	Moda i popularność formy	Propagowane przez TV i media	Przykład od rówieśników	Działania przypadkowe	Inne
12,2	23,3	18,9	13,3	11,1	16,7	2,2	2,2

Rozpoczęcie studiów powoduje pojawienie się kolejnego ważnego źródła inspiracji, którym staje się uczelnia. Studenci z rodzin tradycyjnych stawiają członkostwo we wspólnocie akademickiej na czwartym miejscu wśród przesłanek spędzania czasu wolnego. Twierdzi tak ponad 14,3% z nich. W grupie studentów z rodzin liberalnych czynnik ten jako źródło motywacji do aktywności, lokuje się jeszcze wyżej. Zajmuje drugie miejsce
w hierarchii ważności, uzyskując 18.9%.

Mówiąc o „wpływie uczelni” należy w zakres tego oddziaływania włączyć również „grupę rówieśniczą” (wpływ innych studentów). W pytaniu o źródła własnej motywacji studenci mogli wskazać na każde z nich z osobna. Suma tych dwóch czynników sprawia, że tak rozumiana „uczelnia” wpływa na kreowanie postaw sportowo-rekreacyjnych młodzieży
w sposób dominujący. Twierdzi tak 29,5% studentów z grupy tradycyjnej i 35,6 % z grupy liberalnej.

Uzyskane wyniki świadczą o tym, że inspiracja do aktywności studentów jest wypadkową dawnych doświadczeń rodzinno-szkolno-towarzyskich i bieżących możliwości, stworzonych przez uczelnię. Twierdzą tak studenci z obu grup.

Główna zmiana w postawach wolnoczasowych młodzieży, która rozpoczyna studia wiąże się ze „wzrostem samodzielności i świadomości w stanowieniu decyzji wolnoczasowych”.
Z deklaracji studentów wynika, że jest ona jedną z ważniejszych, nowych przesłanek aktywności.

Postawy do aktywności w czasie wolnym dawniej i dziś

Zauważono, że rozpoczęcie studiów przynosi również zmiany w aktywności sportowo-
-rekreacyjnej młodzieży. W ich wyniku kreowany jest „styl życia studentów w czasie wolnym”. Analiza postaw aktywnych, pozwala na stwierdzenie, że młodzież inaczej organizuje na studiach swoje uczestnictwo w rekreacji ruchowej. Wyniki opisujące stosunek do aktywności po rozpoczęciu studiów zamieszczono w poniższych zestawieniach.

Rozpoczęcie studiów a aktywne spędzanie czasu wolnego studentów
Grupa1 [N69]
Współczynnik zmian[%]	28,57	18,57	31,43	14,29	7,14
Charakter zmian	nadal spędzam aktywnie czas i robię to w ten sam sposób co dotychczas	spędzam aktywnie czas wolny, ale uprawiam zupełnie inne formy	nadal są to te same formy, ale zmieniła się organizacja	nauka zdominowała moje życie i nie mam już czasu na aktywne spędzanie czasu	liczy się dla mnie bardziej przyjemność „studenckiego życia”, niż aktywność fizyczna
Grupa2 [N30]
Współczynnik zmian[%]	30,00	26,67	20,00	6,67	16,67

Tabela 2. Zmiany w sposobie spędzania czasu wolnego studentów po rozpoczęciu studiów

Sposoby udziału w formach aktywnych po rozpoczęciu studiów
Grupa1 [N69]
Sposób organizacji [%]	44,29	37,14	7,14	5,71	2,86	2,86	0
Charakter zmian	indywidualne, organizuję zajęcia sam/sama	wspólnie z grupą rówieśników	poprzez animatorów działających na rynku: organizacje/ związki/kluby sportowe	korzystam z możliwości jakie daje mi uczelnia	korzystam z komercyjnej oferty rynkowej	Inny	nie zajmuje się tym, gdyż nie spędzam aktywnie czasu wolnego
Grupa 2 [N30]
Sposób organizacji [%]	26,67	46,67	10	13,33	0	0	3,33

Tabela 3. Zmiany w organizacji aktywnego spędzania czasu wolnego po podjęciu studiów

Zmiany te w mniejszym stopniu dotyczą grupy tradycyjnej. Studenci podkreślają, że choć inaczej organizują swój udział w aktywności sportowo-rekreacyjnej, to nadal preferują te same co dawniej formy. Zwiększa się także możliwość dostępu do czynnej rekreacji. Zauważają przy tym, że ich dawne przyzwyczajenia wolnoczasowe to wynik nawyków wyniesionych z domu rodzinnego. Twierdzi tak 31,4% studentów z tej grupy. Dość rzadko korzystają oni z usług „instytucji rekreacji”, organizując wypoczynek samodzielnie. Twierdzi tak ponad 44% z nich. Częstym sposobem na „ruch w czasie wolnym” są wspólne ćwiczenia z grupą przyjaciół-studentów. Taki pogląd wyraża 37,1% studentów.

Dla porównania, mówiąc o zmianach w aktywności studentów z grupy liberalnej, po podjęciu studiów, stwierdzić należy, że skala ich jest wyższa. Nowe formy cieszą się dużą popularnością. Twierdzi tak 27,7% studentów. Częściej również korzystają z usług organizatorów aktywnego wypoczynku, a rzadziej organizują ją samodzielnie. Najchętniej osoby z tej grupy aktywnie spędzają czas wolny wspólnie z przyjaciółmi (46,7% studentów). Dużą popularnością (większą niż w grupie tradycyjnej) cieszy się korzystanie z usług wyspecjalizowanych animatorów czasu wolnego (instruktorów, trenerów) oraz z oferty rekreacyjnej uczelni.

Analizując wyniki określające „stosunek do obowiązków studenckich”, w grupie tradycyjnej znajdujemy dwukrotnie więcej studentów niż w grupie liberalnej, twierdzących, że nauka i obowiązki są dla nich ważne. Jest ich 14,3%. Twierdzą przy tym, że „wywiązywanie się z obowiązków studenta” powoduje ograniczenie ich aktywność wolnoczasowej (także sportowo-rekreacyjnej - 14,3%). Wśród studentów z grupy liberalnej częściej występują osoby przejawiające hedonistyczne postawy i przedkładające przyjemność nad obowiązkowość (16,7%). Znajdujemy wśród nich również liczną grupę, której organizacja czasu wolnego po rozpoczęciu studiów, nie ulega specjalnym zmianom (30% studentów).

Czas poświęcany na aktywność podczas studiów

W grupie tradycyjnej, 28,6% studentów twierdzi, że na studiach zwiększyło swoje zaangażowanie w czynną rekreację. Niewielu więcej studentów (31,4%) podejmuje skrajną postawę, twierdząc, że ich zaangażowanie w rekreację zmniejszyło się. Wyniki pokazują jednak, że najwięcej osób nie zmienia swoich dawnych przyzwyczajeń i poświęca na aktywność tyle samo czasu. Studentów takich jest 38,6%.

Wśród studentów grupy liberalnej osób zmniejszających lub zwiększających swoje zaangażowanie w rekreację sportowo-rekreacyjną jest tyle samo, po 16,7%.
Dla zdecydowanej większości (60% studentów) czas poświęcany na aktywność w stosunku do ich dawnego zaangażowania nie ulega zmianie.

Uzyskane wyniki pozwalają na stwierdzenie, że aktywność sportowa-rekreacyjna pełni ważną rolę wśród sposobów spędzania czasu wolnego młodzieży, która dołącza
do wspólnoty akademickiej.

Wnioski

Już na podstawie zwykłej obserwacji zachowań młodzieży wiemy, że jej styl życia ulega znacznym zmianom, po rozpoczęciu studiów. Potwierdzają to również liczne analizy naukowe (Siciński, 1978; Lisicki, 2006). W świetle teorii mówiącej o „wolnoczasowym stylu życia” (Bauman, 1996), dokonano analizy różnic w postawach studiującej młodzieży,
w wybranych rodzinach. Wyniki wykazały, że istniejące różnice pomiędzy preferencjami spędzania czasu wolnego studentów, kształtują specyficzny „studencki styl życia”. Rozpoczęcie studiów przynosi zmiany dotychczasowych upodobań w stylu życia, właściwy dla każdej z grup. W świetle uzyskanych wyników należy stwierdzić, że:

1. Podjęcie studiów powoduje zmiany decyzji wolnoczasowych studentów. W ich aktywności pojawiają się nowe formy, dotychczas niepraktykowane, a system motywacji do czynnego wypoczynku zyskuje nowe źródła inspiracji. Wyniki świadczą o dużej świadomości studentów w podejmowaniu decyzji o sposobach spędzania czasu wolnego. „Własne zainteresowania” stają się główną przesłanką w hierarchii motywacji do aktywności sportowo-rekreacyjnej, dominując nad wszystkimi innymi czynnikami motywującymi. Potrzeba aktywności jest wśród nich powszechna, a postawy prozdrowotnego stylu życia właściwie identyfikowane i wartościowane. Pewien niepokój budzić może poziom sprzężenia pomiędzy świadomością a konkretnymi działaniami praktycznymi. Aktywne spędzanie czasu wolnego winno stać się działaniem powszechnym i rutynowym dla studentów. Nie znaczy to oczywiście, że studenci w swych decyzjach podejmują tylko postawy bierne i nie ćwiczą
w ogóle. Ćwiczą i to często na poziomie bardzo zaawansowanym i godnym pochwały. Mówiąc jednak o postawach całej grupy stwierdzić należy, że nie spełniają społecznych oczekiwań stawianych w tym zakresie. Aby przyjąć, że studenci są zbiorowością prowadząca prozdrowotny styl życia, ich aktywność powinna być bardziej powszechna.

Z drugiej jednak strony należy zauważyć, że studenci (obok dzieci i młodzieży) są grupą, która z „populacji globalnej” przejawia największe zainteresowanie i zaangażowanie aktywnością czasu wolnego (Łobożewicz, 1994; Piech, 2004)^•.

Wyniki badań pozwalają na stwierdzenie, że aktywność studentów jest następstwem wpływów środowiska rodzinno-szkolno-towarzyskiego. Dotyczy to szczególnie preferowanych form i czasu poświęcanego na ruch. Dodać należy, że samodzielność studentów w doborze postaw do czasu wolnego jest wynikiem procesu „społecznego dojrzewania” ankietowanych, podejmowania nowych ról i pozycji społecznych oraz dostosowywania się do życia wśród dorosłych.

2. Rozpoczęcie studiów przez młodzież z rodzin „tradycyjno-wielopokoleniowych” skutkuje alternatywnymi wyborami wolnoczasowymi. Studenci posiadającą właściwe wyobrażenie
o znaczeniu aktywności fizycznej dla zachowania zdrowia, przykładając do niej dość duże znaczenie. Cechują się dużą obowiązkowością i sumiennym podejściem do wymogów uczelni. Właściwe ich wypełnianie powoduje ograniczenie możliwości swobodnego korzystania z czasu wolnego wpływając tym samym na mniejszą aktywności sportowo-
-rekreacyjną. Studenci z grupy tradycyjnej są również mniej skłoni do podejmowanie postaw hedonistycznych, korzystania z przyjemności „życia uczelnianego”. Główna zmiana
w ich stylu życia sprowadza się do innych sposobów organizacji aktywności. Dbają o „bycie aktywnym” samodzielnie lub wspólnie z grupą przyjaciół-studentów, rzadko korzystając
z usług animatorów czasu wolny. Większość uprawianych form to dawna aktywność „wyniesiona z domu rodzinnego”. Znaczna grupa twierdzi, że rozpoczęcie studiów nie spowodowało zmian w ich aktywności sportowo-rekreacyjnej.

3. Rozpoczęcie studiów nie wpłynęło na zasadnicze wydłużenie lub skrócenie czasu poświęcanego na aktywność sportowo-rekreacyjną. Obserwuje się taki sam odsetek osób, deklarujących jego zmniejszenie, zwiększenie lub brak zmian.

4. Studenci z rodzin o poglądach liberalnych właściwie identyfikuj pojęcie „prozdrowotnego stylu życia” i jego elementy, choć rzadziej tę wiedzę praktycznie wykorzystują. Aktywność fizyczna zajmuje w ich przypadku niższą pozycję niż wśród studentów z rodzin „tradycyjno-
-konserwatywnych”. Mniej sumiennie podchodzą oni również do obowiązków studenckich. Wielu z nich przedkłada przyjemność „życia chwilą” nad obowiązkowość. W zakresie aktywności ruchowej bardziej skłonni są do „eksperymentowania” z nowymi formami, dotychczas niepraktykowanymi. Zakres „pozostawania aktywnym” oraz sposoby organizacji czasu wolnego nie ulegają znacznym zmianom. Zaobserwowano, że rzadziej „samoorganizują” swój czas wolny, częściej spędzając go z przyjaciółmi. Często korzystają
z usług profesjonalnych, wyspecjalizowanych animatorów czasu wolnego (instruktorów, trenerów), szczególnie wtedy, gdy uprawiają nowe formy aktywności.

Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że postawy studentów w czasie wolnym winny być rozpatrywane w ich aspekcie wspólnotowym. Wskazują, że ich styl życia
jest kształtowany przede wszystkim przez: rodzinę, uczelnię i grupę rówieśniczą. To głównie w tych środowiskach odbywa się edukacja studentów, są one dla nich źródłem przykładu, kreowania wzorów postępowania i wyrabiania nawyków. Badania potwierdzają istnienie charakterystycznego „uczelnianego stylu życia”, wyrażającego się przyjmowaniem określonych postaw w czasie wolnym studentów, swoistego etosu czasu wolnego uczelni.

1

Badania przeprowadzono w latach akademickich 2005/2006 i 2006/2007 w czterech ośrodkach: Gdańsk, Ostrów Wielkopolski, Poznań i Giżycko.

Wzięło w nim udział 271 studentów, pięciu różnych profilów studiów.

Artykuł podejmuje jeden z problemów badawczych rozprawy doktorskiej autora, zatytułowanej: „Rodzina wielopokoleniowa a styl życia studentów - między racjonalnym wyborem a swawolą”, AWFiS, Gdańsk 2009

BIBLIOGRAFIA

^• Bauman Z., „Socjologia” , Zysk i S-ka, Poznań 1996

^• Drabik J., „Aktywność fizyczna w edukacji zdrowotnej społeczeństwa” cz. I, Gdańsk 1995

^• Hajduk B., „Socjalizacja studentów: badania panelowe studentów z Zielonej Góry” Wydawnictwo ŻAK 2003

^• Królikowska B., „Styl życia studentów wydziału wychowania fizycznego i fizjoterapii politechniki opolskiej”,
Politechnika Opolska, 2003

^• Lisicki T. „Studenci Iroku akademii medycznych wobec wymogów zdrowego stylu życia” AWFiS, Gdańsk 2006

^• Łobożewicz T. red. „Rekreacja i turystyka w rodzinie” PTNKF Warszawa 1994

^• Piech K. „Promocja rodzinnej aktywności ruchowej” AWFiS w Warszawie, Biała Podlaska 2004

^• Siciński A., red. „Styl życia: przemiany we współczesnej Polsce” PWN, Warszawa 1978

^• StudentBus” Cykliczne badania studentów”, Student News, Instytut Socjologii UW, Warszawa XI 2004

---