Jan Paweł II był pierwszym Papieżem, który w czasie swego pontyfikatu pisał prywatne, bardzo osobiste książki i udostępniał je szerokiej publiczności. W czasie prawie 27-letniego pontyfikatu napisał cztery książki ("Dar i Tajemnica" - 1996, "Tryptyk Rzymski" - 2003, "Wstańcie, chodźmy!" - 2004, oraz "Pamięć i Tożsamość" - 2005), a każda z nich okazywała się bestsellerem i była tłumaczona na kilkadziesiąt języków.
Fenomen pisarstwa Ojca Świętego może wynikać z jego wcześniejszych doświadczeń. Tworzył bowiem jeszcze zanim został powołany na Stolicę Piotrową. Karol Wojtyła - przyszły Papież większość tekstów podpisywał pseudonimem Andrzej Jawień. Pierwsze próby literackie szybko zostały zauważone oraz docenione. Krytycy pisali: "wie, czego chce od literatury, ma własny język artystyczny oraz własne sprawy do rozstrzygnięcia". Zaczynał od dużych form, w latach 1950-1952 opublikował na łamach "Tygodnika Powszechnego" trzy poematy. W 1946 roku wydrukowana została "Pieśń o Bogu ukrytym", w 1975 roku "Rozważania o śmierci", a w roku 1979 poemat "Myśląca ojczyzna". Z racji swego zamiłowania do teatru pisał także sztuki teatralne. Jedna z pięciu napisanych przez Niego sztuk zaginęła. Jej problematyka skupiała się wokół Starego Testamentu. Najbliższa Mu była właśnie tematyka starotestamentowa, przykładem są również dwie sztuki napisane w roku 1940, inspirowane wydarzeniami roku 1939: "Hiob" i "Jeremiasz". Kilka lat (pięć lub sześć) poświęcił Karol Wojtyła na napisanie sztuki "Brat naszego Boga" (1944-1950). Bohaterem tej sztuki jest Brat Albert Chmielowski - późniejszy święty, kanonizowany właśnie przez Jana Pawła II. Natomiast w roku 1960 Karol Wojtyła napisał swoją najbardziej znaną i często wystawianą sztukę "Przed sklepem jubilera". Wykorzystał w niej własne doświadczenia kapłańskie, pedagogiczne i psychologiczne. To utwór poświęcony problemom miłości małżeńskiej.
W momencie powołania na Stolicę Piotrową porzucił pisarstwo, ale nie na zawsze. W roku 1996 z okazji jubileuszu 50-lecia święceń kapłańskich Ojca Świętego ukazała się napisana przez Niego autobiograficzna książka "Dar i Tajemnica". Ojciec Święty napisał ją latem 1996 roku w Dolomitach. To bardzo osobiste wspomnienia czasów kapłańskich Karola Wojtyły. Papież opowiada w niej o własnej młodości i powodach wyboru stanu duchownego. Osiem lat później, w roku 2004 Ojciec Święty napisał niejako jej kontynuację, zatytułowaną "Wstańcie, chodźmy!". Książka ta jest refleksją o posłudze biskupiej opartej na wydarzeniach, jakie miały miejsce w życiu Karola Wojtyły, począwszy od 1958 roku. Odnaleźć w niej można także odniesienia do wydarzeń po 1978 roku, w których Ojciec Święty nawiązuje do swojej posługi apostolskiej. W roku 2003 ukazał się poemat mistyczny Jana Pawła II "Tryptyk Rzymski", który jest swego rodzaju syntezą dotychczasowej twórczości literackiej Karola Wojtyły. W tym niezwykłym utworze Ojciec Święty rozpatruje bardzo osobiście kwestie życia i śmierci. "Pamięć i tożsamość" to ostatnia książka Jana Pawła II. Powstała w oparciu o rozmowy, jakie prowadził w 1993 roku z księdzem Józefem Tischnerem i prof. Krzysztofem Michalskim, założycielami 'Instytutu Nauk o Człowieku' w Wiedniu. Tematem książki jest człowiek zanurzony w historii, stający wobec zła XX wieku, szukający swej tożsamości. Papież wskazuje w niej perspektywę, z jakiej na historię cywilizacji patrzeć należy, jak na historię zbawienia.
Nawet w okresie, gdy Ojciec Święty nie tworzył sam, ukazywały się drukiem jego niezwykłe rozmowy. Najpopularniejszą z tego typu książek jest "Przekroczyć próg nadziei", w której Jan Paweł II odpowiada na pytania, które zadawał mu włoski dziennikarz, Vittorio Messori. Tytuł tej książki jest bardzo wymowny; Papież zaprasza w niej współczesnego człowieka, aby wyszedł z obszaru smutku, zwątpienia i wszedł w obszar nadziei, gdzie działa Bóg w osobie Jezusa Chrystusa.
We wszystkich książkach napisanych w czasie swojego pontyfikatu Ojciec Święty Jan Paweł II mówił o najważniejszych sprawach prostym, przystępnym językiem - na tym właśnie polegała wyjątkowość Jego twórczości.