Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu

„POZIOM I STOPA BEZROBOCIA W POLSCE

W LATACH 2000 - 2010

- analiza”

PRACA ZALICZENIOWA Z MAKROEKONOMII

TARNOBRZEG 2013

Spis treści

1.Wstęp ……………………………………………………………….. 3

2.Pojęcie bezrobocia …………………………………………………. 3

3.Rodzaje bezrobocia ………………………………………………... 4

4.Przyczyny i skutki występowania bezrobocia ……………………. 6

5.Stopa bezrobocia …………………………………………………… 6

6.Analiza bezrobocia w Polsce w latach 2000-2010 ………………... 7

7.Podsumowanie …………………………………………………….. 12

1. Wstęp

W poniższej pracy chciałabym zaprezentować i przybliżyć ogólne pojęcie bezrobocia, jak i dokonać wnikliwej jego analizy na danych dotyczących Polski w latach

2000- 2010. Problematyka związana z kwestią bezrobocia jest jednym z najbardziej istotnych zagadnień będących przedmiotem polityki społecznej państwa. Wynika to zarówno z problemów, jakie związane są z samym bezrobociem, jak i tych, które mogą być pochodną jego występowania (np. dezaktywacja zawodowa, czy marginalizacja społeczna). Celem mojej pracy jest dokonanie kompleksowego przeglądu najważniejszych kwestii związanych z bezrobociem w Polsce. Przegląd ten rozpocznę krótkim omówieniem istniejących definicji bezrobocia zarówno z punktu widzenia teorii ekonomicznej, jak i przepisów prawa. Następnie przeanalizowane zostaną konsekwencje występowania bezrobocia. Kolejna część opracowania to przegląd danych statystycznych pokazujących bezrobocie w różnych przekrojach oraz jego ewolucję w latach 2000-2010.

2. Pojęcie bezrobocia

W literaturze ekonomicznej istnieje wiele definicji opisujących termin jakim jest bezrobocie. Jedna z nich brzmi następująco: „bezrobocie jest to zjawisko gospodarcze polegające na tym iż pewna część społeczeństwa znajdująca się w wieku produkcyjnym nie może znaleźć pracy pomimo podjęcia poszukiwań. W Polsce za ludzi w wieku produkcyjnym przyjmuje się osoby w wieku od 18 do 64 lat. Wśród tej części społeczeństwa wyróżniamy 2 grupy:

- aktywnych zawodowo ( inaczej zasób siły roboczej )

- biernych zawodowo.

Do ludzi aktywnych zawodowo zaliczamy tych, którzy są zdolni do pracy i gotowi do jej podjęcia na typowych dla danej gospodarki warunkach natomiast pozostali zaliczani są do grupy biernych zawodowo.”

W Polsce stosowane w praktyce stosowane są 2 metody pomiaru bezrobocia:

1. Wg metody stosowanej przez urzędy pracy bezrobotnymi są:

1. osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy

2. osoby pozostające bez pracy i nie uczące się w szkołach z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych

3. osoby zarejestrowane w urzędzie pracy jeżeli:

- ukończyły 18 lat

- nie ukończyły 60 lat ( kobiety) lub 65 lat ( mężczyźni )

- nie nabyły prawa do emerytury

- nie są właścicielami lub posiadaczami gospodarstwa rolnego

- nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej

2. Wg metody stosowanej w BAEL ( badaniach aktywności ekonomicznej ludności) bezrobotnymi są osoby spełniające równocześnie 3 warunki:

• w okresie badanego tygodnia nie pracowały

• aktywnie poszukują pracy

• są gotowe podjąć pracę w badanym tygodniu lub następnym

3. Rodzaje bezrobocia

Wyróżnić kilka podstawowych rodzajów bezrobocia, takich jak:

I - Bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi - może występować zarówno w sytuacji równowagi na rynku pracy czyli wtedy gdy całkowity popyt na prace równy jest całkowitej podaży tej pracy oraz w sytuacji gdy tak nie jest. Ten rodzaj bezrobocia obejmuje bezrobocie frykcyjne i bezrobocie strukturalne.

1. bezrobocie frykcyjne - jest to nieredukowalne minimum bezrobocia. W dynamicznej gospodarce ciągle pojawiają się niedopasowania ( frykcje ) pomiędzy wolnymi miejscami pracy a wolną siłą roboczą gdyż ciągle zachodzą procesy dotyczące:

• tworzenia i likwidacji miejsc pracy

• napływu i odpływu siły roboczej

• zmiany miejsc pracy

W rezultacie tych procesów zawsze występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy oraz osób bezrobotnych. Ze względu na to , że informacje posiadane przez pracowników i pracodawców są niedoskonałe musi upłynąć jakiś czas zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsce pracy. Bezrobocie frykcyjne nie jest wielkością stałą. Mogłoby się obniżyć gdyby informacje o rynku pracy docierały szybciej do obydwu zainteresowanych stron. Pewne znaczenie dla zmniejszenia bezrobocia frykcyjnego ma także intensywność poszukiwania pracy przez bezrobotnych. W ekonomii panuje teoria, że poszukiwania pracy są tym intensywniejsze im wyższe są koszty bycia bezrobotnym z tego wynika że np. obniżenie zasiłków dla bezrobotnych może zwiększyć intensywność poszukiwania przez nich pracy.

2. bezrobocie strukturalne -mówimy o nim wtedy gdy występuje niedopasowanie struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania. Wynika ono z niedopasowania kwalifikacji pracowników do nowej technologii i braku kompetencji, trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego. Ten rodzaj bezrobocia może mieć charakter dosyć trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy tez miejsca zamieszkania

3. cykliczne ( koniunkturalne ) - powstaje przede wszystkim w fazach złej koniunktury gospodarczej a maleje w fazach dobrej koniunktury - pracę można znaleźć bez zmiany kwalifikacji.

4. ukryte - jest rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Występuje w sytuacji, gdy zmniejszenie liczby pracowników w przedsiębiorstwie nie powoduje zmniejszenia rozmiarów jego produkcji ( czyli gdy jest nadmiar siły roboczej )

5. sezonowe - uzależnione od pór roku ( np. budownictwo)

4. Przyczyny i skutki występowania bezrobocia

„Do wymienianych najczęściej przyczyn bezrobocia w Polsce można zaliczyć:

• Niedostosowanie podaży pracy do popytu zgłaszanego przez producentów;

• Spadek produkcji z powodu ograniczonego popytu na określone usługi, towary;

• Przenoszenie siedzib przedsiębiorstw;

• Wyż demograficzny;

Natomiast do skutków bezrobocia możemy zaliczyć:

• Obniżenie budżetu państwa ze względu na wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych;

• Niewykorzystanie czynników wytwórczych;

• Obniżenie statutu życia rodzin bezrobotnych;

• Spadek zaufania dla polityki rządu;

• Utrata kwalifikacji przez długotrwałych bezrobotnych”

5. Stopa bezrobocia

„Stopa bezrobocia jest to wielkość statystyczna obrazująca wielkość bezrobocia w danym kraju. Wskaźnik może być liczony na dwa sposoby:

• - jako stosunek liczby osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy do zasobu siły roboczej;

• - jako relacja liczby osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy do liczby ludności w wieku produkcyjnym, tj. do liczby osób w granicach wiekowych określających w danym kraju wiek produkcyjny (w Polsce 16-60 lat dla kobiet i 16-65 lat dla mężczyzn);

Stopa bezrobocia obliczona drugim sposobem jest zawsze niższa, bo liczebność ludności w wieku produkcyjnym jest zawsze większa od liczebności zasobu siły roboczej.”

6. Analiza bezrobocia w Polsce w latach 2000- 2010

Tabela 1. Stopa bezrobocia w Polsce w latach 2000-2010

Lata		Stopa bezrobocia w %
2000		16,1
2001		18,2
2002		19,9
2003		19,6
2004		19,0
2005		17,7
2006		13,8
2007		9,6
2008		7,1
2009		8,2
2010		9,6

Źródło: „Opracowanie: Sedlak & Sedlak na podstawie GUS”

Na podstawie powyższej tabeli jasno możemy stwierdzić, iż stopa bezrobocia w Polsce w latach 2000-2010 zmniejszyła się z poziomu dwucyfrowego- 16,9% w roku 2000- do wartości 9,6%, która to została zaobserwowana w roku 2010. Największy problem z pracą zaczął się w roku 2002, kiedy to stopa procentowa przyjęła wartość niemalże 20%. Co oznaczało, że pracy nie mógł znaleźć co piąty Polak. „ „Pogorszenie” przyszło wraz ze spowolnieniem gospodarczym i wygasaniem zobowiązań zawartych w umowach prywatyzacyjnych z połowy lat 90-tych. Obligowały one firmy do utrzymania zatrudnienia na określonym poziomie. Gdy przestały obowiązywać, w przedsiębiorstwach nastąpiły masowe redukcje. Pod wpływem zwolnień, w 2002 i 2003 roku bezrobocie wahało się w granicach 20% „

Poprawa na rynku pracy zaczęła mieć miejsce począwszy od roku 2004 kończąc na roku 2008, kiedy to stopa bezrobocia spadła z poziomu 19% do 7,1 %. Można przedstawić dwa główne czynniki, które miały wpływ na taki spadek bezrobocia w tych latach. Pierwszym z nich jest masowa emigracja zarobkowa, która miała miejsce po „otwarciu granic” w momencie wstąpienia przez Polskę 1 maja 2004 roku do Unii Europejskiej. Poprzez tzw. eksport bezrobocia, została ograniczona konkurencja na rynku pracy. Drugim czynnikiem mającym wpływ na spadek stopy bezrobocia były sprzyjające warunki gospodarcze, które wytworzyły wiele nowych miejsc pracy. Niestety wraz z pierwszymi symptomami spowolnienia gospodarczego w roku 2009 wskaźnik zaczął ponownie piąć się w górę.

Tabela 2. Struktura bezrobocia w Polsce według płci (w %) w latach 2000-2010

Lata	Kobiety	Mężczyźni
2000	55,2	44,8
2001	52,7	47,3
2002	51,2	48,8
2003	51,5	48,5
2004	52,3	47,7
2005	53,6	46,4
2006	56,5	43,5
2007	58,2	41,8
2008	53,2	46,8
2009	48,1	51,9
2010	48,3	51,7

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUS Warszawa

Mimo, iż kobiety są uważane za bardziej wykształcone od mężczyzn to pracodawcy oceniają ich umiejętności w pracy gorzej w porównaniu do mężczyzn. Jest to spowodowane ich rolą matki, jaką spełniają w społeczeństwie. Szczegółowa analiza zjawiska bezrobocia wg płci w Polsce pozwala na stwierdzenie, że jest ono sfeminizowane. Ponad połowa poszukujących pracy w latach 2000- 2008 to kobiety. W roku 2009 i 2010 możemy zaobserwować duży spadek odsetka kobiet w ogóle bezrobotnych, miał na to wpływ ostatni kryzys gospodarczy. Było to spowodowane odpowiedzią na hamujące wskaźniki gospodarcze zatrudnienia redukowano wtedy głównie w „męskich” branżach takich jak budownictwo i produkcja przemysłowa.

Tabela 3. Bezrobocie w Polsce według wieku (w %) w latach 2000-2010

Lata		Poniżej 24 lat	25-34 lat	35- 44 lat	45- 55 lat	Powyżej 55 lat
2000		28,7	26,2	23,6	17,4	4,1
2001		29,6	25,7	23,9	17,9	2,9
2002		29,4	26,6	22,2	18,6	3,1
2003		27,1	27,6	21,2	20,1	3,9
2004		25,3	28,1	20,5	21,3	4,8
2005		22,6	28,1	20,4	23,8	5,1
2006		22,6	27,8	19,9	23,0	6,7
2007		19,0	27,8	19,3	25,4	8,4
2008		18,1	26,1	16,7	19,9	5,8
2009		22,2	30,7	18,8	20,1	4,7
2010		23,7	14,9	17,7	20,1	9,8

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUS Warszawa

Analizując powyższą tabele jasno można stwierdzić, że w najgorszej sytuacji na rynku pracy w latach 2000- 2010 są osoby młode do 34 roku życia, ponieważ przez cały badany okres stanowią oni łącznie ponad 50% bezrobotnych naszego kraju. Systematyczny wzrost bezrobocia możemy zaobserwować w grupie wiekowej 45- 55 lat, gdzie w 2000 roku wynosiło ono 17,4% a już w 2010 roku było to 20,1%. Wzrost bezrobocia w tej grupie wiekowej był spowodowany wprowadzaniem nowych technologii i maszyn przez przedsiębiorców, które zastępowały ludzi. W związku z tym przedsiębiorstwa zwalniały pracowników starszych rocznikowo. W badanym okresie czasu również gwałtownie wzrastało bezrobocie w grupie wiekowej powyżej 55 lat.

Tabela 4. Stopa bezrobocia w Polsce wg miejsca zamieszkania (w %) w latach 2000-2010

Lata	Miasto	Wieś
2000	16,9	14,3
2001	19,6	16,7
2002	21,3	17,2
2003	20,9	16,6
2004	19,1	16,2
2005	17,4	15,7
2006	12,7	11,5
2007	8,8	8,0
2008	8,2	7,0
2009	8,3	8,0
2010	9,8	9,3

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Warszawa

Analizując dane z tej tabeli możemy stwierdzić, że w miastach występuje bezrobocie większe niż na wsiach. Trzeba przy tym zauważyć, że miasta są skupiskiem większej liczby ludności niż wsie, ponadto przedstawione dane przedstawiają bezrobocie rejestrowe, jawne, a nie pokazują bezrobocia ukrytego występującego na wsiach. Z przedstawionych powyżej danych wynika, że nie ma dużej różnicy między stopą bezrobocia w miastach a na wsi.

„ Wykres 1. Ewolucja stopy bezrobocia ekonomicznego wg ukończonego wykształcenia w Polsce i UE w latach 2000-2010 (populacja 15-64 lata)

Znaczące różnice w poziomie bezrobocia widoczne są także w stosunku do ukończonego

poziomu wykształcenia. Dostępne dane statystyczne potwierdzają, iż grupą najbardziej zagrożoną bezrobociem są osoby z najniższym poziomem wykształcenia. Stopa bezrobocia osób posiadających wykształcenie podstawowe lub gimnazjalne (ISCED 1 i 2) wyniosła w Polsce w 2010 r. 18,4% i była znacząco wyższa niż ta dla osób z wykształceniem zawodowym, średnim i policealnym (ISCED 3 i 4), która osiągnęła poziom 10,6%. Najniższy poziom bezrobocia widoczny jest w grupie osób z wykształceniem wyższym (ISCED 5 i 6), gdzie wyniosło ono na koniec 2010 r. zaledwie 5%. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, iż poziom bezrobocia wśród osób z wyższym wykształceniem był w miarę stabilny w okresie ostatniego dziesięciolecia. Oznacza to, iż bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) dotyka przede wszystkim osoby z wykształceniem I i II stopnia.”

„Wykres 2. Ewolucja stopy bezrobocia rejestrowanego wg województw w latach 2001-2010

”

Na podstawie powyższego wykresu możemy stwierdzić, że najwyższy poziom bezrobocia został zaobserwowany w latach 2001-2010 na obszarze woj. Warmińsko-Mazurskiego. Ogólnie możemy stwierdzić, iż bezrobocie w poszczególnych województwach zamyka się w przedziale od ok. 6 do 29,5% jest to uwarunkowane sytuacją ekonomiczną jaka ma miejsce na danym terenie, zależy to od warunków przyrodniczych jak i historii danego obszaru.

7. Podsumowanie

Podsumowując przeprowadzone przeze mnie analizy należy stwierdzić, że W Polsce nie ma stabilnej sytuacji na rynku pracy. Należy cały czas przeprowadzać działania mające na celu ograniczenie oraz zapobieganie ponownemu wzrostowi bezrobocia na terenie naszego kraju. jako podsumowanie zacytuje słowa Eugeniusza Kwiatkowskiego „bezrobocie należy do najbardziej palących problemów współczesnego świata i dlatego stale znajduje się w centrum debat ekonomicznych, społecznych i politycznych. Wysoka ranga problemu bezrobocia wynika z jego różnorodnych i dalekosiężnych skutków dla indywidualnych osób, gospodarki i społeczeństwa.”

BIBLIOGRAFIA

• Eugeniusz Kwiatkowski , Bezrobocie- podstawy teoretyczne , PWN, Warszawa 2002

• Eugeniusz Kwiatkowski „Bezrobocie. Podstawy teoretyczne”- PWN Warszawa 2006

• Roman Milewski „Podstawy Ekonomii”: dostęp w Internecie

• dr Bartłomiej Rokicki „Bezrobocie I bezrobotni” fragment publikacji ze strony: http://wrzos.org.pl/download/Raport%20Bezrobocie%20i%20bezrobotni%20-%20pomoc%20spoleczna%20-urzedy%20pracy.pdf

• http://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/624604,bezrobocie_czy_jest_tak_zle_jak_sie_mowi.html

• http://www.bankier.pl/inwestowanie/notowania/macro/profil.html?id=68

Opracowano na podstawie: - książki pt. „Podstawy Ekonomii” - Roman Milewski- internet - www.opoka.org.pl/biblioteka/I/IK/bezrobocie_puste_hasla.html

Eugeniusz Kwiatkowski , Bezrobocie- podstawy teoretyczne , PWN, Warszawa 2002, str. 399

http://www.bankier.pl/inwestowanie/notowania/macro/profil.html?id=68

http://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/624604,bezrobocie_czy_jest_tak_zle_jak_sie_mowi.html

komentuje Gabriela Jabłońska z portalu rynekpracy.pl.- źródło : http://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/624604,bezrobocie_czy_jest_tak_zle_jak_sie_mowi.html

dr Bartłomiej Rokicki „Bezrobocie I bezrobotni” fragment publikacji ze strony: http://wrzos.org.pl/download/Raport%20Bezrobocie%20i%20bezrobotni%20-%20pomoc%20spoleczna%20-urzedy%20pracy.pdf

Wykres 2 autorstwa dr Bartłomieja Rokickiego na podstawie danych z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności i MPiPS. Źródło; http://wrzos.org.pl/download/Raport%20Bezrobocie%20i%20bezrobotni%20-

%20pomoc%20spoleczna%20-urzedy%20pracy.pdf

Eugeniusz Kwiatkowski „Bezrobocie. Podstawy teoretyczne”- Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2006 str. 333

2

---