Wojny z Turcją w II połowie XVII w.

podręcznik, str. 246-250

1. Przyczyny konfliktu polsko-tureckiego w II poł. XVII w.:

1. sojusz kozacko-tatarski

2. sojusz króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego z Habsburgami ( żoną króla była Eleonora Habsburg)

3. hetman kozacki Piotr Doroszenko uznaje zwierzchność lenną Turcji 1666 ( nie godzi się na podział Zaporoża między Rosję i Rzeczpospolitą)

4. walki wojsk Rzeczypospolitej z Kozakami i Tatarami ( lennikami tureckimi)

2. Przebieg wojny 1672-1676:

1. atak wojsk sułtana ( 50 tys. armia) Mehmeda IV na Kamieniec Podolski 1672 - zdobycie twierdzy, wojska tureckie dotarły pod Lwów ( król Michał Korybut Wiśniowiecki był informowany o zagrożeniu tureckim przez hetmana Jana Sobieskiego ( prawnuk Stanisława Żółkiewskiego), ale nie zareagował w porę, Sobieski był głównym przywódcą opozycji antykrólewskiej)

2. pokój polsko-turecki w Buczaczu ( sejm polski nie ratyfikował tego układu)1672- król Michał Korybut Wiśniowiecki ( 1669-1673) godzi się na ciężkie warunki:

- straty terytorialne Rzeczpospolitej na rzecz Turcji: województwo podolskie, bracławskie i południowa część kijowskiego

- coroczna danina ( haracz) Rzeczypospolitej dla sułtana tureckiego- 22 tys. dukatów

3. upokorzenie w Rzeczpospolitej - uchwalenie podatków wojennych i zaciąg do wojska- 40 tys. armia na czele z hetmanem Janem Sobieskim pokonuje siły tureckie pod Chocimiem 1673 ( zginęło 30 tys. żołnierzy tureckich, zdobyto 120 armat); utraconych ziem jednak nie odzyskano

4. śmierć Michała Korybuta Wiśniowieckiego ( dzień przed zwycięstwem pod Chocimiem) i elekcja Jana III Sobieskiego ( 1674-1696)

5. nieudane oblężenie Żurawna przez siły tureckie i traktat polsko-turecki w Żurawnie 1676: warunki: do Turcji włączono prawobrzeżną Ukrainę i Kamieniec Podolski, Rzeczpospolita nie musiała już płacić sułtanowi daniny. * niektóre opracowania używają pisowni Żórawno

3.Rządy Jana III Sobieskiego ( 1674-1696) :

1. plany polityczne Jana III Sobieskiego:

- zwolennik współpracy z Francją- silny wpływ żony króla Francuski Marii Kazimiery d`Arquien ( nazywanej Marysieńką)

- sojusz z Francją ( traktat w Jaworowie 1675)i Szwecją ( układ w Gdańsku 1677)przeciw Habsburgom i Hohenzollernom

- zakończenie konfliktu z Turcją ( pomoc Francji)

- odzyskanie Prus Książęcych ( Hohenzollernowie) i Śląska ( Habsburgowie)

- krytyka polityki królewskiej- szlachta i magnaci chcieli odzyskać posiadłości na Ukrainie, Kościół nawoływał do przymierza z katolickimi Habsburgami przeciw muzułmańskiej Turcji

- wycofanie się Francji i Szwecji z układu z Rzeczpospolitą

2. antyturecki sojusz Jana III Sobieskiego z Habsburgami 1681

3. atak wezyra Kara Mustafy na Wiedeń ( cesarz Leopold I)- odsiecz wiedeńska 12 IX 1683 r. - Jan III Sobieski ( marsz 400 km w 8 dni) dowodzi połączonymi siłami Habsburgów, krajów niemieckich i siłami polskimi, decyduje szarża kawalerii osobiście kierowana przez Jana III Sobieskiego

4. klęska sił tureckich pod Parkanami 7 i 9 X 1683

5. Święta Liga 1684 - sojusz antyturecki Habsburgów, Rzeczpospolitej, Wenecji, papiestwa i Rosji ( 1686) - Austria zdobyła Węgry i Siedmiogród, Rzeczpospolita nie odzyskała utraconych terytoriów

6. nieudana wyprawy ( 1685-1686 i 1691) Jana III Sobieskiego do Mołdawii- chciał te terytorium zdobyć dla swego syna i następcy Jakuba Sobieskiego

4. Pokój polsko-turecki w Karłowicach 1699 ( zawarty już po śmierci Jana III Sobieskiego przez jego następcę Augusta II Mocnego )

a. warunki pokoju:

- odzyskanie terytoriów otraconych na mocy traktatu w Buczaczu 1672: województwo bracławskie, podolskie i południowa część kijowskiego

Michał Motała ® 2011

---