Walka z terroryzmem w Unii Europejskiej w latach 2005

0x01 graphic

WOJCIECH GRABOWSKI

Zamachy terrorystyczne z 11 marca 2004 roku w Madrycie oraz z 7 lipca 2005 roku w Londynie stanowiły impuls do intensyfikacji działań Unii Europejskiej w zakresie zwalczania terroryzmu zarówno na poziomie krajowym jak i międzynarodowym. Wśród państw członkowskich wzrosło poczucie zagrożenia terroryzmem. Dla zwiększenia bezpieczeństwa starego kontynentu UE podjęła szerego inicjatyw, przyjęła liczne dokumenty oraz usprawniła funkcjonowanie instytucji i aktów prawnych odnoszących się do walki z terroryzmem.

Strategia UE w zakresie zwalczania terroryzmu

W dniach 1-2 grudnia 2005 roku odbyło się jedno z ostatnich spotkań Rady UE ds. WSiSW, w czasie kończącej się Prezydencji Brytyjskiej. Na posiedzeniu tym przyjęto istotny dla unijnej walki z terroryzmem dokument zatytułowany: Strategia UE w zakresie zwalczania terroryzmu (The European Union Counter-Terrorism Strategy[1] ). Filarami przyjętego dokumentu jest strategia 4P na którą składa się:

1. Zapobieganie (prevent) zwracania się ludzi ku terroryzmowi poprzez śledzenie czynników i korzeni terroryzmu które prowadzą do radykalizacji i rekrutacji, zarówno w Europie jak i poza nią. Istotą zwycięstwa jest zwycięstwo na polu serc i umysłów. Dlatego tak ważnym jest współpraca z umiarkowanymi muzułmanami na podłożu wartości które podzielamy: szacunek dla ludzkiego życia, szacunek dla demokracji, szacunek dla wolności i godności
2. Ochrona (protect) mieszkańców i infrastruktury oraz redukcja naszej podatności na atak, poprzez m.in zwiększenie skuteczności działań służb granicznych, transportowych oraz infrastruktury krytycznej. Obecne badania UE skupiają się na projekcie wzmocnienia ochrony samolotów pasażerskich przed ręcznymi wyrzutniami rakiet ziemia-powietrze rakietami oraz lepszej detekcji zagrożenia terrorystycznego na dworcach kolejowych oraz w systemach metro (zwłaszcza materiałów chemicznych, bilogicznych i radiologicznych i nuklearnych).
3. Ściganie (pursue) i śledzenie terrorystów zarówno na granicach jak i na świecie, utrudniać im planowanie, podróż i komunikowanie, przerywać wsparcie, odcinać od źródeł finansowania oraz zaprowadzać ich przed wymiar sprawiedliwości. W następstwie zamachów w Madrycie podjęto nowe inicjatywy w walce z finansowaniem terroryzmu zwłaszcza Trzecia Dyrektywa w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy (Third Money Laundering Directive[2]) oraz regulacje dotyczące kontroli przelewów pieniężnych.
4. Przygotowanie (prepare) w duchu jedności do podołania i zminimalizowania konsekwencji ataku terrorystycznego poprzez wzmocnienie radzenia sobie z: następstwami, koordynacją reagowania oraz potrzebami ofiar. Priorytetami w zarządzaniu terrorystycznymi sutuacjami nadzwyczajnymi są: umiejętności oraz komunikacja ratunkowa (emergency communications).

Strategia UE w sprawie zwalczania radykalizacji postaw i rekrutacji do ugrupowań Terrorystycznych

Strategia UE w sprawie zwalczania radykalizacji postaw i rekrutacji do ugrupowań terrorystycznych - The European Union Strategy for Combating Radicalisation and Recruitment to Terroryzm[3] zaaprobowana została ostatecznie w czasie ostatniego szczytu Rady Europejskiej w Brukseli w dniach 15-16 grudnia 2005 r.. Celem tego aktu jest walka z korzeniami terroryzmu (root causes), polegająca na „rozerwaniu” istniejącej sieci terrorystycznych komórek i organizacji oraz odcięciu ich od możliwości rekrutacji nowych członków. Stawka bitwy to „serca i umysły” społeczności, których obywatele są wyjątkowo podatni na ekstremistyczne idee.
Aby przeciwstawić się problemowi radykalizacje postaw i rekrutacje terrorystów, UE zaproponowała trzy częściowy pakiet rozwiązań, wokół których skoncentrują się wszystkie działania:
- przerwanie aktywności jednostek i organizacji, które przyciągają ludzi do terrorystycznej działalności - do osiągnięcia tego zamiaru przewidziano m.in. budowę zaplecza eksperckiego dzięki wymianie krajowych ocen i analiz, monitorowanie Internetu w poszukiwaniu ekstremistycznej propagandy lub form terrorystycznej rekrutacji, ograniczenie aktywności jednostek odgrywających kluczową rolę w procesie radykalizacji społecznych postaw - (np. w więzieniach, miejscach kultu, edukacji czy religijnych szkoleń), stworzenie ram prawnych zakazujących podżegania do przemocy oraz jej legitymowania, polityczny dialog oraz celowa pomoc techniczna dla krajów trzecich podejmujących tożsame kroki;
- zapewnienie posłuchu dominującemu, umiarkowanemu nurtowi idei, który przeważa nad podejściem ekstremistycznym - realizacja tego zamierzenia, przewiduje np. promowanie organizacji muzułmańskich oraz ugrupowań religijnych, które odrzucają wypaczoną, agresywną wersją Islamu propagowaną przez al-Kaidę i jej sojuszników, wspomaganie głównego nurtu muzułmańskiej literatury, zachęcać pojawiających się w Europie zagranicznych immamów do podnoszenia znajomości języka kraju goszczącego, skoordynowanie i uskutecznienie działań zmierzających do zmiany percepcji Europy i Zachodniej polityki wśród islamskiej społeczności, skorygowanie niesprawiedliwej i pełnej stereotypów wizji Islamu i Muzułmanów (np. unikanie łączenia tej religii tylko i wyłącznie z terroryzmem), prowadzenie unijnej polityki tak aby nie zaostrzała ona społecznych podziałów;
- energiczna promocja szans jakie stwarza dla każdego urzeczywistnienie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości - w tym celu konieczne jest wyeliminowanie strukturalnych czynników, wspomagających rozwój radykalizacji społecznych postaw na dwóch poziomach: wewnętrznym - (np. nierówności, dyskryminacja), za pomocą międzykulturowego dialogu, debaty i długookresowego procesu integracji; zewnętrznym - ( np. złe rządy, łamanie praw człowieka, brak zasad demokracji, właściwej edukacji, stagnacja gospodarcza, nierozwiązane konflikty międzypaństwowe) przy udziale mechanizmu politycznego dialogi i programów pomocowych w kontaktach z indywidualnymi krajami trzecimi, czy organizacjami regionalnymi[4] .

Dokument podkreśla, iż kluczem do sukcesu w powyższej kwestii stanie się poziom zaangażowania podmiotów niepaństwowych - (takich jak: wspólnoty, religijne autorytety i organizacje), odgrywających aktywną role w zwalczaniu ekstremistycznej retoryki oraz podkreślające jej kryminalne aspekty.

Peer evaluation (partnerska ocena)

Proces peer evaluation obejmuje wszystkie państwa członkowskie UE. Jego celem jest zbadanie czy porozumienia zawarte na forum UE w sprawie walki z terroryzmem są wprowadzane na grunt narodowy oraz jaki jest stan przygotowania państwa członkowskiego do przeciwdziałania i walki z terroryzmem. Wyniki ewaluacji nie są wiążące a zalecenia ujęte w raporcie peer evaluation stanowią formę rekomendacji.
Proces peer evaluation obejmuje następujące etapy:
a) Informacyjny - polega na określeniu prawnych i organizacyjnych rozwiązań państwa w zakresie walki z terroryzmem oraz stopnia zagrożenia tą formą przemocy politycznej
b) Kontrolny - polegający na wizytacji 2 przedstawicieli państw członkowskich, 2 przedstawicieli Sekretariatu Generalnego Rady, Komisji i Europolu, w instytucjach odpowiedzialnych za walkę z terroryzmem
c) Oceniający - polega na opracowaniu raportu końcowego w oparciu o dokonane już czynności w ramach peer evaluation, zawierającego wnioski i rekomendacje.
Priorytetowymi działaniami w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi, rekomendowanymi przez UE na rok 2006 które winny ulec implementacji są: kooperacja agencji międzynarodowych, wymiana informacji oraz narodowa współpraca strukturalna. Kolejnymi działaniami są: współpraca wywiadowcza państw członkowskich z Europolem oraz między sobą oraz monitorowanie działania Europejskiego Nakazu Aresztowania. W raportach końcowych wielu państw członkowskich za rok 2005 pojawiły się m.in zapisy o konieczności powołania krajowego koordynatora ds. walki z terroryzmem, bieżącej wymiany informacji między organami bezpieczeństwa i służb wywiadowczych oraz skoordynowanej oceny zagrożenia terrorystycznego.[5]

Konkluzja

Walka z terroryzmem jest i pozostanie przede wszystkim odpowiedzialnością władz narodowych, które posiadają realną władzę i zasoby do wprowadzenia w życie postanowień UE w zakresie zwalczania terroryzmu. Państwa członkowskie są zgodne co do tego, że UE nie powinna tworzyć federalnych agencji na wzór FBI czy CIA. Policja, służby wywiadowcze, wymiar sprawiedliwości, urzędnicy są narzędziami rządu będącymi pod kontrolą parlamentów narodowych. Zadaniem UE jest wspieranie władz narodowych a nie ich zastępowanie lub powielanie. Jakkolwiek terroryzm jest problemem zarówno lokalnym jak i międzynarodowym i musi być zwalczany na obu poziomach. Instrumenty UE takie jak: Europejski Nakaz Aresztowania czy monitorowanie służb bezpieczeńśtwa lotniczego przynoszą wymierne efekty.

Mgr Wojciech Grabowski jest absolwentem Uniwersytetu Gdańskiego, jest również redaktorem serwisu informacyjnego na www.terroryzm.com

Tekst jest abstraktem wystąpienia przygotowanego na międzynarodową konferencję naukową pt.: "Wspólny obszar wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Unii Europejskiej a problem migracji", zorganizowanej przez Wyższą Szkołę Stosunków Międzynarodowych i Komunikacji Społecznej w Chełmie w dniach 11-12 maja 2006 r.

_____________
1. Dok. 14469/4/05 REV 4 REV4 LIMITE JAI 423 ECOFIN 353 TRANS 234 RELEX 639 ECO 136 PESC 1010 COTER 72 COSDP 810 PROCIV 174 ENER 172 ATO 103, z 30 listopada 2005 r.
2. Dyrektywa nr 2005/60/WE z 26 października 2004 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywania systemu finansowego w celu prania brudnych pieniędzy i finansowania terrorystów. Dz. U. UE nr L 309, 25.11.2005, s. 15.
3. Dok. 14781/1/05 REV 1 LIMITE JAI 452 ENFOPOL 164 COTER 81, z 24 listopada 2005 r.
4. Por. Tamże.
5. M. Narojek, Peer evaluation - wskazówki z Brukseli, http://www.terroryzm.com/articles.php?id=309, 2006.