Zawroty głowy w codziennej praktyce lekarskiej


Zawroty głowy w codziennej praktyce lekarskiej - zasady postępowania

Dr n. med. Jacek Zaborski

Oddział Neurologii, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie

STRESZCZENIE

Zawroty głowy są, po bólach głowy i bólach „krzyża", najczęstszą dolegli­wością, która skłania pacjenta do kon­taktu z lekarzem. Trzeba pamiętać, że zawroty głowy to dolegliwość bardzo subiektywna, trudna do obiektywnej oceny. Zawroty głowy nie są chorobą, a jedynie objawem klinicznym, które­go etiologia może być całkiem „błaha", ale u ich podłoża mogą leżeć przyczy­ny bardzo poważne (np. guz mózgu). Każdy pacjent z zawrotami głowy, zwłaszcza tymi, które mają charakter przewlekły lub nawracający, wymaga bardzo dokładnej diagnostyki i konsul­tacji specjalistycznych. Postępowanie lecznicze obejmuje zarówno leczenie farmakologiczne, chirurgiczne, jak i rehabilitację.

………………………………………………...

Zawroty głowy należą do jednych z najczęstszych dolegliwości, które skłaniają pacjen­ta do udania się do lekarza (częściej występują tylko bóle głowy i bóle „krzyża"). Są przy tym najczęstszą dolegliwością o charakterze niebólowym.

Częstość występowania zawrotów głowy ocenia się na 5-10% w populacji generalnej, jednakże w grupie powyżej 40. roku życia częstość ta osiąga aż 40%. Należy również pamiętać, że w grupie pacjentów powyżej 65. roku życia zawroty głowy są przyczyną 25% groźnych upadków. Zawroty głowy odpowiadają za 1,5% wszystkich hospitalizacji oraz 26% wszystkich „chorób o nagłym początku" objawia się wystąpieniem zawrotów głowy.

Problematyka zawrotów głowy stanowi bardzo istotny i szeroki problem kliniczny. W pracy opublikowanej w „Annals of Emergency Medicine" w 1989 r. stwierdzono, że „otologiczne" („usznopochodne") zawroty głowy odpowiadają za 43% przypadków, przyczyny sercowo-naczyniowe (omdlenie lub stan przed omdleniem - związane z hipoperfuzją OUN) za 21%, dolegliwości psychogenne za 15% (w tym spowodowane hiperwentylacją za 5%), „neurologiczne zawroty głowy" za 10% (w tym ekwiwalent na­padów padaczkowych za 2%), inne przyczyny (hipoglikemia, niedokrwistość, infekcje, urazy) odpowiadają za 10% przypadków. Aż w 10% etiologia zawrotów głowy pozosta­ła nieustalona. Takie czynniki, jak rasa i płeć nie odgrywają znaczenia w częstości wy­stępowania zawrotów głowy. W części przypadków podłoże etiologiczne jest związane z wiekiem, np.: zawroty głowy związane z zaburzeniami krążenia mózgowego dotyczą przeważnie ludzi starszych (naczyniowe czynniki ryzyka - cukrzyca, nadciśnienie, zaburzenia lipidowe); u ludzi młodych za wystąpienie zawrotów odpowiadają prze­ważnie: stwardnienie rozsiane i pierwotne guzy mózgu. Guzy móżdżku są przyczyną zawrotów u ludzi starszych (powyżej 70. roku życia) i dzieci, a guzy kąta dotyczą cho­rych w wieku 50-80 lat.

Zjawisko zawrotów głowy jest niespecyficzne. Definiuje się je jako subiektywne wra­żenie pozornego ruchu wirowego. Odczucie to może obejmować całe ciało lub też być ograniczone jedynie do głowy. Trzeba pamiętać, że zawroty głowy nie są chorobą, a jedynie objawem.

Zawroty pojawiają się, gdy zaburzona jest prawidłowa impulsacja narządu przedsionkowo-ślimakowego i jego współpraca z wieloma strukturami układu nerwowego: wzgórzem (czucie proprioceptywne), móżdżkiem, układem ruchu, nerwami obwodo­wymi oraz narządem wzroku.

Zasadniczo w praktyce klinicznej wyróżniamy dwa rodzaje zawrotów głowy:

  1. ośrodkowe (nieukładowe, ang. dizziness) oraz

  2. obwodowe (układowe, ang. vertigo).

Rozróżnienie zawrotów głowy za względu na ich charakter: obwodowy lub ośrodkowy może wskazywać na ich etiologię. Najczęstsze przyczyny zawrotów głowy podano w tabeli 2. Zróżnicowanie zawrotów głowy na obwodowe lub ośrodkowe jest pierwszym i podstawowym krokiem w diagnostyce. Od ustalenia ich charakteru zależy to, do ja­kiego specjalisty powinien być pacjent skierowany w pierwszej kolejności: laryngologa w przypadku obwodowych, ale neurologa, jeżeli są ośrodkowe. Obraz kliniczny „ob­wodowych" i „ośrodkowych" zawrotów głowy podano w tabeli 1.

Do najczęstszych obwodowych przyczyn zawrotów głowy należą: