ZABAWA BADAWCZA W PRZEDSZKOLU.
Zabawa należy do podstawowych form aktywności dziecka w wieku przedszkolnym. Wszelka zabawa jest przede wszystkim swobodnym działaniem i dlatego dziecko znajduje w niej przyjemność. Zabawa - jako swoisty, główny i niezastąpiony rodzaj aktywności dziecka, jest naturalną drogą zaspokajania jego zainteresowań oraz potrzeb: ruchowych, poznawczych, emocjonalnych i społecznych. Będąc jednocześnie środkiem edukacyjnych oddziaływań, przyczynia się do wielostronnego i harmonijnego rozwoju osobowości dziecka. Prawidłowy rozwój zależy od wielu czynników, a jednym z nich jest poznawanie otoczenia poprzez manipulowanie przedmiotami i obserwowanie.
Własna aktywność pobudza procesy umysłowe, stwarza okazję do zastosowania posiadanego doświadczenia, satysfakcjonuje, daje świadomość własnych możliwości. W pedagogice przedszkolnej aktywność dziecka polegająca na operowaniu przedmiotami me będącymi zabawkami nosi nazwę zabawy badawczej.
Dziecko ma dowolno�ć w wybieraniu rodzaju czynno�ci zabawowych, również z własnej woli podejmuje zabawę badawczš, której po�redniš przyczynę stanowi jedna z głównych potrzeb psychicznych dziecka- potrzeba poznawania otoczenia, naturalna ciekawo�ć i aktywno�ć. Uwzględniajšc potrzebę kontaktu dziecka ze �wiatem przyrody- zabawa badawcza odgrywa ważnš rolę w kształtowania �wiadomo�ci ekologicznej.
Przedszkole jest odpowiednim miejscem na tego typu działania, dyspozycje ukształtowane w dzieciństwie odznaczajš się wysokim stopniem trwało�ci i niełatwo ulegajš zmianom w pó�niejszym okresie życia. Pierwsze przeżycia, wzruszenia, uczucia, zachowania i otrzymane pouczenia zostajš utrwalone na całe życie. Proponowane zabawy badawcze dotyczš przyrody, zjawisk i otaczajšcego nas otoczenia. Zabawa badawcza jest sposobem rozwijania aktywno�ci własnej dziecka. Kształci ona różne funkcje rozwojowe. O specyfice zabawy badawczej stanowi jej tre�ć. Dziecko - działajšc - my�li, poznaje funkcjonowanie przedmiotów, zjawisk, ich cechy, wła�ciwo�ci a także różnego rodzaju zależno�ci przyczynowo-skutkowe między badanymi przedmiotami I zjawiskami. Zabawy badawcze zwišzane z przyrodš pełniš wiele ważnych funkcji:
kształtujš �wiadomo�ć ekologicznš, która polega na tym, że " stajemy się zdolni do tego, aby odczuwać i przeżywać rado�ci i lęki zwierzšt, harmonię i czysto�ć przyrody - nie dlatego, że się z nimi identyfikujemy, jak w przypadku prostej empatii, ale dlatego, że one sš i to sš nie dla nas, ale tak jak my";
budzš zainteresowania, aktywno�ć twórczš i samodzielno�ć;
zachęcajš do badań i eksperymentów;
doskonalš koncentrację uwagi i umiejętno�ć obserwowania;
zaprawiajš dzieci do logicznego my�lenia;
uczš współpracy.
W zabawach badawczych najczę�ciej występujš przedmioty dostępne dla dziecka w �rodowisku naturalnym na przykład: piasek, glina, ziemia, li�cie, woda, patyki, kamyki, kwiaty, owoce, nasiona ora przybory i narzędzia do zajęć plastycznych i technicznych, a także wytwory techniki na przykład: magnes, kompas, termometr, lupa, bateria, wiatrak, sznurek" �wieca, papier itp.
Celem dla dziecka w zabawach badawczych, jest nie tylko skutek, choć też ważny, ile gromadzenie do�wiadczeń, wiadomo�ci i odkrywanie wiedzy o �wiecie, a także doskonalenie umiejętno�ci korzystania i posługiwania się nowymi przedmiotami oraz doznawaniem przeżyć przyjemnych, intelektualnych i estetycznych.
W pierwszym etapie zabaw badawczych dziecko opanowuje umiejętno�ć zdobywania informacji w toku własnej działalno�ci. Przej�cie do etapu drugiego jest płynne - to my�lenie konkretno - obrazowe. Tutaj dziecko jest już zdolne do rozwišzywania zadań, dokonywania odkryć w płaszczy�nie wyobrażeń.
Dzieci znacznie łatwiej pojmujš i szybciej nabierajš wprawy, gdy materiał do opanowania włšczony jest w sytuację zabawowš, niż gdy maja go opanować jako osobne zadania. Silnych bezpo�rednich przeżyć się nie zapomina.
W przedszkolu zabawy badawcze systematyczne prowadzone sš w grupie dzieci sze�cioletnich, natomiast elementy zabawy badawczej wprowadzane sš również u młodszych przedszkolaków.
Przykłady zabaw badawczych:
Szukanie dowodów na istnienie powietrza
Dzieci otrzymujš zadanie, aby sprawdzić co znajduje się w buteleczkach stojšcych na stoliku. Dzieci po obejrzeniu pustych naczyń stwierdzš, że nic w nich nie ma. Nauczycielka zaprasza dzieci, aby powoli zanurzały swoje butelki w misce z wodš. Na powierzchni widać ulatniajšce się bšbelki - Co to takiego? Dzieci przechodzš dalej i biorš do zabawy nadmuchane zabawki, po chwili dzieci wyjmujš korki i odwracajš zabawki tak, aby wylatujšcy strumień powietrza skierowany był na twarz. Chętne dziecko zanurza jednš z mniejszych zabawek w wodzie, aby po wyjęciu korka było widać wylatujšce pęcherzyki powietrza. Dzieci stwierdzajš, że powietrze jest wszędzie, ale jest niewidoczne.
Zimne i ciepłe powietrze
Pusta butelka - na jej wylocie mocujemy za pomocš gumki balonik. Następnie wstawiamy ja do naczynia z goršcš wodš. Dzieci obserwujš jak balonik napełnia się powietrzem i unosi lekko do góry. Co się stało? Czy w butelce jest więcej powietrza? Pod wpływem wzrostu temperatury zwiększyła się objęto�ć powietrza. Wydaje się, że jest go więcej i jest lżejsze. Ciepłymi gazami wypełnione sš ogromne balony, którymi można podróżować
literatura
Bożena Muchacka - "Zabawy badawcze w edukacji przedszkolnej" WSP Kraków 1999
Jadwiga Pytlarczyk - "Zabawy badawcze na cztery pory roku", Ino