Cztery modele postaw dorosłych wobec dzieci:
1. Model pozostawiania zupełnej swobody.
- dorosły powinien unikać jakiegokolwiek wpływu na rozwój dziecka, który przebiega naturalnie, dzięki temu będą mogły ujawnić się jego wrodzone możliwości
- skutek: kształtuje się człowiek, który ma nieograniczone poczucie własnej autonomii, jego potrzeby i pragnienia są najważniejsze, nie zwraca uwagi na potrzeby innych lub je lekceważy, ma trudności z zaakceptowaniem reguł społecznych
2. Model lepienia z gliny.
- dziecko jest jak kawałek gliny, kształtowany przez rodziców, stosujących nagrody i kary, wykształcających w dziecku określone nawyki, sami również stanowią wzór, wszelkie przejawy autonomii dziecka są ograniczane.
- skutek: ukształtowanie człowieka zależnego od otoczenia, któremu się podporządkowuje, człowiek ten ma problemy z wyrażaniem własnego zdania, z asertywnością, z podejmowaniem samodzielnych decyzji, z działaniem wymagającym wykroczenia poza schemat, kreatywności.
3. Model konfliktowy. (wg Schaefera najczęściej akceptowany społecznie)
- dziecko jest aktywne w tym modelu, reaguje w sposób przeciwstawny do wymagań społeczeństwa, co prowadzi do konfliktów, model ten stanowi połączenie dwóch poprzednich, model konfliktowy polega na przyzwalaniu dziecku na swobodne działanie w niektórych sytuacjach, np. w zabawie, oraz ograniczaniu jego swobody, np. w kontaktach z rodzicami, w miejscach publicznych
- skutek: kształtuje się człowiek mający poczucie konieczności walki o swoje prawa i zakres własnej autonomii, nabiera także przekonania, że świat opiera się na rywalizacji, którą wygrywa najsilniejszy, jeżeli rodzice zawsze narzucali swoją wolę to dziecko może mieć poczucie własnej bezsilności, bezradności aż w końcu stanie się bierne.
4. Model oparty na wzajemności.
- dzieci uczą się bycia równorzędnym partnerem w kontaktach z innymi, szanują siebie i innych, kontakty z innymi nie polegają na zasadzie walki lub uległości ale wzajemnego dopasowania się, mają poczucie, że obie strony są w relacji istotne, obie mogą na nią wpływać i dać coś wartościowego.
Podmiotowe traktowanie to poszanowanie autonomii, niezależności i godności drugiego człowieka wyrażające się poprzez:
- przyznawanie dziecku prawa do podejmowania decyzji dotyczących jego samego i jeśli to możliwe, do współuczestniczenia w podejmowaniu decyzji dotyczących rodziny
- pozwalania na samodzielne realizowanie potrzeb i własnych pomysłów, unikanie kontrolowania wszystkich poczynań dziecka
- przyzwalanie na próby i błędy, unikanie nadmiernego zawstydzania w przypadku porażek, stosowanie kar nienaruszających godności człowieka
- poszanowanie własności i prywatności dziecka, pozwolenie mu na bycie samemu, gdy tego potrzebuje
- uwzględnianie aktualnych potrzeb dziecka, jego kondycji, samopoczucia przy planowaniu dnia, weekendu, wakacji itp.
- udzielanie prawdziwych odpowiedzi na pytania dziecka, nieoszukiwanie go, niemanipulowanie dzieckiem
- słuchanie dziecka, poważne traktowanie problemów, których doświadcza.