ĆW 2

Litoral - strefa przybrzeżna różni się od lądu i strefy wodnej

Makrofity- rośliny w litoralu; rośliny makroskopowe, widoczne gołym okiem, to nie jest nazwa systematyczna to po prostu `duże rośliny'

• jeziora różnią się trofią; żyznością

• cykl jezior różniących się trofią

• jak wykształca się zespół makrofitów w zależności od żyzności

Jeziora oligotroficzne

• ubogie w pierwiastki biofilne; N, K, itd. Potrzebne autotrofom Azot i fosfor - decydują o eutrofizacji

• w tych jeziorach rośliny potrzebują dużo światła i pierwiastków biofilnych do fotosyntezy i pozyskiwania energii

• zasoby świetlne bardzo duże i mało zawiesiny; światło przenika do znacznych głębokości

• czynnik limitujacy to pierwiastki biofilne; mało ich w wodzie i osadach

• jeziora górskie (Alpy, Tatry)

• j. niżowe- różnią się trofią

• rośliny mogą występować do głębokości

• konkurencja o zasoby pierwiastków biofilnych

• często rośliny w symbiozie z grzybami (zaopatrzenie w azot)

• 
  w jeziorach niżowych (pojezierze pomorskie) - jeziora lobeliowe od gatunku makrofitu- stroiczka - Lobelia Dortmanna

Isoetes lacrustis - poryblin , paprotnik

• mszaki ,

• ramienice

• w miarę wzrostu trofii jezior (powoli wraz ze starzeniem się jezior) gdy nie ma działalności człowieka ; autotrofy produkują i gromadzą materię organiczną

• dopływ materii allochtonicznej bardzo mały

• człowiek przyspieszył eutrofizację przez spływy powierzchniowe, nawozy azotowe i fosforowe, spływy zanieczyszczeń; nadmiary nawozów

• zwykle eutrofizacja pochodzenia antropogenicznego - pierwiastki biofilne dostają się do jeziora

Jezioro mezotroficzne

• pośrednie między żyznymi a ubogimi

• więcej pierwiastków biofilnych

• makrofity + drobne organizmy (fitoplankton)

• więcej materii allochtonicznej

• pogarszają się warunki świetlne

• światło nie dociera tak głęboko

• 400 - 700 nm - spektrum wykorzystywane przez rośliny; światło czerwone i niebieskie

• rośliny wycofują się z głębszego litoralu

• światło jeszcze dociera do znacznych głębokości

• więcej pierwiastków i dość światła (luksus)

• duże zagęszczenie roślin

• różne gatunki i stosunkowo głęboko

Jezioro eutroficzne

• słaboeutroficzne (podobne do mezotroficznego) i silnie eutroficzne (b. żyzne)

• zmniejsza się strefa dostatecznego światła

• rośliny wycofują się z większych głębokości

• b. dużo pierwiastków biofilnych

• biomasa wysoka

• zamiana roślin - trudniej radzą sobie rośliny, które nie mają nieograniczonego wzrostu do powierzchni wody

• rdestnice (na powierzchni wody)

• ramienice

• zjawisko kalopi - wyciąganie się do światła

Jezioro hipertroficzne

• bardzo żyzne, przeżyźnione

• światła bardzo mało

• widzialność krążka Secchiego - na wyskalowanej linie nie widzimy go na głębokości 40 cm

• światło jest tylko w płytkiej wodzie

• rośliny występują tylko na płyciznach

• niedobór światła a nadmiar pierwiastków biofilnych

• rośliny, które nie wymagają b. dobrych warunków świetlnych lub dorastają do powierzchni wody i radzą sobie z nadmiarem pierwiastków

• deficyty tlenowe

• pomiar krążka Secchiego - pomiar związany z trofią

• zasięg występowania makrofitów pokazuje do jakiej głębokości dociera światło

• 1m - widzialność krążka Secchiego makrofity występują do 2m. Głębokości

• 2 x widzialność krążka = głębokość występowania makrofitów

Makrofity

• organizują środowisko

• strukturalnie litoral przypomina środowisko lądowe

• na pograniczu lądu i wody; ładunek z lądu, środowiska podmokłe położone są niżej i gdy wody lądowe docieraja pod ziemią...

• litoral to ekoton do którego trafia pierwszy rzut tego co spływa z lądu

Szereg litoralu

• typy ekologiczne roślin - 4 typy

1 - makrofity wynurzone

• wynurzone ponad powierzchnię wody; zakotwiczone w podłożu systemem kłączy ( podziemne łodygi) i/lub korzeni

• pierwiastki biofilne pobierają : C - z atmosfery; liście ponad ziemią, mają szparki, reszta pierwiastkó- z wód interstycjalnych osadów dennych

• należą do jednoliściennych np. trawy - Poace; Turzycowate

• Typha latifolia - pałka szerokolistna (kwiatostany męskie i żeńskie przylegają do siebie)

Phalaris arundinacea - mozga trzcinowa

Typha angustifolia - pałka wąskolistna; kwiatostany męski i żeński przedzielone

Schoenoplectus lacustris - oczeret jeziorny

Gliceria maxima - manna mielec- trawa; nitrofilna, w liściach zawiera cjanowodór; bydło może się zatruć, do oczyszczania scieków (oczyszczelnie hydrofitowe)

Acorus calamus - tatarak; ma zapach; w Polsce rozmnaża się tylko wegetatywnie bo zawleczono okazy męskie tylko. Z Azji.

-większość hydrofitów ma zdolność do rozmnażania się wegetatywnego; część generatywnego

Butomus umbellatus - łączeń baldaszkowaty; kwiaty w baldachimach

Sagittaria sagittifolia - strzałka; tworzy formę podwodną (makrofity zanurzone) i nadwodną (wynurzone)

Phragmites australis - trzcina; liść otacza pochwą łodygę; najpopularniejsza w naszych jeziorach; w 80% litoralu jezior mazurskich; największa trawa we florze Polski, 5 m wysokości; występuje we wszystkich strefach klimatycznych; wykorzystywana w oczyszczalniach hydrofitowych

Wskaźnik trofii jezior:

• wynurzają się i jest im wszystko jedno ile światła przenika

• na wiosnę w jeziorach eutroficznych jest faza czystej wody i nie rozwija się plankton bo niskie temperatury do wzrostu; szybki wzrost makrofitów, które uniezależniają się od światła z głębokości

• są w jeziorach o niskiej i wysokiej trofii

• nie są dobrym wskaźnikiem trofii jezior

• w j. oligotroficznych są rachityczne klony roślina klonalna

• szeroka tolerancja ekologiczna

• trzcinyhydrofit- musi mieć okresowo lub permanentnie zalewane wodą gleby

2) Rośliny o liściach pływających

• nymfeidy - liście pływające na powierzchni wody; przytwierdzone kłączami od których odchodzą korzenie

• źródło C - atmosfera

• pierwiastki biofilne - woda interstycjalna osadów dennych

• w starzejących się jeziorach, zarastających

• w małych zatokach

• nie lubią falowania

Nuphar lutea - grążel żółty Nymphaea alba

Potamogeton natans - rdestnica pływająca zapylane przez wiatr (kwiatostan niepozorny) - uniezależnienione od światła niedobry wskaźnik spektrum to wody eutroficzne

3 ) rośliny pływające po powierzchni wody

• rośliny pleustonowe

• nie zakotwiczone w podłożu

• pierwiastki biofilne - bezpośrednio z wody

• C - z atmosfery - z CO2

• Kontakt z atmosferą- uniezależnienie od światła z głębszych warstw.

Hydrocharis morsus-ranae - żabiściek

• z rodziny rzęsowatych

Lemna minor - rzęsa drobna

Lemna gibba - rzęsa garbata - garb to tkanka przeiwietrzająca (w oczyszczalniach hydrofitowych)- do sałatek; niezależne od światła z głębi

Spirodella sp.

• pędy przekształcone w człony - pęd to łodyga z liśćmi

4) rośliny zanurzone

• pod powierzchnią wody

• ich części zawsze w wodzie

• czasem części generatywne nad powierzchnią wody

Lemna trisulca

1. zanurzone ale nieprzytwierdzone

• Lemna trisulca - rzęsa trójrowkowa

Characeae i Nitella - nie należą do roślin, to są glony

Chara tomentosa - ramienica, lęgnia i plemnia

Chara fragilis - ramienica krucha

Chara hispida - ramienica grubsza

• 
  ramienice przypominają rośliny wyższe ale mają nibylście w węzłach i międzywęźlach

• ramienice zwykle w jeziorach o słabszej trofii bo rosną nisko i tam są słabe warunki świetlne, nie dają rady

Chara canescens

Nitellopsis obtusa - ma bulwy przetrwalne w postaci gwiazdek nanizanych na żyłkę

• 
  ramienice zakotwiczają się ale chwytnikami a nie korzeniami (glony)

2. wynurzone?????

Elodea canadensis - moczarka kanadyjska- ma 3 liście w okółku; często w dużych zagęszczeniach. W Polsce rozmnaża się tylko wegetatywnie.

Hydrilla verticullata - szereg liści w okółku

Myriophyllum spicatum
- wywłócznik; w okółku po 4 części liścia jak piróra - szeroki zasięg

Myriophyllum alterniflorum - plaga we Francji, duże zgrupowania

Ceratophyllum demersum - rogatek - liście w okłóku i dychotomiczny podział rzadko kwitnie; nikłe kwiaty

Ceratophyllum submersum - porozgałęziany, wody o niższej trofii

Botrachium circinatum - jaskrowate, 2-liścienne , kwiat 5-krotny; 5 płatków biały okwiat jeśli w dużym zagęszczeniu

Jednoliścienne - rdestnicowate

Potamogeton pusillus- wąskie liście; rdestnica drobna

Potamogeton pectinatus - jezioro mezo - hiper - i eutroficzne

Potamogeton crispus - skędzieżawione liście

Potamogeton perfoliatus - rdestnica przeszyta; nasada obejmuje łodygę

Potamogeton praelongus
- w wodach o niższej trofii

Potamogeton lucens - duże liście, rdestnica lśniąca; jeziora eu- mezo - troficzne

Makrofity zanurzone

• pierwiastki biofilne z osadów dennych oraz z wody bo liście cienkościenne

• źródło C - z wody i 2 formy węgla: Co2 i kwaśny węglan

• tam gdzie kwaśne pH pobierają kwaśny węglan(wytwarza się inkrustacja wapienna - CaCO3)

• pozostałe pierwiastki z wody i osadów

• grabie o powierzchni 0,16 m2 zgarnia się z dołu co 0,5 m głębokości (j. Mikołajskie) i co 1 m głębokości (jezioro Kuc) kuc - mezotroficzne j. mikołajskie - eutroficzne

---