5. ZIEMIE RUSKIE POD PANOWANIEM TATARSKIM
W 1206 r. chanem plemion mongolskich został Temudżyn lub inaczej Dżyngis - chan. Mongołowie pod jego wodza ruszyli na ludy Syberii, a następnie na północne Chiny.
Pod ich panowaniem znalazły się także państwa środkowo azjatyckie i kraje Kaukazie. Pokonali także Połowców, którzy poprosili o pomoc książąt ruskich. Dlatego tez książęta: kijowski, czernihowski i halicki wraz z innymi przedstawicielami dzielnic Rusi ruszyli przeciw ordzie. Brak było jednak jednolitego dowództwa. W bitwie pod Kałką (w 1223 r.), koło Morza Azowskiego Mongołowie rozprawili się kolejno z poszczególnymi oddziałami, a następnie zdobyli obóz księcia kijowskiego. Następnie wojska mongolskie ruszyły na zachód, pustosząc południowe ziemie ruskie, zawróciły one nad Wołgę, gdzie doznały porażki od plemion bułgarskich.
Kolejna wyprawa Mongołów na Ruś została zorganizowana w 1236 r. dowodził nią Batu- chan, syn Dżucziego. Poszczególni książęta postanowili się bronić samodzielnie. W 1237 r, Batu - chan zdobył Rizań, który spalił a ludnosc wymordował, w 1238 r. - Włodzimierz nad Klaźmą, Rostów, Perejasław, Juriew i Twer. Obronił się natomiast Nowogród i Smoleńsk. W 1239 r. Batu - chan zdobył m.in. Czernihów i Głuchów, a w 1240 r. podszedł pod Kijów, który zdobył. Kolejnym celem najeźdźców stało się księstwo halicko - wołyńskie. Mongołom nie udało się opanować Kamieńca, ale Halicz i Włodzimierz dostały się w ich ręce. Miasta splądrowano i spalono, a ludność wymordowano lub uprowadzono. Gdy w 1241 r. orda ruszyła na Polskę w bitnie pod Legnica doznała porażki i musiała zawrócić i opuścić granice państwa.
Ruś, na przeszło dwieście lat dostała się pod panowanie Mongołów, przekształciła się ze stojącego na wysokim poziomie kulturalnym i rozwiniętego organizmu państwowego w peryferia Europy, nie odgrywające żadnej roli w jej dziejach. Rozwój Rusi został zahamowany a ona osłabiona. Mongołowie palili miasta i wsie, grabili majtki, wywozili kosztowności i cenne sprzęty liturgiczne. Ludność mordowano lub uprowadzano w niewole.
W połowie XII w. państwo mongolskie rozpadło się na cztery części. Jedną z nich był ułus najstarszego syna Dżyngis - chna Dżucziego. Było to tzw. Złota Orda. Obejmowała obszar od Irtysza do Dunaju i od Uralu do Kaukazu. Osiadłych tu Mongołów nazywano Tatarami. Początkowo stolica ich państwa było miasto Sataj - Batu, później Saraj - Berke.
W 1243 r. Batu - chan zezwolił Jarosławowi na używanie tytułu wielkiego księcia i pozwolił na sprawowanie przez niego władzy w księstwie kijowskim i rostowsko - suzdalskim, wprowadził tym samym obyczaj każdorazowego uzyskania odpowiedniego przywileju przez władców Rusi, tzw. jaryłku. Ponadto Tatarzy pozostawili na podbitych ziemiach ruskich stare struktury polityczne a także podsycali konflikty między książętami ruskimi w celu umocnienia swego panowania. Żeby uzyskać jarłyk książęta musieli stanąć przed obliczem chana. Jednak nie wiadomo jak to się dla nich mogło skończyć. Zdarzało się że zostawali zabici tj. np. w 1245 r. zabito księcia czernihowskiego Michała a także innych książąt.
Wkrótce też pojawili się poborcy podatkowi i urzędnicy przeprowadzający spis ludności. W miastach osadzono namiestników tatarskich, którzy mieli czuwać nad terminem składania daniny. Duchowieństwo zwolniono od wszelkich danin i powinności. Dodatkowo prowadzono branki, uprowadzenia ludności i zmuszanie jej do służby wojskowej. Ponadto ludność musiał jeszcze dostarczać podwód, kwater i wyżywienia dla posłańców tatarskich. Najazd przyśpieszył upadek Kijowa, który wyraził się także w przeniesieniu metropolii kościelnej do Włodzimierza nad Klaźmą, a następnie do Moskwy.
W 1254 r. książę halicki Daniel wypędził Tatarów z kilku miast podolskich, ale po pięciu latach został przez nich zmuszony do ucieczki na Węgry. Na żądanie Tatarów rozebrano mury obronne we Lwowie, Łucku i Chełmie.
Każda próba zrzucenia jarzma mongolskiego podejmowana w XIII w. kończyła się klęską. Następcy Daniela: Lew (1264 - 1301), Jerzy 91301 - 1308) oraz ich potomkowie toczyli nieustanne walki z Tatrami. Doprowadziły one wreszcie do usunięcia bezpośredniej zależności, jednak na całkowitą likwidację zagrożenia trzeba było jeszcze poczekać cztery stulecia.