Połączenia kręgosłupa i klatki piersiowej.

1. Wprowadzenie tematyczne.

2. Charakterystyka ogólna połączeń kręgosłupa i klatki piersiowej.

3. Połączenia ścisłe kręgosłupa.

4. Połączenia stawowe kręgosłupa.

5. Połączenia ścisłe klatki piersiowej.

6. Połączenia stawowe klatki piersiowej.

Ad 1.

Wyróżnia się 2 rodzaje połączeń kości: ścisłe (stałe) i wolne (stawowe):

• w połączeniach stawowych kości są ruchome wzg. siebie - staw (articulatio);

• w połączeniach ścisłych (synarthroses), kości są wzg. siebie nieprzesuwalne, spoiwem zespalającym jest tkanka włóknista, chrzęstna lub kostna i dlatego dzielimy je na:

• więzozrosty (syndesmoses)

• chrząstkozrosty (synchondroses)

• kościozrosty (synostoses)

Spośród w/w chrząstkozrosty i kościozrosty nie ulegają wtórnym podziałom, natomiast więzozrosty dzielą się czworako i wrózniamy tu:

• więzozrost włóknisty (syndesmosis fibrosa - kolagen);

• więzozrost sprężysty (syndesmosis elastica - elastyna);

(w organizmie przeważają więzozrosty włókniste, a tylko więzadło żółte kręgosłupa jest sprężyste)

• szew (sutura), który jest swoisty tylko dla czaszki i dzielimy go na:

• płaski (sutura plana) - kości stykają się w linii prostej;

• łuskowaty (sutura squamosa) - jedna kość zachodzi na drugą;

• zębaty (sutura serrata) - kości łączą się na kształt zębów piły.

• wklinowanie (gomphosis) - osadzenie zęba w zębodole.

Stawy to ruchome połączenia dwóch lub więcej kości, 3 składniki stałe stawu to:

1. pow. stawowe (facies articularis) - to pow. styczne przesuwalnych wzg. siebie kości, są zbudowane z tkanki chrzęstnej (szklistej);

2. torebka stawowa (capsula articularis) - posiada dwie blaszki wewnętrzną (maziową) oraz zewnętrzną (włóknista), torebka przyczepia się do obwodów stawowych, błona maziowa produkuje maź, która ułatwia ruchomość w stawie i zmniejsza tarcie;

3. jama stawowa (cavum articulare) - ograniczona pow. stawowymi kości i błoną maziowa torebki;

w procesie patologicznym (stan zapalny) staw ulega skostnieniu (ancylosis).

Podział stawów:

1. ze wzg. na liczbę kości:

• prosty - tylko dwie kości (simplex)

• złożony - trzy i więcej (composita)

2. ze wzg. na ilość osi:

• jednoosiowe:

• zawiasowe (ginglymus) - ruch na zasadzie drzwi futryny, odbywa się zgięcie i prostowanie wzg. jednej osi przebiegającej prostopadle do drugiej kości np. stawy międzypaliczkowe;

• obrotowe (trohoidea) - obrót wzg. osi przebiegającej wzdłuż długości kości np. promieniowo - łokciowy (bliższy i dalszy);

• śrubowe (cohlearis) - obrotowi towarzyszy przesuniecie np. staw szczytowo - obrotowy.

• dwuosiowe:

• kłykciowy in. eliptyczny (condylaris) - ma dwie osie, długą i krótką, wzg. których następuje zgięcie i prostowanie oraz odwodzenie i przywodzenie staw kłykciowy;

• siodełkowaty (sellaris) - ma dwie pow. wklęsłe ale ustawione do siebie pod kątem prostym, wzg. jednej osi następuje zginanie i prostowanie, a wzg. drugiej przeciwstawianie i odprowadzanie, np. staw nadgarstkowo - śródręczny kciuka.

• wieloosiowe:

• kulisty wolny (spheroidea) - ma płytką panewkę, np. staw ramienny;

• kulisty panewkowy (cotylica) - ma głęboką panewkę, w której jest osadzona ponad połowa kuli np. staw biodrowy.

• płaskie: mają pow. stawowe płaskie, kości przylegają do siebie dużej powierzchni np. stawy kręgów; staw krzyżowo - biodrowy; kości nadgarstka i stępu.

• nieregularne: włączone są w nie krążki stawowe np. staw mostkowo - obojczykowy.

Ad 2.

Mimo że kręgosłup i klatka piersiowa tworzą nierozerwalna całość to mają zupełnie różne rodzaje połączeń.

W kręgosłupie przeważają połączenia ścisłe, a występuje tylko 1 rodzaj stawu - połączenia wyrostków stawowych sąsiednich kręgów.

W klatce piersiowej dominują połączenia stawowe i tylko jeden rodzaj połączeń ścisłych tzn. chrząstkozrosty (4) - 2 w mostku i 2 przy mostku, ta odmienność łączy się z odmiennością funkcji.

Kręgosłup ma funkcję podporową ciała i ochronną dla rdzenia kręgowego, a cała budowa klatki piersiowej nastawiona jest na ruchy oddechowe.

Ad 3.

Połączenia ścisłe kręgosłupa to więzozrosty, których w kręgosłupie jest najwięcej wyróżniamy tu więzozrosty długie, które łączą wiele kręgów, a krótkie łączą tylko sąsiednie kręgi;

a. 4 więzozrosty długie

• więzadło podłużne przednie - przebiega na całej długości kręgosłupa, łącząc wszystkie człony kręgów, rozpoczyna się na k. potylicznej, a kończy na k. ogonowej;

• więzadło podłużne tylne - przebiega w kanale kręgowym łącząc między sobą krążki międzykręgowe, również przebiega od k. potylicznej do k. ogonowej (przeskakuje trzony);

• więzadło karkowe - w kształcie trójkąta, łączy wszystkie wyrostki kolczyste 7 kręgów szyjnych;

• więzadło nadkolcowe - przebiega przez kręgi piersiowe i lędźwiowe.

2. 3 więzozrosty krótkie:

• więzadło międzypoprzeczne - łączy wyrostki poprzeczne;

• więzadło międzykolcowe - łączy wyrostki kolczyste;

• więzadło międzyłukowe (żółte) - łączy łuki.

Chrząstkozrosty to 23 krążki międzykręgowe, które łączą sąsiadujące trzony kręgów.

Kościozrosty to k. krzyżowa i k. guziczna.

Ad 4.

Jedynym połączeniem stawowym (ruchomym) w kręgosłupie są stawy pomiędzy sąsiednimi wyrostkami stawowymi.

1. 1 i 2 kręg szyjny tworzą miedzy sobą 4 styki, czyli stawy szczytowo - obrotowe (prawy i lewy - między wyrostkami; przedni i tylny - przed i za zębem).

2. pozostałe tworzą tylko 2 stawy, prawy i lewy.

W odc. przedkrzyżowym są 24 kręgi. W kręgosłupie powstaje 50 ogniwowy łańcuch biokinetyczny; poszczególne stawy, których zakres ruchu jest niewielki, współpracują ze sobą i one decydują o dynamice kręgosłupa (sumowanie ruchów).

Największą ruchomość wykazuje kręgosłup szyjny, a najmniejszą piersiowy, wygięcia kręgosłupa ku przodowi to lordozy (szyjna i lędźwiowa), a ku tyłowi to kifozy (piersiowa i krzyżowa). Kifozy powstają już w życiu płodowym; lordoza szyjna wykształca się w pierwszym roku (podnoszenie główki); lordoza lędźwiowa gdy dziecko zaczyna wstawać i biegać, ostatecznie w wieku 18 lat (jest największa).

Ad 5.

Połączenia ścisłe klatki piersiowej to chrząstkozrosty, wyróżniamy:

• chrząstkozrost górny mostka łączy rękojeść mostka z trzonem mostka;

• chrząstkozrost dolny mostka łączy wyrostek mieczykowaty mostka z trzonem mostka - są to dwa połączenia śródmostkowe.

• chrząstkozrost mostkowo - żebrowy łączy I żebro z mostkiem, wyróżniamy tu prawy i lewy - są to jedyne połączenia ścisłe klatki piersiowej, są to ponadto połączenia przymostkowe.

Ad 6.

Połączenia stawowe klatki piersiowej to stawy międzychrząstkowe.

Żebro łączy się z tyłu z kręgiem piersiowym, a z przodu z mostkiem, pośrednio lub bezpośrednio:

• VII górnych to żebra prawdziwe, łączą się bezpośrednio;

• VIII; XIX; X to żebra rzekome, łączą się po przez łuk żebrowy;

• XI; XII to żebra wolne, nie łączą się w ogóle.

Połączenie przednie żeber z mostkiem to stawy mostkowo - żebrowe, główkę tego stawu tworzy żebro chrzęstne, a panewkę wcięcie żebrowe mostka.

Żebro z kręgiem łączy się dwoma stawami:

• z trzonem kręgu - staw główkowo żebrowy;

• z wyrostkiem poprzecznym - staw poprzeczno - żebrowy;

guzek n - zebra łączy się z odpowiednim n - wyrostkiem poprzecznym kręgu.

żebra I, XI oraz XII łączy się z równoimiennym kręgiem tylko w 2 miejscach tj. z trzonem i wyrostkiem poprzecznym.

żebra II - X łączą się z kręgami (kręgosłupem) w 3 miejscach tj. guzek żebra z wyrostkiem poprzecznym kręgu równoimiennego kręgu; dolna pow. swej głowy z kręgiem równoimiennym, a z górną pow. swej głowy z kręgiem poprzedzającym.

W klatce piersiowej nie występuje koordynacja ruchowa, zachowała się natomiast metameria w budowie, powtarzające się elementy to 7 tzw. pierścieni kręgowo - mostkowo - żebrowych, każdy z nich pracuje niezależnie oraz nie są wprzęgnięte w łańcuch biokinetyczny.

Chrząstkozrost w łuku żebrowym jest korzystny z punktu widzenia anestezjologii.

2

Wykład I - 06.10.2000r.

---