Operator koparko-ładowarki

(811105)

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich

Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn. „Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez
pracodawców”. Priorytet I PO KL, Działanie 1.1

Krajowy standard kompetencji zawodowych

Operator koparko-ładowarki (811105)

© Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013

Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane za podaniem źródła

ISBN 978-83-7951-000-9 (całość)

ISBN 978-83-7951-272-0 (272)

Nakład 1000 egz.

Publikacja bezpłatna

Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich

00-697 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. [phone], fax [phone]

e-mail: [e-mail] http://www.crzl.gov.pl

Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji - Państwowego Instytutu Badawczego

26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) 364-42-41, fax [phone]

e-mail: [e-mail] http://www.itee.radom.pl

Spis treści

1. Dane identyfikacyjne zawodu 4

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach 4

1.2. Notka metodologiczna i autorzy 4

2. Opis zawodu 6

2.1. Synteza zawodu 6

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary występowania zawodu 6

2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy) 6

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu 7

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie 7

2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/wali-dacji kompetencji 7

2.7. Zadania zawodowe 8

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych 8

2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK 8

3. Opis kompetencji zawodowych 10

3.1. Użytkowanie koparko-ładowarki Kz1 10

3.2. Obsługiwanie koparko-ładowarki Kz2 11

3.3. Kompetencje społeczne KzS 11

4. Profil kompetencji kluczowych 12

5. Słownik 13

1. Dane identyfikacyjne zawodu

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu
w klasyfikacjach

Według Klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (KZiS 2010):

811105 Operator koparko-ładowarki

Grupa wielka 8 - Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
(w Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 - poziom 3).

Grupa elementarna 8111 - Górnicy podziemnej i odkrywkowej eksploatacji złóż i pokrewni (w Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada 8111 Miners and quarriers).

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

Sekcja F. Budownictwo, Dział 43. Roboty budowlane specjalistyczne, Grupa 43.1. Rozbiórka i przygotowanie terenu pod budowę, Klasa 43.11. Rozbiórka i burzenie obiektów budowlanych, Klasa 43.12. Przygotowanie terenu pod budowę, Klasa 43.13. Wykonywanie wykopów.

1.2. Notka metodologiczna i autorzy

Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie: analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz głównie wyników badań analitycznych na 6 stanowiskach pracy w 9 przedsiębiorstwach (duże - 1, średnie - 1, małe − 3 mikro − 4, w tym produkcyjne − 2, usługowe − 7), przeprowadzonych w lutym
i marcu 2013 r.

Zespół Ekspercki:

• Kazimierz Worek - IZOL-MONT w Gdańsku,

• Tadeusz Lisak - C&K System Spółka Komandytowa w Poznaniu,

• Piotr Szymańczak - Usługi roboty ziemne i wodnokanalizacyjne w Tarczynie,

• Tadeusz Sagan - ekspert niezależny, były pracownik Instytutu Technologii Eksploatacji - PIB w Radomiu.

Ewaluatorzy:

• Michał Turlej - VIABUD Jacek Gruszkiewicz w Czarnkowie,

• Paweł Nowak - Warbus Spółka z o.o. w Warszawie.

Recenzenci:

• Marcin Damps - Zakład usługowy Marek Krawczyk w Chwaszczynie,

• Grzegorz Śliwiński - KWK „Budryk” w Ornontowicach.

Komisja Branżowa (zatwierdzająca):

• Sylwester Odziemczyk (przewodniczący) - Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców Branży Budowlanej w Lublinie,

• Roman Szewczyk - Regionalna Organizacja Pracodawców w Częstochowie,

• Norbert Brożek - Zarząd Główny Forum Związków Zawodowych w Krakowie.

Data zatwierdzenia:

• 17.10.2013 r.

2. Opis zawodu

2.1. Synteza zawodu

Operator koparko-ładowarki wykonuje roboty ziemne specjalistyczne oraz pomocnicze związane z budownictwem i górnictwem za pomocą koparko-ładowarki.

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania,
obszary występowania zawodu

Operator koparko-ładowarki jest zawodem o charakterze usługowym. Celem pracy operatora jest wykonywanie wykopów, załadunek i przemieszczanie mas ziemnych, odspajanie i przewożenie urobku, sortowanie oraz rozmieszczanie materiałów na terenie składowania. Operator wykonuje również pomocnicze prace przeładunkowe i transportowe, a także prace porządkowe. Kontroluje stan techniczny oraz odpowiada za prawidłową i bezpieczną eksploatację koparko-łado-warki. Miejscem pracy operatora koparko-ładowarki najczęściej jest: teren budowy, teren burzenia i rozbiórki budynków, żwirownie, piaskownie, rowy melioracyjne.

2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny
i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy)

Środowiskiem pracy operatora koparko-ładowarki są tereny budów, żwirownie, piaskownie, kamieniołomy, kopalnie oraz miejsca garażowania (zaplecze remontowo-obsługowe). Pracuje zarówno w kabinie koparko-ładowarki, jak i poza nią. Wykonuje zadania zawodowe w różnych, często zmiennych warunkach atmosferycznych. Pracuje w systemie jedno-, dwu- lub trzyzmianowym. Narażony jest na hałas, drgania, zapylenie. Praca operatora wiąże się z zagrożeniami dla życia (przysypanie osuwającą się ziemią podczas przebywania operatora w wykopie, wybuch lub pożar w sytuacji uszkodzenia rurociągu, porażenie prądem elektrycznym podczas pracy w pobliżu napowietrznych linii elektroenergetycznych) oraz zdrowia (choroby układu kostno-stawowego spowodowane pracą w wymuszonej pozycji ciała, choroby reumatyczne wywołane pracą w trudnych warunkach atmosferycznych). Operator pod nadzorem przełożonego wykonuje zadania wynikające z planu prac, realizując je samodzielnie lub w zespole.

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne,
w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu

Wykonywanie zawodu operatora koparko-ładowarki wymaga zdolności koncentracji uwagi, spostrzegawczości, refleksu. Operator powinien mieć dobry wzrok, słuch i dobrą koordynację ruchową. Powinien cechować się dokładnością, rzetelnością, dbałością o bezpieczeństwo. Specyfika zawodu operatora wymaga umiejętności pracy w zespole, uzdolnień technicznych i manualnych. Powinien przechodzić okresowe badania lekarskie i psychotechniczne. Przeciwwskazaniem do wykonywania tego zawodu są zaburzenia świadomości i równowagi, wady wzroku, których nie można skorygować okularami, schorzenia słuchu, choroby kręgosłupa, choroby serca i schorzenia układu oddechowego i krążenia.

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia
pracy w zawodzie

Zawód operatora koparko-ładowarki może wykonywać osoba, która ukończyła 18 lat, ma wykształcenie zasadnicze zawodowe lub podstawowe (gimnazjalne), ukończyła specjalistyczne szkolenie i uzyskała pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez uprawnioną komisję. Kandydat, który uzyska pozytywny wynik sprawdzianu, otrzymuje „Książkę operatora maszyn roboczych” z odpowiednim wpisem dotyczącym rodzaju otrzymanych uprawnień. Uprawnienia są bezterminowe. Do podjęcia pracy w zawodzie niezbędne jest również posiadanie uprawnień do poruszania się koparko-ładowarką po drogach publicznych (prawa jazdy przynajmniej kategorii T lub B). Operator koparko-ładowarki powinien mieć też aktualne zaświadczenie lekarskie wystawione przez lekarza medycyny pracy.

2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/ /walidacji kompetencji

Posiadając kompetencje w zawodzie operatora koparko-ładowarki, można podwyższać kwalifikacje zawodowe poprzez różnorodne formy kształcenia, dokształcania i doskonalenia. Kompetencje zawodowe
w zakresie eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych można doskonalić, kończąc kursy organizowane przez uprawnione do tego organizacje branżowe lub wyspecjalizowane szkoły i ośrodki szkoleniowe. Wymogi kwalifikacyjne, tryb szkolenia, jak również zasady przyznawania tytułu zawodowego operatora maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych w określonych grupach i klasach urządzeń określa stosowne rozporządzenie.

2.7. Zadania zawodowe

Z1. Określanie i przygotowywanie terenu do pracy (niezbędne kompetencje Kz1, KzS).

Z2. Przygotowywanie koparko-ładowarki do pracy (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).

Z3. Wyrównywanie terenu za pomocą koparko-ładowarki (niezbędne kompetencje (Kz1, KzS).

Z4. Wykonywanie wykopów, odspajanie gruntu terenu za pomocą koparko-ładowarki (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS).

Z5. Rozmieszczanie i segregowanie produktów pracy koparko-
-ładowarki (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS).

Z6. Kontrolowanie jakości wykonywanej pracy (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).

Z7. Wymienianie płynów eksploatacyjnych oraz usuwanie drobnych usterek w koparko-ładowarce (niezbędne kompetencje: Kz2, KzS).

Z8. Sporządzanie dziennego raportu z wykonanej pracy (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS).

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych

Kz1 - Użytkowanie koparko-ładowarki (potrzebne do wykonywania zadań: Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z6, Z8).

Kz2 - Obsługiwanie koparko-ładowarki (potrzebne do wykonywania zadań: Z2, Z6, Z7).

KzS - Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonywania zadań: Z1÷Z8).

2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi
a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK

Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zadań w zawodzie sugeruje się wykorzystać do opisu kwalifikacji na poziomie 3 właściwym dla wykształcenia zasadniczego zawodowego w Europejskiej i Polskiej Ramie Kwalifikacji. Poziom ten jest uzasadniony miejscem usytuowania zawodu w Klasyfikacji zawodów i specjalności (grupa wielka 8 i jej odpowiednik w ISCED 2011).

Osoba wykonująca zawód operatora koparko-ładowarki:

1. w zakresie wiedzy zna: budowę, zasady działania oraz podstawy eksploatacji koparko-ładowarki, przepisy BHP, ppoż. ergonomii i ochrony środowiska, a w szczególności zasady doboru osprzętu oraz bezpiecznej i ekonomicznej pracy w budownictwie i górnictwie;

2. w zakresie umiejętności: potrafi zgodnie z obowiązującymi przepisami obsługiwać i użytkować koparko-ładowarkę, dobierać narzędzia i osprzęt koparko-ładowarki, w zmiennych warunkach rozwiązywać proste typowe problemy oraz wykonywać niezbyt proste zadania.

3. Opis kompetencji zawodowych

Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefiniowanych w badaniach na stanowiskach pracy.

Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4,Z5, Z6, Z8, wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz1.

3.1. Użytkowanie koparko-ładowarki Kz1

Wiedza - zna i rozumie podstawowe pojęcia oraz zasady użytkowania koparko-ładowarek, w szcze- gólności zna: zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ergonomii i ochrony środowiska; zasady użytkowania koparko- -ładowarki; podział i przeznaczenie koparko-ładowarek; zasady przygotowania terenu do pracy koparko-ładowarki; podstawy oceny zagrożeń występujących podczas pracy koparko-ładowarki i sposoby im zapobiegania; zasady dokumentowania procesu użytkowania koparko- -ładowarek.

Umiejętności - wykonuje roboty ziemne za pomocą koparko-łado-warki zgodnie z instrukcją i technologią, w szczególności potrafi: przestrzegać zasad i przepisów BHP, ochrony ppoż., ergonomii i ochrony środowiska; rozpoznawać rodzaje i typy koparko-ładowarek; sterować koparko-ładowarką; rozróżniać rodzaje gruntów i materiałów; oceniać jakość i dokumentować wykonaną pracę, przewidywać możliwość powstania zagrożeń.

Wykonanie zadań zawodowych Z2, Z6, Z7, wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz2.

3.2. Obsługiwanie koparko-ładowarki Kz2

Wiedza - zna i rozumie podstawowe pojęcia oraz zasady obsługi-wania koparko-ładowarek, w szcze-gólności zna: zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ergonomii i ochrony środowiska; budowę i podstawowe parametry koparko-ładowarek; podstawy obsługiwania koparko-ładowarek; instrukcję obsługi koparko-ła-dowarek; klasyfikację i właściwości smarów i płynów eksploatacyjnych; dokumentację obsługowo-na-prawczą.

Umiejętności - wykonuje obsługę oraz drobne naprawy koparko-ła-dowarek, według instrukcji, w szczególności potrafi: wykonywać obsługę codzienną koparko-ładowarki; montować i demontować osprzęt; diagnozować uszkodzenia ko-parko-ładowarki; posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową; uzupełniać smary i płyny eksploatacyjne; odczytywać wskaźniki pomiarowo-kontrolne; usuwać drobne awarie i uszkodzenia koparko-ładowarki; posługiwać się podstawowymi narzędziami naprawczymi; dokumentować wykonane obsługi.

Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zadań zawodowych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS.

3.3. Kompetencje społeczne KzS:

• ponosi odpowiedzialność za koparko-ładowarkę oraz realizację robót ziemnych,

• dostosowuje zachowanie do zmiennych warunków pracy koparko-ładowarki,

• pracuje częściowo samodzielnie i podejmuje współpracę w zorganizowanych warunkach podczas prac ziemnych,

• ocenia wpływ swoich działań realizowanych w ramach współpracy zespołowej i ponosi odpowiedzialność za ich skutki.

4. Profil kompetencji kluczowych

Ocenę ważności kompetencji kluczowych dla zawodu operatora koparko-ładowarki przedstawia rys. 1.

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 811105 Operator
koparko-ładowarki

5. Słownik

Zawód	zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji i kompetencji (wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych) zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów.
Specjalność	jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera część czynności o podobnym charakterze (związanych z wykonywaną funkcją lub przedmiotem pracy) wymagających pogłębionej lub dodatkowej wiedzy i umiejętności zdobytych w wyniku dodatkowego szkolenia lub praktyki.
Zadanie zawodowe	logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyraźnie określonym początku i końcu, wyodrębniony ze względu na rodzaj lub sposób wykonywania czynności zawodowych powiązanych jednym celem, kończący się produktem, usługą lub decyzją.
Kompetencje zawodowe	wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykonać, odpowiednio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane są trzema zbiorami: wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych.
Wiedza	zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie uczenia się, odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej.
Umiejętności	zdolność wykonywania zadań i rozwiązywania problemów właściwych dla dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej.
Kompetencje społeczne	zdolność autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju, z uwzględnieniem kontekstu etycznego.
Kompetencje kluczowe	wiedza, umiejętności i postawy odpowiednie do sytuacji, niezbędne do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia.
Standard kompetencji zawodowych	norma opisująca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu, akceptowana przez przedstawicieli organizacji zawodowych i branżowych, pracodawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych.
Kwalifikacja	zestaw efektów uczenia się (zasób wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych), których osiągnięcie zostało formalnie potwierdzone przez uprawnioną instytucję.
Europejska Rama Kwalifikacji	przyjęta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji, umożliwiający porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w różnych krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyróżniono 8 poziomów kwalifikacji opisywanych za pomocą efektów uczenia się; stanowią one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji.
Polska Rama Kwalifikacji	opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowanego rejestru kwalifikacji w Polsce.
Krajowy System Kwalifikacji	ogół rozwiązań służących ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji (potwierdzaniu efektów uczenia się) oraz zapewnianiu ich jakości.

4

Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń

---