HAŁAS W SRODOWISKU PRACY

Hałasem określa się wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe drgania ośrodka sprężystego, oddziaływujące za pośrednictwem powietrza na narząd słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka.

W zależności od częstotliwości drgań akustycznych rozróżniamy hałas:

1. Słyszalny: 16Hz - 16000Hz

2. Niesłyszalny:

1. 2Hz - 50Hz hałas infradźwiękowy, (dźwięk o tak małej częstotliwości, że niesłyszalny dla ucha ludzkiego).

2. 10 000Hz - 100000Hz hałas ultradźwiękowy (dźwięk o tak dużej częstotliwości, że niesłyszalny dla ucha ludzkiego).

Prawo 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami podanymi w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 79, poz. 513) oraz zgodnie z wymaganiami normy PN-N-01307:1994

Hałas w środowisku pracy jest oceniany na podstawie wartości następujących wielkości:

1. Poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8 godzinnego dnia pracy (lub odpowiadającej mu ekspozycji dziennej) lub poziomu ekspozycji na hałas odniesionej do tygodnia pracy (lub odpowiadającej mu ekspozycji tygodniowej),

2. Maksymalnego poziomu dźwięku A,

3. Szczytowego poziomu dźwięku C.

Dopuszczalne wartości hałasu ze względu na ochronę słuchu są następujące:

1. Poziom ekspozycji na hałas odniesiony zarówno do 8 godzin jak i tygodnia pracy nie może przekraczać 85dB

2. Maksymalny poziom dźwięku A nie może przekraczać 115dB,

3. Szczytowy poziom dźwięku C nie może przekraczać 115dB.

Źródła hałasu:

1. Mechaniczne: drgania, uderzenia, tarcie, inne.

2. Aerodynamiczne i hydrodynamiczne: przepływy, kawitacja.

3. Technologiczne: procesy skrawania i przecinania, zmiana spójności materiałów, procesy pękania.

4. Elektryczne: magnetyczne, magnetostrykcyjne, łuk elektryczny.

5. Inne: proces spalania, zjawiska termiczne, zjawiska chemiczne, wybuchy, fale uderzeniowe.

Zgodnie w wymaganiami maszyny i urządzenia techniczne powinny być konstruowane i budowane w taki sposób, aby :

1. Zapewniały bezpieczne, higieniczne i dogodne warunki pracy, a w szczególności zabezpieczały pracownika przed nadmiernym hałasem.

2. Zmniejszały uciążliwość warunków pracy.

Rodzaje hałasu.

Wyróżnia się następujące rodzaje hałasu, biorąc pod uwagę zmienność jego natężenia w czasie:

1. Hałas ustalony - poziom dźwięku A w określonym miejscu mierzony przy włączonej charakterystyce dynamicznej S miernika poziomu dźwięku, zmienia się podczas obserwacji nie więcej niż o 5dB.

2. Hałas nieustalony - poziom dźwięku A w określonym miejscu mierzony przy włączonej charakterystyce dynamicznej S miernika poziomu dźwięku, zmienia się podczas obserwacji więcej niż o 5dB.

3. Hałas impulsowy - składa się z jednego lub wielu zdarzeń dźwiękowych, każdy w czasie trwania krótszym niż 1 sekunda.

Ochrona słuchu

1. Hałas jest najbardziej powszechnym zagrożeniem zdrowia występującym w przemyśle. Słuch dla naszego zdrowia jest ważny tak, jak każdy inny zmysł.

2. Człowiek nie tylko korzysta z "zasłyszanych" informacji, ale jest mocno od nich uzależniony. Gdy ucho człowieka zbyt długo wystawione jest na hałas o dużym natężeniu, komórki słuchowe najpierw tracą swoją elastyczność, a później obumierają.

3. Gdy określona grupa komórek obumiera, człowiek przestaje słyszeć tylko tę częstotliwość dźwięków, za którą komórki owe były odpowiedzialne. Nadal jednak słyszy tak szeroki zakres częstotliwości, że ta "niewielka strata" nie wpływa na ogólny odbiór bodźców.

4. Taka uniwersalność słuchu jest cechą niebezpieczną, gdyż nikt nie podejrzewa u siebie uszkodzenia lub utraty słuchu, skoro nadal słyszy, ponieważ czułość komórek słuchowych w pozostałych częstotliwościach najczęściej jest bardzo dobra.

5. Szkodliwe lub uciążliwe skutki hałasu zależą od:

1. Natężenia hałasu.

2. Poziomu ekspozycji.

3. Rodzaju źródeł hałasu.

4. Relacji między człowiekiem a źródłem hałasu.

1. Skutki oddziaływania hałasu na organizm ludzki mogą być:

1. Słuchowe.

2. Pozasłuchowe.

Ubytek słuchu

1. W wyniku długotrwałej, wieloletniej ekspozycji na hałas, o równoważnym poziomie dźwięku A powyżej 80dB, zazwyczaj dochodzi do nieodwracalnego podwyższenia progu słyszenia tzw. trwałych ubytków słuchu.

2. Trwały ubytek słuchu może być również efektem jednorazowej ekspozycji na hałas, jeśli jego szczytowy poziom ciśnienia akustycznego przekroczy wartość 130 - 140dB. Jeśli średni, trwały ubytek słuchu wynosi co najmniej 30dB przy częstotliwości 1000, 2000, 4000Hz, po stronie ucha lepszego i po uwzględnieniu fizjologicznego ubytku związanego z wiekiem, to wówczas stanowi kryterium rozpoznania i orzeczenia zawodowego uszkodzenia słuchu. 

3. Zawodowe uszkodzenie słuchu od wielu lat jest na pierwszym miejscu (pod względem liczebności rejestrowanych przypadków) na liście chorób zawodowych w Polsce. Stanowi ono około 1/3 wszystkich rejestrowanych przypadków chorób zawodowych w kraju i co roku rejestruje się około 3000 nowych przypadków.

Pozasłuchowe skutki oddziaływania hałasu 

1. Pozasłuchowe skutki oddziaływania hałasu na organizm ludzki polegają na działaniu hałasu jako stresora, prowadząc do zaburzeń funkcjonowania układu oddechowego, krążenia, pokarmowego i innych narządów. Hałas oddziałuje również negatywnie na układ nerwowy.

2. Ponadto hałas obniża zrozumiałość mowy oraz percepcję ostrzegawczych sygnałów dźwiękowych. Maskowanie mowy oraz sygnałów ostrzegawczych nie tylko utrudnia porozumiewanie się, ale przed wszystkim zwiększa ryzyko wypadków w hałaśliwym środowisku pracy. 

Sposoby zmniejszania hałasu

1. Najbardziej efektywnym sposobem jest niewątpliwie likwidacja źródeł hałasu.

2. Nie zawsze jednak można ten sposób zastosować, ponieważ wśród maszyn - będących źródłem hałasu - jest dużo takich, które ze względu na charakter ich pracy trudno wyciszyć.

3. Szkodliwym oddziaływaniem hałasu na organizm można zapobiegać poniższymi metodami.

1. Wybór właściwych technologii.

2. Robotyzację, automatyzację procesów produkcyjnych.

3. Wymianę maszyn i urządzeń powodujących nadmierny hałas na maszyny i urządzenia spełniające wymogi norm.

4. Utrzymanie maszyn i urządzeń w wymaganym stanie technicznym (wymiana uszkodzonych części, niedopuszczenie do nadmiernych luzów itp.).

1. Zmniejszenie czasu ekspozycji na hałas poprzez :

1. Posunięcia organizacyjne mające na celu ograniczenie przebywania pracowników w hałasie.

2. Wydzielenie źródła hałasu i sprowadzenie jego obsługi do niezbędnego minimum.

1. Ograniczenie rozprzestrzeniania się hałasu przez zastosowanie:

1. Izolacji akustycznej stanowiska pracy.

2. Obudowy źródeł hałasu.

3. Zwiększenie chłonności akustycznej.

1. Stosowanie ochron osobistych słuchu.

Obudowy dźwiękoizolacyjne

1. W celu zmniejszenia poziomu hałasu źródła są stosowane obudowy dźwiękoizolacyjne. Obudowa taka powinna możliwie jak najbardziej skutecznie zatrzymywać fale dźwiękowe emitowane przez źródło hałasu, przy czym nie powinna ona stanowić przeszkody w normalnej pracy i obsłudze zamkniętych w niej maszyn.

2. Skuteczność zatrzymywania fal dźwiękowych przez obudowę, tj. skuteczność akustyczna obudowy, będzie zależała przede wszystkim od izolacyjności akustycznej jej ścianek, która może się zmniejszyć na skutek:

1. Odbicia fal dźwiękowych od tych ścianek do wewnątrz i wytworzenia się pod obudową mniej lub bardziej rozproszonego pola.

2. Występowania otworów.

3. Stosowania obudowy osłaniającej dane źródło tylko częściowo.

4. Przenoszenia się drgań materiałowych z maszyny na obudowę i wypromieniowywania do otoczenia w postaci fal dźwiękowych.

5. Przenoszenia się drgań materiałowych na podłogę i wypromieniowywania w postaci fal dźwiękowych.

Obudowa dźwiękochłonna

1. Ścianki obudowy dzielimy na:

1. Ścianki jednorodne.

2. Ścianki z wytłumieniem.

3. Ścianki o budowie złożonej.

1. Obudowy dzielimy na:

1. Obudowy całkowite.

2. Obudowy częściowe.

Kabiny dźwiękoszczelne i dźwiękochłonne

1. Różnica między wartością hałasu, który występuje wewnątrz pomieszczenia, a dopuszczalnym poziomem hałasu wewnątrz kabiny określa wymaganą izolacyjność tej kabiny dla dźwięków powietrznych.

2. O izolacyjności akustycznej kabiny, podobnie jak o izolacyjności przegród, decyduje izolacyjność najbardziej przewodzącego dźwięk elementu tej kabiny, mała izolacyjność właściwa jednego z elementów (np. drzwi) może więc obniżyć izolacyjność akustyczną całej kabiny.

Indywidualne ochrony słuchu

1. Jednym ze sposobów zmniejszenia szkodliwego oddziaływania hałasu są indywidualne ochrony słuchu.

2. Stosowane są one we wszystkich przypadkach, gdy poziom hałasu w otoczeniu danego stanowiska roboczego jest większy od poziomu dopuszczalnego, a równocześnie wszystkie inne sposoby zmniejszania tego poziomu są trudne do zastosowania.

3. Ochrony takie stosuje się również wtedy, gdy dany hałas występuje stosunkowo rzadko (np. podczas wybuchów czy startu samolotu z lotniska) lub też gdy pracownik obsługujący dane hałaśliwe urządzenie musi wchodzić do pomieszczenia, w którym się ono znajduje, jedynie na krótki okres (np. do pomieszczenia, w którym jest hamowany silnik).

4. Około 60% osób przebywających w hałasie przekraczającym normy nie używa ochronników słuchu. Dla tych osób ryzyko uszkodzenia słuchu jest ogromne. Niestety jedną z cech charakterystycznych dla hałasu jest to, że w dłuższym przedziale czasu przyzwyczajamy się do niego i bagatelizujemy ryzyko. Uszkodzenie słuchu spowodowane hałasem jest jedną z najczęstszych chorób zawodowych i jest nieodwracalne i trwałe.

5. Sprzęt ochron słuchu jest to sprzęt służący do zabezpieczania pracowników przed nadmiernym hałasem w miejscach lub na stanowisku pracy.

6. Podział sprzętu ochrony słuchu ze względu na konstrukcję dzieli się na:

1. Wkładki przeciwhałasowe.

2. Nauszniki przeciwhałasowe.

3. Hełmy przeciwhałasowe.

Wkładka przeciwhałasowa

Wkładka przeciwhałasowa jest to ochronnik słuchu noszony w zewnętrznym kanale usznym albo w małżowinie usznej, który poprzez zamknięcie wejście do zewnętrznego kanału usznego zabezpieczania pracownika przed nadmiernym hałasem.

Wkładki przeciwhałasowe, dzielą się na:

1. Wkładki jednorazowego użytku.

2. Wkładki wielokrotnego użytku z mas plastycznych.

3. Wkładki wielokrotnego użytku z tworzyw elastycznych.

4. Wkładki wielokrotnego użytku z tworzywa porowatego.

5. Wkładki wielokrotnego użytku ze sprężyną z tworzywa elastycznego.

Wkładka formowana indywidualnie dla użytkownika jest to wkładka przeciwhałasowa wykonana z zastosowaniem indywidualnego odciska małżowiny usznej i zewnętrznego kanału usznego.

Zatyczki wykonane są z miękkich, szczelnych materiałów, jak np.: silikon, wata mineralna, guma i inne tworzywa sztuczne. Dopasowywane są bezpośrednio przez użytkownika (ściskanie) i w przewodzie słuchowym ulegają rozszerzeniu, szczelnie wypełniając kanał uszny.

Wymagania dotyczące budowy wkładek przeciwhałasowych:

1. Wszystkie części wkładek przeciwhałasowych powinny być tak zaprojektowane i wykonane, aby nie powodowały obrażeń fizycznych podczas dopasowywania i użytkowania ich zgodnie z instrukcją producenta.

2. Każda część wkładki przeciwhałasowej, która po założeniu zgodnie z instrukcją producenta wystaje na zewnątrz kanału usznego, musi być wykonana w taki sposób, aby nie powodować obrażeń ucha na skutek kontaktu mechanicznego z wkładką.

3. Wkładki przeciwhałasowe po założeniu zgodnie instrukcją producenta powinny dać się łatwo i w całości usunąć z kanału usznego przez użytkownika bez użycia jakichkolwiek narzędzi.

4. Wkładki przeciwhałasowe oznaczone jako wielokrotnego użytku należy dostarczać z opakowaniem zapewniającym ich higieniczne przechowywanie.

5. Średnica wkładek - ukształtowanych fabrycznie powinna być zgodna z zakresem wymiarów przewodu słuchowego od 7 do 11mm.

6. Długość wkładek przeznaczonych do noszenia w zewnętrznych przewodach słuchowych lub małżowinach usznych nie powinna przekraczać 35mm.

Tłumienie dźwięku

1. Obniżenie poziomu hałasu przez ochronnik jest określane mianem szacunkowego tłumienia.

2. Na ogół szacunkowe tłumienia ochronników, niezależnie od rozwiązań konstrukcyjnych zawiera się w przedziale 15-30dB (sporadycznie powyżej 30dB).

3. Tłumienie dźwięku jest to różnica w dB między progiem słyszenia z ochronnikiem słuchu i bez niego dla badanego słuchacza i danego sprzętu.

Znakowanie wkładek przeciwhałasowych

Na wkładkach lub bezpośrednio na opakowaniu powinny się znajdować następujące informacje:

1. Nazwa, znak handlowy lub inny znak identyfikacyjny producenta.

2. Numer normy.

3. Oznaczenie modelu.

4. Informacja, czy wkładki przeciwhałasowe są jednorazowego, czy wielokrotnego użytku.

5. Instrukcja zakładania i użytkowania, wskazująca na potrzebę właściwego dopasowywania wkładek przeciwhałasowych.

6. Oznaczenie rozmiaru nominalnego wkładek.

Wady użytkowania:

1. Wkładki przeciwhałasowe są raczej niepraktyczne, ponieważ przy nieco dłuższym użyciu często powodują podrażnienia ucha, wymagają utrzymywania ich stale w stanie bezwzględnej czystości, łatwo ulegają zagubieniu itd.

2. Wkładki przeciwhałasowe mogą chronić ucho jedynie od hałasu docierającego do ucha środkowego i wewnętrznego za pośrednictwem kanału w uchu zewnętrznym, a hałas przenosi się również na otaczający ucho układ kostny, pobudzając go do drgań. Drgania te w pewnym stopniu przenoszą się z kolei bezpośrednio na organ słuchu, mimo zastosowania wkładek.

3. Piankowe wkładki przeciwhałasowe jednorazowe, z pamięcią formowania, wygodne w użyciu, dają się łatwo wkładać i wyjmować. Maksymalne tłumienie do 35dB.

Nausznik przeciwhałasowy jest to ochronnik słuchu składający się z dwu czasz tłumiących dociskanych za pomocą specjalnej sprężyny do małżowin usznych albo do głowy, całkowicie zakrywający małżowiny uszne. Sprężyna dociskająca nauszników może być umieszczona na szczycie głowy, z tyłu głowy albo pod brodą. Nauszniki uniwersalne mają sprężynę przystosowaną do noszenia we wszystkich tych pozycjach.

1. Nauszniki przeciwhałasowe dzielą się na nauszniki z poduszkami uszczelniającymi wypełnionymi

1. Tworzywem porowatym ze sprężyną.

2. Tworzywem porowatym doczepiane do hełmu ochronnego.

3. Porowatym ze sprężyną bez łączności.

4. Porowatym ze sprężyną z łącznością.

5. Porowatym doczepiane do hełmu ochronnego bez łączności.

6. tworzywem porowatym doczepiane do hełmu ochronnego z łącznością,

7. Płynem ze sprężyną.

8. Płynem doczepiane do hełmu ochronnego.

9. Płynem ze sprężyną bez łączności.

10. Płynem ze sprężyną z łącznością.

11. Płynem doczepiane do hełmu ochronnego bez łączności.

12. Płynem doczepiane do hełmu ochronnego z łącznością.

Podstawowe elementy nauszników to:

1. Czasza tłumiąca jest to zasadnicza część nausznika mocowana na sprężynie dociskowej, wyposażona w poduszkę uszczelniającą i wykładzinę tłumiącą.

2. Poduszka uszczelniająca jest to część odkształcalna zawierająca piankę plastyczną lub ciekły wypełniacz, dopasowana do obrzeża czaszy w celu polepszenia komfortu i dopasowania nauszników przeciwhałasowych do głowy.

3. Sprężyna dociskowa jest to element łączący obie czasz nauszników, którego zadaniem jest dociskanie obu czasz tłumiących do małżowin usznych albo do głowy człowieka.

Wymagania dla materiałów, z których wykonywane są nauszniki:

1. Te części nauszników przeciwhałasowych, które mogą wchodzić w kontakt ze skórą, powinny być miękkie, giętkie, nie powinny plamić, powodować podrażnienia skóry ani innych reakcji alergicznych lub wpływać szkodliwie na zdrowie.

2. Wszystkie materiały, po oczyszczeniu w sposób określony przez producenta, powinny spełniać bez zastrzeżeń swoje zadania i nie mogą być w żaden sposób uszkodzone.

3. Wszystkie części nauszników przeciwhałasowych powinny być zaokrąglone, wykończone gładko i pozbawione ostrych krawędzi.

4. Wymiana poduszek uszczelniających lub wykładzin tłumiących w nausznikach przeciwhałasowych, przewidziana przez producenta do wykonania przez użytkownika, nie powinna wymagać użycia narzędzi.

5. Wszystkie nauszniki uniwersalne powinny być wyposażone w taśmę nośną.

6. Nauszniki przeciwhałasowe ze sprężyną dociskową przeznaczoną do noszenia tylko z tylu głowy albo pod brodą i o masie powyżej 150g, powinny być wyposażone w taśmę nośną.

Rozmiary nauszników przeciwhałasowych

1. Nauszniki przeciwhałasowe „normalnego rozmiaru” - oznaczane symbolem N.

2. Nauszniki przeciwhałasowe „małego rozmiaru” - oznaczane symbolem S.

3. Nauszniki przeciwhałasowe „dużego rozmiaru” - oznaczane symbolem L.

Podstawowe wymagania dotyczące budowy nauszników przeciwhałasowych.

1. Zakresu nastawności czasz tłumiących na sprężynie dociskowej i odległości między poduszkami, dla każdego rozmiaru nauszników powinny umożliwiać dopasowanie ich do potrzeb użytkownika.

2. Ruchomość czasz tłumiących, dla każdego rozmiaru nauszników powinna umożliwiać dopasowanie ich do potrzeb użytkownika.

3. Uszczelki (wkłady) do nauszników powinny być wymieniane przynajmniej raz w roku, gdyż materiał, z którego są wykonane, starzeje się i stopniowo twardnieje, co jest spowodowane głównie działaniem wydzielin skórnych. Stwardniałe wkłady zwiększają ryzyko „przedostawania się” dźwięków poprzez brak szczelności przy głowie, a co za tym idzie - drastycznego obniżenia zdolności tłumiących.

4. Podczas jednoczesnego stosowania okularów i nauszników ważne jest, aby uszczelki były miękkie i elastyczne oraz by oprawki okularów były cienkie i ściśle przylegające do głowy.

Lekkie ochronniki słuchu do pracy w środowisku o niskim i średnim poziomie hałasu

5. W przypadku konieczności przebywania w hałasie o wyjątkowo dużym poziomie stosowany bywa trzeci rodzaj ochron słuchu - w postaci hełmów.

6. Zadanie hełmu polega na zapobieganiu przenoszeniu się drgań nie tylko na bezpośrednią okolicę ucha, ale i na całą czaszkę. Hełmy znajdują również zastosowanie w zmniejszaniu szkodliwego oddziaływania ultradźwięków

7. Hełmy przeciwhałasowe dzielą się na:

1. Hełmy przeciwhałasowe ze skorupą miękką bez łączności.

2. Hełmy przeciwhałasowe ze skorupą miękką z łącznością.

3. Hełmy przeciwhałasowe ze skorupą twardą bez łączności.

4. Hełmy przeciwhałasowe ze skorupą twardą z łącznością.

1. Głównym warunkiem spełnienia właściwej funkcji przez środek ochrony słuchu jest stosowanie go przez cały czas przebywania w hałasie. Dlatego też, oprócz właściwej ochrony, powinien być wygodny w użyciu. Niewłaściwe użytkowanie ochron słuchu może być tragicznym w konsekwencjach błędem, mogącym doprowadzić do trwałego kalectwa.

2. Jeżeli przy natężeniu hałasu równym 100dB przez cały czas nosimy nauszniki o tłumieniu 23dB obniżymy hałas do 77dB, a więc do poziomu bezpiecznego dla naszego zdrowia. Jeśli jednak będziemy zdejmować nauszniki "tylko" na trzy minuty w ciągu każdej godziny, to przez osiem godzin pracy ograniczymy natężenie hałasu do 87,4dB. Taki wynik oznacza w konsekwencji otrzymanie dawki hałasu niemal dwukrotnie przewyższającej dopuszczalne normy.
   

1

---