Witkowska Romantyzm (notatki)


Wstęp.

Romantyzm trwał od 1795 - 1863. Jest określany przez klasycyzm , sentymentalizm i romantyzm. Literatura romantyczna to literatura powstająca po upadku niepodległości Polski czyli literatura narodu podbitego i pozbawionego państwa. Umocnieniu tożsamości narodowej służyła tradycja, wiedza o przeszłości, zabytki, pamiętniki. Jest to epoka muzealnictwa ( zbiory I . Czartoryskiej w Puławach), gromadzenie tzw. starożytności krajowych np. dawnej kultury słowian, fascynacja ludowością, regionalizmem, zbieractwo pieśni i legend ludowych np. Wacław z Oleska, Oskar Kolberg i opis podróży krajoznawczych S. Goszczyński „ Dziennik podróży do Tatrów ( 1832). Pierwsi etnografowie i podróżnicy to Jan Potocki i Aleksander Sapieha „ Podróże w krajach Słowiańskich odbywane w latach 1802-1803”, wyd. 1811.

Zainteresowanie przeszłością miało charakter zbieracko - instytucjonalny, a w romantyzmie artystyczno- filozoficzny przeradzający się w historycyzm i historiografię reprezentowaną przez Lelewela.

Patronat nad kulturą polską objęło Towarzystwo Przyjaciół Nauk 1800-1832 kierowane przez Jana Albertrandiego ( 1800-1808), S. Staszica ( 1808-26), J. U Niemcewicza ( 1826-32).

W 1832 zostało zlikwidowane przez władze carskie. W pracach badawczych znalazły się prace z zakresu historii i języka. Spośród programów o dziejach ojczystych ważny był projekt Staszica (1809), który chce przejść od kroniki wydarzeń i królów do historii narodu. Prowadzono prace z gramatyki i ortografii i słownikowe. Wydano Słownik języka polskiego ( 1807-1814) Bogusława Lindego. Towarzystwo wzniosło pomnik Kopernika dłuta Bartela Thorvandsena przed pałacem Staszica.

Ośrodki kulturalne: Uniwersytet Wileński - centrum naukowe ziem wileńsko p ruskich ( profesorowie: Jan i Andrzej Śniadeccy, Ernest Groddeck, Jóżef Frank, Lelewel) - sprawował opiekę kuratorską nad szkolnictwem litewsko- ruskim i Liceum Krzemienieckie założone przez Tadeusza Czadzkiego ( 1805). W 1827 r przewieziono z Wiednia do Lwowa zbiory Zakładu im. Ossolińskich, który w 1828 wydał czasopismo. Zbiory to zabytki piśmiennictwa, dokumenty historyczne, które udostępniano od 1832, drukarnia 1833, a w 1834 zawieszono pracę Ossolineum po wykryciu tajnych publikacji. Ponownie rozpoczęło działalność w 1847, a drukarnia w 1848 r.

Wileńskie czasopisma społeczno - kulturalne:

W 1817 r przy Uniwersytecie Wileńskim powołano Towarzystwo Filomatów ( PRZYJACIÓŁ WIEDZY). Od powstania listopadowego Warszawa i Wilno były centrami kulturalnymi kraju. Na kongresie wiedeńskim ( 1815 ) powołano królestwo polskie, które miało wojsko, armię , konstytucję, od 1815-18 Uniwersytet Warszawski, utrzymywał się stały teatr - od XVIII w . jako Narodowy kierowany przez Bogusławskiego, a od 1814 przez Wojciecha Osińskiego. Działały oficyny wydawnicze Natana Gucsberga i wileńska filia Józefa Zawadzkiego. Ukazały się :

Po powstaniu Królestwo straciło odrębność i zarządzał nim car. Zlikwidowano Towarzystwo Przyjaciół Nauk i Uniwersytet. Przed powstaniem styczniowym otwarto Akademię Medyko- Chirurgiczną (1857 ) i Szkołę Główną (1862).powstało Towarzystwo rolnicze (1858) A. Zamoyskiego. Na ziemiach litewsko - pruskich powstał kryptoportyk naukowo- literacki - Altrenaenum wyd. w Wilnie ( 1841-51) przez J. I Kraszewskiego, kijowski alamach „ GWIAZDA” ( 1846-49) skupia ( Zenona Fisza, Antoniego Marcinkowskiego) i prorosyjsko konserwatywny Tygodnik Petersburski ( 1830-58) H. Rewulski, M. Grabowski, I Połowiński - w latach 40 - oręże walki światopoglądowej i literackiej. W latach 30 / 40 we Lwowie działał stały teatr polski kierowany przez Jana Nepomucena- Kamińskiego, potem przez Aleksandra Skarbka. ( tworzyli w nim A . Fredro, bracia Aleksander i Jóżef Dumin Borkowscy, August Bielawski, Lucjan Siemieński chcieli wydać 2 tomowy alamach „ Ziewania ”( 1834 i 1838).

Czasopisma Galicji :

Po Wiośnie Ludów ( 1848) zaczęto wydawać w Krakowie dziennik „ Czas” ( 1848)

Wskutek tolerancji władz pruskich napływali do Polski działacze polityczni.

Wielkopolskie pisma konserwatywne:

Pisma demokratyczne:

Nastąpił rozkwit ruchu wydawniczego J. K. Żupański, W. Stefański, W. Gunther stworzyli z poznańskiego ośrodek publikacji pisarzy krajowych i zagranicznych. Najwybitniejszym pisarzem tego okresu był Ryszard Berwiński. Ruch pracy organicznej działał w zakresie rzemiosła, handlu, rolnictwa i oświaty elementarnej. W ,latach 1835-45 jego patronem był dr med. Karol Marcinkowski - budowniczy hotelu Bazar w Poznaniu, gdzie Hipolit Cegielski stworzył warsztat naprawy maszyn rolniczych. Ligę polską założył August Ciszkowski. Chciała ona założyć bank rolniczy, kasy oszczędnościowe. Oparta była na ziemiaństwie i klerze i chciała odbudować Królestwo polskie.

Pisarze na Emigracji: Mickiewicz, Słowackii, Krasiński, S. Garczyński, Zalewski, od 1840 - Lenartowicz, Norwid Zamorski . Centrum emigracyjne: Francja, Belgia , Anglia, Szwajcaria, Włochy. W Paryżu powstało Towarzystwo Demokratyczne Polskie i Stronnictwo Hotelu Lambert, Towarzystwo Literackie Polskie ( 1832),Towarzystwo - Historyczno- Literackie ( 1854), szkoły i biblioteki polskie ( 1838).

Eustachy Januszkiewicz założył księgarnię polską ( 1838), a w 1835 związał się z wydawcą Aleksandrem Jełowieckim.

Czasopisma emigracyjne:

Słowacki był patronem powstańców 1863 r.

Klasycyzm związany był z instytucją państwa i dworu jako gwarancja rozumnego ładu świata. Instytucja ta przestała istnieć po rozbiorach. Mógł istnieć jako anarchiczny relikt np. S. Trembecki - autor Safiówki przeszedł pod opiekę Szczęsnego Potockiego. Upadek państwa rozwinął sentymentalizm, który wyrażał rozpacz, smutek i żal - pocz. XIX w. W XVIII w. w Anglii pojawia się w Anglii termin „ romantyczny” w stosunku do lit .średniowiecza i renesansu, która przeciwstawia się starożytności klasycznej. Zaczęto zauważać Aristosa, Tassa, Szekspira. Romantyczną nowożytność spotykamy u Wilhelma Szlegla „ O sztuce dramatycznej i literaturze ( 1808).Goethe mówi, że „ klasyczne jest to co zdrowe, romantyczne to co chore” W Polsce spotykamy się z Ironią w „ Świstku krytycznym ( 1816-18 ) S. Kostki Potockiego, gdzie mistyka i romantyczność są symbolem ciemnoty ,w Rozprawie „ O klasyczności i romantyczności” ( 1818) Kazimierza Brodzińskiego - pojawia się tam typologiczne przeciwieństwo i w przedmowie Mickiewicza do I wyd. tomu poezji „ O poezji romantycznej”, u Novalisa romantyk to autor romansów i baśni. Polski romantyzm zawdzięcza filozofii Schellinga, braciom Augustowi i Wilhelmowi , Friedrichowi Szleglom, twórczości Goethego, Szlegella np. Cierpienie młodego Wertera ( 1774). Romantyzm angielski oddziaływał przez Bayrona i Waltera Scotta. W romantyzmie francuskim pojawia się walka romantyków z klasykami. Przedmowy Hugo do dramatu ” Cromwell” ( 1827) i Hernaniego ( 1830).

Mesjanizm przynosił w obręb historycznego świata wnioski wynikłe ze śmierci i zmartwychwstania Chrystusa i odkupiciela ludzi przez męczeństwo syna Bożego. Dzieje się to przez niewinną ofiarę cierpienia i zbawienia.

Rozdział I Sentymentalizm i klasycyzm 1795-1830.

Elegia rozwinęła się na przełomie XVIII / XIX w poprzez kulturę sentymentalną, w której opiewała smutki, żale i wyrażała refleksje dotyczące ludzkiego losu. We Francji elegie pisał Charles Millevoye Alphonse de Lamartine. W Anglii Thomas Gray. W Polsce celem elegii było opłakiwanie ojczyzny. Często nazywano te liryki trenami np. Jóżef Morelowski „ Treny… roku ostatniego rozbioru Polski. Najwybitniejsza elegia „ Żale sarmaty nad grobem Z. Augusta” napisana przez Franciszka Karpińskiego ( 1797-1801), „Smutki ”- Niemcewicza i Hugona Kołątaja. Cykle te opłakują utracone wartości. Kompozycję elegijną ma „Bard polski” A. J. Czartoryskiego ( 1795) - wędrówka Barda przez kraj zniszczony wojną. Dla Morelowskiego treny to pożegnanie z polskością. Elegia funeralna jest poświęcona poległym np. śmierć Księcia J. Poniatowskiego spowodowała elegię Brodzińskiego i Niemcewicza. Kazimierz Brodziński to największy elegik.

Wiersze Brodzińskiego: „ Na piaski pszem rachuby ” Kazimierza Brodzińskiego - autor splata w nim refleksję egzystencjalną i filozoficzną, „Duma nad grobem ( 1816), „Do Hanny ”( 1821)

Endod ( 1810) Kropińskiego.

Dumania to utwory filozofujące o losie człowieka . Wiersze; „ Dumania żołnierza polskiego w starożytnym zamku Maurów nad Tagiem ( 1810) - Konstantego Tymowskiego, „Żołnierz nad rzeką Moskwą w roku 1812”- K. Brodzińskiego.

Scenerię dumań stanowiły ruiny zamków, cmentarze , miejsca opustoszałe. Karierę ruin ustalił Constantin Francis de Valney dziełem tłum. w 1794 r. „ Rozwaliny czyli uwagi nad rewolucjami narodów” - refleksja nad szczątkami Palmiry. Wzorem był poemat „ Noce ” Younga.

Poetyka pejzażu w scenerii smętno- melancholijnym np. pieśni Stojana Jomesa Macphersona - jest to pejzaż osjonicny.

Dumy - to utwory z motywem filozoficznego dumania. Utwory: „ Duma nad Grobem” K. Brodzińskiego. Twórcą polskich dum jest Niemcewicz, który przyswoił teksty ballad angielskich ( „ Alondzio i Helena Lewisa, „ Edwin i Aniela z Goldsmitha, „ Malwina”). Teksty oryginalne: „ Śpiewy historyczne” ( 1816), „ Duma o Michale Glińskim”, „ Duma o Żółkiewskim”, „ Duma o S. Potockim”. Niemcewicz stworzył przystosowany dośpiewania poczet królów i bohaterów rozpoczęty „ Piastem”, a zamknięty „ Janem III Sobieskim”.

Idylla - karierę tego gatunku zapoczątkował K. Brodziński. Sielanka miała rodowód antyczny: grecki realistyczny - Teokryta i łaciński Wergiliusza opiewający uroki pasterzy w arkadii. U nas tradycję rodzimą opiewał Szymonowic i Zimorowic „ Sielanki polskie z różnych autorów zebrane”. Poprzednikiem idyli był Wincenty Reklewski autor „ Pieśni wiejskich ” ( 1811) - wyd. potem jako „ Sielanki krakowskie”. Brodziński był entuzjastą szwajcarskiego pisarza Salomona Messnera.

Wzory idylii : „ Luise ”( 1795)- Johana Heimicha Vassa, „ Herman i Dorota” ( 1798) Goethe. Ważne były: Theokrit und Gesner 1767 i Idylle ( 1801) G. Herdera , J. P aula . “Varschule der Aestheric”( 1804) i rozprawa Schillera “ O poezji naiwnej i sentymentalnej” ( 1795-96). Ślady przemyśleń teoretyków niemieckich mamy w pismach „ O klasyczności i romantyczności” i „ O idylii pod względem moralnym” ( 1823).

Bukolika. - wg. Brodzińskiego panuje w niej szczęście w ograniczeniu, stoicki spokój. np. „ Staś i Halina ( 1821) - naiwna miłość dwojga młodych, którzy poznali się na odpuście. Najsłynniejsza polska idylla to „ Wiesław ” K. Brodzińskiego opublikowany w „ Pamiętniku Warszawskim” ( 1820) z podtytułem : powieść. krakowska w 5 pieśniach będąca w jednym ze zbiorów jego pism z 1821 r. Wiesław to odmienna realizacja życia wiejskiego .

W latach 1800-30 pojawia się proza narracyjna, powieść obyczajowa, gotycka i historyczna.

Powieść - początkowo w nazwie „ romans”. Dzisiaj „ romans „ to sentymentalna powieść. Polskie romanse sentymentalne otwiera „ Malwina czyli domyślność serca” ( 1816) Marii Witebskiej, córki Izabelii i Kazimierza Czartoryskich. Centrum kultury sentymentalnej są Puławy. Malwina wykazuje związki z europejską tradycją sentymentalną np. „ Cierpienie młodego Wertera”. Dominuje w niej serce i poznanie za pomocą uczucia, co autorka nazywa domyślnością serca, dzięki temu Malwina może rozpoznać brata bliźniaka, którego kocha. Imię „ Malwina „ pochodzi z pieśni Stojana i z romansu Pani Cottin „ Malvina ”( 1801) . Występuje narracja w 3 os i listy bohaterów- składnik romansów.
” Julia i Adolf czyli nadzwyczajna miłość nad brzegiem Dniepru” Ludwika Kropińskiego ( 1810) - to pierwsza czuła powieść w listach, publikacja ( 1824) - miłość bogatej Julii z możnego rodu i biednego Adolfa, który ratuje jej życie.

„ Listy dwojga kochanków nad brzegiem Wisły mieszkających” ( 1820) namiętna miłość dwojga kochanków, którzy ze względu na różnice majątkowe mogą połączyć się dopiero po śmierci. Słowa Władysława : „ Klaro - tam Cię czekam”- popełnił samobójstwo, a Klara zmarła na jego grobie.. Śladem ich istnienia są listy wg. Bernatowicza - autentyczne.

Z romansem fabularnym rozwija się proza fabularna i historyczna rozpoczęta od ahistoryzmu podporządkowanego dydaktyce, intrydze przygodowo- miłosnej wywodzącej się z powieśći barokowej Anny Mostowskiej ” Astolda, księżniczka z krwi Palemona, pierwszego księcia litewskiego czyli nieszczęśliwe skutki namiętności” ( 1807)- dokonanie projekcji bohaterów sentymentalnych w przeszłość.. Reprezentantem polskiego dramatu pseudo historycznego jest Numa Pompiliusz Floriana ( 1786) przekł. Staszica ( 1788).

Współczesna powieść historyczna „ Pojota” Berentowicza ( 1826) , „ Władysław Herman i dwór jego” ( 1830) Z. Krasińskiego.

Jeśli by potraktować „ Grenadiera - filozofa” ( 1805) Cypriana Godebskiego jako powieść z dziejów wojen napoleońskich to jest to utwór tej praktyki..

Klementyna Tańska, później Hoffmanowa w „ Listach Elżbiety Rzeczyckiej” ( 1824) i w „ Dzienniku Franciszki Krasińskiej” ( 1825). Utwory te zostały umieszczone w dobie „ saskich ostatków”. Kronikę wydarzeń i okoliczności życia zaczerpnięto z „ Kuriera polskiego” i opisów obyczajów Kitowicza. Rozwój powieści historycznej wyznaczyła proza fabularna mająca narratora abstrakcyjnego, w której autor powieści to kreator świata przedstawionego.

Model powieści historycznej zwanej walterskotowską stworzył Wolter Scott, który określił drogę polskich powieści poetyckich np. „ Pani jeziora” ( 1810). Pierwsza powieść pod auspicjami to „ Jan z Tęczyna” ( 1824-25) Niemcewicza - to utwór o panowaniu Z. Augusta i świetności epoki jagielońskiej. ” Pojota , córka Lezdejki ”( 1826) Berentowicza- to opowieść o opowieść o religijnym przełomie Litwy i unii personalnej utwierdzonej ślubem Jadwigi z Jagiełłą.. „ Władysław Łokietek” ( 1828) - F. Ważyka. Aby wprowadzić klimat powieściowy do suchości historycznej wprowadzono tajemniczość i przygodę. Przykładem są powieści F. Skarbka ”Tarło” ( 1827) ”O wokatach S. Leszczyńskiego o koronę” i „ Pojota” Bernatowicza to obok „Damiana Ruszycyca” ( 1827-28 ) najlepiej skomponowaną polską powieścią tych lat.

Powieść obyczajową reprezentowała Elżbieta Jarczewska autorka „Zofii Emilii” ( 1827) i „ Pierwszej miłości, pierwszych uczuć” ( 1829) . Twórcą powieści obyczajowych nazywany bywa Skarbek z uwagi na „ Pana Antoniego”( 1824), „ Pana Starostę” ( 1826). Powieść „ Życie i przypadki Faustyna Feliksa na Dodoszach” Dodoszyńskiego powst. 1830-31), wyd. 1838 - jest bogata w obserwacje socjologiczne dotyczące rozkładu kultury szlacheckiej. Ze Skarbkiem wiąże się Stepnowska technika narracji powieściowej i konstrukcja bohatera podobnego do „ Yorica” - pastora z utworu Larence'a Sterne'a ”Tristan Shandy” ”i wojażera z „ Podróży sentymentalnej”( 1768). Istota powieści sterne'a to suwereność narratora wobec zastanych konwencji powieściowej, igranie i obalanie ich.. Właściwością jego prozy były szczegóły i drobiazgi. „ Podróż bez celu” ( 1824-25) Skarbka - nawiązuje do sternowskiego wojażowania. , „ Pan Antoni” - to kolejna powieść sernowska - parodia tradycji powieściowych dzięki rozwiązaniu fikcji literackiej jako efektu działań narratora. Stermizm obecny będzie w prozie niepowieściowej, felietonie, pamiętniku np. „ Trzy po trzy ” A. Fredry. Z metody tej korzystali J. Śniadecki autor felietonu „ Próżniacko - filozoficzna podróż po bruku ( 1818-21).

Żywa była tradycja podróży do krajów wyimaginowanych stanowiących wykładnię systemów polityczno - społecznych np. „ Podróż do ciemnogrodów” ( 1820) S. Kostki Potockiego. Powieścią po oświeceniową jest „ Lejbe i sikora” ( 1821 ) Niemcewicza. Utwór ma podtytuł „ Listy dwóch kochanków' i został zakwalifikowany jako „ romans”

Powieść gotycka - reprezentował ją w Angli Horace Valpole w „ Zamek Otrando” ( 1764-65) , Mathew Gregory Lewis „ Mnich” ( 1796) i Ann Raddife np. „ Tajemnice Udolpha” ( 1764), „ Italczyk ” ( 1797). W Polsce powieść tą reprezentowała Anna Mostowska ” Stach w zamczysku” , „ Zamek Koniecpolskich” , wyd. ( 1806).

Reprezentantką sentymentalizmu jest drama, która łączy właściwości opery i dramatu, treściowo zbliżony jest do melodramatu. Wg Bogusławskiego ” dramaty to sztuki litości i żalu zdążające do łzawej katarhis”. Miały cnoty mieszczańskie. Większa część to dramaty rodzime za wzorem „ Ojca familii ” Diderota, przeł. i wystawionego przez Bogusławskiego ( 1819). Pomysły dram opierały się na Szekspirze ( Makbet, Romeo i Julia ) i Schillera „ Intryga i miłość”, „ Zbójcy”. W Polsce dramy uprawiał Niemcewicz „ Jadwiga” ( 1814), „ Zbigniew” ( 1819). Dramy historyczne wystawiał Adam Duszewski. W warszawie w latach 1814-31 wystawiono 250 tragedii i 666 dram.

Komedia i komedioopera - reprezentują ją Duszewski, K. Majerowski, A. Żółkiewski. Sztuki łączy tekst literacki i muzyka ze śpiewem.

Poemat opisowy - to odmiana klasycznej epiki dydaktyczno - filozoficznej, niefabularnej rozwijającej się w Europie w XVIII w , a w Polsce w XIX. Prezentuje wybrany obraz świata i określoną rolę przyrody.. Polski poemat opisowy to „ Ziemiaństwo polskie” Kajetana Kaźmina ( 1822-30, wyd. 1839, utwór 4 pieśniowy, „ Rolnictwo” ( 1801) - Dyzmy Bończy Tomaszewskiego i „ Listy o wsi” (1802-04) Niemcewicza. Europejskie utwory to „ Les Jurdiens” ( 1872) J. Delile'a przeł. Karpiński , „Ogrody” ( 1783) i przekł. Alojzego Felińskiego ”Ziemianin czyli ziemiaństwo francuskie” ( 1801-09). Poemat ten powiązany jest z rewolucją naukową Newtona, Reaumura, Valty, Bufona, którzy rozwinęli fizykę i przyrodoznawstwo. Prace naukowe: „ Epoki natury”( 1778) Bufona, tłum. S. Staszic ( 1786). Poemat opisowy chwali także rolnictwo. Wersja grecka „ Z pracy i dni Hezjoda” ( VIII/ VII w ) i rzymskiej „ Georgik” (30 p.n.e.) Wergiliusza. Powołano poemat opisowy o ogrodach Dellile'a. Pierwsza księga „Świątyni Sycylii” Woronicza, „Puławy” Niemcewicza, „ Wilanów” i Hulanickiego ( 1820), Mokotów ( 1826) Ludwika Orańskiego.

Wieśniak np. u Tymowskiego „ Dumanie wieśniaka, frag. w Astrem ( 1821) oznacza człowieka praktykującego wiejskość. Kaźmin, Godebski w „ Listach o wsi” maluje satyryczną figurę przeżytego panicza lub zwiędłej Egle..

Epopeja- patronowały jej wzorce Homera i Wergiliusza. Klasyczną epopeją jest „ Henriada” ( 1728) Woltera, tłum w XIX w przez Euzebiusza Słowackiego. Polskie epopeje klasycystyczne: „ Pułtawa” ( 1803) jezuity Nikodema Mośnickiego, „ Jagiellonida czyli zjednoczenie Litwy z Polską” ( 1817) Dyzmy Bończy Tomaszewskiego, „ Stefan Czarnecki” ( pows.1842-47, wyd. 1858. W XIX w unowocześniono temat epiki bohaterskiej - „ Do legionów polskich” Godebskiego( 1805)

Poemat historiozoficzny- opis momentów historii przeszłości z filozofią historii. Reprezentantem był Jan Paweł Woronicz. Jego poematy: „ Świątynia Sycylii” ( 1800 , wyd. ( 1808 ), „ Assarmat ” ( 1805), „ Lech” ( 1806-07), „ Hymn do Boga ( 1805) Woronicza kontrastuje dzieje Polski, „ Hymn na rocznicę ogłoszenia Królestwa polskiego” ( 1816) - objawia koniec dni pokutnych i sławi dzieło Boga. i historii.

Oda - gatunek liryczny, wysławiony w Anglii dzięki Dryndelowi, tłum . Niemcewicza. We Francji doprowadził ją do perfekcji J. Babtiste'a Rousseau. Zgodnie z klasycznymi regułami stworzonymi przez Boile'a w „Sztuce poetyckiej” ( 1764) i La Harpe'a w „ Kursie literatury starożytnej i nowożytnej” ( 1799). Oda powinna opiewać sławne wydarzenia i ludzi. Oda polska ma charakter okolicznościowy „ Oda na wojnę roku 1800 ukończona batalią Morenego” „ Oda na zawieszenie orłów francuskich w Lublinie” , Oda na zawarty pokó”j, Kaźnina „ Oda na powrót zwycięskiego wojska do stolicy” Osińskiego i „ Oda na powrót wojska polskiego 18.XI 1809 ” Ważyka. Ody Każmina tworzą cykl ód Napoleońskich. Wybitnym utworem jest „ Oda na cześć Kopernika” ( 1808) Osińskiego.

Tragedia - lata 1800-30- gatunek sceniczny klasycyzmu. Była historyczna w sensie motywów fabularnych i postaci zaczerpniętych z przeszłości narodowej. Konstrukcja tragedii opiera się na dialogu, monologu i opowiadaniu. Polskie tragedie klasycystyczne to „ Gliński” ( 1810) Ważyka, „ Mendog” ( 1813) Euzebiusza Słowackiego, „Barbara Radziwiłłówna ” ( 1817), wyd. ( 1820) Felińskiego, „ Ludgarda” ( 1816) Kropińskiego.

Rozdział II. Romantyzm do 1831.

Romantyzm w lit. polskiej to przełom romantyczny. W 1822-30 kształtuje się nowa literatura i świadomość artystyczna. W roku 1822 wydano tomik Poezji Mickiewicza - zapowiedź polskiego romantyzmu. Walka romantyków z klasykam i( manifesty i wystąpienia programowe np. ballada „ Romantyczność” i artykuły Maurycego Mochnackiego miały charakter programowy.. Znamionami romantyzmu są : ludowość, regionalizm, młodzieńczość. Mniej zrozumienia znajdzie uniwersalizm filozoficzny i komplikacje estetyczne patriotyzmu zawarte w „ Konradzie Wallenrodzie”

„ Maria” Malczewskiego ( 1825) utwór wybitny, ale dzisiaj prawie niezauważalny. Lit. tej fazy wykształciła : powieść poetycką, balladę, poemat romantyczny.

Walka klasyków z romantykami lata 30 XIX w, a kres położyło powstanie listopadowe,. Sygnałem była polemiczna rozprawa przeciw romantykom „ O pismach klasycznych i romantycznych” Jana Śniadeckieg., gdzie stroną byli romantycy . Wydano poezję „ O krytykach i recenzjach warszawskich” . Po stronie romantyków był Mickiewicz. Klasycy zlekceważyli romantyków. „ Uwagi nad teraźniejszym stanem i duchem i dążnością poezji polskiej” ( 1825) F. S. Dmowskiego dotyczące 2 pierwszych tomów Mickiewicza, omówienie „ Sonetów ballad i romansów”- Dmowskiego . Reprezentanci klasycyzmu wypowiadali się w listach prywatnych np. relacje Kaźmin -Morelowski.

Ośmieszające bajki: „ Cielęta” ( 1827) Dmochowskiego, „Kogutek i gąsięta” Morawskiego, anonimowa ballada „ Romantyczność”, „ Flora romantyczna”( 1830 ). Nieudane ballady Witwickiego i sonety J. Nepomucena Kaźmińskiego parodiowały romantyzm podobnie jak „ Zamek Kaniowski ” Goszczyńskiego. W kanonie klasyków znalazły się przepisy poetyk od Arystotelesa do Boile”a, wzory mistrzów, jasność. Na credo romantyczne składały się : natchnienie, swoboda twórcza, wyobraźnia, oryginalność, spontaniczność. Spór zasygnalizowano rozprawą Brodzińskiego „ O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej”( 1818) zapoczątkowany wystąpieniem Śniadeckiego i polemiką Mickiewicza w „ Romantyczności ” i Mochnackiego ” Niektóre uwagi nad poezją romantyczną” z powodu rozprawy Śniadeckiego „ O pismach klasycznych i romantycznych” ( 1825). Artykuł Mochnackiego „O krytyce i sielstwie” uderza w przekonania Brodzińskiego i wyraża wizję sztuki narodu i kraju, w którym szaleją wichry, huragany i burze. Po wybuchu powstania podkreśla motywację swojego buntu np. w „ Kurierze polskim”.

Powieść poetycka - jej twórcą jest Scott i Bayron, którzy tworzyli epickie poematy wierszowane odmienne od gatunków epickich, określane przez Bayrona jako powieści np. „ Narzeczona z Abydos. Powieść turecka”. „ Korsarz. Powieść”, Laura . Powieść. W Polsce pojawiła się w XIX w , gdy zaczęto odczuwać potrzebę odróżnienia epiki wierszowanej od powieści prozy narracyjnej. Powieśći: „ Grażyna. Powieść litewska.” ( 1823), Maria. Powieść ukrainśka .( 1825), Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich” ( 1828), „ Zamek Kaniowski”( 1828), „ Kirgiz” G. Zielińskiego ( 1842), Beiram. Powieść turecka. „ Derar. Powieść wschodnia. Powieść poetycka przynależy do epiki romantycznej. Utwory pisane są 11 i 13 zgłoskowcem. Tytuły powieści odsłaniają założenia gatunku. Powieść jest oparta na źródłach regionalnych. Narracja kunsztowna, ograniczona ki retoryczność. Pejzaż powieści nie jest zobiektywizowany, ale staje się pejzażem mentalnym. W „ Bayronie''( 1830) J. Korsaka zagadkowość akcji łączy się z nieumiejętnością zbudowania fabuły. Bohaterowie to ludzie z krwi i kości, którzy podlegają działaniu sił nadprzyrodzonych.

Ballada łączy cechy liryki i epiki. Utwory : „ Ucieczka”( 1832), „ Rusałka” Słowacki, wkomponowana w tekst poetycki „ Żmija”( 1832) , „Dziwy”( 1843) Romana Zmorskiego. Cechy ballady przejęte z Mickiewicza : epickość narracji, prostota, zwięzłość, fantastyka, rozbudowana narracja , wyrazista fabuła. W „ Switezi” ( 1819) J. Czechota- pojawia się zatopione miasto, w „ Malinach”( 1829) Chodźki - zabójstwo siostry przez siostrę rywalkę, w „ Srogim opiekunie” ( 1824) Witwickiego - zabójstwo dzieci powierzone pieczy, w „ Brance Litwina” ( 1828) A. E. Odyńca - śmierć młodej Laszki w płomieniach.

Liryka - w czasach przedpowstaniowych nie posiada gatunku ( J. Przerwa - Tetmajer, B. J. Zalewski, A.E. Odyniec, M Gosłowski. Liryki Goszczyńskiego nazywane są humańskimi .np. „Modlitwa wolnego”, „ Uczta zemsty” „ Larwa niewoli”, „ Korab wolności”

Poezja powstania: „ Oda do wolności ” . Wg Gosłowskiego : „ Ręka , co nie zna lutni, lance zna”

Poetą , który nadał wartość artystyczną jest S. Goszczyński.

Wiersze powstańcze:

„Miecz i lutnia” F. Kowalskiego, „ Pobudka” ( 1831), „ Poezja ułana polskiego( 1833) Gosłowski, „ Sonety wojenne” ( 1833) S. Garczyński, wiersze z tomu” „ Pieśni pielgrzyma polskiego ”( 1830) K. Gaszczyński, „ Z pieśniami Janusza” ( 1835).

Dziarska piosenka żołnierska z motywem ułanato : „ Mazur polaski” i „Majdanek” Gosłowskiego, „ Krakusy” W. Pola.

Liryka patetyczna moralnie: cykl „ Wpomnienia z czasów wojny narodowej polskiej”, „ Modlitwa obozowa” i Mogiły Pragi” Garczyńskiego, „ Pierwsza rocznica 29 listopada” W. Pola.

Bliżej końca powstania: „ Do ludów” Garczyński, „ Do Europy” Gosłowski, „ Rok 1830” Brodziński.

Utwory przyswojone: „ Warszawianka” Cassimira Delavigne'a tłum Brunona Kicińskiego i Karola Sieńkiewicza. Utwory oryginalne” „ Stary ułan pod Brodnicą, „ Śpiew z mogiły” Brodzińskiego.

Krytyka literacka związana jest z rozwojem prasy i literatury np.” O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej”( 1818) Brodzińskiego„ O krytyce” , „ O egzystencji i entuzjazmie” z tomu „ Pieśni rozmaite” Brodzińskiego. Krytykiem przedpowstaniowym jest Maurycy Mochnacki w „ O duchu i źródłach poezji w Polszcze” i ” Myśli o literaturze polskiej” ( 1828) Michała Grabowskiego. Mochnacki współredagował „ Dziennik warszawski” ( 1825), „ Gazetę polską” ( 1827-29) , „ Kurier polski” ( 1829-30).

Rozdział III . Mickiewicz ( 1798-1855.

Mickiewicz nazywany jest twórcą polskiego romantyzmu. i poetą przeobrażeń. Debiutancki tomik poezji to tomik z 1822 r, gdzie widać różnicę między klasycyzmem i romantyzmem. Mickiewicz czerpał satyrę obyczajową. Spolszczył dwie powiastki Woltera : „ Mieszko , książe Nowogródka ( 1819 ) i „ Pani Aniela” ( 1817). Tłumaczył poemat Woltera ” La Pucelle d' Orleans” czyli „ „Dziewica z Orleanu” ( 1817) nazywana przez jego przyjaciół „ Durczanką”. Poemat „ Kartofel” i wiersz „Do Joachima Lelewela” świadczą o związku z twórczością Woltera. We wczesnym romantyzmie pojawia się oświecona filozofia historii. Potem romantyzm jest przesycony walką racji i potęg przeciwnych określanych przez poetę jako despotyzm i wolność. Na despotyzm składają się potęgi ziemskie : od królów przez tyrańskie mody do instytucji kościoła. Obiektem rozpraw stał się ziemniak , jego odkrywcy i propagatorzy. Mickiewicz był założycielem Towarzystwa Filomatów w 1817 r powołanego przez grupę studentów Uniwersytetu Wileńskiego w zamiarze wpływania na stan oświaty, nauczycieli, przekształcanie świadomości obywatelskiej społeczeństwa. Poezja Mickiewicza - filomaty formułuje uniwersum wartości i opiewa przyjacielskie bytowanie. Poeta tworzy wszystkie gatunki klasycyzmu : poemat opisowon- historyczny ”Kartofel”, list poetycki „ Do Joachima Lelewela”, Oda „Oda do młodości”, bajce i powiastce.. Okres filomacki objęty jest w ustawy, statuty.

Wczesne pisarstwo to : wiersz „ Do doktora S,” - przeciębiorczego podróż naukową do Azji, „ Na pokój grecki w domu księżnej Eneidy Wołżańskiej”. W 1819 r ukończył kurs nauk na Uniwersytecie i podjął pracę w Kownie jako stypendysta. Horyzont literacki wyznacza mu Schiller ” Zbójcy”, Goethe ” Cierpienie młodego Woltera”. Są to książki zbójeckie, młodości mojej nieba i tortury” cytat Gustawa z IV cz, „ Dziadów”.. W 1820 r poznał Marię ( Marylę ) Wereszczakównę, która ostatecznie poślubiła hrabiego Putkomera i pozostała niespełnioną miłością poety. W jego poezji jawi się jako nieludzka dziewica , boska Maria. Poetycką repliką poety jest wiersz „ Żeglarz” ( 1821) - manifest indywidualizmu, sceptycyzmu poznawczego kwestionujący zasadność orzekania o świecie i człowieku wedle racji rozumowych. Rozbieżności z filomatami dotyczyły też jego twórczości, bo byli oni do niej nie przyzwyczajeni. Zaczął on filomatyzować romantyzm np. „ Pieśni Filaretów” ( 1820 ) , „ Toasty” ( 1821). Tam pojawia się hasło słyszane w całym romantyzmie: „ Cyrkla, wagi i miary / Do martwych użyj brył / Mierz siłę na zamiary? Nie zamiar podłóg sił- ( „ Pieśń Filaretów , wers 41-44).

„ Oda do młodości” (1820)- to odwołanie do wspólnoty filomackiej i do zbiorowego heroizmu w walce z przeciwnikiem, z samolubami, z nieczułym światem. Była ona dziwactwem , w którym wyartykułowana została świadomie młodość..

Typem twórczym stała się ballada. Przyswajano teksty obce Lenory Burgera przez Krystynę Lacha Szymarę , Niemcewicza i Tomasza Zana. Ballady pisali wcześniej : Czechot i Zann.np „ Cyganka ” ( 1819) T. Zana.

Ballady i romanse ( 1822) „ Rybka”, „ To Lubię”, „ Lilie”, „ Dudarz” są opatrzone przypisem - pieśń gminna,. W balladach i romansach widoczne są cuda, tajemnice i dziwność Ballada „ To lubię” to utwór do straszenia i zarazem pełna do straszenia poetyka grozy. W utworach tych pojawia się nowa geografia literacka czyli spotkanie realności i fantastyki, Opisów przyrody jest niewiele, ale pojawiają się zwyczajne miejsca np. Jezioro Świteź.. „Świtezianka” i „ Rybka” podejmują problematykę moralną ; winy i kary i odpowiedzialności za czyny. Wiarę w tajemniczą więź obu światów uczynił poeta kamieniem węgielnym ballad i credem światopoglądowym. Zbiorek ballad otwiera „ Romantyczność”. Poeta tworzy : „ Czaty”,„ Trzech budrysów ( 1818) . „ Ucieczka” ( 1832) - na motywach „Lenory” (18320 Burgera.

Dramat i epika.

W 1820-21 powstała w Kownie ogłoszona w 2 tomie poezji II cz. „Dziadów” kontynuowana intencją ballad kontynuowała polemikę z „ Romantycznością”, ponieważ taki sens stanowi motto zaczerpnięte z Hamleta.: „ Są dziwy w niebie i na ziemi, o których nie śniło się waszym filozofom”.

II cz. Dziadów wprowadza wspólnotę żywych i umarłych złączonym obrzędem , w którym żywi spieszą z pomocą umarłym, a umarli udzielają im rad.. Pojawiają się dusze dzieci, które nie zdołały zaznać goryczy na ziemi i Widmo, które udziela nauki moralne. II cz. Dziadów rozpoczyna wiersz „ „ Upiór', a kończy pojawienie się milknącego Widma połączonego tajemniczą więzią i uczestniczącą pasterką. Historię Widma opowiada Gustaw w IV cz. Dziadów, który jest duchem pokutującym. Upiór i Widmo łączą ze sobą II i IV cz. Dziadów, gdyż utwory są od siebie odległe. Jest to opowieść Gustawa o niebie, piekle, miłości, bełna luk biografia romantycznego młodzieńca.

„Grażyna . Powieść litewska”( 1823).- znajduje się w 2 tomie poezji MICKIEWICZA. Opowiada o wyższości racji ogólnej. Grażyna łączy się z II cz. „ Dziadów wspólnym problemem pamięci o przeszłości, tradycji, sposobie istnienia minionego w świadomości późniejszych pokoleń. Temat „ Grażyny” pochodzi ze średniowiecznej Litwy wybierając spór dynastyczny, a główni bohaterowie Litwinor i Grażyna to bohaterowie fikcyjni. Poeta opatrzył utwór przypisami, które czynią go archaicznym. „ Grażyna” to powieść poetycka. Poeta opatrzył ją epilogiem wydawcy, gdzie tłumaczy zawiłości akcji.

„Konrad Wallenrod. Powieść poetycka z dziejów litewskich i pruskich”. ( 1828) - to druga powieść poetycka , efekt dojrzałości twórczej poety wyniesionej z Rosji ( wyrok w 1824 r) w wileńskim procesie filaretów. „Grażyna” i „ Konrad Wallenrod” operują tzw. „ Historycyzmem maski ukrywającym współczesną problematykę. O roli pamięci zbiorowej w utworze świadczy wajdelota- Halban, który jest jakby upersonifikowaną pamięcią, gdy w czasie uczty rycerstwa krzyżackiego śpiewa hymn - „ Pieśń Wajdeloty” po czym opowiada zaszyfrowaną biografię Konrada., a po jego śmierci chce uchronić od zagłady pamięć jego niezwykłego czynu. Pamięcią jest też poezja sterująca zbiorową świadomością narodu.. Etyka obowiązku łączy „ Konrada Wallenroda” z „ Grażyną”. Konrad to syn zemsty i pragnienie odwetu. Mimo stroju z XVI w. jest XIX w spiskowcem. Jego doświadczenia uformowały się po zetknięciu Mickiewicza z dekabrystami w dniu 24 / 26 XII 1825 r. Na kształt postaci złożyły się głębokie przeżycia Byrona i fascynacja jrgo powieściami poetyckimi. Jest to spiskowiec wystylizowany bajronicznie.

„ Do matki Polki” - to liryk patriotyczny. Wiersz pochodzi z 1830 r. Zapowiada epokę spisków i kaźni konspirantów.

Z problematyką ideową wiąże się cykl wierszy epickich wydanych z „ Dziadami drezdeńskimi” „ Dziadów cz. II. Ustęp. Bohater i narrator , którego oczami oglądamy Rosję to zesłaniec polityczny o biografii podobnej do Konrada z III cz. „ Dziadów”. Do „ Ustępu” dołączony jest wiersz „ Do przyjaciół Moskali” jako posłowie liryczni. W „ Ustępie” bohater usytuowany jest w świecie współczesnym w listopadzie 1824 zimą na co wskazują realia pogodowe. przeglądu wojska.

Problem pamięci realizują też „ Sonety Odeńskie” i „ Krymskie” wyd . w Moskwie w 1826 jako sonety. Cykl odeski kontynuuje liryczną kronikę serca bliską bohaterowi z IV cz. „ Dziadów” i wiersza „Do M” ( 1823). „Sonety Krymskie” to efekt podróży krajoznawczej lecie 1825. Bohater jest typem bajronicznym i doświadczonym, któremu towarzyszy pamięć utraconej przeszłości ( „ Burza”, „ Cisza morska”, „ Grób Potockiej”, „ Bajdary”) dopełniają portret samotnika. W sonetach formułuje się zasada „ Widzę i opisuje”, która określi warsztat „ Pana Tadeusza”. Sonety opisowe: „ Bakczysaraj”, „ Bakczysaraj w nocy”, „ Ateuszka w dzień” i „ Ateuszka w nocy”. Do wierszy z orbity sonetów należą: „ Farsa” ( 1828)

Liryki rzymsko - drezdeńskie - „ Do M, Ł”, „ W dzień przyjęcia komunii świętej”, „ Rozum i wiara”, „ Mędrcy”, „ Rozmowa wieczorna”. Są to liryki religijne powstałe w Rzymie. „ Mędrcy” w Dreźnie. Liryki związane są z wyjazdem Mickiewicza w 1829 r z Rosji i z podróżą przez Niemcy, Szwajcarię, Włochy .W Rzymie dowiedział się o powstaniu listopadowym. Poeta to legendarny twórca powstania, bowiem tworzył utwory poświęcone powstaniu i powstańcom : wiersz „ Emilii Prater”( 1832) i „ Reduta Ordona” ( 1832) i „ Śmierć Półkownika”

„ Dziady cz. III” powstały w Dreźnie wiosną 1832 r. Utwór wnosi etyczny problem pokory i mesjanizmu jako sposób porządkowania refleksji historycznej i profetycznej dotyczącej przyszłości narodu. Są arcydziełem dramatu romantycznego o problematyce polityczno- historycznej i metafizycznej dotycząca Boga i więzi świata duchów z losem i działaniami człowieka. Poświęcone są historii podziemnej.. Mesjanizm Dziadów polega na wykorzystaniu analogii pomiędzy męką Chrystusa, a odkupicielskim sensem jego ofiary, a ofiarą niewinną. współczesnych polskich męczenników. Polska ofiara jest złożona dla wolności i ma zbawić współczesny świat.

„ Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego” ( 1832) operują etyką antyindywidualistyczną obcą jednostkowemu heroizmowi. Zwracają się do bohatera zbiorowego, braci wiary, żołnierzy i odnoszą się do wspólnoty emigracyjnej, potraktowane są jako dzieło zbiorowe, którego autor redukuje się do minimum widząc w sobie przekaziciela myśli zebranych z dziejów polskich.. Biblijna stylizacja ksiąg, przypowieści i wykłady nauk moralnych składają się na kunsztowną prozę. Pierwszy tytuł ksiąg miał brzmieć „ Katechizm pielgrzymstwa polskiego”. Księgi miały nauczać i wychowywać emigrantów, uczyć religii, wiary w zwycięstwo. Wedle ksiąg osnowę dziejów stanowi pochód wolności.. Mickiewicz uciekł się do apologii Boga z Chrystusem. Mesjanizm ksiąg narodu nie koncentruje się na zbawczym sensie cierpienia, ale na duchowej przemianie i odnowieniu świata, który wyleczyć trzeba ludzkim wysiłkiem. Wygnańcy do których kieruje się nauki moralne ksiąg pielgrzymstwa są wybranymi przez Boga rycerzami wolności powszechnej.

Przedłużenie ideologii ksiąg stanowi publicystyka Mickiewicza lat 1832- 1833 dyktowana różnymi okazjami. Drukowana jest w czasopiśmie „ Pielgrzym Polski”, którego redaktorem był Mickiewicz od kwietnia do czerwca 1833 . ( „ Dążenie ludów Europy” , „ O bezpolitykowcach i o polityce”, „ O ludziach rozsądnych i ludziach szalonych”),. Myślenie uniwersalistyczne i operowanie wspólnotą wolności jest światopoglądem Mickiewicza i znamieniem działań rewolucyjnych czego dowodem jest publicystyka „ Trybuny Ludów” ( 1848).

„ Pan Tadeusz” ( 1834) - w poemacie tym poeta trudnej formule ojczyzny zawartej w księgach ”ojczyzna jest tam, gdzie źle” przeciwstawił ojczyznę szczęśliwą, nie zmienioną „ wypadków strumieniem, oczekująca swych synów strumieniem”. Mickiewicz występuje z poematem o harmoii domowego ogniska, sile wspólnoty, tradycji, ziemi ojczystej. Poematem leczył duszę ludzi tęskniących . Jest to poemat ziemiański wedle tradycji staropolskiej pełnej przywiązania do uroków i pożytków żywota. Miejscem szczęśliwym jest folwark Soplicowo, gdzie rolnictwo jest ostoją niezmienności, porządkuje się rytmowi natury. Strażnikami tradycji są : Podkomorzy, Sędzia, Wojski Hreczecha. Na ścianach dworku wisi zestaw obrazów ` ludzi szalonych” wedle formuły POETY : Kościuszko, Rejtan, Jasiński - jest to reprezentacja Polski patriotycznej i walecznej.. Sygnałem, że tradycja znalazła kontynuatorów jest zegar kurantowy wygrywający „ Pieśń legionów polskich ” we Włoszech czyli Mazurka Dąbrowskiego.

Epilog to wiersz o charakterze refleksyjno - elegijnym. Miał być dołączony do dzieła jako autointerpretacja ujawniająca głos autora. Nie został nigdy ukończony i pozostał w wersji brulionowej w „ papierach pośmiertnych”. Można go traktować jako wiersz intywno - elegijny np. „ Dumania w dzień odjazdu” ( 1825), „ Do”, „ Na Alpach w Splugen ( 1829, „ Te rozkwitłe w Alpach drzewa” ( 1832) I LIRYKI LOZERAŃSKIE NP. „ Nad wodą wielką i czystą”, „ Gdy tu mój trup”, „ Polały się łzy”- ujawnia się w nich poeta jako rektor bolesnej świadomości, ciężkich doświadczeń życia.

„ Liryki lozańskie” to wiersze powstałe w latach 1839-40 podczas pobytu w Lozanie. Nie opublikowane za życia. „ Nad wodą wielką i czystą”, „ Gdy tu mój trup”, „ Polały się łzy”- otwierają one nową perspektywę rozwoju twórcy i sygnalizują zmiany w liryce romantycznej. Poeta przechodzi od retoryki do opisowości. Liryki mają skłonności melodyjne.

Pobyt w Szwajcarii to praca profesorska w Akademii Lozańskiej, gdzie wykładał o lit. łacińskiej ( 1839), a w 1840 objął katedrę literatur słowiańskich w College de France w Paryżu. wykłady zachowały się szczątkowo w brulionach profesorów i słuchaczy. Dawały orientację w rozwoju lit. rzymskiej z uwzględnieniem doby Augusta. Zachował się wykład instalacyjny z 1840 r prezentujący go jako profesora zwyczajnego i szkicujący program zajęć powakacyjnych, gdzie skupiał się na lit. łacińskiej, a szczególnie na lit. chrześcijańskiej. W centrum miał twórczość Prudencjusza która miała być cyklem nie odbytego kursu w 1840 / 41. Liryki zamykają twórczość poety. O poecie mówi się jako o mistyku romantyków, który dyktowi ducha podporządkował myślenie i działanie. Podjął działania w kole sprawy Bożej Andrzeja Towińskiego- koło towiańczyków, którego był głównym filarem (1841- 46) . Świadectwem mistycyzmu jest 4 letni kurs wykładowy lit słowiańskich w College de France od grudnia 1840 - 44. Wykłady to walka słowem o porządek idei przyszłości. Wykłady skupiają się wokół historii Polski , Rosji i konfliktu polsko - rosyjskiego. W 1848 r. uczestniczył w Wiośnie ludów dla dobra kraju. Formułował we Włoszech legion polski. W „ Trybunie ludów” sformułował tezę „W rewolucji trzeba być rewolucjonistą, kto nim nie jest upada”. Dokumentem ideowej świadomości jest „ Skład zasad” zawierający w 15 punktach ideowe postawy legionu. Punkt 10 przyznawał prawa obywatelskie Żydom, 11 równość kobiecie, 13 „ Każdej rodzinie rola kobiety pod opiekę gminy, każdej gminnie rola gromadna pod opiekę narodu”. Polem batalii o wolność było pismo „La Tribune des peuples”, którego był redaktorem. „ Trybuna ludów” to organ międzynarodowy, gazeta wychodziła do marca 1849 . W „ Trybunie ludów” oceniał Napoleona „ Bonapartyzm , idea napoleońska”, „ Idea napoleońska , a demokracja”. W 1855 w czasie wojny krymskiej udał się na wschód Ady uformować polski legion do walki z Rosją u boku Turcji. Wojna o wolność powszechną toczyła się pod Bosforem. Zmarł w Konstantynopolu 26 XI 1855 r.

8


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Dramat romantyczny, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska
Walka romantyków z klasykami (opracowanie), Romantyzmróżne notatki
Motyw Bohatera, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Analiza dzieła literackiego
Romantyzm(3), S˙owem wst˙pu, chcia˙bym sobie zastrzec, ˙e wszystko co za chwil˙ przeczytacie to tylk
Motyw Bohatera, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Analiza dzieła literackiego
cz I notatka romantyzm Technikum
cz III notatka romantyzm Technikum
cz II notatka romantyzm Technikum
A Witkowska, R Przybylski, Romantyzm, rozdział III CZASY KRÓLESTWA KONGRESOWEGO
Istota , cele, skladniki podejscia Leader z notatkami d ruk
MODELOWANIE DANYCH notatki
Prezentacja ochrona własności intelektualnej notatka

więcej podobnych podstron